Gemeente Enschede. Randy Bloeme EXPERIMENT JACOBUSGANG ENSCHEDE

Transcriptie

1 Juli 2013 Gemeente Enschede Randy Bloeme EXPERIMENT JACOBUSGANG ENSCHEDE

2 Samenvatting Dit experiment is uitgevoerd naar aanleiding van een afstudeeronderzoek bij de gemeente Enschede. In dit onderzoek heeft de relatie tussen sociale veiligheid en verlichting, en de praktische toepassing ervan, centraal heeft gestaan. De experimentele locatie is de Jacobusgang in Enschede. Deze locatie is gekozen nadat de beoogde locatie De Muur niet mogelijk bleek. Op de locatie Jacobusbang lopen over het algemeen relatief weinig mensen, waardoor er van te voren al bekend was dat het moeilijk zou zijn om significante resultaten te vinden. Desondanks is op deze locatie geprobeerd om, met het gebruik van gekleurde verlichting, het gebruik te bevorderen en ongewenst gedrag te reduceren. De vormen van ongewenst gedrag die centraal staan in dit onderzoek zijn: wildplassen, afval op straat, ongewenst geplaatste fietsen, geluidsoverlast, openbaar alcohol gebruik en de aanwezigheid van hangjongeren. Resultaten In het algemeen kan geconcludeerd worden dat de verwachtingen niet bevestigd kunnen worden met de resultaten van het experiment. Er zijn namelijk geen significante verschillen gevonden tussen de experimentele locatie en de controle locaties op de verschillende tijdstippen die de verwachtingen bevestigen. Het enige significante verschil dat gevonden is, is het verschil in het aantal ongewenst gestalde fietsen. Dit is echter een stijging in plaats van een verwachte daling. Wel is er een niet significante trend waarneembaar die er op wijst dat de verlichting invloed kan hebben. Deze trend is te zien bij het aantal sporen van wildplassen. Daar is te zien dat er voor het aantal sporen van wildplassen een daling waarneembaar is terwijl er op beide controlelocaties sprake is van een stijging. Mede op basis van het theoretisch kader, doet het significante verschil in fietsen en de niet significante trend in wildplassen vermoeden dat de verlichting de aandacht heeft gevestigd op de Jacobusgang. Hierdoor hebben meer mensen hun fiets daar gestald. Doordat de locatie meer aandacht heeft en er meer mensen en fietsen zijn, zullen andere mensen hier minder snel gaan plassen. Voor een wetenschappelijke onderbouwing hiervan is meer onderzoek nodig. De data uit de vragenlijst gericht op veiligheidsbeleving heeft geen resultaten opgeleverd. Uit de data van de vragenlijst over kleurbeleving kan alleen waargenomen worden dat respondenten de voorkeur geven aan de lichte varianten van de kleuren. Dat er voor de onderdelen geluidsniveau, aanwezigheid hangjongeren, openbaar alcoholgebruik, afval op straat en het gebruik van de locatie door passanten geen effecten zijn gevonden kan op een aantal manieren verklaard worden. Zo waren er relatief weinig passanten en moest de locatie door het late afkeuren van de oorspronkelijke locatie, snel verlicht worden. Hierdoor is alleen een deel van de passage verlicht met de gekleurde verlichting. 1

3 Inhoudsopgave Samenvatting... 0 Hoofdstuk 1 Introductie... 3 Hoofdstuk 2 Sociale veiligheid en verlichting... 4 Hoofdstuk 3 Gekleurde RGB LED verlichting... 5 Hoofdstuk 4 Het experiment Onderzoeksopzet... 6 Hoofdstuk 5 Resultaten... 8 Hoofdstuk 6 Conclusie Hoofdstuk 7 Discussie Bibliografie Bijlage A Meetmomenten Bijlage B MANCOVA observaties 2

4 Hoofdstuk 1 Introductie Verlichting als middel voor sociale veiligheid Dit experiment is uitgevoerd naar aanleiding van een afstudeeronderzoek bij de gemeente Enschede. In dit onderzoek heeft de relatie tussen sociale veiligheid en verlichting, en de praktische toepassing ervan, centraal heeft gestaan. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat er goede mogelijkheden zijn met verlichting om positieve invloed uit te oefenen op sociale veiligheid. Eén van de mogelijkheden daarvoor is het creëren van een bepaalde sfeer op locaties die gebruikers stuurt in bijbehorend gedrag. Uitgangspunt voor het experiment is dat er een sfeer gecreëerd wordt die aandacht voor de omgeving uitstraalt waarbij het gebruik en de beleving van de locatie verbeterd en gebruikers gestuurd worden in normconform gedrag. De uitstraling en aandacht voor de omgeving is een belangrijk onderdeel voor een sociaal veilig ontwerp van een omgeving. Sociale veiligheid is namelijk gebaat bij een omgeving waaraan zichtbaar zorg en aandacht is besteed (López, Luten, Woldendorp, & van Zwam, 2008). De verwachting van een verbeterde beleving en meer normconform gedrag leiden ertoe dat de sociale veiligheid op de experimentele locatie verbeterd. De locatie De experimentele locatie is de Jacobusgang in Enschede(figuur 1 & 2). Deze locatie is een van de toegangsroutes tot de Oude Markt in de Binnenstad in Enschede. De Oude Markt is een plein in de Binnenstad waar voornamelijk horeca en uitgaansgelegenheden gelokaliseerd zijn. De locatie Jacobusgang ligt tussen stadscafé De Geus en de Jacobuskerk. De keuze voor de locatie Jacobusgang is ontstaan nadat het experiment op een andere locatie niet meer mogelijk bleek. In de originele opzet was namelijk de doorgang De Muur beoogd 1. Op de locatie Jacobusbang lopen over het algemeen relatief weinig mensen, waardoor er van te voren al bekend was dat het moeilijk zou zijn om significante resultaten te vinden. Figuur 1: Locatie Jacobusgang, vanaf Oude Markt Figuur 2: Locatie Jacobusgang, richting Oude Markt Probleemdefinitie Desondanks is op deze locatie geprobeerd om, met het gebruik van gekleurde verlichting, het gebruik te bevorderen en ongewenst gedrag te reduceren. In verhouding tot de overige toegangsroutes is de Jacobusgang namelijk een relatief rustige locatie. Van de locatie is bekend dat er vaak overlast is van hangjongeren en andere personen die, met name na uitgaansavonden, overlast veroorzaken. Vooral s avonds en s nachts heeft de locatie tevens te maken met overlast van wildplassen. Met name in de vele hoeken en nissen, die gecreëerd worden door de bouwstijl van de kerk, vindt veelvuldig wildplassen plaats (zie figuur 5). 1 : Op de locatie De Muur ontstond het probleem dat de experimentele verlichting de camerabeelden van deze locatie mogelijk zouden beïnvloeden. Na vele pogingen bleek hier geen oplossing voor gevonden te kunnen worden. Om die reden is er uiteindelijk uitgeweken na de locatie Jacobusgang. 3

5 Hoofdstuk 2 Sociale veiligheid en verlichting Ondanks wisselende resultaten tonen veel onderzoeken aan dat verlichting bij kan dragen aan een sociaal veilige omgeving. Uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk (Herbert & Davidson, 1995) blijkt bijvoorbeeld dat verbeterde straatverlichting een positief effect heeft op veiligheidsgevoelens van mensen. Er zijn twee theorieën waarom verlichting bij kan dragen aan de verbetering van de sociale veiligheid. De eerste stelt dat verbeterde verlichting leidt tot meer toezicht op potentiële daders. De tweede stelt dat verbeterde verlichting signalen van aandacht voor de omgeving uitstraalt en dat de omgeving er door verbeterd wordt wat leidt tot meer trots bij gewenste gebruikers, sociale cohesie en informele sociale controle (Welsh & Farrington, 2007). Aan de hand van evaluatieonderzoek beschrijft Painter (1996) dat verlichting een positief effect heeft op de veiligheidsbeleving en criminaliteit kan laten dalen. Belangrijk aandachtspunt hierbij is echter de limiet op de werking van verlichting in het verbeteren van sociale veiligheid. Verbeterde verlichting verbeterd niet in elke context de sociale veiligheidsbeleving. Wel blijkt uit ditzelfde onderzoek dat verlichting het gebruik van de openbare ruimte na zonsondergang bevorderd. Dit zorgt vervolgens voor meer mogelijkheden voor sociale controle. Hoewel er al wel wat onderzoek bekend is, is zintuigbeïnvloeding in de veiligheidszorg nog een relatief nieuwe manier voor het beïnvloeden van gedrag. Op het gebied van zintuigbeïnvloeding heeft verlichting ook een rol in het beïnvloeden van gedrag, percepties en emoties van mensen. De beïnvloeding van verlichting komt voort uit het zintuig zicht. Via het zintuig zicht wordt licht opgenomen door receptoren in ons oog. Licht bestaat uit twee componenten, te weten de lichtintensiteit en de distributie van de toonkleur (Eysink Smeets e.a., 2010). De lichtintensiteit wordt ook wel verlichtingssterkte genoemd en deze wordt vaak gemeten in lux. Naast de lichtintensiteit heeft licht dus ook een bepaalde toonkleur in zich. De toonkleur heeft niet alleen een esthetische waarde, maar communiceert ook bepaalde informatie. De toonkleur roept daarom bepaalde associaties en daarbij behorende reacties op. Uit een aantal onderzoeken blijken de kleuren blauw en groen te worden geassocieerd met veiligheid. Vanwege het weinige onderzoek kan echter niet met zekerheid vastgesteld worden wat de juiste kleur is voor het bevorderen van sociale veiligheid. Lichtkleur blijkt verder wel zowel een afstotende als een aantrekkende werking te kunnen hebben. Jongeren bijvoorbeeld laten zich door lichtkleur beïnvloeden bij de keuze voor een verblijfsplek (Eysink Smeets, Zandbergen, & Van de Velde, 2012). Samengevat blijkt uit onderzoek van Eysink Smeets e.a. (2010) dat, op basis van literatuuronderzoek naar wetenschappelijke resultaten en praktijkvoorbeelden, gekleurd licht kan worden ingezet voor het stimuleren van positief gedrag en gevoel als voor het reduceren van ongewenst gedrag en gevoel. 4

6 Hoofdstuk 3 Gekleurde RGB LED verlichting Om een sfeer te creëren die past bij de identiteit van de locatie Jacobusgang en de directe omgeving is er gebruik gemaakt van gekleurde LED verlichting. De keuze voor deze gekleurde verlichting komt voort uit testen met proefopstellingen van gekleurde verlichting in de Binnenstad in Enschede. Enige tijd geleden was een werkgroep vanuit de gemeente met binnenstadondernemers bezig om te inventariseren welke effecten de toepassing van gekleurde verlichting oplevert in de Binnenstad. Naar aanleiding hiervan is de vraag ontstaan om een experiment op te zetten voor onderzoek naar de invloed van deze gekleurde verlichting op sociale veiligheid. Voor het experiment is gekozen voor een programma waarbij de verlichting geleidelijk overgaat in verschillende kleuren. Deze kleuren komen tevens in donkere en lichte varianten voor. Dit concept is gebaseerd op aannames dat hiermee een sfeer gecreëerd wordt dat aandacht voor de omgeving uitstraalt, waardoor gebruikers meer normconform gedrag vertonen en de locatie prettiger ervaren. De visualisatie van de gekleurde RGB LED verlichting in de Jacobusgang (en de oude verlichting) is in onderstaande figuren weergegeven. Figuur 3: Oorspronkelijke verlichting Jacobusgang Figuur 4: Experimentele verlichting Jacobusgang (1) Figuur 5: Experimentele verlichting Jacobusgang (2) Figuur 6: Experimentele verlichting Jacobusgang (3) 5

7 Hoofdstuk 4 Het experiment 4.1 Onderzoeksopzet Doelstelling: Een sfeer creëren die aandacht voor de omgeving uitstraalt en hiermee meer mensen de locatie als doorgaande route laten gebruiken, de beleving van gebruikers verbeteren en ongewenst gedrag verminderen. Vormen van ongewenst gedrag die op deze locatie voorkomen en relevant zijn om te bestuderen zijn: wildplassen, afval op straat, ongewenst geplaatste fietsen, geluidsoverlast en de aanwezigheid van hangjongeren. Het onderzoek is uitgevoerd op drie locaties, twee controle locaties en één experimentele locatie. De experimentele locatie (1) is tevens al toegelicht in de aanleiding. De overige twee locaties, de controle locaties, zijn kruispunt De Graaf (2) en het kruispunt Pijpenstraat-Zuiderhagen (3). Figuur 7: onderzoekslocaties Nul-metingen zijn uitgevoerd in de oorspronkelijke situatie. Hierna zijn op de experimentele locatie twee bestaande verlichtingspunten vervangen door vier spots RGB LED verlichting. Vervolgens zijn de nametingen uitgevoerd. De metingen bestaan uit observaties en het afnemen van vragenlijsten. Tijdens de observaties zijn op vaste momenten de volgende observaties uitgevoerd: - Tellen van aanwezige personen - Meten van geluidsniveau - Tellen van passanten - Aanwezigheid van hangjongeren - Aantal personen dat in het openbaar alcohol gebruikt - Observeren van gedragsresiduen: o hoeveelheid afval op straat o aantal ongewenst gestalde fietsen o aantal sporen van wildplassen De vragenlijsten zijn gericht op de perceptie van comfort en veiligheid. In de tweede conditie zijn hier vragenlijsten over de beleving van de gekleurde verlichting aan toegevoegd. 6

8 In bijlage A is weergegeven op welke dagen en tijdstippen de observaties uitgevoerd zijn en de vragenlijsten zijn afgenomen. De observaties zijn op meerdere locatie en verschillende momenten uitgevoerd om te controleren of effecten op de experimentele locatie niet ook toevallig op andere plekken in de stad waarneembaar zijn. 7

9 Hoofdstuk 5 Resultaten Observaties De resultaten van de observaties zijn weergegeven in bijlage B en C. De data uit de observaties is geanalyseerd met een Multivariate Analysis of Covariance (MANCOVA). De resultaten zijn gecontroleerd op weersinvloeden (temperatuur, regen, windkracht) en het aantal passanten en aanwezige personen. Dit betekend dat het mogelijke effect van deze invloeden normaliter uitgesloten kan worden van de resultaten en eventuele effecten dus toe te schrijven zijn aan de verlichting op de experimentele locatie. Aangezien het in dit geval onmogelijk was om identieke controle locaties te gebruiken blijft er echter wel een risico op een effect van de genoemde invloeden. De experimentele locatie grenst tevens aan de Oude Markt, waar geregeld evenementen zijn. Deze mogelijke invloed is echter minimaal geweest aangezien er geen grote evenementen zijn geweest op dagen van de metingen. Op basis van de hierboven genoemde analyse kan gesteld worden dat de verwachtingen niet bevestigd kunnen worden met de resultaten van het experiment. Er zijn namelijk geen significante verschillen gevonden tussen de verschillende locaties op de verschillende tijdstippen die de verwachtingen bevestigen. Het enige significante verschil dat gevonden is, is het verschil in het aantal ongewenst gestalde fietsen (zie figuur 8). Dit is echter een stijging in plaats van een verwachte daling. Figuur 8: Ongewenst gestalde fietsen Wel is er een niet significante trend waarneembaar die er op wijst dat de verlichting invloed kan hebben. Deze niet significante trend is te zien bij het aantal sporen van wildplassen (zie figuur 9). Daar is te zien dat er voor het aantal sporen van wildplassen een daling waarneembaar is terwijl er op beide controlelocaties sprake is van een stijging. 8

10 Figuur 9: Trend sporen van wildplassen Mede op basis van het theoretisch kader, doet het significante verschil in fietsen en de niet significante trend in wildplassen vermoeden dat de verlichting de aandacht heeft gevestigd op de Jacobusgang. Hierdoor hebben meer mensen hun fiets daar gestald. Doordat de locatie meer aandacht heeft en er meer mensen en fietsen zijn, zullen andere mensen hier minder snel gaan plassen. Vragenlijst veiligheidsbeleving Het relatief lage aantal gebruikers op deze locatie heeft er voor gezorgd dat uiteindelijk weinig mensen de vragenlijsten hebben ingevuld. Tevens zit er veel verschil tussen de kenmerken van de respondenten in de voor- en nameting. De vragenlijst gericht op veiligheidsbeleving heeft daardoor geen resultaten opgeleverd die het vermelden waard zijn. Vragenlijst kleurenbeleving De data over de voorkeur voor verschillende kleuren hebben geen specifieke kleur(en) aangetoond die sterk positief ervaren wordt en vrijwel geen negatieve beoordeling krijgt. Wel kan er meer gezegd worden over de helderheid waarin de kleuren voorkomen. In tabel 1 is te zien dat er bij zowel mannen als vrouwen een sterke voorkeur is voor de lichte varianten van de kleuren. Hiervoor is echter geen verklaring onderzocht in dit onderzoek. Bij deze waarneming is tevens geen significant verschil tussen mannen en vrouwen. Deze waarneming is daarom vooral interessant als de gemeente Enschede als opdrachtgever besluit de verlichting definitief te gebruiken. Het kleurenprogramma dat dan ingesteld wordt kan hier namelijk op aangepast worden. Tabel 1 Voorkeur kleurvarianten Count De kleuren komen in donkere en lichte varianten voor. Welke variant heeft uw voorkeur? Total Donkere variant Lichte variant Geen mening Man Geslacht Vrouw Total

11 Hoofdstuk 6 Conclusie Ondanks dat dit experiment niet bij kan dragen aan wetenschappelijke resultaten over de mogelijkheden van (gekleurde) verlichting om gedrag te beïnvloeden, zijn er wel aanwijzingen dat er effecten zijn. Er is echter meer onderzoek nodig om hier inzicht in te krijgen. Voor de locatie Jacobusgang kan geconcludeerd worden dat, mede op basis van het theoretisch kader, het significante verschil in fietsen en de niet significante trend in wildplassen doet vermoeden dat de verlichting de aandacht heeft gevestigd op de Jacobusgang. Hierdoor hebben meer mensen hun fiets daar gestald. Doordat de locatie meer aandacht heeft en er meer mensen en fietsen zijn, zullen andere mensen hier minder snel gaan plassen. Dat er voor de onderdelen geluidsniveau, aanwezigheid hangjongeren, openbaar alcoholgebruik, afval op straat en het gebruik van de locatie door passanten geen effecten zijn gevonden kan op een aantal manieren verklaard worden. Zo waren er relatief weinig passanten en moest de locatie door het late afkeuren van de oorspronkelijke locatie, snel verlicht worden. Hierdoor is alleen een deel van de passage verlicht met de gekleurde verlichting. De mogelijkheid bestaat dat de gemeente Enschede als opdrachtgever besluit de verlichting vaker, of definitief, toe te passen op deze locatie. Hiervoor kan uit waarnemingen uit de data van de vragenlijsten gesteld worden dat de meeste gebruikers de voorkeur geven aan kleuren in lichte varianten. Uit dit onderzoek kan echter geen verklaring gegeven worden voor deze voorkeur. 10

12 Hoofdstuk 7 Discussie Zoals eerder aangegeven is gecontroleerd op weersomstandigheden en de hoeveelheid passanten in het algemeen. Door de controle locaties is namelijk gecontroleerd of er eventueel in de hele stad een verandering in het aantal mensen op straat is. Naast het feit dat er gelet is op evenementen in de stad, kan niet uitgesloten worden dat er invloed is geweest van feesten bij omringende horecagelegenheden. Tijdens de observaties zijn zulke feesten overigens niet opgemerkt. Voor eventueel vervolgonderzoek naar de effecten van gekleurde verlichting in de Binnenstad in Enschede kunnen er een aantal verbeterpunten worden aangedragen. Een vervolgonderzoek zal inhoudelijk sterker zijn wanneer de experimentele locatie een hoger aantal gebruikers heeft, volledig verlicht is en controle locaties zo identiek mogelijk zijn. Bij een hoger aantal gebruikers kan er tevens extra aandacht besteed worden aan vragenlijsten om meer inzicht te krijgen in de beleving van gebruikers. In het algemeen kan vervolgonderzoek inhoudelijk versterkt worden bij langere meetperiodes. Hiermee kunnen bijvoorbeeld weersinvloeden zoveel mogelijk beperkt worden. Ten slotte wordt afgesloten met een discussie over het lage gebruik van de Jacobusgang. Als looproute tussen de Oude Markt en (horeca)ondernemers aan de Walstraat, lijkt dit juist in interessante en belangrijke locatie. Naast het eventueel toepassen van gekleurde verlichting op deze locatie, lijkt het zinvol om extra fysieke maatregelen te nemen op deze locatie om meer mensen te stimuleren deze route te gebruiken. 11

13 Bibliografie Eysink Smeets, M., Van 't Hof, K., & Van der Hooft, A. (2010). Multisensory Safety - Zintuigbeïnvloeding in de veiligheidszorg - Een verkenning van de mogelijkheden. Utrecht: Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Hogeschool INHolland en de Politieacademie. Eysink Smeets, M., Zandbergen, H., & Van de Velde, J.-W. (2012). Lichtlab - Een onderzoek naar de sturende werking van lichtkleur op jongeren in hun keuze voor een plek om samen te zijn. Amsterdam: Landelijke Expertisegroep Veiligheidspercepties. Herbert, D., & Davidson, N. (1995). Modifying the Built Environment: the Impact of Improved Street Lighting. Elsevier Science, López, M., Luten, I., Woldendorp, T., & van Zwam, C. (2008). Handboek veilig ontwerp en beheer. Bussum: Ita Luten en Uitgeverij THOTH. Painter, K. (1996). The influence of street lighting improvements on crime, fear and pedestrian street use, after dark. Landscape and urban planning 35 (1996), Welsh, B., & Farrington, D. (2007). Improved Street Lighting and Crime Prevention. Stockholm: Swedisch Council for Crime Prevention.

14 Bijlage A Meetmomenten Nul-meting Observaties: - Woensdag 17 april Donderdag 18 april Vrijdag 19 april Zaterdag 20 april Woensdag 24 april Donderdag 25 april Vrijdag 26 april Zaterdag 27 april 2013 Tijdens deze dagen hebben de observatieronden plaatsgevonden om 22:00uur, 23:30uur en 01:00uur. Vragenlijsten: - Zaterdag 27 april Maandag 3 juni 2013 Meting in geconditioneerde situatie Observaties: - Woensdag 5 juni Donderdag 6 juni Vrijdag 7 juni Zaterdag 8 juni Woensdag 12 juni Donderdag 13 juni Vrijdag 14 juni Zaterdag 15 juni 2013 Tijdens deze dagen hebben de observatieronden plaatsgevonden om 22:30uur, 00:00uur en 01:30uur. Vragenlijsten: Kleurbeleving - Vrijdag 7 juni Zaterdag 8 juni Donderdag 13 juni 2013 Perceptie comfort en veiligheid - Vrijdag 14 juni Zaterdag 15 juni 2013

15 Bijlage B MANCOVA observaties Tests of Between-Subjects Effects Source Dependent Variable Type III Sum of df Mean F Sig. Partial Eta Squares Square Squared Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 1590,306 a ,031 20,701,000,637 Corrected Model Intercept Weer_temp Weer_regen Weer_windkr GemPers TotPassanten Meting Aantal ongewenst gestalde fietsen 3212,075 b ,207 19,076,000,618 Aantal aanwezige hangjongeren 202,660 c 10 20,266 13,778,000,539 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,315 d 10,031,668,752,054 Aantal sporen van wildplassen 16,059 e 10 1,606 3,841,000,246 Gemiddeld geluidsniveau 2756,702 f ,670 29,467,000,714 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 196, ,696 25,604,000,178 Aantal ongewenst gestalde fietsen 2, ,348,139,709,001 Aantal aanwezige hangjongeren,007 1,007,005,946,000 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,007 1,007,152,697,001 Aantal sporen van wildplassen,228 1,228,545,462,005 Gemiddeld geluidsniveau 2807, , ,153,000,718 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 89, ,491 11,649,001,090 Aantal ongewenst gestalde fietsen 6, ,234,370,544,003 Aantal aanwezige hangjongeren,562 1,562,382,538,003 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,001 1,001,011,917,000 Aantal sporen van wildplassen,080 1,080,192,662,002 Gemiddeld geluidsniveau 8, ,650,925,338,008 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 51, ,356 6,685,011,054 Aantal ongewenst gestalde fietsen 8, ,231,489,486,004 Aantal aanwezige hangjongeren,047 1,047,032,859,000 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,001 1,001,015,903,000 Aantal sporen van wildplassen,098 1,098,235,629,002 Gemiddeld geluidsniveau,088 1,088,009,923,000 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 1, ,900,247,620,002 Aantal ongewenst gestalde fietsen 96, ,176 5,712,018,046 Aantal aanwezige hangjongeren,143 1,143,097,756,001 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,036 1,036,767,383,006 Aantal sporen van wildplassen,166 1,166,397,530,003 Gemiddeld geluidsniveau 35, ,748 3,821,053,031 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 32, ,588 4,242,042,035 Aantal ongewenst gestalde fietsen 10, ,759,639,426,005 Aantal aanwezige hangjongeren 169, , ,940,000,493 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,087 1,087 1,850,176,015 Aantal sporen van wildplassen,099 1,099,237,627,002 Gemiddeld geluidsniveau 58, ,485 6,252,014,050 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk),437 1,437,057,812,000 Aantal ongewenst gestalde fietsen 205, ,619 12,211,001,094 Aantal aanwezige hangjongeren 2, ,149 1,461,229,012 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,010 1,010,205,652,002 Aantal sporen van wildplassen,001 1,001,001,972,000 Gemiddeld geluidsniveau 280, ,927 30,029,000,203 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 60, ,623 7,891,006,063 Aantal ongewenst gestalde fietsen 332, ,781 19,763,000,143 Aantal aanwezige hangjongeren,321 1,321,218,641,002

16 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,034 1,034,722,397,006 Aantal sporen van wildplassen,001 1,001,001,972,000 Gemiddeld geluidsniveau 114, ,704 12,261,001,094 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 1129, ,651 73,501,000,555 Locatie Meting * Locatie Error Total Aantal ongewenst gestalde fietsen 1578, ,228 46,871,000,443 Aantal aanwezige hangjongeren 4, ,080 1,414,247,023 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,014 2,007,153,859,003 Aantal sporen van wildplassen 4, ,415 5,777,004,089 Gemiddeld geluidsniveau 1970, , ,330,000,641 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 31, ,639 2,036,135,033 Aantal ongewenst gestalde fietsen 393, ,537 11,672,000,165 Aantal aanwezige hangjongeren 1,610 2,805,547,580,009 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt,137 2,068 1,453,238,024 Aantal sporen van wildplassen 1,696 2,848 2,028,136,033 Gemiddeld geluidsniveau 17, ,969,959,386,016 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 906, ,682 Aantal ongewenst gestalde fietsen 1986, ,838 Aantal aanwezige hangjongeren 173, ,471 Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt 5, ,047 Aantal sporen van wildplassen 49, ,418 Gemiddeld geluidsniveau 1103, ,355 Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 5772, Aantal ongewenst gestalde fietsen 10386, Aantal aanwezige hangjongeren 407, Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt 6, Aantal sporen van wildplassen 88, Gemiddeld geluidsniveau , Hoeveelheid afval op straat (gemeten per stuk) 2496, Corrected Total Aantal ongewenst gestalde fietsen 5198, Aantal aanwezige hangjongeren 376, Aantal personen dat in het openbara alcohol gebruikt 5, Aantal sporen van wildplassen 65, Gemiddeld geluidsniveau 3860, a. R Squared =,637 (Adjusted R Squared =,606) b. R Squared =,618 (Adjusted R Squared =,585) c. R Squared =,539 (Adjusted R Squared =,500) d. R Squared =,054 (Adjusted R Squared = -,027) e. R Squared =,246 (Adjusted R Squared =,182) f. R Squared =,714 (Adjusted R Squared =,690)

17