Ruimte voor transport. Ruimtelijk-economische aspecten van de ontwikkelingen in transport, distributie en logistiek in Vlaanderen

Transcriptie

1 Ruimte voor transport Ruimtelijk-economische aspecten van de ontwikkelingen in transport, distributie en logistiek in Vlaanderen

2 Vooraf Transport, distributie en logistiek maken momenteel een fase van snelle en ingrijpende veranderingen door. Die hangen onder meer samen met de toenemende internationalisering van de economie, met de rationalisering van logistieke systemen, met de toepassing van ICT en met de forse uitbreiding van de logistieke dienstverlening. Die veranderingen hebben ook ruimtelijke effecten. Deze brochure geeft een overzicht van de ruimtelijk- economische aspecten van de ontwikkelingen in transport, distributie en logistiek (TDL). Ze steunt op een onderzoek dat in opdracht van de afdeling Ruimtelijke Planning van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap werd uitgevoerd en dat het locatiebeleid voor de TDL-sector moet onderbouwen. Tot nu toe had de overheid immers geen duidelijk beeld van het ruimtelijk-economisch functioneren van de sector. Bij het onderzoek werd de TDL-sector zelf zo nauw mogelijk betrokken. Hoe is de brochure opgebouwd? Hoofdstuk 1 schetst een profiel van de Vlaamse transportsector: wat is het economische belang ervan en welke activiteiten omvat hij? In hoofdstuk 2 analyseren we de geografische spreiding van de vestigingen, de werkgelegenheid en de goederenstromen. Dat levert ons een ruimtelijk beeld van de sector op. Hoofdstuk 3 schetst enkele belangrijke recente trends en ontwikke-- lingen en probeert te peilen naar het effect van die trends op de goederenstromen en het ruimtebeslag. Hoofdstuk 4 onderzoekt kansen en knelpunten voor een ruimtelijke visie op de sector en bekijkt hoe de overheid daarop kan inspelen.

3 Een sterke speler 1 Vlaanderen is een belangrijke transport- en distributieregio. Van alle werknemers die in de Belgische transportsector actief zijn, werkt twee derde in Vlaanderen. In 1998 waren dat er ruim Daarmee is de transportsector in Vlaanderen goed voor 5,6 procent van de totale werkgelegenheid. Met dat cijfer scoren we internationaal erg hoog: samen met onder meer Nederland, Noord-Frankrijk en Bremen-Niedersachsen behoort Vlaanderen tot de EU-regio s waar het relatieve aandeel van de transportsector in de werkgelegenheid het hoogst is. Die sterke positie hangt natuurlijk samen met de strategische ligging van Vlaanderen, in het hart van de West-Europese afzetmarkt. Vlaanderen kan bogen op een fijnmazig netwerk van snelwegen, luchthavens, spoorwegen en zeehavens. Die uitgebreide infrastructuur ontsluit een Europese markt van ruim 220 miljoen consumenten. Heel wat multinationale ondernemingen hebben hun Europees hoofdkwartier of distributiecentrum in Vlaanderen gevestigd. Vooral wegvervoer en vervoersondersteuning Van de Vlaamse transportbedrijven houdt 63 procent zich vooral bezig met het vervoer te land. Ruim 34 procent legt zich hoofdzakelijk toe op ondersteunende diensten vrachtbehandeling, opslag, voorraadbeheer, organisatie van het vrachtvervoer. Die activiteiten nemen sterk toe. Tussen 1993 en 1998 is het aantal vestigingen in die subsector met 20 procent gegroeid. Die groei is sterker dan in de andere subsectoren. Dat wijst op een geleidelijke verschuiving in de sector: van het eigenlijke vervoer naar logistiek en distributie. De subsectoren vervoer te land en ondersteunende diensten zijn goed voor meer dan 90 procent van de toegevoegde waarde in de sector. De rest wordt voortgebracht door het vervoer te water en in de lucht. Het profiel van de Vlaamse transportsector Vlaanderen behoort tot de sterkste transport- en distributieregio s van West-Europa. De dominante vervoersmodus is het wegtransport, dat alleen voor het langeafstandsvervoer concurrentie krijgt van spoor en binnenvaart. Het grootste deel van de Vlaamse transportsector komt voor rekening van het wegvervoer en verwante diensten in logistiek en distributie. Wegtransport is de dominante vervoersmodus Het transport over de weg neemt het leeuwendeel van het goederenvervoer voor zijn rekening. In 1997 was het wegvervoer in België goed voor 69,3 procent van het totale aantal tonkilometer. Daarna volgen het vervoer per spoor (15,2 procent) en via de binnenvaart (12,4 procent). Het wegtransport is in België de jongste jaren nog flink gestegen. Dat heeft vooral met de toename van het internationale wegvervoer te maken: goederen worden over langere afstanden vervoerd. Er worden ook steeds meer kleinere ladingen getransporteerd. Over langere afstanden zijn het spoorvervoer en de binnenvaart competitieve alternatieven. Het spoortransport is in België minder snel gegroeid dan gemiddeld in de Europese Unie. Het aandeel van de binnenvaart is dan weer groter dan het EU-gemiddelde, maar het ligt gevoelig lager dan het Nederlandse. Transport, distributie, logistiek Het transport van goederen kunnen we volgens verschillende criteria indelen. We kunnen ons baseren op hetgeen vervoerd wordt: bulkgoederen, stukgoederen en containers. We kunnen ons ook baseren op de vervoersmodus: luchtvaart, zeevaart, de weg, het spoor, de binnenvaart, pijpleidingen. In de brede zin omvat de transportsector naast het eigenlijke vervoer ook opslag en distributie. Wanneer verschillende vervoersmodi worden ingezet, moeten de goederen van de ene modus op de andere worden overgeslagen. Vaak kan die overslag niet meteen plaatsvinden: via opslag probeert men volume en frequentie van de diverse transportmodi op elkaar af te stemmen. Logistiek is de verzamelnaam voor de organisatie, de planning en het beheer van alle activiteiten die met bewerking, transport en opslag van producten in verband staan van grondstof tot eindproduct. Aan de opslag worden steeds meer vormen van aanvullende dienstverlening gekoppeld. Daartoe behoren bijvoorbeeld ook verpakking, etikettering en palettisering. 2 3

4 Vervoersknooppunten De ruimtelijke spreiding van de transportsector 2 Goederen kunnen met verschillende vervoersmodi worden getransporteerd: over de weg, in de lucht, per spoor, via de zeevaart of de binnenvaart. Natuurlijk is ook een combinatie van transportmodi mogelijk: zeevaart en wegvervoer, bijvoorbeeld. In zo n geval ontstaan transportketens: aaneenschakelingen van verschillende vervoerschakels. Die schakeling moet zo vlot en zo efficiënt mogelijk gebeuren. De overslag van de lading van de ene vervoerswijze op de andere gebeurt in de vervoersknooppunten. Een deel van die vervoersknooppunten is geconcentreerd rond de poorten of de mainports: de zeehavengebieden en de luchthavens. Maar we vinden ze ook in het binnenland. Die knooppunten van transport en logistiek zijn vaak ontstaan rond concentraties van exportgerichte bedrijvigheid. Het vestigingspatroon Concentratiepatroon strookt met RSV. De Vlaamse transportbedrijven zijn vooral gevestigd in vervoersknooppunten en in centra langs de vervoersassen. Dat verklaart de concentratie van ondernemingen in de arrondissementen Antwerpen, Halle-Vilvoorde, Turnhout, Gent, Kortrijk, Brugge en Mechelen. Dat concentratiepatroon sluit aan bij het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen: de hoogste concentraties treffen we aan in de economische knooppunten die het RSV heeft geselecteerd. Infrastructuur en multimodale platformen. Deze concentratie is historisch gegroeid. Ze hangt samen met de beschikbaarheid van zee- en luchthavens en andere infrastructuur: autowegen, spoorwegen, waterwegen. In knooppunten van het infrastructuurnetwerk vind je vaak ook multimodale platformen, met overslagpunten tussen de verschillende vervoersmodi. Transportgemeenten. De grootste transportgemeenten Antwerpen, Beveren, Brugge, Gent en Zaventem hebben een lucht- of zeehaven in de buurt. Ze beschikken bovendien over een internationaal georiënteerd multimodaal logistiek park. Die topcategorie van transportgemeenten wordt gevolgd door een categorie die vooral stedelijke gebieden omvat. De trend: een uitschuifproces Spreiding van de werkgelegenheid. De helft van de werknemers in de transportsector is aan de slag in de arrondissementen Antwerpen en Halle-Vilvoorde. Dat hangt natuurlijk samen met de nabijheid van een zeehaven en een luchthaven. Als we alleen de subsector goederenvervoer over de weg bekijken, zijn de meeste jobs te vinden in de arrondissementen Antwerpen, Halle-Vilvoorde, Turnhout en Hasselt. De grootste groeiers zijn Hasselt en Oudenaarde. In dit hoofdstuk bekijken we de geografische spreiding van de Vlaamse transportsector. De bedrijven zijn geconcentreerd in de poorten de zee- en luchthavens en op knooppunten langs de vervoersassen. De jongste jaren valt een landinwaartse trend op. De werkgelegenheid zit vooral geconcentreerd in de arrondissementen Antwerpen en Halle-Vilvoorde. Groei langs vervoersassen. Als we de evolutie van de werkgelegenheid tussen 1980 en 1995 analyseren, stellen we in de stedelijke gebieden een daling vast. Zo is de werkgelegenheidsdichtheid het aantal jobs per oppervlakte-eenheid in het Antwerpse havengebied de jongste decennia duidelijk verkleind. De groei doet zich meer landinwaarts voor. Dat wijst op een uitschuifproces, dat zich lijkt te voltrekken langs de vervoersassen, met name de snelwegen. Concentraties zijn bijvoorbeeld Antwerpen-Gent-Rijsel of Antwerpen-Brussel. 4 5

5 De goederenstromen Het huidige ruimtelijke beeld De vestigingsplaats van de transportbedrijven geeft ons al een eerste beeld van de geografische spreiding van de transportsector. Dat beeld kunnen we verfijnen door te analyseren waar de goederenstromen worden geladen en gelost. Lokale stromen. Bijna twee derde van het goederenwegvervoer blijft beperkt tot Vlaanderen. Een groot deel van de transportstromen heeft dus een lokale, verzorgende functie. De voornaamste schakel is Antwerpen. Ook Gent, Hasselt en Turnhout zijn belangrijke knooppunten, gevolgd door Kortrijk en Halle-Vilvoorde. Interregionale en internationale stromen. Van het goederenwegvervoer wordt 19 procent van of naar Wallonië of Brussel getransporteerd en 17 procent van of naar het buitenland. Dat internationale goederenvervoer speelt zich vooral af tussen Vlaanderen en de buurlanden: Nederland (23 procent), Frankrijk (40 procent) en Duitsland (27 procent). Een kwart van die goederenstromen verlopen via Antwerpen. Daarna komen Brugge en Gent. De laad- en losplaatsen blijken overigens sterk landgebonden te zijn. Zo is de regio Tielt-Roeselare- Kortrijk vooral gespecialiseerd in het vervoer van en naar Frankrijk, terwijl een groot deel van de goederen afkomstig uit en bestemd voor Nederland geladen en gelost worden in Turnhout en Hasselt. De kaart laat het ruimtelijke beeld zien van de sector van transport, distributie en logistiek (TDL). Dat beeld wordt gestructureerd door de zeehavens Antwerpen, Gent, Zeebrugge en Oostende de luchthavens Zaventem/Brucargo en Oostende bimodale TDL-terreinen: Dry-terminal Muizen, Genk-Hermes, Antwerpen- Schijnpoort, Meerhout, Avelgem unimodale logistieke bedrijventerreinen: Meer/Hazeldonk, LAR-Kortrijk (met spooraansluiting), Cargovil concentraties rond de belangrijkste vervoersknooppunten en langs de grote assen. Welke factoren spelen een rol bij de locatiekeuze? Om te onderzoeken welke criteria bij de keuze van transportlocaties een rol spelen, werd een schriftelijke vragenlijst gestuurd naar alle ondernemingen die in de TDL-sector actief zijn. Locatiefactoren. De top vijf van de belangrijkste locatiefactoren omvat: ontsluiting via de weg, vlotte bereikbaarheid: zo weinig mogelijk files, de grondprijs, de geringe afstand tot de klanten, de beschikbaarheid van arbeidskrachten. Kleine bedrijven met minder dan 10 werknemers hechten opvallend meer belang aan het feit dat de onderneming vlakbij de woonst van de eigenaar gevestigd is. Ook de grondprijs is voor hen belangrijker. Grote ondernemingen hechten dan weer meer belang aan een goede ontsluiting via de weg. Tevredenheid. Een groot aantal ondernemingen is tevreden over de ontsluiting over de weg, de nabijheid tot de klanten en tot de woonlocatie van de eigenaar en over de bereikbaarheid. Over dat laatste aspect zijn veel andere ondernemingen dan weer minder te spreken. Ontevreden zijn ze ook over de beschikbaarheid van bedrijventerreinen, over de prijs en over de nabijheid van een zee- of luchthaven. Verhuisbewegingen. Veertig procent van de ondernemingen is de jongste drie jaar verhuisd of heeft verhuisplannen. Veruit de belangrijkste reden is ruimtegebrek. De meeste bedrijven verhuizen naar een locatie in de buurt van hun huidige vestigingsplaats en dichtbij een vervoersas. Eisen aan inrichting en beheer. Of een transportbedrijf tevreden is over zijn locatie, hangt niet alleen van de kenmerken van de regio en de locatieomgeving af, maar ook van de manier waarop het terrein is ingericht en beheerd wordt. Het belangrijkst vinden de bedrijven: parkeermogelijkheid voor wagens en chassis, de uitstraling en het imago van het terrein, de veiligheid van het terrein en de omgeving, bijvoorbeeld door bewaakte parkeerterreinen en collectieve bewaking. Bestaande ruimtelijk-economische structuur TDL Poort (zeehaven, luchthaven) Bimodaal (weg/water, weg/spoor) TDL-concentraties rond de belangrijkste vervoersknooppunten en langs de grote assen TDL-concentraties buiten Vlaanderen Spreiding van de toegevoegde waarde door de transportsector in Vlaanderen (1999) meer dan 4 mia BEF 800 mio 4 mia BEF 400 mio 800 mio BEF 200 mio 400 mio BEF minder dan 200 mio BEF 6 7

6 Internationalisering Schaalvergroting 3 De eengemaakte Europese markt en de liberalisering van de wereldhandel doen de goederenstromen fors toenemen. Steeds meer bedrijven gaan exporteren. Doordat veel bedrijven productie- en distributieactiviteiten uitbesteden, ontstaat een netwerkeconomie: Bedrijven leveren elkaar verschillende diensten en verzorgen samen een totaalproduct. Componenten worden gemaakt waar dat het goedkoopst is. Vervolgens worden ze, just in time, aangeleverd voor de eindassemblage. Behalve het traditionele transport nemen ook nieuwe concepten zoals het Europese Distributiecentrum (EDC) en het Regionale Distributiecentrum een hoge vlucht. Dat geldt ook voor de multi-client distributieactiviteiten, waarbij een dienstverlener de logistieke stromen van verschillende concurrenten optimaliseert. Die toenemende internationalisering legt bedrijven in de TDL-sector een schaalvergroting op, met fusies, overnames of internationale allianties. Dat heeft ook ruimtelijke gevolgen: grotere bedrijven hebben behoefte aan bedrijventerreinen met grotere kavels. Outsourcing versnelt verbreding naar logistieke dienstverlening Transport en distributie uitbesteed. Steeds meer bedrijven plooien zich terug op hun kernactiviteiten. Bedrijfsonderdelen die daar niet in passen, stoten ze af. Dat betekent onder meer dat transport- en distributieafdelingen worden verzelfstandigd of verkocht, al blijven ze dan wel in de buurt van het oorspronkelijke bedrijf gevestigd. Nieuwe trends en ontwikkelingen Value added logistics. Vaak worden niet alleen het transport en de distributie in de enge zin uitbesteed. Vervoerbedrijven nemen ook steeds vaker activiteiten over zoals labelling, verpakken of klantspecifiek assembleren, installatie en reparatie De sector van transport, distributie en logistiek is volop in beweging. Internationalisering, outsourcing en ICT-toepassingen creëren nieuwe mogelijkheden en breiden het logistieke dienstverleningspakket uit. Die trends hebben ook ruimtelijke gevolgen, maar het valt niet mee om die te voorspellen. Enerzijds vergroten ze de omvang van de sector, anderzijds stellen ze hem in staat om steeds ruimte-efficiënter te werken. 8 9

7 activiteiten op het gebied van de zogenaamde value added logistics (VAL). Die activiteiten speelden zich vroeger in de productievestiging af en moeten nu elders een plaats krijgen. De toename van VALactiviteiten maakt de sector arbeidsintensiever en verhoogt de vraag naar ruimte. In Vlaanderen zijn VAL-activiteiten vooral gevestigd rond de poorten (zeehavens, luchthavens) en op de routes van die poorten naar het achterland. De locaties zijn vlot bereikbaar en worden ook ontsloten via de binnenvaart en het spoor. Nog meer outsourcing mogelijk. Dat neemt overigens niet weg dat veel ondernemingen in België nog eigen vervoersactiviteiten ontplooien. In 1998 gebeurde nog 13,6 procent van het internationale wegtransport en 32,8 procent van het nationale wegtransport voor eigen rekening. Dat betekent dat er in Vlaanderen zeker in vergelijking met de buurlanden nog mogelijkheden braak liggen om transport en logistiek verder te outsourcen. Snelheid en flexibiliteit steeds belangrijker Doordat de omloopsnelheid van producten steeds hoger wordt, blijven snelheid, flexibiliteit en betrouwbaarheid aan belang winnen. TDL-bedrijven kiezen daarom steeds meer voor vestigingsplaatsen die verschillende vervoersmodi aanbieden en in de buurt van belangrijke transportassen liggen. Dat verklaart bijvoorbeeld de aantrekkingskracht van Boom, Willebroek en andere locaties langs de A12 Antwerpen-Brussel: de transporteurs vinden er ook binnenvaartterminals en spoorvervoer. Meer containers Het containervervoer is sinds enkele decennia explosief aan het groeien. Naar het zich laat aanzien, zal de verschuiving van het klassieke stukgoed naar de container zich verder doorzetten. Die trend verhoogt de marktkansen voor alternatieve vervoersmodi zoals spoor en binnenvaart. Containers zijn relatief makkelijk over te slaan, zodat distributie- en VALactiviteiten ook ver buiten het havengebied kunnen plaatsvinden. De containers worden dan over de weg, per spoor of via de binnenvaart naar de distributiecentra gebracht. Toenemend gebruik van ICT Transporteurs en logistieke dienstverleners maken steeds meer gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Daartoe behoren bijvoorbeeld toepassingen om goederen op afstand te monitoren en planningspaketten om het eigen wagenpark efficiënter in te zetten naar schatting wordt momenteel ruim 30 procent van de ladingcapaciteit niet benut. Als e-commerce zich doorzet, kan dat leiden tot meer kleine leveringen direct van de fabriek naar de detailhandel en de consument en dus tot meer en kleinere transportbewegingen

8 Stuwende en verzorgende transportbedrijvigheid Vestigingseisen van stuwende bedrijven Kansen en knelpunten voor een ruimtelijke visie Indien Vlaanderen wil uitgroeien tot een transport- en distributieregio beschikt het daartoe over heel wat troeven. Een doordachte en afgewogen ruimtelijke visie kan die troeven nog versterken. Zo n visie kan ervoor zorgen dat dynamische bedrijven in de sector voldoende vestigingskansen krijgen. Anderzijds moeten de eisen en verwachtingen van de TDL-sector optimaal worden afgestemd op de eisen van het ruimtelijk beleid en de samenleving. 4 Het ruimtelijk beleid moet in elk geval rekening houden met het onderscheid tussen stuwende en verzorgende transportbedrijvigheid. Stuwende transportbedrijvigheid omvat onder meer de internationaal opererende transportbedrijven, de Europese distributiecentra (EDC s) en de value added logistics-activiteiten. Stuwende activiteiten hebben een internationale actieradius, zijn erg dynamisch en creëren veel toegevoegde waarde. Verzorgende transportbedrijvigheid omvat binnenlands transport en distributie voor de regio of het buitenland. De klemtoon moet bij het ontwikkelen van een ruimtelijke visie op de stuwende bedrijvigheid liggen. Die categorie omvat immers de grootste en meest dynamische bedrijven, de bedrijven dus met de grootste impact op de ruimte. In hun vestigingskeuze laten dergelijke bedrijven ook kwaliteitseisen meespelen bereikbaarheid, kwaliteit van de omgeving, beschikbaarheid van potentiële werknemers, uitstraling, enzovoort. Voor verzorgende bedrijven zijn die kwaliteitseisen doorgaans ondergeschikt aan één criterium: de nabijheid tot opdrachtgevers en afzetmarkt. Op het Vlaamse beleidsniveau. Precies omdat de stuwende bedrijvigheid zoveel impact op het ruimtebeslag heeft, moet het ruimtelijk beleid van de Vlaamse overheid er zich bij voorkeur op toespitsen. De meer verzorgende activiteiten kunnen dan op lagere beleidsniveaus worden ingepast. Uit onderzoek blijkt dat de locatie-eisen van stuwende TDL-bedrijven in de loop der jaren vrij stabiel zijn gebleven. Bij de keuze van een regio of een plaats laten ze zich leiden door: de goede ontsluiting via de weg de vlotte bereikbaarheid van de site de geografische ligging ten opzichte van grote Europese bevolkingsconcentraties nabijheid tot de poorten het ruimteaanbod: kwaliteit, kwantiteit, prijs de arbeidsmarkt: omvang, kwaliteit, beschikbaarheid Als een site ook voor alternatieve vervoersmodi ontsloten is spoorlijnen, waterwegen beoordelen de bedrijven dat als een pluspunt. Dat betekent niet dat ze die alternatieve modi ook effectief zullen gebruiken. Dat doen ze alleen als die alternatieve modi competitief zijn wat afhangt van de afstand en de ladingeenheid, als de goederenstromen groot genoeg zijn wat verklaart waarom de alternatieve modi meer in trek zijn voor de aanvoer van een poort naar een distributiecentrum, en veel minder voor fijnmazig transport, als de service van de alternatieve modi vergelijkbaar is met de kwaliteit van het wegvervoer. Veel TDL-bedrijven vinden de service van het spoorvervoer momenteel onvoldoende. Eisen vanuit het ruimtelijk beleid Bedrijven in de TDL-sector hebben specifieke ruimtelijke eisen. Van de overheid verwachten ze in elk geval dat ze voldoende ruimte blijft reserveren. Natuurlijk moeten de vestigingseisen van de sector worden afgestemd op de eisen en verwachtingen die het ruimtelijk beleid heeft geformuleerd. Drie eisen staan daarin voorop. Efficiënt ruimtegebruik. Dat kan bijvoorbeeld door te stapelen of ondergronds te bouwen, maar ook door voor verschillende bedrijven op eenzelfde 12 13

9 Soort terrein Activiteit Omvang zoeklocatie Zee- en luchthaven Overslag, Warehousing > 100 ha. Havengebieden (Antwerpen, Gent, Zeebrugge-Oostende) Brucargo Multimodale logistieke parken nabij poorten EDC s / USA,Azië Int. Transport Warehousing Integrators > 100 ha. As Antwerpen-Brussel (A12-Zeekanaal) As Antwerpen-Gent, As Antwerpen-Turnhout / Hasselt (Ijzeren Rijn, Albertkanaal) Groot, modern gemengd, Minstens bimodaal EDC s Internationaal transport VAL ha. Langs achterlandverbindingen, nabij stedelijke concentraties: vb. Antwerpen/Brussel/Gent/Leuven Brugge/Oostende/Zeebrugge Zone Kortrijk/Roeselare Zone Hasselt/Genk Zone Turnhout Klein, gemengd Ten behoeve van nationale / regionale markt ha. Nabijheid doorgaande weginfrastructuur, nabijheid stedelijke concentraties: vb. Zone Deinze-Tielt Zone Aalst-Dendermonde Locaties: twee types terrein collectieve functies aan te bieden: parkeren, horeca, wasstraat, enzovoort. Bovendien is het nodig om voor grootschalige TDL-activiteiten grote kavels te reserveren, met een grootte van minstens m 2. Om de ontsluiting te verbeteren zijn enkele grote terreinen te verkiezen boven een mozaïek van kleine en versnipperde terreinen. En locaties die multimodaal behoorlijk ontsloten zijn, moeten ook zo efficiënt mogelijk worden benut. Ruimtelijke kwaliteit. Deze eis houdt verband met de architectuur en de uitstraling van gebouwen en terreinen, en met aspecten zoals parkeermogelijkheden en beveiliging. Op bedrijventerrein is het doorgaans makkelijker om kwaliteitsnormen in te stellen en ze te bewaken. Tegengaan van vermijdbaar wegvervoer. Dat impliceert een voorkeur voor multimodaal transport en de multimodale ontsluiting van bedrijventerreinen en logistieke parken. Als we de behoeften van de sector van transport, distributie en logistiek analyseren, blijkt de sector nood te hebben aan twee locatietypes. de poorten en de (inter)continentaal georiënteerde multimodale logistieke parken, bestemd voor internationaal gerichte en gespecialiseerde logistieke dienstverleners. De poorten zijn Antwerpen, Gent, Zeebrugge, Oostende en Zaventem. Ze beschikken over grote en multimodaal ontsloten terreinen. In de directe omgeving van die poorten kunnen logistieke parken worden ontwikkeld. Ook die terreinen moeten multimodaal ontsloten worden. Mogelijke locaties zijn gekoppeld aan de belangrijkste weg- en waterwegverbindingen tussen de poorten en het achterland. Ze worden het best uitsluitend gereserveerd voor transport, distributie en logistiek. de gemengde terreinen. Op grote gemengde bedrijventerreinen ( ha) kunnen productieactiviteiten worden verweven met logistieke dienstverlening. Die terreinen moeten vlot bereikbaar zijn, en behalve voor het wegverkeer ook ontsloten zijn voor het spoor of het water. Vooral de nabijheid tot de achterlandverbindingen en de markt zijn belangrijk. Mogelijke locaties zijn de zones Antwerpen-Brussel-Gent-Leuven, Kortrijk-Roeselare, Hasselt-Genk en Turnhout. Op kleinere gemengde terreinen (20-50 ha) kunnen dan de TDL-activiteiten terecht die de nationale en regionale markt bedienen. Bovenstaande tabel maakt duidelijk hoe de verdeling van die twee types er zou kunnen uitzien. Kansen en knelpunten voor de overheid Het onderzoek waarop deze brochure steunt, peilt naar de ontwikkelingen in de TDL-sector de vraagzijde, dus. De overheid speelt een belangrijke rol in de aanbodzijde: het aanbod van terreinen en infrastructuur, de inrichting en de ruimtelijke inpassing van de parken. Op diverse domeinen liggen kansen om die rol nog beter te kunnen spelen. Aanbod van terreinen. Een inventaris van het beschikbare en het geplande aanbod en de kwaliteit ervan is broodnodig. De overheid zou een monitoringsysteem kunnen opzetten, zodat ze een actueel beeld heeft van aanbod en vraag. Organisatie van de uitgifte. De overheid zou ervoor moeten zorgen dat de juiste terreinen worden toegewezen aan de juiste bedrijven. Ze kan instrumenten ontwikkelen om selectieve uitgifte mogelijk te maken. Daartoe kan ze afspraken maken met andere betrokkenen: lokale overheden, terreinbeheerders, de GOM s, de sector. Bereikbaarheidsmaatregelen: afstemming weg, water, spoor. Files brengen de groei van de Vlaamse TDL-sector in het gedrang. De overheid zou de mogelijkheden van het multimodaal vervoer kunnen verbeteren door te investeren in de capaciteit en de kwaliteit van het spoor en de binnenvaart. Kwaliteit van terreinen. Vooral hoogwaardige bedrijven Europese distributiecentra, bijvoorbeeld stellen hoge eisen aan de kwaliteit van het terrein. De overheid kan het subsidieinstrument gebruiken om de eisen van dergelijke locaties op de verwachtingen van de gebruikers af te stemmen

10 Colofon Deze brochure steunt op een onderzoeksrapport dat IDEA Consult nv in samenwerking met het Nederlands Economisch Instituut (NEI) heeft samengesteld, in opdracht van de afdeling Ruimtelijke Planning. Verantwoordelijke uitgever: Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting, Monumenten en Landschappen Redactie en realisatie: Jansen & Janssen, Gent Druk: Antilope Printing Depotnummer: D/2001/3241/283 Copyright Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Overname mag indien de bron wordt vermeld. 16

11 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap AROHM Afdeling Ruimtelijke Planning Koning Albert II-laan Brussel