Verslag regiobijeenkomst Transformatie en de wijk

Transcriptie

1 Verslag regiobijeenkomst Transformatie en de wijk Donderdag 23 april jl. kwamen in Tilburg meer dan 150 deelnemers bijeen voor de regiobijeenkomst Transformatie en de wijk. De organisatie van de bijeenkomst was in handen van het VNGprogramma sociale teams en de Wmo werkplaatsen van Avans en Fontys. Onderstaand volgt een verslag van het programma. Plenair De ochtend werd geopend door Dr. Erna Hooghiemstra, lector Jeugd Gezin & Samenleving van Avans Hogeschool. Haar presentatie ging over de Onwennige professional in tijden van transformatie. Co creatie als oplossing! Bij dit vraagstuk staan drie vragen centraal: 1. Hoe staat het ermee?; 2. Waar gaat dit heen?; 3. Hoe moeten we dat voor elkaar krijgen? In de NRC stond een artikel over de stand van zaken naar aanleiding van de decentralisaties: 100 dagen na 1 januari Wat heeft het opgeleverd? Geïllustreerd met een foto van het slopen van een gebouw concludeerde Hooghiemstra dat er heel veel gesloopt is, dat er nog veel stof is, maar dat er ook nog wat oude resten staan. Deze situatie levert veel onzekerheid op. Bij nieuwe samenwerkingsvormen kan men er niet op rekenen dat het gelijk goed gaat. De opbrengst gaat eerst omlaag, waarna er op een gegeven moment een kantelpunt komt als je voldoende investeert in die nieuwe beweging. Naast allerlei investeringen kan het wel twee jaar duren voor je het nulpunt weer te boven bent. Er zullen dus dingen misgaan: anticipeer daarop. Het risico is dat we ons teveel laten meeslepen door alle dingen die misgaan en het doel uit het oog verliezen. Belangrijk is dus: waar doen we het voor? We willen de leefwereld van mensen weer centraal stellen, maar dat is niet makkelijk! De kracht weer teruggeven in de eigen omgeving, zodat men dit op termijn kan inzetten om problemen zelf op te lossen. Daar heb je professionals voor nodig! Professionals zijn daarin ontzettend intrinsiek gemotiveerd, het doel is niet nieuw voor hen. Aan de andere kant: professionals willen graag zorgen voor. Er is een omslag nodig om de kanteling te verwerken in het dagelijks handelen. Als voorbeeld noemt Hooghiemstra het wantrouwen tegenover techniek; want het gaat toch om mensen? Welwillendheid ontstaat pas als wordt ervaren dat het positieve opbrengsten heeft voor een cliënt. Transformatie rust op de schouders van de professionals. Tegelijkertijd is er een grote vraag naar de meerwaarde van professionals. Zij worden soms massaal ontslagen. Adagium is: alles moet anders. Maar was alles tot nog toe niet goed? Ambtenaren die werk van professionals denken over te kunnen nemen. Met het risico dat veel kennis, ervaring en professionaliteit verloren gaat. Hoe kunnen we de waarde van de professionals beter tot hun recht laten komen? Dat kan alleen maar cocreatief. Dit betekent: niet eerst bedenken wat goed is voor professionals en dan implementeren. Nee: er is een cyclisch proces nodig van van elkaar leren en samen fouten maken. Erkenning van onzekerheden. Vandaag hebben we aandacht voor hoe je dit effectief kan doen. Erkenning van gelijkwaardigheid van iedereen die hier een bijdrage aan levert: professionals, vrijwilligers, onderzoekers, ambtenaren, et cetera. Besef dat dit een bouwproces is dat langdurig van aard is. Er zijn voortdurende veranderingen, doelen krijgen voortdurend vorm. Zo effectief mogelijk werken: in de praktijk leren van elkaar. Samen kunnen we bouwen aan een regionaal kennisnetwerk, om zo de kennis in de regio te blijven delen. Dr. Lilian Linders, lector Beroepsinnovatie van Social Work van Fontys Hogescholen Sociale Studies is daarna aan het woord over De Kanteling in een veranderende context. Het congres gaat vandaag over wijkgericht werken. De titel is en de wijk en niet in de wijk omdat het anders lijkt alsof het problemen zijn van wijken, maar het gaat om problemen van mensen. Het

2 risico is dat we van de wijk een nieuwe koker maken. Ondersteuning en netwerken zijn echter wijkoverstijgend. Als we willen stimuleren dat mensen elkaar vinden op basis van vertrouwen, dan zijn er ook contra indicaties op relaties in de wijk (bijvoorbeeld bij verslavingsproblematiek). Er is een aantal dilemma s waar professionals mee worstelen, gekoppeld aan de veranderingen waarin men zich bevindt. Linders gebruikt de metafoor van een bewegend doel waar men op wil schieten met een bewegend geweer. Het is lastig om te weten waarop je aan het schieten bent, en of je raak schiet. Professionals weten niet goed wanneer ze het goed gedaan hebben, wanneer ze burgers in hun kracht gezet hebben. Als je doet aan co creatie (met vrijwilligers, mantelzorgers, et cetera) heb je niet meer genoeg aan protocollen. Dan heb je iets nieuws nodig om te weten of je het goed doet. Drie dilemma s: Regie overlaten aan burgers is moeilijk (hoe weet je wanneer je kan loslaten?) Probleem articulatie (wordt toch nog in problemen gedacht, lastig als je werkt aan oplossingen, toch: wat gaat er wel goed?) Rolverwarring Bij rolverwarring spelen diverse dilemma s: ik ben professional maar vrijwilligers nemen bepaalde taken over en de vrijwilliger weet niet of hij of zij dat op dezelfde manier moet doen. Moet een familielid met dezelfde distantie te werk gaan zoals professionals dat doen? Als regie bij burger ligt is deze dan verantwoordelijk als het verkeerd gaat? Ook in taalgebruik regie terugleggen, lotgenotencontact regisseren, eigen kracht versterken. De taal past nog niet bij het nieuwe paradigma wat we in beleid omarmen. Hoe krijgen we de burgers in beweging? Het moet toch van onderop?! Voor co creatie moeten we goed weten welke positie we tegen over elkaar innemen. Dit wordt verhelderd aan de hand van een model voor social work. Met het model kan worden bezien: wat voor iemand heb ik voor me en wat voor rollen heeft deze in de samenleving. Het is een ingewikkelde tijd. Niet iedereen is even snel aan het kantelen. Je hebt er bijvoorbeeld voor gezorgd dat een burger zelf actie onderneemt, maar de instantie zegt we praten alleen maar met professionals. Men heeft andere competenties nodig, reflectie is daarbij belangrijk. Of je het goed doet kun je niet in je eentje weten, het is mede aan het netwerk om in de dialoog te kijken wat goed is. De constante is in deze tijd: de verandering. Daartoe moeten we ons leren te verhouden. Dhr. Hans Kokke, wethouder Tilburg, o.a. zorg, maatschappelijke participatie, wijkaanpak Kokke geeft aan dat we in een giga verandering zitten, de grootste verandering in het zorggebied sinds tijden. Het doel is om zoveel mogelijk regie terug te geven aan mensen. In Tilburg kijken we echt: hoe gaan we samenwerken? Gekozen is om vertrouwen te geven aan de professionals. Daarvoor is een visie vanuit de gemeente belangrijk: hoe willen we wijkteams inrichten, elke dag verandert er iets. Vertrouwen is wel het belangrijkst. Waar zit het hem dan in? Dat we als gemeenten niet teveel regels gaan stellen. We willen zo graag outcome/output meten. Maar belangrijk is dat professionals het werk goed kunnen doen. Als hulpverlener wil je graag hulp bieden, overnemen is vaak makkelijk, dan is het snel opgelost (dhr. Kokke heeft vroeger zelf ook in de zorg gewerkt). Dhr. Kokke begrijpt de dilemma s. Recent liet men hem het beeldbellen zien bij wijkteams. Hoewel hij even sceptisch was, ziet hij in dat techniek ook een verrijking kan zijn voor de cliënten. Dhr. Kokke erkent dat de professional moeten veranderen, en de gemeente, maar de burgers moeten ook veranderen. Mensen komen nog te vaak naar de wijkteams met: ik heb een probleem, los het op! Burgers moeten ook veranderen.

3 Workshops Na het plenaire deel volgen de interactieve workshops: uitwisseling van kennis en ervaring in de vorm van een dialoog. 1. De kracht van wijkteams Door: Jeannette Merks, docent Sociale Studies en docent onderzoeker Wmo werkplaats en kenniskringlid lectoraat Jeugd, Gezin & Samenleving van Avans Hogeschool en Lydia van Dinteren, docent en onderzoeker Wmo werkplaats, lid lectoraat Beroepsinnovatie Social Work van Fontys Hogeschool Sociale Studies Veel gemeenten kiezen voor de inzet van sociale wijkteams om de transformatie van het sociaal domein vorm te geven. Deze wijkteams kunnen sterk verschillen in opzet, samenstelling en werkwijze, zoals ook blijkt uit de praktijkbeschrijvingen van de onderzoeken van Fontys en Avans. De eerste resultaten van Fontys laten zien dat de rolverandering van professionals, burgers en gemeenten kan leiden tot rolverwarring. Dit blijkt bijvoorbeeld ten aanzien van het begrip eigen kracht. De leden van de wijkteams doen een beroep op de eigen kracht van burgers en indien nodig trachten zij deze te versterken. In de praktijk blijkt echter dat het niet altijd duidelijk is wat eigen kracht precies is en welke interventies versterkend is. Het handelingsonderzoek van het lectoraat JG&S van Avans Hogeschool richt zich op hoe professionals in een wijkteam erin slagen eigen kracht van burgers te versterken en het sociale netwerk te benutten. Uit de diverse thematieken die aan de orde komen wordt duidelijk dat niet enkel professionals deze kanteling vorm en inhoud moeten geven. Parallelprocessen worden zichtbaar op verschillende niveaus: in de relatie tussen professional en de klant/burger in het wijkteam zelf in de samenwerking met externe partners in de aansturing door teamleiders en in de facilitering door gemeentelijk beleid. Het is een complexe innovatie in een complexe omgeving. Na een korte uiteenzetting van de twee onderzoeken gaan de deelnemers in twee groepen aan de slag met een aantal casussen vanuit het perspectief van de professional, burger of student Social Studies. In alle casussen wordt een dilemma geschetst. De discussie is verhit; wat dilemma s leken op papier, zijn voor sommige deelnemers situaties die zo klaar zijn als een klontje. 2. Praktijk van Lotgenotencontact Door: Joyce Mols, docent en onderzoeker Wmo werkplaats, lid lectoraat Beroepsinnovatie Social Work van Fontys Hogeschool Sociale Studies In de Verenigde Staten zijn lotgenoten of zelfhulpgroepen veel meer ingeburgerd dan in Nederland. Joyce Mols: Hoe vaak zie je in Amerikaanse films of tv series de AA wel niet voorbij komen. Kwestie van de Nederlandse mentaliteit? Of is zelfhulp nog niet bekend genoeg onder burgers, professionals en beleidsmakers? Participatie in zelfhulpgroepen sluit namelijk goed aan bij de kanteling, de nieuwe manier van werken in de Wmo. Denk daarbij aan eigen kracht en samenredzaamheid. Vanuit de Wmo werkplaats Fontys wordt al langer onderzoek gedaan naar zelfhulp. In de Praktijk van Lotgenotencontact wordt momenteel onderzocht welke factoren bijdragen aan het wel of niet participeren van niet westerse burgers in een zelfhulp of lotgenotengroep.

4 Tijdens de workshop worden voorbeelden van zelfhulp besproken en voeren de deelnemers een discussie over hoe de bekendheid van zelfhulp kan worden vergroot bij de verschillende partijen. Ambassadeurs van lotgenotencontact hebben daarbij een zeer belangrijke rol. 3. Wie is Zora en hoe is het om bijna blind door het leven te gaan? Ervaar zelf zorgtechnologie in het GET LAB Door: Louis Neven, lector Active Ageing van Avans Hogeschool en Vivette van Cooten, lid lectoraat Active Ageing van Avans Hogeschool en projectleider GET LAB De combinatie van goede zorg en technologie, wat moet je je daarbij voorstellen? Om de bekendheid van zorgtechnologie te vergroten heeft de Academie voor Gezondheidszorg van Avans het GET LAB geopend. In het GET LAB komen onderwijs, onderzoek en het werkveld samen. Tijdens de zeer interactieve workshop maakten de deelnemers zelf kennis met een aantal zorgtechnologieën. Hoe Zora, een zorgrobot, ingezet kan worden als ondersteuning van de zorgprofessional blijkt bijvoorbeeld als de deelnemers samen met Zora een dansje maken. Zora doet op muziek de oefening voor, de professional heeft zijn of haar handen vrij om individueel aanwijzingen te geven. Naast Zora passeren tijdens de workshop ook de revue: de Compaan, een tablet speciaal ontwikkeld voor ouderen en Paro, een aaibare sociale robot in de vorm van een zeehondje. Al doende discussiëren de deelnemers over het gebruiksgemak en de mogelijkheden om de technologieën in de praktijk als verlengstuk van de professional of het eigen sociale netwerk te gebruiken. 4. Naastenbeleid Door: Hanneke Claasens, docent en onderzoeker Wmo werkplaats, lid lectoraat Beroepsinnovatie Social Work van Fontys Hogeschool Sociale Studies en Bert Ernest (ervaringsdeskundige). Tijdens het introductierondje vertelde Bert over zijn ervaring als naaste en over zijn rol als familieraadslid in de familieraad. Zorginstellingen werken al vaker met familieraden, zoiets als een cliëntenraad, maar dan waar naasten een vertegenwoordigende stem hebben richting bestuur en gevraagd en ongevraagd advies kunnen geven. Als eerste werd de vraag gesteld Wie is de naaste? En dan, hoe betrek je die? Voor sommigen is de hulpverlener de belangrijkste persoon in zijn of haar leven. Wie wil je spreken of zien als er iets ernstigs gebeurt of er een belangrijke levensgebeurtenis plaatsvindt? Meestal iemand uit de eigen omgeving. Hulpverleners wijken vaak af van dit principe in de uitvoering. De neiging bestaat de cliënt eerst helemaal uit het netwerk te halen en ermee aan de slag te gaan om vervolgens terug te plaatsen. Wat gebeurt er met naasten die voor een cliënt zorgen? Uit eerder onderzoek blijkt dat weinig naasten ondersteuning of hulp krijgen (handvatten) om beter met de cliënt om te gaan. Blijkbaar voelt de hulpverlener zich (alleen) verantwoordelijk. Of ziet hij of zij het niet? Ook werd besproken dat er soms verschillende verwachtingen zijn of dat deze niet goed worden besproken. Dan denkt een naaste bijvoorbeeld dat door de hulpverlening diegene weer herstelt naar zoals hij of zij was voordat de problemen begonnen. Wanneer het over naasten gaat die zorgen voor gaat het meestal niet over bekwaamheid, maar om de belasting door de rol van mantelzorger. Hulpverleners zetten naasten soms in een rol die onnatuurlijk is of niet past. Bijvoorbeeld een moeder aan te raden een zoon met complexe problematiek het huis uit te zetten als het voor de zoveelste keer misgaat. Aandacht voor rollen en systemen is belangrijk in deze transformatie.

5 Triadisch werken 75 procent van alle zorg aan cliënten met epa wordt (al) gegeven door het eigen gezin, familie of vriendenkring (Trimbos, 2012). Er wordt tijdens de workshop ingezoomd op een paar cases inclusief die van de aanwezige ervaringsdeskundige waarin conflicterende rollen voor naasten centraal staan. Rolspanningen kunnen leiden tot vicieuze cirkels met (hevige) emoties, daarom is goede samenwerking belangrijk. De hulpverlener moet zich ervan bewust zijn dat niet alleen de cliënt een herstelproces doormaakt, maar ook de naasten. Herstel moet plaatsvinden vanuit meervoudig perspectief. Assumpties Uit een aantal geïllustreerde cases bleek dat men graag voor elkaar denkt. Een naaste die nooit meegaat naar begeleidingssessies omdat hij of zij denkt dat dat niet gewenst is. Een hulpverlener die denkt dat een naaste nooit meekomt omdat diegene niet geïnteresseerd is. Kortom: we denken graag voor elkaar! Wat verwachten we van elkaar? Daar is gaan kant en klaar antwoord op en kan alleen in een gesprek helder worden een trialoog. 5. Co creatie: hoe doe je dat? Voorbeelden uit de WMO praktijk Door: Dr. Erna Hooghiemstra en Ir. Ina Tilma, lectoraat Jeugd Gezin & Samenleving Avans Hogeschool Onderzoek naar co creatief implementeren. Wat zijn de do s en de dont s? Kenniswerkplaats: co creatieve manier van werken. Hoe kun je dat nou doen? Wmo werkplaatsen zijn een samenwerking tussen onderzoek onderwijs praktijk om Wmo doelen te implementeren. Samen de krachten versterken. Er zijn verschillende lectoraten betrokken bij het project wijkgericht werken. Centraal staat daarbij: op een co creatieve manier op nieuwe werkvormen komen, al lerend werken. Dit in plaats van de originele manier van werken: eerst onderzoeken wat werkt en dan naar de praktijk brengen. Men zegt nu: dat werkt niet meer, want de praktijk ontwikkelt zich ook verder. Het alternatief is al doende ontwikkelen met alle partijen die erbij betrokken zijn. Er is ook onderzoek naar werkzame factoren in het co creatieve werken. De Kenniswerkplaats binnen Avans ontwikkelt met gebruikmaking van bekende werkzame factoren. Na deze inleiding worden kleine groepjes gevormd om zelf te ervaren hoe je samen op zoek moet naar een oplossing aan de hand van een praktijkvoorbeeld. Deze sessie (snelkookpan) duurt normaal gesproken 3 uur. Eerst wordt met het veld een vraag die leeft centraal gesteld en deze wordt dan vanuit verschillende perspectieven benaderd. De verschillende perspectieven moeten dus aanwezig zijn. Vanuit instellingen, gemeenten en leidinggevenden. Er zitten altijd onderzoekers bij om bestaande kennis te kunnen delen en ook onderwijs/studenten voor het perspectief opleidingsvraagstuk. Waar mogelijk zijn vaak ook cliënten aanwezig. Gelijkwaardigheid is een belangrijk uitgangspunt. Daar moet je actief op inzetten, met name bij studenten en cliënten. Het urgente praktijkvraagstuk wordt behandeld in verschillende stappen: 1. Verkenning vraagstukken, verschillende perspectieven. 2. Fase van dromen, wat is het ideaal? 3. Terug naar de realiteit. Wat zijn de stappen om te realiseren wat we graag willen? Welke acties gaan we uitvoeren? De vraag is: Hoe kan je de krachten zo bundelen zodat de onwennige professional handvatten krijgt? In groepjes moet iedereen een bepaalde rol spelen. Bijvoorbeeld de professional, de gemeente, de cliënt en de familieleden van een cliënt. Iedereen moet vanuit zijn rol reflecteren op de casus. Het rollenspel bleek nog niet makkelijk. Het was bijna onvermijdelijk om soms uit je rol te stappen. De sessie was te kort om alle stappen door te nemen, maar uit

6 deze korte oefening bleek al wel de meerwaarde van deze oefening: het meedenken met het andere perspectief. 6. Keukentafelgesprek en sociaal netwerk Door: Maria Stortelder, docent en onderzoeker Wmo werkplaats, lid lectoraat Beroepsinnovatie Social Work van Fontys Hogeschool Sociale Studies en Anouk Bax, 4 e jaars studente Fontys Hogeschool, studeert af bij de Wmo werkplaats Het keukentafelgesprek: procedure De eerste vraag die werd gesteld tijdens deze workshop: wie voert keukentafelgesprekken? Er werd gelijk een verschil aangegeven in de methode van gespreksvoering door Wmo consulenten of sociale (wijk)teamleden. Op de meeste plekken worden quick scans gedaan (ZRM). De meerderheid van de deelnemers gaf aan dat er teveel dubbele en onnodige procedures zijn omdat men geen gegevens met elkaar deelt of omdat ambtenaren niet al betrokken hulp of zorgverleners eerst benaderen. Zijn telkens nieuwe intakes echt nodig? Het privacy aspect werd hier wel naar voren gehaald als probleempunt waarom er niet makkelijker gedeeld wordt. De vraag die hierop volgde is hoeveel informatie heeft de gemeente nodig om te bepalen of er een maatwerkvoorziening nodig is? Er werd geopperd dat er goed gewerkt moet worden met vooruitgeschoven posten, zoals de wijkverpleegkundige. Dilemma s Er werd nog een dilemma geduid vanuit uitvoerenden, sommige cliënten eisen hulp ik heb recht op, terwijl er anderen zijn die wel ondersteuning nodig hebben, maar door een beperking zich hier niet bewust van zijn, geen hulp willen. Hoe ga je in het laatste geval om met het belangrijke (nieuwe) uitgangspunt inwoner aan het roer. Ook werd benoemd dat gemeente ambtenaren meestal niet geschoold zijn op ziekteherkenning en bepaalde signalen van bijvoorbeeld Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) niet herkennen als zodanig en zorg wel echt nodig is. Wat heeft de ambtenaar nodig in de rugzak om het gesprek goed te kunnen voeren? Expertise ontbreekt nu. Geopperd werd dat zij kennis moeten nemen van de know how die er al is. En ook het in kaart brengen van wat er bij aanvang al rondloopt aan hulp of zorgverlening, zodat niet telkens het eerste gesprek opnieuw gevoerd moet worden en er van tevoren een inschatting is van het probleem of problemen van de vrager. Als laatste werd genoemd dat er soms bij aanvang al te gecompliceerd gedaan wordt met procedures, richtlijnen en allerlei formulieren die hierbij moeten, het kan veel simpeler (dat betekent niet vlekkeloos!). 7. Wijkteams en zorg voor de meest kwetsbaren in de samenleving Door: Drs. Jaap van den Bosch en Drs. Jeanet de Jong, beiden onderzoeker bij het lectoraat Integrale Veiligheid van Avans Hogeschool In deze workshop stond werken met moeilijk bereikbare groepen centraal; als titel was gekozen voor het iets optimistischere oog voor de meest kwetsbare in de samenleving. De workshops zaten beide keren afgeladen vol, het was, bij navraag een thema dat veel mensen bezighield. Zoals aangekondigd zou het in deze workshop gaan over het werken in wijkteams en wat dit zou betekenen voor de hulpverlening aan mensen in de rafelrand van de maatschappij. Naast hulpverleners en wijkwerkers zaten er in onze workshops beleidsmakers van de gemeente en van zorginstellingen, een wethouder, stagiaires en hogeschooldocenten/directeuren. Om te starten stelden we vragen die veel stof deed

7 opwaaien, namelijk: Wat is voor jullie een moeilijk bereikbare doelgroep? en Wat maakt deze doelgroep moeilijk bereikbaar? Beide workshopleiders vonden het mooi om te zien dat iedere deelnemer een ander antwoord gaf op deze vragen, maar dat ieder in de zaal zich kon herkennen in de antwoorden die gegeven werden. Aan de hand van het bollenschema van lector Sjaak Khonraad werd aangetoond met welke actoren een professional te dealen heeft in het werken met moeilijk bereikbare groepen. Uitleg over elke bol ; zoals thuisfront, doelgroep ketenpartners en team en voorbeelden van hoe binnen deze context een professional een voordeel/nadeel hiervan kon hebben. Vervolgens hebben de professionals nagedacht over hun ervaringen in hun werk en beantwoorden ze de vraag hoe denken jullie dat werken in je team een bijdrage levert aan het werken met de doelgroep? Hoe merk je dat samenwerking je verder brengt of wat heeft een nadelig effect? De gesprekken en discussies die op gang kwamen waren interessant en gaven veel inzichten waar een nieuwe welzijnswerker anno nu (in een wijkteam) handvatten op het gebied van samenwerking. De workshop sloot af met de uitleg van en het toepassen van analyse en reflectievragen. Na afloop van beide workshops gaven de deelnemers terug dat inzicht in het eigen handelen via deze vragen vergroot was en dat het stof tot nadenken heeft gebracht. 8. Project gebundelde begeleiding Door: Mariëlle Verhagen, docent en onderzoeker Wmo werkplaats, lid lectoraat Beroepsinnovatie Social Work van Fontys Hogeschool Sociale Studies & Frouke van Overveld, coördinator vrijwilligerspunt Eindhoven Deze workshop focust op nieuwe samenwerkingsvormen met en in de civil society. Mariëlle Verhagen schetst eerst hoe we van de verzorgingsstaat van zorgen voor en het hebben van rechten naar verplichtingen lijken te gaan. Er is nog wel inkomensbescherming, maar die wordt ook ingezet met als doel actief burgerschap (er staat wat tegenover een uitkering). De overheid wil bruggen slaan (symbool om verbinding te maken tussen twee partijen die ver van elkaar slaan, dus overheid en burger). Organiseer zorg dichtbij de burger zelf. Maar het zorgverzekeringsdenken is nog steeds sterk leidend! Denk daarbij aan formulieren invullen om een indicatie te krijgen. We zitten erg op de kwetsbaarheid en mankementen van mensen. Dat begint al bij de jeugdzorg, al bij kinderen gaan we categoriseren, anders geen zorg. 90% van de zorg is geïndiceerd. Indicatie denken is nog erg verankerd in ons handelen en denkwijze, in plaats van een integrale visie. Het voorbeeld van een casestudy binnen een wijksteunpunt wordt besproken: samenwerking tussen professionals en vrijwilligers. De opdracht van de professionals was het organiseren van groepsgerichte dagbesteding activiteiten voor licht verstandelijk beperkten (lvb). Wat spreekt vrijwilligers aan en wat bindt hen aan zo n steunpunt? Wie zijn de vrijwilligers? Wat zoeken vrijwilligers? Daar waar mensen actief gevraagd worden, is er bijna niemand die nee zegt. Als motivatie van vrijwilligers kan worden genoemd: leuk, lonend, juist, voldoende toegerust. De strategische vrijwilliger is in opkomst (vroeger veel meer uit altruïsme): CV opleuken. En daarnaast is er ook de verplichte vrijwilliger (misschien andere term voor verzinnen). De vraag daarbij is hoe iemand gemotiveerd is, de verplichting (tegenprestatie voor een uitkering) komt vaak niet gelijk op tafel, maar merk je vaak wel later in het proces. Ideaal is intrinsiek gemotiveerd, maar zo eenvoudig is dat niet meer. Opmerkingen van deelnemers hierover: Je moet eerst vragen wat heeft iemand nodig om weer te participeren, wat vindt iemand leuk? De tegenprestatie pas als sluitstuk gebruiken. Het doen van vrijwilligerswerk kan lonend zijn

8 om weer betekenisvol te zijn. En: Met zoiets als een maatjesproject voor jongeren die achtergrond hebben in de jeugdzorg heb je een goede selectie nodig. Participatiegedachte (participatie ladder): daar zit een norm in. Dat kan enorme ballast zijn, bijvoorbeeld iemand die heel laag zelfbeeld heeft wil graag vrijwilligerswerk doen en wil niet meer solliciteren, maar ladder blijft in het hoofd. Deelnemer: Wij hebben die ladder afgeschaft. En nu echt kijken wat iemand kan en wil. En: Gemeenten zouden veel meer in overleg moeten gaan met UWV, maar dat is moeilijk. Metaforen van vrijwilligers komen voorbij: vrijwilligerswerk # betaald werk, betrokken # zakelijk, enthousiast # toegespitst, vrijblijvend # gericht, vrijheid # moeten, feest # verantwoorden, houvast # vastigheid, stoffig imago # imago Hoe vrijwilligers te binden en te behouden? 1. Menselijk contact (zet koffie voor de vrijwilligers i.p.v. ze naar de keuken te verwijzen). 2. (h)erkenning (Een vrijwilliger was super blij een visitekaartje te krijgen, dat raakt aan je identiteit.) 3. Waardering (bedankje) Opmerking hierbij vanuit de zaal: Vanuit organisatie (Humanitas) wil je ook efficiëntie. Dus je wil dat een vrijwilliger zich voor langere tijd aan de organisatie bindt. Een ander zegt: Onze ervaring is dat goed afsluiten belangrijk is, zodat de vrijwilliger ambassadeur wordt. Voorwaarden om te werken met vrijwilligers: Pioniersrol professional: experimenteel ruimte zoeken en out of the box denken Mindset management (tijd en speelruimte voor professionals, gericht op de lange termijn) Regelmatige afstemming en waardering Continu balans en dialoog over verschillende belangen en wensen Frouke van Overveld geeft een voorbeeld van de situatie dat sommige vrijwilligers erg professioneel zijn en dat je moet nadenken of je hen voldoende betrekt en serieus neemt. Een vrijwilliger maakte een mooi plan voor ons maar werd niet in de interne correspondentie daarover betrokken. Dat vond hij vreemd, en dat was het ook wel. Je moet dus nadenken of je iedereen voldoende betrekt. Als wij de vrijwilliger al niet serieus nemen?. 9. Beslissen over jeugdhulp in het sociaal domein Door: Caroline Vink, senior adviseur voor de programma s Transitie & Transformatie en versterking eerstelijns van het Nederlands Jeugd Instituut Deze workshop heeft als thema: 'beslissen over jeugdhulp'. Na een voorstelrondje trapt Caroline Vink van het NJi af met de opgave uit de Jeugdwet: eigen regie, zoveel mogelijk vroegtijdig signaleren en ondersteunen om escalatie en specialistische zorg te voorkomen. Hoe kom je tot een goede afweging voor jeugdhulp? Wordt het kind voldoende gezien? Een deelnemer geeft aan: 'We werken met gesplitste teams, waarbij onderling afspraken worden gemaakt. Als er een vraag is waarbij een kind betrokken is, dan gaat de vraag door naar het jeugdteam'. Voorbeelden van afwegingskaders uit Zuid Kennemerland, Breda en Houten worden vervolgens besproken. De deelnemers gaan in op de verschillen tussen de verschillende kaders en vertellen over de eigen situatie. Ze gaan ook in discussie over hoe de transformatiedoelen gerealiseerd kunnen worden door de manier waarop beslist wordt over de inzet van zorg. Wat

9 is daarbij nodig aan sturing en tools? Veel teams zijn op zoek naar instrumenten voor houvast. Dit is lastig aangezien wetenschappelijke onderbouwing vaak ontbreekt. De ZRM, waar in veel gemeenten mee gewerkt wordt, is bijvoorbeeld niet gevalideerd voor 0 18 jaar. Vier verschillende ordeningsmodellen worden bij langs gelopen. Te beginnen met het Engelse model. In het tweede model is de kwaliteit van de omgeving een extra element. Het derde model, in de vorm van een driehoek, is breder; het sluit beter aan bij de realiteit van nu. Maar waaruit blijkt dat de hulp noodzakelijk is? Als laatste wordt het kwadrantenmodel besproken. De workshop wordt afgesloten met het de principes van beslissen over jeugd: kennis over de ontwikkelings en opvoedingsopgaven kunnen beoordelen van de aard en ernst van problemen iedere stap in dialoog met ouder en kind