Gemeente Weststellingwerf

Transcriptie

1 Gemeente Weststellingwerf Zorg voor Jeugd 27 Jaarrapportage GGD Fryslân

2 Inhoudsopgave Zorg voor jeugd in de gemeente Weststellingwerf 1. Vooraf Integrale jeugdgezondheidszorg -19 jaar in Fryslân Medewerkers jeugdgezondheidszorg in gemeente Weststellingwerf Kengetallen cliëntcontacten september 26 december Groepsmonitor: cijfermatige informatie over de gezondheidstoestand van de jeugd en risicogroepen Informatie en advies JGZ-team Deelname aan zorgnetwerken onderwijs, gemeentelijke netwerken en ketenzorg Gezondheidsbevordering, projecten en campagnes Beleidsadvisering op het gebied van jeugd Infectieziektebestrijding Advisering onderwijs over zorg chronisch zieke leerlingen Preventie kindermishandeling Crisiszorg bij calamiteiten op school Scenarioteam maatschappelijke onrust Vertrouwenspersoon machtsmisbruik Logopedie...19 Bijlage Zorgaanbod jeugdgezondheidszorg Bij sommige onderdelen in de rapportage treft u aandachtspunten of adviezen aan, afkomstig van medewerkers die in uw gemeente de zorg voor jeugd leveren. 2

3 Vooraf Met genoegen bieden wij u deze rapportage aan. De rapportage informeert u over de zorg voor jeugd die GGD Fryslân in 27 in Weststellingwerf heeft geboden. De rapportage geeft u inzicht in de uitgevoerde activiteiten, de gezondheidstoestand van de jeugd in uw gemeente op basis van onderzoek door de GGD en de samenwerking met ketenpartners in uw gemeente. In 27 stonden jeugd en gezin volop in de (politieke) schijnwerpers. Gemeenten troffen voorbereidingen voor Centra voor Jeugd en Gezin en de invoering van zorgmonitoren. De gemeenten verenigd in de Vereniging voor Friese Gemeenten spraken zich uit voor het onderbrengen van de integrale JGZ -19 bij de Hulpverleningsdienst Fryslân. De kritische rapporten van de Inspectie voor de Gezondheidszorg wezen op de noodzaak van zorgcoördinatie en bemoeizorg door de Jeugdgezondheidszorg. GGD Fryslân, Thuiszorgorganisaties en Bureau Jeugdzorg Friesland stemmen hun activiteiten op dit terrein op elkaar af. Er wordt steeds meer geïnvesteerd in samenwerking met andere organisaties. Voorbeelden van deze samenwerking zijn in uw gemeente de samenwerking met schoolmaatschappelijk Werk Fryslân, overleg met coördinator WSNS en overleg met beleidsmedewerker jongerenwerk. De afdeling Jeugdgezondheidszorg van GGD Fryslân heeft hard gewerkt aan de kwaliteit van de cliëntenzorg en van de organisatie. De afdeling JGZ voldoet inmiddels aan de standaarden van de Kwaliteitswet Zorginstellingen en heeft in 27 het HKZ-certificaat ontvangen. In uw gemeente is ook inzet geweest van medewerkers van de afdeling Algemene Gezondheidszorg en de afdeling Beleid & Onderzoek. Het gaat dan bijvoorbeeld om infectieziektebestrijding of gezondheidsbevordering. Wij wensen u veel plezier bij het lezen van deze rapportage. Voor opmerkingen of vragen kunt u terecht bij ondergetekende. Ine van Atteveld, clusterhoofd jeugdgezondheidszorg i.vanatteveld@ggdfryslan.nl Telefoon: Jaap Erik Pijlman, hoofd jeugdgezondheidszorg je.pijlman@ggdfryslan.nl Leeuwarden, mei 28 De rapportage is digitaal beschikbaar op het Informatie- en Kennispunt Gezondheid van GGD Fryslân. Via kunt u kiezen voor uw gemeente en de rapportage downloaden. 3

4 Integrale jeugdgezondheidszorg -19 jaar in Fryslân Besluit JGZ -19 jaar in een uitvoeringsorganisatie In 27 is het convenant integrale JGZ Fryslân geëvalueerd. Naar aanleiding van deze evaluatie hebben de gemeenten verenigd in de Vereniging van Friese Gemeenten besloten de jeugdgezondheidszorg -19 jaar per onder te brengen bij de Hulpverleningsdienst Fryslân. Deze organisatie jeugdgezondheidszorg -19 jaar moet flexibel inspelen op de wensen van de gemeenten. Het Dagelijks Bestuur van de HVD Fryslân heeft de colleges van B en W verzocht om met uniforme besluitvorming het besluit van de VFG bestuurlijk te effectueren. Organisatorische integratie en professionele integratie De managers JGZ van Thuiszorgorganisaties en van de GGD vormen het managementteam integrale JGZ. De afstemming van beleid en activiteiten resulteerden onder andere in één gezamenlijk productenboek met een kostprijssystematiek, het gezamenlijk voorbereiden van de implementatie van het Elektronisch Kinddossier in 28 en activiteiten op het terrein van de professionele integratie. Voorbeelden van professionele integratie zijn: Een uniforme aanpak voor het signaleren begeleiden jeugdigen (2-19 jaar) met overgewicht. Deze aanpak heeft inmiddels via het samenwerkingsverband van huisartsen, jeugdartsen en de kinderartsen van het Medisch Centrum Leeuwarden, zijn weg gevonden naar 15 Friese huisartsen. Een provinciale scholingsdag voor alle JGZ-medewerkers gericht op inhoudelijke afstemming van en informatie over elkaars werkzaamheden en het versterken van de samenwerking van JGZ-medewerkers werkzaam in één gemeente. Gezamenlijke activiteiten opvoedingsondersteuning en zorg voor jonge risicokinderen en risicogezinnen. Gezamenlijke bijscholingsavonden voor artsen en verpleegkundigen gericht op actuele gezondheidsthema s. Gezamenlijke deelname aan de provinciale denktank Centra voor Jeugd en Gezin. Een protocol voor de overdracht van zorg van vierjarigen van Thuiszorg naar GGD. Het protocol is gericht op één doorlopend zorgaanbod voor kind en ouder. Zorgcoördinatie De Inspectie voor de Volksgezondheid heeft in 27 de gebeurtenissen rond het Maasmeisje Gessica onderzocht en constateert dat de JGZ zorgcoördinatie moet uitvoeren. Dit is een wettelijke taak die is verankerd in het Basistakenpakket JGZ. Daarnaast vindt de Inspectie dat de JGZ, meer dan tot nu toe, bemoeizorg moet verlenen. Bemoeizorg is ongevraagd zorg verlenen aan kinderen of jongeren die bedreigd worden in hun veiligheid of gezondheid. GGD Fryslân heeft tijdens scholing en instructie de JGZ-medewerkers geïnformeerd over deze ontwikkeling en de gevolgen voor de dagelijkse praktijk. Tezamen met de Thuiszorginstellingen wordt onderzocht hoe deze taken in samenhang met gemeenten, Jong in Fryslân, ketenpartners en de gemeentelijke zorgmonitoren kunnen worden uitgevoerd. 4

5 Medewerkers jeugdgezondheidszorg in gemeente Weststellingwerf Het team jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar bestaat uit Minke Smids, assistente jeugdgezondheidszorg Carolien Wicherson, sociaal verpleegkundige Renske Boer, arts Kengetallen cliëntcontacten september 26 december 27 Weststellingwerf Aantal kinderen of jongeren Basisonderwijs groep 2 43 Basisonderwijs groep vmbo klas havo/vwo klas 2 6 vmbo klas Preventief gezondheidsonderzoek nieuwkomers Instroomonderzoek speciaal onderwijs 11 Periodiek gezondheidsonderzoek speciaal onderwijs 73 Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie of verzoek 311 Huisbezoek op indicatie 25 5

6 Groepsmonitor: cijfermatige informatie over de gezondheidstoestand van de jeugd en risicogroepen Monitor gezondheid jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar De gegevens in deze monitor zijn afkomstig van gezondheidsonderzoeken uit de periode september 26 tot en met december 27. Lichamelijke gezondheid De meeste kinderen hebben een goede lichamelijke gezondheid. Dit wordt dan ook door ouders of door de jeugd zo ervaren (figuur 1). basisonderwijs voortgezet onderwijs 1% 6% 2% 11% matig tot slecht redelijk (zeer) goed 93% 87% Figuur 1. Oordeel van de ouders over de gezondheid van het kind in het basisonderwijs en het oordeel van jongeren in het voortgezet onderwijs over de eigen gezondheid in de gemeente Weststellingwerf Een minderheid heeft te maken met chronische aandoeningen waarvoor langdurige medische zorg, bijvoorbeeld het gebruik van medicatie of medisch specialistische begeleiding, noodzakelijk is. Voorbeelden van chronische aandoeningen zijn astma, suikerziekte, aandoening van het bewegingsapparaat, ernstige auditieve of visuele handicap en reuma. In de gemeente Weststellingwerf heeft 2% van de kinderen in groep 2 een chronische aandoening. Een substantieel deel van deze groep kinderen is hierdoor beperkt in het dagelijks functioneren op school, thuis en/of in het contact met leeftijdsgenoten. 2% chronische aandoening geen chronische aandoening 98% Figuur 2. Percentage kinderen in groep 2 met een chronische aandoening in de gemeente Weststellingwerf 6

7 6 percentage 4 2 chronische aandoening geen chronische aandoening beperkt in het dagelijks functioneren door de lichamelijk gezondheid Figuur 3. Percentage kinderen in groep 2 dat beperkt is in het dagelijks functioneren door de lichamelijke gezondheid Psychosociale gezondheid, opvoeding en opgroeien De JGZ-medewerker beoordeelt de ernst van psychosociale problemen naar gelang het type hulp dat reeds wordt gegeven of nodig wordt geacht: opvoedingsvoorlichting, opvoedingsondersteuning of gespecialiseerde hulpverlening. Volgens dezelfde criteria maakt de JGZ-medewerker een inschatting van de omstandigheden waarin een kind opgroeit. In figuur 4 worden deze percentages voor de gemeente Weststellingwerf aangegeven, respectievelijk voor kinderen in groep 2 van het basisonderwijs en jongeren in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Basisonderwijs groep 2 Voortgezet onderwijs onderbouw Matig tot sterk ongunstige opgroei omstandigheden 6% Matig tot Matig tot sterk 2% ernstige ongunstige psychosociale opgroei 2% problemen 3% omstandigheden 2% Matig tot ernstige psychosociale problemen 5% Figuur 4. Signalering van psychosociale problemen en ongunstige opgroei omstandigheden in de gemeente Weststellingwerf Figuur 4 laat zien dat bij een deel van de jeugdigen zowel matig tot sterk ongunstige opgroei omstandigheden als matig tot ernstige psychosociale problemen worden gesignaleerd. Psychosociale problemen kunnen het dagelijks functioneren op school, thuis en/of in contact met leeftijdgenoten nadelig beïnvloeden. 69% van de jeugdigen waarbij JGZ een matig tot ernstig psychosociaal probleem signaleert, wordt beperkt in het dagelijks functioneren op school, thuis en/of in contact met leeftijdgenoten. 7

8 Een deel van de jeugdigen ontvangt reeds hulp voor opvoeding en gedrag. % jeugdigen met hulp bij opvoeding of gedrag bao groep 2 bao groep 7 vo onderbouw gemeente Weststellingwerf provincie Figuur 5. Percentage jeugdigen in de gemeente Weststellingwerf en de provincie dat reeds hulp ontvangt bij opvoeding en gedrag Niet alleen JGZ signaleert, ook ouders geven aan welke problemen zij ervaren met de opvoeding en het gedrag van hun kind. De top 3 van opvoedings- en/of gedragsproblemen die ouders in de gemeente Weststellingwerf ervaren, is: bao groep 2 bao groep 7 1. Kind heeft te weinig zelfvertrouwen 1. Kind is snel afgeleid 2. Kind is dwars en koppig 2. Kind heeft te weinig zelfvertrouwen 3. Kind is druk en beweeglijk 3. Kind komt onvoldoende voor zichzelf op JGZ signaleert jongeren in klas 3 van het vmbo vooral problemen die te maken hebben driftig zijn en pestgedrag. Jonge risicokinderen groep twee basisonderwijs Op jonge leeftijd hangt de ontwikkeling van allerlei functies (psychosociaal, cognitief, sociaal, motorisch en spraak en taal) onder andere samen met de aanleg van een kind, de opgroeisituatie, de lichamelijke groei en gezondheid en de zintuigen. Lichte achterstanden kunnen worden ingelopen. Tijdens het gezondheidsonderzoek in groep 2 van de basisschool worden de spraak- en taalontwikkeling en de ontwikkeling van de motoriek door de jeugdarts beoordeeld. In figuur 6 staat informatie over kinderen met een achterstand in de motoriek (grove motoriek tenminste half jaar achter ten opzichte van kalenderleeftijd) en achterstand in de spraak- en taal ontwikkeling (taalontwikkeling tenminste half jaar achter ten opzichte van de leeftijd en/óf matig tot ernstige articulatieproblemen). 15 Percentage 1 5 gemeente Weststellingwerf provincie motoriek spraak- en taal ontwikkelingsachterstand Figuur 6. Ontwikkelingsachterstand in de gemeente Weststellingwerf en de provincie. 8

9 Kinderen bij wie in groep 2 van het basisonderwijs een algemene ontwikkelingsachterstand wordt gesignaleerd, zijn tenminste twaalf maanden achter op twee of meer van de volgende gebieden van ontwikkeling: spraak- en taal, emotioneel en psychosociaal, cognitief, motorisch en lichamelijke rijping. De bevindingen op groepsniveau laten zien dat bij kinderen met lichamelijke gezondheidsproblemen, psychosociale problemen of ongunstige opgroeiomstandigheden meer algemene ontwikkelingsachterstanden voorkomen. Dit geldt eveneens voor kinderen uit eenoudergezinnen, kinderen met een laagopgeleide moeder of kinderen van niet- Nederlandse herkomst. Percentage kinderen met een algemene ontwikkelingsachterstand ja nee ja nee beperkt in dagelijks functioneren door lichamelijke gezondheid psychosociaal probleem of ongunstige opgroeiomstandigheden een ouder beide ouders gezinssamenstelling laag hoog niet- Nederlands Nederlands opleidingsniveau moeder herkomst Figuur 7. Relatie tussen algemene ontwikkelingsachterstand, lichamelijke gezondheid, psychosociale gezondheid en opgroeiomstandigheden en achtergrondkenmerken. In de gemeente Weststellingwerf is bij 1% van de kinderen in groep 2 een algemene ontwikkelingsachterstand gesignaleerd. In de provincie Friesland ligt dat percentage op 6%. Tabel 2. Gesignaleerde algemene ontwikkelingsachterstand en daarmee samenhangende indicatoren. Basisonderwijs groep 2 Gemeente Provincie Friesland Weststellingwerf Algemene ontwikkelingsachterstand 1% 6% Beperkt in dagelijks functioneren door 2% 4% lichamelijke gezondheid Psychosociaal probleem of ongunstige 1% 1 11% opgroeiomstandigheden Opgroeien in een eenoudergezin 5% 8% Laagopgeleide moeder 26% 21% Niet-Nederlandse herkomst 7% 7% 1 Door afronding kan dit percentage afwijken van de som van de percentages uit figuur 4 met betrekking op groep 2. 9

10 Overgewicht Overgewicht is een groeiend gezondheidsprobleem. Dat is ook te zien bij de Friese jeugd. Figuur 8 en 9 laten zien hoeveel jeugdigen met overgewicht in de gemeente Weststellingwerf vergeleken met de provincie en de voorgaande jaren. Percentage gemeente Weststellingwerf provincie gemeente Weststellingwerf provincie gemeente Weststellingwerf provincie bao groep 2 bao groep 7 vo onderbouw overgewicht gezond gewicht Figuur 8. Overgewicht in de gemeente Weststellingwerf en de provincie Friesland. Percentage kinderen met overgewicht Figuur 9. Trend overgewicht bij 1-11 jarige kinderen in de gemeente Weststellingwerf (percentages 198/1997 zijn gemiddelde tussen jongens en meisjes gebaseerd op de Landelijke Groeistudie). De integrale jeugdgezondheidszorg (-19 jaar) in Friesland zet zich in voor de preventie van overgewicht. Jeugdigen met overgewicht en hun ouders krijgen gericht adviezen over bijvoorbeeld voeding, beweging en inactief spel (zoals televisiekijken, computergebruik). In overleg wordt gekeken of het wenselijk is andere hulp- of zorgverlening in te schakelen, bijvoorbeeld van een diëtist of kinderarts. In figuur 1 staat weergegeven welke acties JGZ in de gemeente Weststellingwerf heeft ondernomen bij jeugdigen met overgewicht. 1

11 bao groep 2 n=29 bao groep 7 n= vo onderbouw n=32 Advies Extra gesprek met jgz Verwijzing Geen medewerking/ geen actie Figuur 1. Acties bij jeugdigen met overgewicht in de gemeente Weststellingwerf. Leefstijl In figuur 11 staat weergegeven het percentage jeugdigen dat lid is van een sportvereniging in de gemeente Weststellingwerf en de provincie, en een vergelijking tussen het percentage jeugdigen dat lid is van een sportvereniging in 27 en het schooljaar Percentage gemeente Weststellingwerf provincie 1 bao groep 7 vo onderbouw Percentage bao groep 7 vo onderbouw Figuur 11. Lid zijn van een sportvereniging. 11

12 Jeugdigen uit gezinnen met een smalle beurs sporten minder dan hun leeftijdgenoten. Sportbeoefening hangt samen met een aantal achtergrondkenmerken, zoals blijkt uit figuur Percentage eenouder beideouders laag hoog niet- Nederlands Nederlands vmbo havo/vwo gezinssamenstelling opleidingsniveau moeder bao groep 7 herkomst schooltype vo onderbouw Figuur 12. Lid zijn van een sportvereniging in relatie tot achtergrondkenmerken. Genotmiddelen Jongeren in klas 3 vmbo krijgen een gezondheidsonderzoek gericht op psychosociale gezondheid. In 27 hebben 269 jongeren in de gemeente Weststellingwerf aan dit onderzoek meegedaan. Er wordt ondermeer gevraagd naar overmatig alcoholgebruik en middelengebruik. De resultaten in de gemeente Weststellingwerf en de provincie Friesland, alsmede het resultaat in de gemeente Weststellingwerf in 27 en de voorliggende periode zijn af te lezen uit figuur Percentage 2 1 gemeente provincie gemeente provincie drinkt wel eens meer dan 2 glazen alcohol per week gebruikt wel eens hasj of wiet 2 Percentage drinkt wel eens meer dan 2 glazen alcohol per week gebruikt wel eens hasj of wiet Figuur 13. Genotmiddelengebruik. 12

13 Zorg op maat Een deel van de jeugdigen, die worden gezien door JGZ, ontvangt zorg op maat in de vorm van een vervolgonderzoek of gesprek met de JGZ-medewerker of wordt verwezen naar andere hulp- of zorgverleners. Het besluit om een jeugdige te verwijzen gebeurt veelal na een vervolgonderzoek of gesprek (zie figuur 14). In de gemeente Weststellingwerf hebben in totaal vervolgonderzoeken en gesprekken in het basisonderwijs plaatsgevonden. In tabel 3 is af te lezen bij welke groep jeugdigen dit is geweest en de meest genoemde redenen per leeftijdsgroep voor een vervolgonderzoek of -gesprek. Tabel 3. Vervolgonderzoeken en gesprekken in de gemeente Weststellingwerf Aantal vervolgonderzoeken en -gesprekken Top 3 redenen voor vervolgonderzoek/-gesprek 1. Zintuigen 4-8 jaar 2 2. Gedrag 3. Lengtegroei 1. Gedrag 8-12 jaar Opgroeisituatie 2. Zintuigen 12 jaar en ouder (provincie) 2525 Aantal verwijzing overig gedrag of opvoeding huisarts of medisch specialist Figuur 14. Verwijzingen in de gemeente Weststellingwerf. 2 Het totaal aantal genoemde vervolgonderzoeken en gesprekken in het basisonderwijs kan afwijken van de som van het aantal vervolgonderzoeken en gesprekken in tabel 3, omdat in een beperkt aantal gevallen de gegevens over de leeftijd ontbreken. 13

14 Informatie en advies JGZ-team Aandachtspunten JGZ-team Er zijn veel kinderen met overgewicht. Het blijft belangrijk om hieraan extra aandacht te besteden. Met name in het voortgezet onderwijs is een toename van complexe psychosociale problematiek en schoolverzuim. Tijdens de gezondheidsonderzoeken hebben veel ouders opvoedingsvragen. Er zijn opvallend veel vragen over opvoeden en echtscheiding. Het JGZ-team krijgt signalen over grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van seksualiteit, alcoholmisbruik en agressie/vernielingen. De mogelijkheden voor sociale vaardigheidstraining zijn te beperkt. Verwijzing via het zorgplatform leidt praktisch nogal eens tot vertraging. Adviezen van de JGZ-medewerkers voor uw gemeente Extra inzetten op opvoedingsondersteuning van de ouders door het aanbieden van themabijeenkomsten en opvoedingsbegeleiding. Deze functies kunnen worden gecombineerd in een Centrum voor Jeugd en Gezin. Uitbreiding van het aantal uren schoolmaatschappelijk werk in het basisonderwijs. Extra inzet op een vermindering van het roken en het alcoholgebruik. Inzetten van het maatwerkproduct van GGD Fryslân voorlichting alcohol groep zeven basisonderwijs. Dit is een voorlichtend gesprek met ouder en kind tijdens het gezondheidsonderzoek van de leerlingen van groep zeven van het basisonderwijs. Op de basisscholen inzet van het project De Gezonde school en genotmiddelen 14

15 Deelname aan zorgnetwerken onderwijs, gemeentelijke netwerken en ketenzorg In zorgnetwerken wordt zorg rond individuele kinderen afgestemd. Participatie in zorgstructuren onderwijs De JGZ arts neemt niet deel aan de WSNS-samenwerkingsverbanden voor openbaar en christelijk basisonderwijs. Hierin wordt voor leerlingen met leer- en gedragsproblemen geadviseerd welke hulp op school kan worden geboden. Zo nodig wordt verwezen naar externe hulpverlening. De verpleegkundige, Carolien Wicherson, heeft deelgenomen aan zorgteams op het AOC Terra en het Lindecollege. Regionaal heeft een arts geparticipeerd in het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt vroegtijdige schoolverlaters en in het team van VTO-vroeghulp. Inloopspreekuren voortgezet onderwijs Op de voortgezet onderwijsscholen wordt periodiek een laagdrempelig inloopspreekuur gehouden voor jongeren. Ketenzorg (op gemeentelijk niveau) In het kader van de integrale Jeugdgezondheidszorg is er het afgelopen schooljaar eenmaal overleg geweest met leerplichtambtenaar, leerkrachten basisschool, Algemeen Maatschappelijk Werk i.v.m. langdurig verzuim. In voorkomende gevallen vindt overleg over individuele kinderen plaats met huisartsen, kinderartsen en andere medisch specialisten. Gezamenlijk loket JGZ en schoolmaatschappelijk werk In uw gemeente werken schoolmaatschappelijk werk en de JGZ samen in één jeugdgezondheidsteam. Zij vormen een gezamenlijk loket voor ouders en leerkrachten bij vragen over lichamelijke en psychosociale gezondheid, ontwikkeling en opvoeding. Carolien Wicherson, sociaal verpleegkundige, heeft deze werkwijze toegelicht tijdens een presentatie voor de interne begeleiders van de basisscholen. 15

16 Gezondheidsbevordering, projecten en campagnes Gezondheidsbevordering is gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl en opvoedings-, c.q. opgroeiondersteuning. Jongeren, ouders en andere organisaties kunnen terecht bij GGD Fryslân voor informatie over gezondheid in brede zin. Het informatiecentrum is vrij toegankelijk en ook de website wordt veel geraadpleegd. Verder promoten en ondersteunen wij de gezondheidseducatie door school en verzorgen wij themabijeenkomsten, cursussen of worden preventieprogramma s opgezet. De afgelopen drie jaar is hard gewerkt aan de bestrijding van overgewicht. In 27 lag het accent op de individuele voorlichting en begeleiding van jeugdigen met overgewicht. In enkele regio s (Leeuwarden en de Friese Wouden) was deze begeleiding onderdeel van bredere projecten gericht op preventie van overgewicht. In 27 is het project de Gezonde School Fryslân gestart. Dit project stimuleert scholen om planmatig te werken aan gezondheidsbevordering van de leerlingen. Door middel van het project Lentekriebels van GGD Fryslân hebben basisscholen extra ingezet op relationele en seksuele vorming van hun leerlingen. Met ingang van het schooljaar is ingezet op de preventie van overmatig alcoholgebruik door de jeugd. Dit gebeurt onder andere door middel van een aanbod aan de basisscholen. Daarnaast geeft in een gemeente een verpleegkundige individuele voorlichting aan kind en ouder tijdens de gezondheidsonderzoeken in groep zeven van de basisschool. Deze individuele voorlichting is een maatwerkactiviteit. Via de website biedt de GGD artikelen voor de schoolkrant aan over alcohol, drugs, bewegen, digitaal pesten, gehoor, hoofdluis, hygiëne, lastige eters, ontbijt, voeding, overgewicht, tussendoortjes, weerbaar, vaccinatie, gezond gewicht, faalangst. Via de regionale kranten heeft GGD Fryslân in 27 de volgende artikelen aangeboden: voorkom alcoholschade bij uw opgroeiende kind, vaccinaties: investeren in uw kind, gehoorbeschadiging bij jongeren, kindermishandeling, alcohol en seks (op vakantie). Projecten gezondheidseducatie op school Actie Tegengif Op het Lindecollege hebben twee eerste klassen deelgenomen aan het project Actie Tegengif. In dit project sluiten de leerlingen klassikaal een niet-roken contract af. Kinderwinkel OBS t Holtpad in Nijeholtpade heeft met het project de Kinderwinkel van GGD Fryslân extra aandacht besteed aan gezonde voeding. Met dit project leren leerlingen in een echte winkel spelenderwijs bewust te kiezen tussen gezonde of ongezonde voeding. Groepsvoorlichting aan leerlingen Poetslessen Op OBS t Holtpad in Nijeholtpade zijn door Bernita Bruinsma, assistente jeugdgezondheidszorg, lessen in mondverzorging gegeven. In totaal is aan 11 leerlingen poetsinstructie gegeven. De scholen behoren tot de zogenaamde risicoscholen qua gebitsverzorging. Groepsvoorlichting aan leerkrachten Voorlichting kindermishandeling Aan leerkrachten van OBS Zuid in Wolvega en OBS de Drie Dorpen in Oldeholtwolde is door Jeannette Hebly, sociaal verpleegkundige, scholing gegeven over kindermishandeling. Het herkennen van signalen, gespreksvoering en hulpverlening staat hierbij centraal. De Gezonde school GGD Fryslân is begonnen met de het project De Gezonde school (pilot). De volgende scholen zijn hierbij betrokken: De Striepe in Oldeholtpade en De Wegwijzer in Wolvega. 16

17 Uitleen lesmateriaal Het infocentrum van GGD Fryslân heeft 721 keer lesmateriaal uitgeleend aan scholen in Friesland. Ondersteunen landelijke acties GGD Fryslân heeft de landelijke gezondheidscampagnes Nationale Poetsweek en Nationaal Ontbijt ondersteund met regionale activiteiten. Beleidsadvisering op het gebied van jeugd Beleidsadvisering aan gemeenten met betrekking tot jeugd- en gezondheidsbeleid behoort ook tot de taken van GGD Fryslân. In 27 heeft dit vooral in het teken gestaan van de Wmo- en gezondheidsbeleidsplannen. Alle gemeenten hebben in juli 27 het advies Masterplan Gezond Leven ontvangen; u kunt dit advies betrekken bij uw gemeentelijke gezondheids- of Wmo-beleid. In dit Masterplan Gezond Leven vindt u adviezen over het bevorderen van een gezonde leefstijl van de jeugd op de terreinen weerbaarheid, opvoedingsondersteuning, alcohol, roken, overgewicht en seksuele gezondheid. Infectieziektebestrijding Meldingen, vragen en voorlichting De GGD heeft een specifieke taak op het gebied van infectieziekten en is het kenniscentrum op het gebied van besmettelijke ziekten en TBC. De GGD ondersteunt scholen en peuterspeelzalen bij een uitbraak van besmettelijke ziekten. Het gaat met name om kinkhoest, krentenbaard, roodvonk, de vijfde ziekte en onbegrepen huiduitslag. Daarnaast wordt regelmatig geadviseerd in het geval van een hersenvliesontsteking en wanneer een leerling drager is van bijvoorbeeld Hepatitis B. Zwangere leerkrachten, peuterspeelzaalleidsters en anderen die beroepsmatig met kinderen werken vragen regelmatig advies over de risico s van infectieziekten. In uw gemeente is 1 keer actie ondernomen na melding van een infectieziekte en heeft 5 maal advisering plaatsgevonden aan scholen en peuterspeelzalen. Er is verder specifiek aandacht voor de bestrijding van soa onder andere door middel van preventieprogramma s die zich richten op de jeugd. Rijksvaccinatieprogramma Conform het Rijksvaccinatieprogramma ontvangen alle negenjarigen een uitnodiging voor vaccinatie tegen Bof, Mazelen, Rode Hond (BMR) en tegen Difterie, Tetanus en Polio (DTP). Met ingang van 27 verzorgt GGD Fryslân deze vaccinaties voor heel Friesland. Dit gebeurt door zogenaamde massavaccinatie op één locatie per gemeente. Vanwege de hoge opkomst en efficiency is de werkwijze van GGD Fryslân in een vergelijkend onderzoek tussen GGD en gekozen als een van de meest doelmatige manieren van vaccineren. Vaccinatie negen jarigen gemeente Weststellingwerf 27 Bron: RIVM Noord-Nederland Aantal Opkomstpercentage Aantal kinderen Opkomstpercentage DTP kinderen BMR BMR DTP 32 96,97% ,28% Negenjarigen die de massavaccinatie hebben gemist en andere jeugdigen 4-19 jaar die onvoldoende zijn gevaccineerd, kunnen via inhaalspreekuren van GGD Fryslân alsnog worden gevaccineerd. 17

18 Advisering onderwijs over zorg chronisch zieke leerlingen Scholen worden steeds vaker geconfronteerd met chronisch zieke leerlingen die op school medische zorg of medicatie nodig hebben. In 27 hebben de basisscholen van GGD Fryslân een protocol ontvangen voor het verstrekken van medicatie en het uitvoeren van medisch handelingen op school. Bijvoorbeeld sondevoeding geven of bloedsuikerwaarde bepalen bij een kind met suikerziekte. Het protocol helpt scholen om genoemde handelingen praktisch en juridisch goed te organiseren. De jeugdartsen ondersteunen zo nodig scholen bij vragen over de (medische) zorg op school. Preventie kindermishandeling Individuele burgers, zorgverleners en mensen die beroepsmatig werken met kinderen kunnen een vermoeden van kindermishandeling melden bij het Algemeen Meldpunt Kindermishandeling (AMK). In de afgelopen jaren bedroeg in uw gemeente het aantal jeugdigen met één of meer meldingen van kindermishandeling respectievelijk 25 in 23, 16 in 24, 25 jeugdigen in 25 en 31 jeugdigen in 26. Voorlichting kindermishandeling Leerkrachten van 2 basisscholen zijn door GGD Fryslân geschoold in het herkennen van signalen van kindermishandeling en het bespreken en melden van kindermishandeling. Scholen zijn verplicht om een protocol voor signalering en melding kindermishandeling te hebben. Veel scholen gebruiken hiervoor het protocol signalering van kindermishandeling van GGD Fryslân, dat kan worden gedownload van de website van GGD Fryslân. Crisiszorg bij calamiteiten op school In 27 is in uw gemeente geen crisiszorg verleend. Bij calamiteiten met leerlingen en/of leerkrachten geven JGZ-medewerkers van GGD Fryslân ondersteuning en advies gericht op de eerste opvang, de coördinatie van zorg en het verlenen van nazorg. Dit is bijvoorbeeld het geval bij zelfdoding, zedenzaak, geweldsdelict, extreme vormen van kindermishandeling, epidemie infectieziekte. Aansluitend op de crisiszorg kan ondersteuning worden geboden door het Scenarioteam Maatschappelijke Onrust, waarin GGD Fryslân participeert. Scenarioteam maatschappelijke onrust Bij een zedenzaak of andere calamiteit kan lokaal een scenarioteam maatschappelijke onrust worden geformeerd bestaande uit zorgverleners, politie, justitie en vertegenwoordigers van het onderwijs. Het scenarioteam richt zich op strategiebepaling, afstemming van zorg en afstemming van informatie aan direct betrokkenen en pers. GGD verzorgt het casemanagement van de scenarioteams. In 27 zijn in Friesland zes scenarioteams geformeerd. 18

19 Vertrouwenspersoon machtsmisbruik GGD Fryslân levert samen met Maatschappelijk Werk Fryslân vertrouwenspersonen machtsmisbruik in het kader van de wettelijke verplichte klachtenregeling voor scholen. Ingeval van een klacht over een ernstige vorm van machtsmisbruik (seksuele intimidatie, racisme, discriminatie, agressie/geweld of pesten) of een klacht over schoolorganisatorische zaken treedt de verpleegkundige van de GGD op als vertrouwenspersoon voor leerlingen/ouders. Het maatschappelijk werk levert zo nodig een vertrouwenspersoon voor de aangeklaagde. De verpleegkundige draagt bij aan het stoppen van het machtsmisbruik. Zonodig vindt bemiddeling, indienen van een klacht bij klachtencommissie of verwijzing naar de hulpverlening plaats. GGD Fryslân verzorgt in Friesland op 254 scholen de functie van vertrouwenspersoon. In uw gemeente wordt op de 17 scholen voor openbaar primair onderwijs, het Linde College in Wolvega, basisschool Matthijsje in Noordwolde en het Matthias College in Zandhuizen de functie van vertrouwenspersoon verzorgd. Logopedie GGD Fryslân verzorgt in Friesland preventieve logopedie op 15 scholen. In de gemeente Weststellingwerf is geen preventieve logopedie door GGD Fryslân uitgevoerd. 19

20 Jeugdgezondheidszorg Wettelijk kader De jeugdgezondheidszorg is verankerd in de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid (WCPV). Het takenpakket van de JGZ is in 22 uitvoerig in het Besluit Jeugdgezondheidszorg beschreven: het landelijk Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg (BTP JGZ). In 23 is door het onafhankelijke Platform JGZ een landelijke richtlijn voor de vaste contactmomenten van de Jeugdgezondheidszorg uitgebracht. De Inspectie voor de Volksgezondheid ziet toe op de uitvoering van het Basistakenpakket JGZ. Producten jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân Jaarlijks stelt het Algemeen Bestuur van de Hulpverleningsdienst Fryslân het productenpakket voor de hele GGD vast. Het basispakket Zorg voor Jeugd wordt op gelijke wijze in de verschillende gemeenten aangeboden en vormt een basisvoorziening voor alle kinderen en jongeren van 4 tot 19 jaar. De producten uit het pluspakket kunnen tegen betaling worden afgenomen zoals vertrouwenspersoon machtsmisbruik en preventieve logopedie. De jeugdgezondheidszorg wil met haar producten de kansen op gezondheid voor elke individuele jeugdige bevorderen. Kernbegrip is gezond opgroeien. Met de nadruk op de lichamelijke en psychosociale gezondheid en het ondersteunen van de ontwikkeling, leefstijl, opvoeding en het opgroeien. Er wordt hierbij samengewerkt met een groot aantal ketenpartners en de ruim 6 scholen in Friesland voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs. Kwaliteit Bij de uitvoering van de in de WCPV-vastgelegde taken wordt gewerkt volgens de door de Kwaliteitswet Zorginstellingen (HKZ) gestelde kwaliteitseisen. Dit gebeurt onder andere door protocollering, intervisie en toetsing van de productuitvoering met behulp van audits. De afdeling Jeugdgezondheidszorg van GGD Fryslân werkt inmiddels volgens de standaarden van de Kwaliteitswet Zorginstellingen en heeft in 27 het HKZ-certificaat ontvangen. Zorgaanbod basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs De GGD heeft specifieke zorgpakketten voor het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Deze pakketten zijn afgestemd op de gezondheids- en ontwikkelingsproblemen die specifiek zijn voor de leeftijd en het type onderwijs dat de leerlingen volgen. Kinderen en jongeren worden op vaste leeftijden uitgenodigd voor een preventief gezondheidsonderzoek. Dit zijn in het basisonderwijs alle kinderen van groepen 2 en 7, in het vmbo alle jongeren uit de klassen 1 en 3 vmbo en alle jongeren van klas 2 havo/vwo. Bij plaatsing in het speciaal onderwijs vindt bij alle leerlingen een instroomonderzoek plaats. Tot negen jaar worden de speciaal onderwijsleerlingen om de twee jaar uitgenodigd voor een gezondheidsonderzoek; daarna vinden de onderzoeken op dezelfde leeftijd plaats als in het regulier onderwijs. Daarnaast besteedt GGD Fryslân extra aandacht en tijd aan hen die meer zorg nodig hebben (zorg op maat). Dit kan door een onderzoek/gesprek op indicatie van de jeugdarts of de sociaal verpleegkundige óf een gesprek/onderzoek op verzoek van de ouders of een leerkracht. Ouders, jongeren en leerkrachten kunnen altijd met hun vragen over gezondheid en gedrag terecht bij de Jeugdgezondheidszorg; dit kan telefonisch en via spreekuren op school. 2

21 Zorgaanbod Preventief gezondheidsonderzoek groep 2 Dit onderzoek richt zich op de gezondheidstoestand, de groei en de ontwikkeling (lichamelijk, psychosociaal, emotioneel, motoriek, spraak en taal) van het kind. Met specifieke aandacht voor opvoedingsvragen, vragen over gezondheid en een gezonde leefstijl. Zonodig vindt advisering en/of verwijzing plaats. Na het onderzoek worden, met schriftelijke toestemming van de ouder(s), de voor het leerproces relevante onderzoeksbevindingen met de leerkracht besproken. Preventief gezondheidsonderzoek groep 7 Dit onderzoek is gericht op belangrijke gezondheidsaspecten in de (pré)puberteit: psychosociaal functioneren, omgang met leeftijdsgenoten, lichamelijke groei, leefstijl en opvoedingsvragen van ouders. Zonodig vindt advies en/of verwijzing plaats. Preventief gezondheidsonderzoek klas 1 vmbo en klas 2 havo/vwo Dit onderzoek richt zich op de lichamelijke groei, het psychosociaal functioneren, de sociale aansluiting met leeftijdsgenoten, de leefstijl en het versterken van de zelfzorg van de jeugdige voor de eigen gezondheid en de leefstijl. Er is aandacht voor vragen van de jongere. Zonodig vindt advisering en/of verwijzing plaats. Preventief gezondheidsonderzoek psychosociale gezondheid klas 3 vmbo Jongeren vullen, na instructie door de verpleegkundige, klassikaal een vragenlijst (KIVPA) in, gericht op de opsporing van psychosociale problematiek. Jongeren met een indicatieve score en jongeren die dit aangeven (tezamen 3% van de leerlingen klas 3 VMBO) worden uitgenodigd voor een gesprek, gericht op het inschatten van de aanwezige psychosociale problematiek en de zorgbehoefte van de jongere. Zonodig vindt verwijzing naar hulpverlening plaats. Hulpverlening kan eventueel door het op school aanwezig schoolmaatschappelijk werk worden geboden. Preventief gezondheidsonderzoek nieuwkomers Voor dit onderzoek worden uitgenodigd jeugdigen afkomstig uit andere culturen die nog geen preventief gezondheidsonderzoek hebben gehad (asielzoekers met status, gezinsherenigers, adoptiekinderen, kinderen van illegalen). Instroomonderzoek speciaal onderwijs Dit onderzoek richt zich op de relatie tussen gezondheid en de aanwezige ontwikkelingsproblematiek c.q. leer- en/of gedragsproblemen. Afhankelijk van het type speciaal onderwijs, de leeftijd en de problematiek van de jeugdige zijn er accentverschillen in het onderzoek. Naast individuele advisering aan ouder en jeugdige geeft de arts een schriftelijk advies ten behoeve van het individuele handelingsplan van de leerling op school. Zonodig vindt verwijzing plaats. Preventief gezondheidsonderzoek speciaal onderwijs Conform de Richtlijn BTP van het Platform JGZ worden de leerlingen tot acht jaar om de twee jaar uitgenodigd, daarna worden de leerlingen van acht, elf, dertien en zestien jaar uitgenodigd voor een onderzoek. Dit onderzoek is gericht op het beoordelen van leeftijdsspecifieke gezondheidsaspecten en ontwikkelingsaspecten in relatie tot de problematiek waarvoor de jeugdige/jongere het speciaal onderwijs bezoekt. Daarnaast is veel aandacht voor vragen van ouders en jongeren over gezondheid, opvoeding en opgroeien, het inschatten van de zorgbehoefte en het geven van voorlichting. Zo nodig vindt verwijzing plaats. Vanuit sociaal medische deskundigheid wordt advies gegeven voor het handelingsplan. Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie Dit is een lichamelijk onderzoek en/of gesprek bij ontwikkelingsproblematiek, gezondheidsprobleem, gedragsprobleem, opgroeivragen of opvoedingsvragen. Zonodig vindt kortdurende begeleiding plaats (maximaal drie gesprekken), gericht op opvoedingsondersteuning (ouders) of opgroeiondersteuning (jongere). Het onderzoek/gesprek kan na een voorafgaand onderzoek worden geïndiceerd door een JGZ-medewerker van de GGD, Thuiszorg of Medische Opvang Asielzoekers. Het onderzoek/gesprek kan ook op verzoek van ouder(s), jongere of leerkracht plaatsvinden. 21

22 Ouders of jongere kunnen een onderzoek/gesprek aanvragen via het telefonisch spreekuur, inloopspreekuur op school of via de school. Huisbezoek op indicatie Een huisbezoek vindt in overleg met ouder(s) plaats en is gericht op inventarisatie van gezondheidsproblematiek, gedragsproblematiek of opvoedingsvragen en advisering aan ouder(s). Zonodig vindt verwijzing naar hulpverlening plaats. De indicaties voor een huisbezoek zijn divers: opvoedingsvragen, niet verschijnen gezondheidsonderzoek, huisbezoek drempelverlagend voor ouders, hardnekkige hoofdluisproblematiek, ernstige gedragsproblematiek op school enz. Telefonische bereikbaarheid Ouders, jongeren en leerkrachten kunnen met vragen over gezondheid, ontwikkeling, gedrag, opvoeding, opgroeien of zorgen over het functioneren thuis, op school of in de vriendengroep, terecht bij de jeugdgezondheidszorg. De bellers krijgen direct contact met de eigen arts of verpleegkundige van de school van de leerling. Inloopspreekuur voortgezet onderwijs Op voortgezet onderwijsscholen wordt periodiek een laagdrempelig inloopspreekuur gehouden voor jongeren met vragen over de eigen gezondheid, het opgroeien of de zorgen over het functioneren thuis, op school of in de vriendengroep. Afhankelijk van de problematiek vindt advisering, versterking van de zelfzorg of verwijzing naar hulpverlening plaats. Consultatie door intermediairen Na de gezondheidsonderzoeken worden, met schriftelijke toestemming van de ouder(s), de voor het leerproces relevante onderzoeksbevindingen met de leerkracht besproken. Naar aanleiding van deze gezondheidsonderzoeken of vragen van leerkrachten over individuele leerlingen of vragen van op een school aanwezig zorgteam, adviseert de arts of de verpleegkundige aan leerkrachten/docenten. De advisering betreft veelal handelingsadviezen of achtergrondinformatie over gezondheid en gedrag en het functioneren van een leerling op school. Zonodig vindt afstemming van zorg plaats tussen onderwijs en zorginstelling. Participatie in zorgstructuur onderwijs In onderwijszorgteams op provinciaal, regionaal en schoolniveau leveren artsen en verpleegkundigen een bijdrage aan diagnostiek en handelingsplan bij jeugdigen/jongeren met een complexe problematiek. De arts/verpleegkundige draagt zorg voor de toegeleiding naar en de afstemming met hulpverleningsinstelling of medische zorg. Het betreft een groot aantal zorgteams bijvoorbeeld: - Speciaal onderwijs: Begeleidingscommissies SO-scholen. - Basisonderwijs: Teams Weer Samen Naar School, Commissies Leerlingen Zorg. - Voortgezet onderwijs: Zorgteams Voortgezet Onderwijsscholen, Permanente Commissie Leerlingenzorg en Regionaal Meld- en Coördinatiepunt vroegtijdige Schoolverlaters. Zorgcoördinatie Bij gezinnen en jeugdigen met meervoudige problematiek is het nodig om de zorg af te stemmen. Zorgcoördinatie is een wettelijk taak verankerd in het Basistakenpakket JGZ. Artsen werkzaam in het speciaal onderwijs verlenen regelmatig zorgcoördinatie. Zo mogelijk wordt ook elders geprobeerd inhoud te geven aan deze taak. Naar aanleiding van de aanbevelingen van de Inspectie voor de Volksgezondheid bereidt de GGD tezamen met de Thuiszorg zich voor op de uitvoering van deze taak. 22