Inhoud. Afkortingen / 13. Voorwoord / 15. Volkshuisvesting in Nederland. 1 Volkshuisvesting, woning en wonen / 23

Transcriptie

1 Inhoud Afkortingen / 13 Voorwoord / 15 Deel 1 Volkshuisvesting in Nederland 1 Volkshuisvesting, woning en wonen / Omschrijving en leeswijzer / Het begrip volkshuisvestingsbeleid / Leeswijzer / Huisvesting en woning / Huis, woning en woonruimte / Hoofdkenmerken van een woning / Wonen: inhoud en functies / Wonen / Wooncomfort en functionele analyse / Sociale identiteit / Volkshuisvesting: beleidsvervlechtingen / Ruimtelijke ordening / Verhouding volkshuisvesting en ruimtelijke ordening / Sector en facet / 40 2 Staat en volkshuisvesting / Rechtsgrond van een zorggebied / Betrokkenheid van de overheid / Volkshuisvesting en volksgezondheid als zorggebieden / Wonen als een sociaal grondrecht / Wonen en de verzorgingsstaat / Opkomst van de verzorgingsstaat: individuele en sociale risico s / Typen verzorgingsstaat / Rechten én plichten / Interventie van de overheid / Marktsector en publieke sector / Motieven uit de leer van de openbare financiën / Motieven binnen de volkshuisvesting / Visies op de overheid en de beleidspraktijk / Visies op wel of niet interveniëren / 57 5

2 2.4.2 Consensus: beperkte interventie / Volkshuisvestingsbeleid in de praktijk / 59 3 Ontwikkeling van de volkshuisvesting / Inleiding: Europees paradigma / Brede maatschappelijke discussie / Voorvechters: ingenieurs, artsen, juristen / Arbeiderswoningen / Motieven om te interveniëren / Wettelijke regeling / Periode tot aan de Tweede Wereldoorlog / Woningwet van 1901 / Trage invoering van de Woningwet / Interventie en liberalisatie / Periode , economische crisis / Vanaf de Tweede Wereldoorlog / Wederopbouw tot 1963: intensieve marktregulering / Periode : mislukte liberalisatie / Periode : Nota Huur- en subsidiebeleid / Periode vanaf 1983, van bouwen naar wonen / Nota Volkshuisvesting in de jaren negentig / Volkshuisvestingsbrief en De Agenda: bevestiging en uitbouw / Mensen Wensen Wonen. Wonen in de 21e eeuw / De Nota Ruimte geven, bescherming bieden / Motieven in het woonbeleid / 92 Deel 2 Beleidsbestel 4 Organisatie en decentralisatie in de volkshuisvesting / Verhouding Rijk en gemeente / Rijk of gemeente? / Gedecentraliseerde of gecentraliseerde eenheidsstaat? / Decentralisatie / Enkele begrippen / Instrumenten / Waardering / Ontwikkeling van de decentralisatie / Problemen als uitgangspunt / Randvoorwaarden / Decentralisatie in de volkshuisvesting / De decentralisatie gewogen / Gevolgen voor de gemeente / 107 6

3 4.4 Organisatie van de volkshuisvesting / Nationaal niveau / Provinciaal niveau / Regionaal niveau / Gemeentelijk niveau / Actoren in de volkshuisvesting / Woonconsumenten / Nederlandse Woonbond / Vereniging Eigen Huis / VACpunt Wonen / Landelijke Vereniging Centraal Wonen / Geaggregeerde gevolgen van individuele keuzen / Aanbieders / Raad voor Onroerende Zaken / Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerende goederen en Vastgoeddeskundigen / Algemeen Verbond Bouwbedrijf / FNV Bouw en Hout- en Bouwbond CNV / Toegelaten instellingen: de woningcorporaties / Grondslag / Verstatelijkt particulier initiatief / Nieuwe identiteit / Concrete maatregelen ter bevestiging / Verzelfstandiging / Besluit beheer sociale huursector / Extern en intern toezicht / Werkgebied / Sociale doelstellingen / Hybride organisatie? / Opnieuw: de huurders / Relatie huurder-verhuurder / Zwakke organisatiegraad / Instrumentarium / Inleiding: het begrip instrument / Beleidsinstrumenten en sturingsprocessen / Beleidsinstrument als beeldspraak / Soorten en ontwikkeling / Typologie / Publiek management / Ontwikkelingen / 157 7

4 6.2.4 Planologische inhoud van enkele instrumenten / Belangrijke wetten voor de volkshuisvesting / Woningwet / Huisvestingswet / Leegstandwet / Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte / Wet op het overleg huurders verhuurders / Stadsvernieuwing / Wet Stedelijke Vernieuwing / Financiële instrumenten / Subjectsubsidies / Objectsubsidies / Wet Bevordering eigenwoningbezit / Besluit locatiegebonden subsidies / Besluit woninggebonden subsidies / Investeringsbudget stedelijke vernieuwing / Hypotheekrenteaftrek / Korte reflectie: zin van subsidies / Onderzoek / Kritische bezinning / Onderzoek en professionele communicatie / Nut van onderzoek / Beleid en onderzoek / Beleidsonderzoek / Problematische aspecten / Probleemgeoriënteerd en interactiegeoriënteerd onderzoek / Volkshuisvesting en onderzoek / Hoe willen Nederlanders wonen? / Theoretische en methodologische verdieping / Wie bepaalt hoe Nederlanders wonen? / Woonwensenonderzoek, voorbeeld van een moderne versie / Probleemstelling en opzet van het onderzoek / Resultaten / Woonmilieus en levensstijl / Motivational profiling en motivaction / Woonmilieukaarten / Korte reflectie / Onderzoek op verschillende niveaus / Rijksoverheid / Lagere overheden en nieuwere organisaties / Forum en tijdschriften / Communicatie / 197 8

5 7.7.2 Vaktijdschriften / Rol van de tijdschriften / 200 Deel 3 Het beleidssysteem 8 Woningmarkt / Enkele begrippen / Woningvoorraad / Nieuwbouw / Betekenis van nieuwbouw / Huishoudens / Vorming van huishoudens en wooncarrière / Verklaringen / Werking van de woningmarkt / Marktwerking in de praktijk / Marktwerking in de theorie / Leegstand nader toegelicht / Waarom is de woningmarkt imperfect? / Deelmarkten of marktsectoren / Marktsectoren / Veranderingen / Kwaliteit en functie / Kwaliteit / Functies / Sectoren in internationaal verband / Twee benaderingen / Deelmarkten in Europa / Nederland / Woningbouwlocaties / Planologisch beleid en nieuwe woonmilieus / Locatiebeleid in de nota's ruimtelijke ordening / Stad en stadsgewest / Eerste nota ruimtelijke ordening / Tweede nota ruimtelijke ordening / Derde nota ruimtelijke ordening / Structuurschets stedelijke gebieden en de twee Vierde nota s / Vijfde nota en de Nota Ruimte / Heeft het ruimtelijk beleid succes? / Grondbeleid en woongebieden / Gemeentelijk grondbeleid / Marktwerking / 242 9

6 9.3.3 Grondprijzen / Grondexploitatie / Nieuw grondbeleid / Buurt en woonmilieu / De eeuwige buurt / Buurt en schaalniveau / Buurt en wonen / Schaalniveau: woongebied, buurt, wijk, stadsdeel / Woonmilieu / Dynamiek en veranderende betekenis van buurten / Overgang naar de industriële samenleving / Buurt- en wijkgedachte / Minimale en realistische visie / Verschillende buurten / Verschillen tussen buurten / Gezinsfase / Etniciteit / Inkomen / Waardering voor buurten / Verschillen binnen buurten: homogeniteit of heterogeniteit / Samenlevingsopbouw? / Homogeniteit of heterogeniteit volgens Gans / Sociale problemen versus fysieke middelen / Maatschappelijke verschillen en ruimtelijke expressie / Verschillen maken kwaliteit / Wijken en integratie / Integratiebeleid: van gastarbeider naar nieuwe Nederlander / Stadsvernieuwing en stedelijke vernieuwing / Krotopruiming en sanering / Cityvorming en stadsreconstructie / Stadsvernieuwing / Overgang naar stedelijke vernieuwing / Grotestedenbeleid / Stedelijke vernieuwing en 56-wijkenaanpak / Van probleemwijken naar prachtwijken / Een voorbeeld van de wijkaanpak: Den Haag / Vernieuwing en woonmilieus: reflectie / Integratie / Achtergronden / Integratievisie /

7 Ruimtelijke spreiding en concentratie / Het relatieve succes van beleidsmaatregelen / Resultaten / 294 Deel 4 Toekomstige ontwikkelingen 12 Over woningbouw en woningmarkt / Woningbouwproductie / Drie vreemde zaken / Huursubsidie of huurtoeslag / Hypotheekrente / Grond voor woningbouw / De woningmarkt / Tijd voor keuzes / Kanttekeningen / Naar een Europees woonbeleid? / Woningcorporaties in beweging / Aanleiding en adviezen / Beleidsvisie toekomst van woningcorporaties / De reactie van de VROM-raad / Werkdomein, toezicht en afstand / Mag een corporatie het bestel verlaten? / Drie ondermijnende bewegingen / Vier scenario s voor de sociale huursector en de corporaties / Sociaal woonbeleid: perspectieven en bedreigingen / Woonbeleid via inkomen of prijs van de woning? / Doel van een sociaal woonbeleid / De omslag in de woningmarkt / Een integrale hervorming van de woningmarkt? / Slotbeschouwing / 336 Literatuur / 339 Register /