Groene Raad. Afstudeeropdracht hbo Bedrijfskunde

Transcriptie

1 Afstudeeropdracht hbo Bedrijfskunde Groene Raad Cursist: dhr. P.C.P. Hendriks (Patrick) Cursistnummer: Datum: 30 november 2010 (publicatieversie) NCOI Opleidingsgroep Hbo Bedrijfskunde Docent NCOI: dhr. J. P. van Kooten

2 Voorwoord Met plezier presenteer ik mijn afstudeeropdracht Groene Raad als afsluiting van mijn hbo-opleiding Bedrijfskunde. Deze opleiding volgde ik in de periode december 2006 tot en met februari 2010 bij NCOI. In dit document staat de Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (NMP) centraal. Voor deze vereniging voerde ik een strategische analyse uit en deed ik een kwalitatief onderzoek. Ik interviewde verschillende (bestuurs)leden van de NMP, politici en andere belanghebbenden. De verkregen informatie gebruikte ik vervolgens om een verband te leggen tussen de doelstellingen van de NMP en de belangen van de lokale politiek in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Het resultaat en de aanbevelingen van dit onderzoek, helpen de NMP haar strategie te herijken en eventueel bij te stellen, zodat ze haar beoogde doelen kan behalen. Hierbij bedank ik Nico van der Helm, voorzitter van de NMP voor zijn steun bij dit onderzoek en voor de plezierige samenwerking. Ook bedank ik de geïnterviewden voor de tijd die ze vrijmaakten en voor de gesprekken die ze met me voerden. Ik heb deze gesprekken als zeer plezierig en leerzaam ervaren. Tenslotte bedank ik mijn vrouw - Pascale Warners - voor alle hulp tijdens mijn studie de afgelopen drie jaar en vooral voor het meelezen en corrigeren van de verschillende verslagen en scripties. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie toe! Patrick Hendriks patrick.hendriks@caiway.nl Pijnacker, september 2010 Foto op voorblad: Informatiebord van de NMP ter hoogte van de Polderweg met uitzicht op (een dijk van) de Bergboezem. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

3 Samenvatting Groene Raad is de titel van een onderzoek dat het eerste halfjaar van 2010 is uitgevoerd voor de Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (NMP). Deze vereniging bestaat uit vrijwilligers en heeft ongeveer 400 leden. In 2003 voerde de NMP een strategische analyse uit. Deze resulteerde in een missie met bijbehorende strategische doelen. Hoewel het speelveld inmiddels aanzienlijk veranderd is, worden deze uitgangspunten vandaag de dag nog steeds gehanteerd. In de gemeente Pijnacker-Nootdorp zijn opengebieden opgeofferd voor aanleg van huizen, bedrijventerreinen en wegen. Voor de nabije toekomst liggen nog meer plannen in het verschiet. De gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 resulteerden vanaf mei 2010 in een nieuwe gemeenteraad binnen de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Deze nieuwe raad bepaalt - samen met het college van burgemeester en wethouders - de komende jaren het gemeentelijk beleid. Dit beleid, in de vorm van (uitvoerings)plannen op het gebied van nieuwbouw, natuur en recreatie, is direct van invloed op de doelen van de NMP. Het bestuur van de NMP heeft zich tot doel gesteld om invloed uit te oefenen op deze voorgenomen beleidsplannen. In deze afstudeeropdracht staat de volgende probleemstelling centraal: Hoe kan de NMP de (nieuwe) lokale politieke partijen dusdanig beïnvloeden dat de vereniging haar doelstellingen kan behalen? De antwoorden op deze vraag en bijbehorende deelvragen moeten leiden tot de volgende onderzoeksresultaten: Advies op welke manier de NMP haar doelen richting de lokale politiek kan behalen; Vergroten van de bekendheid van de NMP onder de inwoners van Pijnacker; Advies om het ledenaantal te verhogen. Om de vragen te beantwoorden en onderzoeksresultaten te kunnen behalen, is een strategische analyse uitgevoerd. Hiermee kon worden getoetst of de strategie van de NMP van destijds nog de juiste is. Een model van geïntegreerde verandering helpt bij het uitvoeren van een omgevings- en organisatiediagnose en bij het opstellen van een SWOT-analyse. De verkregen informatie wordt in een confrontatiematrix gewogen met als resultaat een zestal strategische vragen. Naast de strategische analyse is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd waarbij twaalf mensen zijn geïnterviewd, variërend van bestuursleden, leden en stakeholders van de NMP. De verkregen informatie wordt gebruikt om de probleemstelling en de deelvragen te beantwoorden en de onderzoeksresultaten te behalen. Bovengenoemde aanpak levert - in volgorde van belangrijkheid - de volgende zes aandachtsgebieden op: 1. Tijd vrijmaken om te netwerken en lobbyen en instanties benaderen die (voornemens zijn) natuurgebieden te initiëren en realiseren. 2. Verbeteren van de vaardigheden van de bestuursleden op het gebied van netwerken en lobbyen. 3. Opzetten van acties om leden te werven. 4. Kennis en ervaring van de bestuursleden inzetten bij het ontwikkelen en inrichten van nieuwe natuurgebieden. 5. Mogelijkheden uitzoeken waarmee de NMP zich beter kan profileren binnen het werkgebied. 6. Prioriteiten stellen bij het uitoefenen van bestuurstaken. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

4 Het eerste aandachtsgebied raakt een kernprobleem en geeft antwoord op de vraag uit de probleemstelling. Een van deze instanties die invloed hebben bij de aanleg van natuurgebieden is de gemeente(politiek). Een suggestie om de contacten te verbeteren en de invloed te verhogen, is: meer lobbyen onder de gemeenteraadsleden. Naast lobbyen werd geadviseerd om raadsleden te benaderen per of om gemeenteraadsvergaderingen en de commissievergaderingen Ruimte en Wijken bij te wonen. Een andere mogelijkheid is om vaker informatieve bijeenkomsten te organiseren voor leden van de NMP, gemeenteraadsleden, ambtenaren en ondernemers. Het intensiveren van contacten met ondernemers in het werkgebied kan ertoe leiden dat deze willen bijdragen aan de financiering van bepaalde projecten van de NMP. Het verbeteren van de vaardigheden op het gebied van netwerken en lobbyen, raakt een tweede kernprobleem en heeft direct relatie met de vraag uit probleemstelling. Het onderzoek levert verschillende aanbevelingen op, zoals een cursus netwerken voor bestuursleden. Een andere optie is om tijdens de bestuursvergadering een spreker uit te nodigen die de fijne kneepjes van het netwerken en lobbyen kent en deze kan overdragen. De bestuursleden kunnen ook via netwerksites zoals LinkedIn of Facebook een virtueel netwerk opbouwen. En de NMP kan als vereniging lid worden van een van de netwerkorganisaties binnen de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Om de continuïteit van de NMP niet in gevaar te laten komen, is het van belang dat het aantal leden een representatieve afspiegeling is van het aantal inwoners in de gemeente Pijnacker- Nootdorp. Per 1 januari 2010 heeft deze gemeente bijna inwoners. Sinds 2003 heeft de NMP een vrij constant ledenaantal van ongeveer 400. Als het ledenaantal van de NMP gelijke tred had gehouden met de groei van het aantal inwoners binnen de gemeente dan zou het nu ongeveer 530 bedragen (toename met 33%). Aanbevelingen om het aantal leden te vergroten zijn: Een flyer (of folder) maken waaruit de meerwaarde van de NMP blijkt en wat de positieve effecten zijn van een groene (woon)omgeving; Flyers (of folders) rondbezorgen en uitdelen, zoals word nu lid van de NMP -flyers in nieuwbouwwijken en op markten, braderieën, evenementen en huis aan huis. Hierbij mogen de Nootdorpse wijken niet vergeten worden; Adverteren in de weekkrant Telstar; Ledenwerfactie opzetten in het ledenblad de Verderkijker en op de website van de NMP; Aanmeldkaartjes voor het lidmaatschap van de NMP verstrekken aan bibliotheken, locaties van de gemeente en andere openbare gebouwen in het werkgebied. Om meer jongere leden te werven, kunnen ook flyers uitgedeeld worden op scholen: bijvoorbeeld na een biologieles of als de NMP een les of excursie heeft gehouden op de desbetreffende school. De kennis, inzet en betrokkenheid van het bestuur van de NMP is prima. Het is belangrijk dat het bestuur dit vasthoudt en verder uitbouwt. Dat kan bijvoorbeeld door de vacant staande functie van secretaris in te vullen met een persoon die wat betreft kennis en ervaring complementair is aan de overige bestuursleden. De NMP profileert zich op verschillende manieren. In het onderzoek komen mogelijkheden naar voren waarmee dat nog beter kan. Zo is voorgesteld om een vaste wekelijkse rubriek te krijgen in de weekkrant Telstar. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

5 In het onderzoek wordt verder uitvoerig aandacht besteed aan interactieve internetsites, ook wel web 2.0 genaamd. Aanbevolen wordt om de website van de NMP te veranderen in een interactief platform waarop bestuur en leden van de NMP de content van de site bepalen. Mogelijkheden hierbij zijn: het plaatsen van tekst, foto s en filmpjes op de site of het introduceren van een forum waarop betrokkenen met elkaar in contact kunnen treden en actuele zaken kunnen bespreken. Andere initiatieven die het bestuur naast het herprofileren van de eigen website kan nemen, is het opzetten van een interactieve omgeving op internet via Hyves of op Twitter. Andere suggesties die in het onderzoek werden genoemd zijn: het verkrijgen van een vaste plek ( clubhuis ) in het werkgebied en het (opnieuw) plaatsen van de informatiebordjes in de wijken. Bij het uitoefenen van de bestuurstaken is het raadzaam om een overzicht te maken van de neventaken per bestuurslid, aangevuld met diens aandachtsgebied. Een andere aanbeveling is om een actielijst op te stellen met een bijbehorende realistische planning. Hierin staat wanneer welke werkzaamheden, taken en projecten gepland staan, wat de doorlooptijd is en wie de eigenaar is. Tenslotte levert het onderzoek de aanbeveling op om het ledenbestand te filteren op leeftijd. De leden die de pensioensgerechtigde leeftijd hebben bereikt, kunnen schriftelijk benaderd worden met het verzoek of ze werkzaamheden voor de vereniging willen uitvoeren. Met de aanbevelingen uit het onderzoek wordt antwoord gegeven op de probleemstelling en de deelvragen. Daarbij zijn de onderzoeksresultaten behaald. Alle aanbevelingen uit het onderzoek zijn in een actielijst weergegeven. Deze actielijst is als bijlage bij dit document toegevoegd en daarmee voor het bestuur wellicht een handig hulpmiddel om de acties uit te voeren. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

6 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker Probleemstelling, deelvragen en onderzoeksresultaten Uitgangspunten, belang, opzet en afbakening van het plan Interne en externe analyse Huidige strategisch profiel van de NMP Externe analyse Algemene omgeving: macro, meso, micro Algemene omgeving: DEPEST Directe omgeving: markt, concurrentie, belanghebbenden Interne analyse Organisatie(structuur) Marketing Financiële situatie SWOT-analyse en confrontatiematrix SWOT-analyse Confrontatiematrix De strategische opties: wat levert het op..? Beantwoorden probleemstelling Beantwoorden deelvragen Aanbeveling strategische vragen Prioriteren aanbevelingen op de strategische aandachtsgebieden Conclusie De strategie Resultaatdoelstellingen Organisatiestructuur en cultuur Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

7 5.4 Mensen en middelen Nabeschouwing en zelfreflectie Literatuurlijst Overzicht bijlagen Bijlage 1: Geschiedenis en achtergrond 'Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker Bijlage 2: Kaart van Pijnacker-Nootdorp met (de plannen voor) natuur, ruimtelijke ordening en milieu Bijlage 3: Overzicht geïnterviewden kwalitatief onderzoek NMP Bijlage 4: De effecten van een groene woonomgeving Bijlage 5: De winst- en verliesrekening en balans 2009 van de NMP Bijlage 6: Uitwerkingen kwalitatief onderzoek Petra Graafland, fractievoorzitter van GroenLinks Pijnacker-Nootdorp en lid NMP Michel Barendse, ecoloog gemeente Pijnacker-Nootdorp en lid NMP Arthur Venselaar, voorzitter Ondernemersvereniging Pijnacker-Nootdorp (OVPN) Henk Nieuwenhuijsen, lid NMP Kees van der Helm, directeur VanderHelm Bedrijven en bestuurslid VNO NCW West/Zuid-Holland Nico van der Helm, voorzitter NMP Gerard de Hoog, bestuurslid (en tijdelijk secretaris) NMP Caroline Elfferich, lid NMP Harry Wever en Peter Hennevanger, gemeenteraadslid en fractievoorzitter D66 Pijnacker-Nootdorp Edo Haitsma, gemeenteraadslid VVD Pijnacker-Nootdorp Bob van der Deijl, fractievoorzitter CDA Pijnacker-Nootdorp Bijlage 7: Prioriteren van de aanbevelingen uit de strategische aandachtsgebieden Bijlage 8: Lijst met actiepunten uit de onderzoeksaanbevelingen Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

8 1 Inleiding In juni 2006 solliciteerde ik bij Rabobank Delflanden voor de functie van teamleider Inloop. In het aannamegesprek werd mij de vraag gesteld of ik bereid was om bij indiensttreding een hbo-opleiding te gaan volgen. Omdat ik dit een mooie kans vond om mijzelf verder te ontwikkelen, stemde ik ermee in. Met als resultaat dat ik in december 2006 startte met de hbo-opleiding Bedrijfskunde, met specialisatievak Bedrijfspsychologie. In september 2008 fuseerde Rabobank Delflanden met de Rabobanken Nootdorp-Pijnacker en 3B-Hoek. Zo ontstond Rabobank Zuid-Holland Midden. Een lokale bank met een werkgebied tussen het Westland, Den Haag en Rotterdam. De gemeente Delft is de grootste stad in het gebied. Binnen het werkgebied bedient de bank klanten uit de directoraten Particulieren en Bedrijven. Economische aanjagers zijn de TU-Delft en het glastuinbouwgebied in de regio Pijnacker-Nootdorp-Lansingerland, ook wel Oostland genaamd. Eind 2009 had Rabobank Zuid-Holland Midden een balanstotaal van meer dan 3,2 miljard euro. Sinds de fusie had ik de functie van teamleider Service en Verkoop Telefonie, onderdeel van het directoraat Particulieren. In deze functie stuurde ik ongeveer twintig vaste medewerkers aan (15 FTE) en zes uitzendkrachten (4 FTE). Eind oktober 2009 vertelde mijn leidinggevende dat ik per 1 november 2009 een andere functie kreeg. Ik werd in plaats van teamleider, projectleider. In deze rol kreeg ik de opdracht om de werkprocessen binnen het Klantcontactcentrum te beoordelen en waar nodig aan te passen. Ook zou ik het productportfolio van deze afdeling uitbreiden. De functieaanpassing was niet op mijn verzoek. Daarom tekende ik formeel bezwaar aan tegen deze verandering. In de daaropvolgende reactie van de bank, bleek dat de functie van projectleider van tijdelijke aard was. Van de bank ontving ik een beëindigingovereenkomst, met als gevolg dat ik per 1 juli 2010 niet meer voor deze bank werk. Mijn oude werkgever ging ermee akkoord dat ik mijn hbo-opleiding, op kosten van de zaak, mocht afronden. Voor mijn afstudeeropdracht besloot ik wel een onderwerp te kiezen dat geen relatie heeft met mijn (oud)werkgever de Rabobank. De NCOI ging hier gelukkig mee akkoord. Nadat verschillende scenario s de revue hadden gepasseerd, besloot ik om mijn scriptie over de Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (NMP) te doen. Ruim vijf jaar geleden werd ik geattendeerd op deze vereniging toen na de oplevering van onze nieuwbouwwoning een flyer van de NMP in de bus lag. Ik werd lid omdat de NMP zich inzet voor de natuur en het milieu. Als natuurliefhebber vind ik dit belangrijk. Daarnaast kwam de NMP sympathiek op mij over en vond ik het belangrijk om - als nieuwe inwoner van Pijnacker - een vrijwilligersorganisatie binnen mijn gemeente te steunen. De keuze van de NMP voor mijn afstudeeropdracht was voor mij aanleiding om in februari 2010 Nico van der Helm, voorzitter van de NMP, te benaderen. Na ruggespraak met het verenigingsbestuur ging voorzitter Van der Helm ermee akkoord dat ik een onderzoek zou uitvoeren voor de NMP. In dit hoofdstuk vertel ik u meer over de vereniging NMP en geef ik uitleg over de inhoud van het onderzoek. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

9 1.1 Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker De Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (NMP) bestaat uit vrijwilligers en telt al geruime tijd ongeveer vierhonderd leden. De NMP richt zich op de natuur, het landschapbehoud en het milieu in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Het bestuur van de NMP bestaat uit zes personen. Zij overleggen gemiddeld eens per zes weken met elkaar. Daarnaast heeft het bestuur frequent contact met vertegenwoordigers van de gemeente Pijnacker- Nootdorp over het gemeentelijk beleid in relatie tot de natuur, het landschap en het milieu. Ook praktische zaken als groenbeheer komen aan de orde. Individuele bestuursleden en andere actieve leden vertegenwoordigen de vereniging in verschillende overlegorganen op gemeentelijk- en provinciaalniveau. Omdat NMP een vrijwilligersorganisatie is, is de tijd die de bestuursleden aan de vereniging kunnen besteden vaak beperkt. De NMP geeft een verenigingsblad uit onder de naam 'De Verderkijker', dat vier maal per jaar verschijnt. Met dit blad worden de leden op de hoogte gehouden van de activiteiten van de vereniging. Ook staan hierin activiteiten vermeld zoals excursies, lezingen en tentoonstellingen. De vaste rubriek 'Pijnacker bespied' biedt aan wisselende schrijvers ruimte voor observaties en bespiegelingen over de natuur en het landschap in de directe omgeving. In de rubriek 'Waarnemingen' tenslotte wordt melding gemaakt van bijzondere vogelwaarnemingen in de omgeving. Het blad De Verderkijker wordt behalve onder alle leden ook verspreid onder organisaties zoals de bibliotheek en de kantoren van de gemeente. De NMP publiceert ook regelmatig in de weekkrant Telstar en neemt deel aan milieumarkten en discussiebijeenkomsten. Verder zet de vereniging regelmatig educatieve activiteiten op zoals lezingen, excursies of een cursus natuurlijk tuinieren. Meer informatie over de totstandkoming en de geschiedenis van de NMP is te lezen in bijlage Probleemstelling, deelvragen en onderzoeksresultaten Binnen de gemeente starten de komende jaren nog enkele nieuwbouwprojecten voor zowel woningen als bedrijven. Ook zijn er initiatieven op het gebied van duurzaam ondernemen, zoals het gebruik van aardwarmte en het terugdringen van de CO2-uitstoot binnen het gemeentelijk apparaat. Veel plannen zijn bedacht en goedgekeurd door de gemeentepolitiek van voor maart Andere ideeën en initiatieven zijn vandaag de dag nog in behandeling binnen de gemeenteraad. Na de verkiezingen van 3 maart 2010 kreeg deze raad een nieuwe samenstelling. Hierdoor en door de afgenomen economische vooruitzichten en slechte financiële situatie van de gemeente Pijnacker-Nootdorp is het speelveld veranderd. De NMP wil geïnformeerd worden over grootschalige (nieuwbouw)projecten en plannen die impact hebben op de natuur, het landschap en milieu. Door de belangrijke koerswijziging van de NMP in 2003 legt de vereniging meer de nadruk op de dialoog met de gemeente en minder op het gebruik van juridische procedures. Een voorbeeld hiervan is het convenant dat met de gemeente is overeengekomen bij de aanleg van de nieuwbouwwijk Keijzershof. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

10 De gemeente Pijnacker-Nootdorp is groeigemeente. Een kaart van de gemeente met achtergrondinformatie over de gemeente en de plannen op het gebied van natuur, ruimtelijke ordening en milieu staat in bijlage 2. In de komende gemeenteraadsperiode staat de nieuwe lokale politiek voor een aantal belangrijke besluiten op het gebied van natuur en milieu. Omdat de bestuursleden van de NMP slechts beperkt tijd hebben om alle gemeentelijke initiatieven te volgen, is het noodzakelijk dat de beschikbare tijd efficiënt wordt benut. Op basis van deze constatering benaderde ik NMP-voorzitter Nico van der Helm met het voorstel om voor de NMP een onderzoek uit te voeren waarbij de volgende probleemstelling centraal staat: Hoe kan de NMP de (nieuwe) lokale politieke partijen dusdanig beïnvloeden dat de vereniging haar doelstellingen kan behalen? In het onderzoek legde ik een verband tussen de doelstelling van de NMP en standpunten van de verschillende politieke partijen in de nieuwe gemeenteraad van Pijnacker-Nootdorp. In figuur 1 staat de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen weergegeven. Figuur 1: uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2010 (Bron: Telstar-online) De VVD kwam als grootste partij uit de gemeenteraadsverkiezingen. Daarmee werd deze de trekker bij de coalitieonderhandelingen die enige weken duurden. Uiteindelijk kwam er eind mei 2010 een brede coalitie tot stand, bestaande uit de politieke partijen: VVD, CDA, D66, PvdA en GroenLinks. Alle partijen leveren een wethouder. De gemeenteraad heeft daarmee 29 raadsleden. Het college bestaat uit vijf wethouders met de heer Buddeberg als burgemeester. Bij mijn onderzoek formuleerde ik de onderstaande deelvragen: Welke aandachtsgebieden voor natuur en milieu vinden de leden van de NMP de komende vier jaar belangrijk? Welke prioriteiten stellen de leden daarbij (welke projecten moeten als eerste worden uitgevoerd)? Wordt de NMP door de lokale politiek als een serieuze partner gezien? Hoe kan de NMP zich profileren richting de gemeentepolitiek en de lokale media? Welke aanpak is nodig om meer jonge leden te werven? Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

11 De antwoorden op de probleemstelling en bovengenoemde deelvragen moeten leiden tot de volgende onderzoeksresultaten: Advies op welke manier de NMP haar doelen richting de lokale politiek kan behalen; Vergroten van de bekendheid van de NMP onder de inwoners van Pijnacker; Advies om het ledenaantal te verhogen. In de volgende paragraaf staan de aanpak van het onderzoek en de randvoorwaarden van de afstudeeropdracht beschreven. 1.3 Uitgangspunten, belang, opzet en afbakening van het plan In dit onderzoek kom ik tot objectieve antwoorden op de probleemstelling en de deelvragen. Met behulp van de uiteindelijke onderzoeksresultaten kan het bestuur van de NMP heroverwegen of de huidige aanpak en tijdbesteding de juiste zijn. Daarnaast krijgt het bestuur een beeld van hoe de directe omgeving de inzet en het functioneren van de NMP ervaart. Ik heb gekozen voor kwalitatief onderzoek, op basis van een halfgestructureerd interview 1. Daarvoor interviewde ik twaalf mensen; twee bestuursleden, twee leden van de NMP, twee stakeholders 2, zes raadsleden (van vier verschillende politieke partijen). Een van de geïnterviewden, Petra Graafland van GroenLinks, is zowel gemeenteraadslid als lid van de NMP. Een andere geïnterviewde, Michel Barendse, is lid van de NMP en ecoloog van de gemeente Pijnacker-Nootdorp. De gesprekken met de geïnterviewden duurden gemiddeld een uur per geïnterviewde. Het volledige overzicht van de geïnterviewden is bijgesloten in bijlage 3. De verkregen informatie uit de interviews en uit verschillende literatuur gebruik ik voor het onderzoek. Vervolgens werk ik de informatie op basis van een geïntegreerd model voor geplande verandering uit. In figuur 2 op de volgende bladzijde is dit model weergegeven. 1 Bij dit type interview is er een standaard vragenlijst of lijst met onderwerpen (topiclijst). Er is ruimte voor de eigen inbreng van de geïnterviewde. De onderzoeker stelt zich flexibel op en speelt in op de situatie. (Verhoeven, 2004: 126). 2 Een stakeholder is een externe belanghebbende. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

12 Figuur 2: geïntegreerd model voor geplande verandering als basis voor het onderzoek NMP Het onderzoek start met de huidige strategie van de NMP en de bijbehorende organisatiedoelen als uitgangspunt. Deze informatie, aangevuld met theoretische kennis, gebruik ik om een omgevingsdiagnose, ofwel externe analyse uit te voeren. Naast de externe analyse voer ik ook een organisatiediagnose, ofwel interne analyse uit. De externe en interne analyses omschrijf ik volgens onderstaande principes: Externe analyse Algemene omgeving o Macro, meso, micro o DEPEST Directe omgeving o Markt, concurrentie, belanghebbenden Interne analyse Organisatie(structuur) Marketing Financiële situatie Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

13 De uitwerking van de externe en interne analyse geeft een beeld van de huidige situatie van de NMP. Vervolgens zet ik de verkregen informatie op systematische wijze uiteen in een Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats (SWOT)-analyse 3. De verzamelde informatie van de SWOT-analyse gebruik ik als input om de confrontatiematrix 4 op te stellen. Met deze confrontatiematrix breng ik de nieuwe strategische aandachtsgebieden voor de NMP in kaart. Daarnaast beantwoord ik probleemstelling en de deelvragen. Ook ken ik prioriteit toe aan de strategische aandachtgebieden. Voor ieder aandachtsgebied geef ik vervolgens een aanbeveling. Deze aanbevelingen laten zien of en hoe de NMP moet veranderen om de nieuwe strategie uit te kunnen voeren. Tenslotte schrijf ik de conclusie aan de hand van de aanbeveling uit het onderzoek. Opvolging en eventuele uitvoering van het advies is aan het bestuur van de NMP en valt buiten de verantwoording van dit onderzoek. De indeling van deze afstudeeropdracht is als volgt: Na de inleiding in hoofdstuk 1, doe ik in hoofdstuk 2 de interne en externe analyse voor de NMP. Het resultaat van het kwalitatief onderzoek verwerk ik in hoofdstuk 3 in een SWOT-analyse met bijbehorende confrontatiematrix. In hoofdstuk 4 beantwoord ik de probleemstelling en deelvragen, weeg ik de strategische opties en doe ik aanbevelingen. Hoofdstuk 5 beslaat de conclusie. In hoofdstuk 6 tenslotte, blik ik terug op mijn hbo-opleiding en reflecteer ik op mijn handelen. Als bijlage bij het onderzoek ga ik in op de invloed die een groene woonomgeving heeft op de mensen in stedelijk gebied. Hiermee leg ik de verbinding met het specialisatievak bedrijfspsychologie dat centraal stond in het tweede jaar van mijn opleiding. 3 Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats, ofwel SWOT betekent in het Nederlands: Sterkte, Zwakte, Kansen en Bedreigingen. 4 In de confrontatiematrix worden alle belangrijke sterkten en zwaktes tegen alle kansen en bedreigingen afgezet. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

14 2 Interne en externe analyse Voordat de SWOT-analyse kan worden opgesteld, is het van belang dat er een gedegen interne en externe analyse wordt uitgevoerd. Centaal daarbij staat het huidige strategisch beleid van de NMP aangevuld met informatie uit literatuur. In zekere zin is er sprake van een outside-in-benadering 5 bij het uitwerken van de analyses. Deze benadering gaat ervan uit dat een succesvolle organisatie zich voortdurend aanpast aan de kansen en mogelijkheden die de markt haar biedt. Daarbij wordt als eerste het huidige strategisch beleid van de vereniging vastgesteld. Daarna wordt gekeken naar de product- marktcombinatie voor de NMP. In het geval van een vereniging ligt dat iets anders dan bij een commercieel bedrijf. Gesteld wordt dat bij de NMP het product natuur en milieu is, en dat de markt het speelveld is waarbinnen de NMP opereert. Dit speelveld bestaat uit omgevingsfactoren als (plannen van) de gemeentelijke politiek, de stakeholders en uiteraard de leden van de NMP. Tenslotte wordt bij de outside-in-benadering gekeken naar de inrichting van de organisatie. 2.1 Huidige strategisch profiel van de NMP In 2003 werkten het bestuur en een aantal leden van de NMP een visiedocument uit. In dit document maakten zij keuzes voor de onderwerpen waar de NMP zich wil voor wil inzetten. Ook beschreven zij hierin aan welke onderwerpen zij geen prioriteit meer wilden geven. Ze stelden de externe focus bij en werkten ideeën uit over hoe de vereniging effectiever, actiever en aantrekkelijker kan worden. In verschillende werkgroepen werd de visie uitgewerkt tot meer concrete plannen, bijvoorbeeld voor gebiedsbescherming en communicatie. Met het opstellen van het visiedocument is de strategie 6 van de NMP herijkt en is de missie 7 vastgesteld. Deze is als volgt: Missie NMP: We zijn een vereniging die de natuur op lokaal niveau een stem wil geven en daarom behartigen wij de belangen van de natuur en natuurliefhebbers in en rondom Pijnacker-Nootdorp. We streven ernaar om bij te dragen aan het behoud van bij deze regio behorende natuurwaarden. Hieronder verstaan wij de hier van oudsher voorkomende flora en fauna, het cultuurlandschap, bestaande geologische (bodem)structuren en natuurlijke processen die zich daar afspelen. Tevens willen we een bijdrage leveren aan het versterken van bestaande natuurwaarden door natuurontwikkeling. 5 De outside-in-benadering houdt in dat een organisatie van buitenaf wordt beïnvloed bij de vaststelling van het strategisch beleid, de product-marktcombinatie en de inrichting van de structuur, cultuur en processen van de organisatie. De outside-in-benadering stelt de markt, de concurrentie en de klant als middelpunt van het strategieproces. (Klein en Rorink, 2009: 12). 6 Een strategie is een plan waarin een organisatie formuleert wat op de middellange termijn (meestal drie tot vijf jaar) de functie is van de organisatie. Welke invloed de organisatie uitoefent op de samenleving en via welke weg en met welke middelen de organisatie de geformuleerde doelen wil behalen. 7 De missie is de functie die een organisatie in de samenleving vervult. (Douma:2007:17). Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

15 In het visiedocument zijn de volgende strategische doelen benoemd: Realisatie van de Groenblauwe Slinger 8 zodanig dat ze kan functioneren als ecologische verbindingszone tussen het Groene Hart en Midden Delfland; Behoud van bedreigde natuurwaarden in en rond Pijnacker-Nootdorp; Natuurontwikkeling in bepaalde gebiedsdelen ter vergroting van de biodiversiteit in en rond Pijnacker- Nootdorp. Om dat te bereiken zijn daarbij de volgende randvoorwaarden van kracht: Het overheidsbeleid wordt kritisch gevolgd; NMP overlegt met gemeente en andere lokale partijen; Er wordt gebruikgemaakt van het recht om in te spreken en eventueel juridische procedures te voeren; NMP maakt de inwoners van Pijnacker-Nootdorp bewust van ontwikkelingen op gebied van natuur en milieu. Ze doet dat door publiciteit en educatie; Er wordt samengewerkt met andere partijen; Er worden eigen gebiedsgerichte beleidsplannen gemaakt en uitgevoerd; Er worden gebiedsinventarisaties gehouden en gebieden gemonitord; Er wordt landschapsonderhoud gepleegd. De NMP richt zich vooral op natuur en landschapbehoud. Het onderwerp milieu wordt meegenomen als het van invloed is op natuur- en landschapsbehoud (het groene milieu). Het grijze milieu (afval, vervuiling door industrie en dergelijke) wordt grotendeels overgelaten aan andere organisaties die in de gemeente Pijnacker-Nootdorp actief werken aan dit thema. Duurzaamheid in de brede zin van het woord, heeft wel nadrukkelijk de aandacht van de NMP. Vanuit de gekozen strategie zijn de volgende twee doelstellingen geformuleerd zoals de NMP die naar buiten toe publiceert: Doelstellingen NMP: Behoud en verbeteren van landschappelijke en natuurlijke waarden en van het leefmilieu, in het bijzonder in en rondom de gemeente Pijnacker-Nootdorp; Het opwekken, vergroten en stimuleren van de belangstelling voor en de kennis van de natuur. De NMP tracht deze doelstellingen te bereiken door beïnvloeding van de publieke opinie via woord, geschrift en acties. Ook overlegt NMP met overheden en andere instanties en werkt ze ermee samen. Daarnaast maakt ze gebruik te maken van inspraak-, beroeps- en bezwaarprocedures en doet ze daadwerkelijk aan natuurbeheer. Met het huidige strategische beleid als uitgangspunt, kan geanalyseerd worden of de door de NMP geformuleerde doelen op een efficiënte manier kunnen worden behaald en of de strategische keuzes van 8 De Groenblauwe Slinger, tegenwoordig ook de Groenzoom genoemd, is de verbindingszone tussen Midden-Delfland en het Groene Hart van een nog te ontwikkelen glastuinbouw, waterberging en natuur- en recreatiegebied tussen de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Lansingerland. De aanleg van dit gebied maakt deelt uit van de Nota Ruimte 2007 en wordt (mede) gefinancierd uit het Fonds Economische Structuurversterking. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

16 destijds nog de juiste zijn. Vanuit de outside-in-benadering wordt hiermee naar de productmarktcombinatie gekeken. In de volgende paragrafen staan achtereenvolgens de externe en daarna de interne analyse. 2.2 Externe analyse De externe analyse is een belangrijke eerste stap in het proces van strategische planning. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de directe omgeving (ook wel taakomgeving) en de algemene omgeving van een onderneming. Tot de directe omgeving horen de marktomgeving en de belanghebbenden van de onderneming. In de algemene omgeving van de onderneming staat het speelveld op verschillende niveaus centraal. Daarnaast worden de demografische, economische, politieke, ecologische, sociale en technologische factoren onderscheiden. Ontwikkelingen in de algemene omgeving kunnen een onderneming soms rechtstreeks raken in de bedrijfsvoering. De externe analyse resulteert in een beschrijving van de kansen en bedreigingen voor de organisatie op de korte- en middellange termijn. In de uitwerking van de externe analyse wordt eerst de algemene omgeving beschreven en wordt daarna de directe omgeving uitgewerkt Algemene omgeving: macro, meso, micro Voor de NMP is op macro-, meso- en microniveau het volgende van toepassing: Macro 9 : De natuur en het milieu als onderdelen in het leef- en werkklimaat in Nederland. Meso 10 : Natuur- en milieuverenigingen als organisaties voor het behartigen van de natuur en het milieu (in Nederland). Micro 11 : Een natuur- en milieuvereniging die zich inzet om de natuur, het landschapsbehoud en het milieu te behartigen in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Primair voor de leden van de vereniging, secundair voor andere belanghebbenden in dit werkgebied Algemene omgeving: DEPEST De macro-omgeving is voor een onderneming niet beïnvloedbaar en al helemaal niet beheersbaar. Het is wel zaak om goed in te spelen op trends en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarom is het belangrijk de gebeurtenissen in de macro-omgeving goed in de gaten te houden. Vanuit de DEPEST worden deze omgevingsfactoren beschreven. Waarbij DEPEST als woord is samengesteld uit de eerste letters van: 9 Macro-economie houdt zich bezig met het bestuderen van economische systemen als geheel, van bijvoorbeeld een land. Men beschouwt dan de consumptie van alle gezinnen in een land samen waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen afzonderlijke producten of diensten. 10 Meso-economie gaat over bedrijfstakken en economische sectoren. De meso-omgeving is niet beheersbaar, maar wel beïnvloedbaar. 11 Micro-economie bestudeert het economisch gedrag van afzonderlijke gezinnen en bedrijven. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

17 demografische, economische, politieke, ecologische, sociaal culturele en technologische factoren. Hieronder staan deze afzonderlijk beschreven. Demografische factoren: Een kenmerk van de Westerse economie is dat de bevolking vergrijst. Ouderen gaan minder werken, of gaan met pensioen. Vaak krijgen ze meer tijd en financiële middelen. Deze bevolkingsgroep gaat zijn tijd ook anders besteden. Zo zit men steeds minder achter de geraniums. Onderzoek heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat 22% van de Nederlandse vijftigplussers tot minimaal een sociaal netwerk behoort. (Lanting: 2010, 42). Op deze demografische trend kan de NMP inspelen door voor deze doelgroep activiteiten te organiseren. Of door deze leden op basis van geboortedatum te benaderen om zich als actief lid voor de vereniging in te zetten. De omvang van de bevolking blijft in de Westerse economie vrij constant. Het opleidingsniveau in deze economie verandert ook niet noemenswaardig. Daarbij blijft de verhouding mannen/vrouwen hetzelfde. Economische factoren: De wereldwijde economische ontwikkeling is op dit moment stabiel, tot licht negatief. De meest recente cijfers van het CBS (juni 2010) die zijn weergegeven in tabel 1 hieronder, laten een kleine stijging zien in economische groei ten opzichte van het laatste kwartaal van CBS-basisgegevens Nederland Cijfer (aantal, percentage of kengetal) Periode Aantal inwoners maart 2010 Economische groei 0,6% 1e kwartaal 2010 Werkloze beroepsbevolking 5,6% maart - mei 2010 Consumentenvertrouwen -18 juni 2010 Inflatie 1,0% mei 2010 Slachtofferschap criminaliteit 25,4% 2008 Gezond of zeer gezond 81,4% 2009 Tabel 1: CBS-cijfers voorjaar 2010 De trend in het consumentenvertrouwen is negatief. Het ligt vandaag de dag op het niveau van december De consument spaart wel meer. Het spaartegoed groeide in het eerste kwartaal 2010 met gemiddeld 800 miljoen euro per maand tot een totaal van 291,3 miljard euro. De lage consumptie is opmerkelijk omdat met de koopkracht nog weinig aan de hand is. De lonen stijgen, maar wel minder dan in voorgaande jaren. De inflatie en spaarrente zijn laag. Toch geeft de consument zijn geld niet uit. De werkloosheid nam de afgelopen maanden af en lag in april 2010 op 5,6% van de beroepsbevolking. Voor de NMP als vereniging spelen economische factoren een kleinere rol dan voor een commercieel bedrijf. De NMP merkt er pas wat van als het besteedbaar inkomen per gezin (lees: lid) dusdanig afneemt dat men het lidmaatschap van de NMP beëindigt. De jaarcontributie voor het lidmaatschap van de NMP is tijdens de Algemene LedenVergadering (ALV) van 6 maart 2010 vastgesteld op zeven euro. Tijdens de ALV bleek dat het gemiddelde lid al twaalf euro per jaar aan contributie betaalt. Daaruit blijkt dat de leden bereid zijn een hogere contributie per jaar te betalen. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

18 Politieke factoren: Politieke factoren zijn, de wijze waarop en de mate waarin een overheid ingrijpt in de economie. Voorbeelden hiervan zijn fiscaal beleid, arbeidsrecht, milieurecht, handelsbeperkingen, tarieven en politieke stabiliteit. Ook duurzaamheid, milieu en natuur vallen hieronder. Politieke factoren kunnen ook diensten zijn die de overheid wil verlenen. De overheid heeft grote invloed op de gezondheid, het onderwijs en de infrastructuur van een land. In deze tijd van Al Gore, Kyoto, uitgeputte gas- en oliereserves, uit de pan rijzende benzineprijzen en het olielek van BP in de Golf van Mexico, is het ook in het belang van de overheid om de ontwikkeling van duurzame energie te stimuleren. De politiek heeft van klimaat en milieu belangrijke onderwerpen gemaakt. Duurzame ontwikkeling voorziet in de behoeften van de huidige en komende generaties. Vaak gaat duurzaamheid gepaard met technologische ontwikkeling. Om bedrijven bij deze ontwikkeling door de eerste moeilijke fase heen te helpen, is het belangrijk dat de overheid deze onzekerheden voor ondernemers zo goed mogelijk helpt te verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld door extra geld beschikbaar te stellen voor alternatieve energieopwekking zoals: het gebruik van aardwarmte 12, biomassavergassing, zonne-energie of het aanleggen van windmolenvelden. Maar bijvoorbeeld ook door de wet- en regelgeving voor dit soort projecten te vergemakkelijken. De mate waarin overheden moeten ingrijpen in de markt en andere onderdelen van de samenleving om het milieu te beschermen, is onderwerp van veel discussies. Liberale partijen willen dat de overheid de markt zoveel mogelijk met rust laat, terwijl groene partijen zoveel mogelijk willen doen om het milieu te beschermen. Behalve overheden houden ook maatschappelijke organisaties zoals de NMP zich bezig met de bescherming van het milieu en de voorlichting daarover. Zoals uit de probleemstelling van dit onderzoek blijkt, staan de politieke factoren centraal. In de hoofdstukken 3 en 4 wordt verder ingegaan op de politieke factoren die direct van invloed zijn op het functioneren van de NMP. Ecologische factoren: Tot ecologische factoren worden zaken zoals natuurlijke hulpbronnen, milieuvervuiling, recycling en de uitstoot van schadelijke gassen gerekend. Menselijk handelen leidt tot milieuverontreiniging. Omdat het milieu een collectief goed is, is het een taak van de overheid om dit te beschermen. Voor het milieubeleid maakt ze gebruik van verschillende instrumenten, zoals milieueducatie, voorschriften, belastingen en subsidies. Het milieu bestaat uit het ecologische milieu en de sociale omgeving. In de betekenis van ecologische leefomgeving of 'leefmilieu', is het milieu onderdeel van onze fysieke omgeving. Het is de levende en niet levende natuur waarin het menselijk leven en het menselijk bestaan mogelijk is en plaatsvindt. Binnen de wetenschap zijn er verschillende specialismen die de relatie tussen mens en milieu onderzoeken, waaronder milieuwetenschappen, milieueconomie, en milieufilosofie. 12 Aardwarmte of geothermie is energie die kan ontstaan door het temperatuurverschil tussen de aardoppervlakte en diep in de aarde gelegen warmtereservoirs. Deze aardwarmte kan ingezet worden voor de winning van energie. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

19 De zorg voor het milieu is de laatste jaren veel belangrijker geworden. Hierdoor worden de milieuvoorschriften scherper en zullen er beperkingen opgelegd worden aan productieprocessen. Maar de strenge eisen leveren ook kansen op voor het bedrijfsleven. Op het gebied van de milieutechnologie en bijvoorbeeld het bestrijden van geluidshinder betekenen strengere voorschriften meer afzetmogelijkheden. De overheid en industrie hebben te maken met de zorg voor het landschap. Het opofferen van natuur voor economische noodzaak wordt zelden geaccepteerd. Hier moet de overheid zo zorgvuldig mogelijk mee omgaan. Wanneer het bedrijf goed zorgbiedt voor de natuur kan dit positief uitpakken. Veel mensen geven namelijk om het milieu en kopen eerder producten van een bedrijf die rekening houdt met de natuur en het milieu. Jolanda Maas deed in 2009 een promotieonderzoek onder de naam Vitamine G. Ze onderzocht de algemene relatie tussen groen en gezondheid, in samenwerking met Alterra 13, voor het NIVEL 14. De doestellingen van dit onderzoek waren: Inzicht krijgen in de sterkte van de relatie tussen een groene omgeving en gezondheid, welzijn en sociale veiligheid; Achterhalen welke mechanismen ten grondslag liggen aan die relatie. Enkele citaten uit het onderzoek: Mensen die meer tijd doorbrengen in een groene woonomgeving herstellen sneller van stress. Ziekte of het overlijden van een naaste hebben bijvoorbeeld bij mensen die groen wonen minder effect op hun gezondheid. Maar ook bewegen en sociale contacten zijn niet helemaal weg te cijferen als verklaring voor de heilzame werking van groen. Zo tuinieren mensen uit een groene woonomgeving vaker en langer, en fietsen zij meer minuten naar hun werk. Verder voelen zij zich minder eenzaam en ervaren ze minder vaak een tekort aan sociale contacten. Daarbij werd gekeken naar zowel platteland als stad, naar oud en jong, èn naar hoge en lage opleidingsniveaus. In alle gevallen blijkt de hoeveelheid groen in de woonomgeving een positieve relatie te vertonen met de ervaren gezondheid van mensen. Dus ook mensen met een lager opleidingsniveau voelen zich gezonder in een groenere buurt. Groen is méér dan een luxe product, stelt Maas, het werkt gezondheidsbevorderend. Bovendien voelen mensen in een groene woonomgeving zich veiliger. Er zou dan ook meer aandacht moeten komen voor groen in de leefomgeving bij het inrichten van wijken en steden. Daarbij kan de Nederlandse gezondheidszorg groen actiever inzetten voor de gezondheid van patiënten. Waarom zou een huisarts patiënten niet vaker aanraden een wandelingetje te maken in het bos? Verder zou ieder verpleeg- of ziekenhuis eigenlijk een binnentuin moeten hebben waar patiënten even tot rust kunnen komen. Een samenvatting van het Vitamine G-onderzoek is te lezen in bijlage 4. Voor de NMP zijn de ecologische factoren in de maatschappij van belang bij het opstellen van de strategische doelen. Deze factoren komen ook terug in de communicatie naar de achterban en de beïnvloeding van de publieke opinie en het uitvoeren van de taken. 13 Alterra: kennisinstituut voor de groene leefomgeving. Alterra maakt deel uit van Wageningen University & Research centre. 14 NIVEL: Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks

20 Sociaal culturele factoren: Sociaal-culturele factoren zijn bijvoorbeeld de leefgewoonten, opvattingen en normen en waarden binnen een maatschappij. In de Nederlandse samenleving doen zich tal van sociaal-culturele veranderingen voor die ook effecten hebben op regionaal gebied. Het Sociaal en Cultureel planbureau noemt als belangrijke beeldbepalende ontwikkelingen de 'vijf I's' (Schnabel, 2000: website Raad voor het Landelijk Gebied). De I s staan voor: Individualisering: de combinatie van toegenomen persoonlijke vrijheid in het leven en toenemende afhankelijkheid van overheidsregels (zoals het optrekken van de AOW-leeftijd en steeds langer wordende verzorgingsketens). De economische en sociale consequenties zijn groot. Zo telt het gemiddelde huishouden nu nog maar 2,2 personen. Dat is een halvering ten opzichte van een halve eeuw geleden. Het gevolg is een grotere behoefte aan individuele voorzieningen (zoals een huis). Informalisering: democratisering van de samenleving betekent overgang van een door stabiele organisaties bepaalde maatschappij naar een veel flexibelere netwerksamenleving. Hierin is steeds minder plaats voor een elite die als model en gids functioneert. Informatisering: ontwikkeling in de richting van virtueel contact zoals bijvoorbeeld bij sociale netwerken 15 als Hyves, Facebook en LinkedIn. Internationalisering: in de economie, de bevolking, de cultuur, de politiek. Overal is te zien hoe nationale grenzen vervagen. Global players bepalen het beeld van de nationale- en internationale economie. Internationalisering is ook zichtbaar in de vorm van grote stromen migranten. Er ontwikkelt zich een internationale identiteit die versterking van de nationale identiteit niet in de weg blijkt te staan. Intensivering: meer dan ooit staat het leven in het teken van het verlangen het leven ook ten volle te kunnen beleven. Het leven is een project geworden; een opdracht om eruit te halen wat erin zit, vooral door de ontplooiing van de eigen wensen, gevoelens en mogelijkheden. De leefgewoonten, opvattingen en normen en waarden binnen een maatschappij zijn voor de NMP van cruciaal belang. De vereniging verleent het bestaansrecht aan deze waarden. Door lid te worden van de vereniging tonen mensen aan belang te hechten aan natuur- en milieubescherming. Technologische factoren: Technologische omgevingsfactoren zijn vernieuwingen op het gebied van producten, productiemethoden of productiesystemen. Ze kunnen een belangrijke invloed hebben op verdere ontwikkelingen op de markt, zonder dat een bedrijf daar direct invloed op kan uitoefenen of precies kan voorspellen in welke richting de ontwikkeling gaat. Tot de technologische factoren behoort ook de infrastructuur van een land of regio. De aanwezigheid van snelle vervoersmogelijkheden en goede communicatievormen (zoals telefoon, , internet en dergelijke) bepalen de ontwikkeling van bedrijven. Er is een direct verband tussen verstedelijking en technologische vooruitgang. Technologie ontwikkelt zich het snelst waar relatief veel mensen dicht op elkaar wonen. Technologie is een gevolg van behoefte, maar ook van het aanwezig zijn van mensen die in die behoefte kunnen voorzien. Sterke technologische ontwikkeling is een kenmerk van een volk dat een samenleving is geworden. 15 Onder Technologische factoren wordt hier verder op in gegaan. Hbo Bedrijfskunde afstudeeropdracht Groene Raad bladzijde cursist: P.C.P. Hendriks