Inhoud. Van de redactie. ...een sprekend voorbeeld... nr. 38 juli 2004

Transcriptie

1 nr. 38 juli 2004 Van de redactie Inhoud Vele lezers van deze nieuwsbrief zullen nu voorbereidingen treffen voor een welverdiende zomervakantie of zijn al onderweg naar verre oorden. Zij zullen pas bij terugkomst kennis nemen van de inhoud. De thuisblijvers kunnen hun stapel vakantieboeken nog even opzij schuiven en de aandacht richten op de artikelen in nr. 38 van de nieuwsbrief Nederlands op de Werkvloer. Vele uiteenlopende onderwerpen komen aan bod in dit nummer. Annemarie Uhlenbeck schrijft over een project in Arnhem waarin hoger opgeleide vluchtelingen worden begeleid naar werk. Ook schrijft ze over een Gronings inburgeringtraject in de Sociale Werkvoorziening; Elwine Halewijn geeft informatie over ondersteuning aan negen grote ondernemingen bij taalgerelateerde aspecten van hun diversiteitsbeleid. Inge van Meelis geeft weer hoe het ROC Friesland College en het CWI Leeuwarden zich inzetten voor anderstalige werknemers in Friese bedrijven en Petra Popma belicht de maatwerktrainingen van Taalvakwerk. Verder is er aandacht voor de informatiebron voor en over allochtone werkzoekenden op We besluiten deze nieuwsbrief weer met mededelingen en actuele informatie van het net en de pers. 1 Van de redactie & een sprekend voorbeeld 2 Hoger opgeleide allochtonen reïntegreren op niveau Dit is talent dat veel voor ons kan betekenen. 4 Grote ondernemingen vragen ondersteuning bij taalgerelateerde aspecten van diversiteitsbeleid. 7 Gezamenlijke aanpak taal in bedrijven in Friesland. ROC Friesland College en het CWI Leeuwarden samen aan de slag voor anderstalige werknemers en hun werkgevers. 9 Taalvakwerk boort nieuwe doelgroepen aan. Van alfabetisering tot ondersteuning HBO 10 Al een jaar in de lucht: informatie voor en over werkzoekende etnische minderheden. Een bron van informatie over Nederlands als tweede taal gekoppeld aan werk. 11 Inburgeren op de werkvloer van de Sociale Werkvoorziening (DSW) in Groningen. 14 Mededelingen 15 van de pers 16 van het net...een sprekend voorbeeld... Door Froukje Mulder Tijdens ons personeelsuitje brachten wij een bezoek aan de nieuwe locatie van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het museum is tijdelijk gehuisvest in een hoog gebouw met vele liften. Om van het uitzicht te gaan genieten nam ik samen met enkele collega s, allen werkzaam in het NT2-veld, de lift naar de bovenste verdieping. We werden daarbij beveiligd door een anderstalige museummedewerker. We waren allemaal stil toen de rammelende goederenlift zich in beweging zette, totdat de beveiliger een gesprek op gang bracht: Ik moet mijn Nederlands oefenen. Gaat u naar de bovenste verdieping? Vindt u het nieuwe museum mooi? Ik zal de deur straks opendoen. Is mijn Nederlands goed? Gaat uw gang. U bent er. Prettige dag. Achter de zinnen hoorden wij de NT2-docent van zijn opleiding de praktijkopdracht formuleren: Probeer een praatje te maken met bezoekers in de lift. Gebruik de volgende woorden als ze op de juiste verdieping zijn aangekomen

2 2 Hoger opgeleide allochtonen reïntegreren op niveau Dit is talent dat veel voor ons kan betekenen. Voor een effectieve plaatsing op de arbeidsmarkt is het van belang dat functies aansluiten bij de interesse, ervaring en het niveau van de werkzoekenden. Het is voldoende bekend dat het lukraak plaatsen van mensen in tijdelijke functies zelden een vaste aanstelling oplevert. In de groep hoogopgeleide vluchtelingen die Nederland rijk is, komt zo n mismatch helaas vaak voor. Velen van hen functioneren onder hun opleidingsniveau en vaak ook nog in een beroep dat niet aansluit bij hun opleiding en werkervaring. Ook zijn er velen van hen al jaren werkloos. Om die reden is de gemeente Arnhem in april 2003 gestart met een project voor hoger opgeleide allochtonen. Binnen dit project worden vluchtelingen met een hoge opleiding in eigen land begeleid naar werk dat zoveel mogelijk aansluit bij hun achtergrond. Wim Top, beleidsambtenaar bij de gemeente Arnhem en coördinator van het project: "Deze groep neemt veel kennis en werkervaring mee en is daarom een heel interessante groep voor werkgevers. Het gaat om zeer gemotiveerde mensen, met vakinhoudelijke kennis en een andere kijk op zaken. Met name internationale bedrijven kunnen hier veel baat bij hebben". Valse start Vluchtelingen hebben vaak veel ellende achter de rug. Na aankomst in Nederland krijgen zij te maken met lange asielprocedures, waardoor zij extra tijd verliezen. Ook hun leeftijd werkt niet in hun voordeel; veel vluchtelingen zijn 30 jaar of ouder. Dit zijn de belangrijkste obstakels om aan werk te komen. Maar deze obstakels hoeven niet per se zwaarder te wegen dan andere belangrijke kenmerken van deze groep: motivatie en vakkennis. Uitvoering door UAF Na een aanbestedingsprocedure kreeg de afdeling Job-support van de Stichting Vluchteling Studenten - beter bekend als het UAF (afkorting van de oude naam: Universitair Asyl Fonds) - de opdracht om drie groepen van tien vluchtelingen te begeleiden naar werk. Kaveh Pour is consulent bij Jobsupport: "De deelnemers gaan zo snel mogelijk aan de slag bij een werkgever. Het liefst direct in een betaalde functie. Dat lukt helaas niet altijd want werkgevers willen het liefst Nederlandse diploma s zien. Werkgevers zijn vaak terughoudend in het waarderen van werkervaring in het buitenland. Kaveh Pour: "Beginnen met werkervaring opdoen, is ook het begin van het opbouwen van een netwerk en kennismaken met de Nederlandse bedrijfscultuur. Dat zijn belangrijke stappen als je aan werk wilt komen." Op dit moment zijn er twee groepen van tien deelnemers gestart. Twee deelnemers vonden met de hulp van het UAF een baan, zeven andere deelnemers lopen nu stage, doen vrijwilligerswerk of hebben een werkervaringsplaats. De meeste deelnemers zijn vol goede hoop en gemotiveerd. De elf deelnemers die nog niet aan het werk zijn worden door het UAF begeleid bij het zoeken naar een werkplek waar ze relevante werkervaring op kunnen doen. Kaveh Pour: "Beginnen met werkervaring opdoen, is ook het begin van het opbouwen van een netwerk en kennismaken met de Nederlandse bedrijfscultuur. Dat zijn belangrijke stappen als je aan werk wilt komen." Zelf initiatief nemen Behalve werkervaring biedt het project de betrokken vluchtelingen een cursus om hun persoonlijke wensen en mogelijkheden in kaart te brengen. Daarbij wordt uitgegaan van de vragen: Wat wil ik? Wat kan ik? en Wat moet ik er voor doen, om dat te bereiken? Ndo Ntoane, coördinator van het project bij het UAF: "Deelnemers gaan zich steeds meer realiseren dat ze om te functioneren op de Nederlandse arbeidsmarkt zelf het initiatief moeten nemen. Op de Nederlandse arbeidsmarkt moet je je blijven profileren, steeds bijscholen en moet je goed weten wat je wilt." Nederlands als 2e taal Het beheersingsniveau van het Nederlands onder de deelnemers is verschillend. Afhankelijk van de (korte) opleiding die iemand gaat volgen of de eisen die in verschillende functies worden gesteld, wordt bepaald wat de deelnemer op het gebied van taalvaardigheid nodig heeft. Een van de deelnemers is opgeleid als natuurkundige in Irak, waar hij ook ervaring als docent opdeed. In Nederland bleek zijn taalvaardigheid vooralsnog onvoldoende om als docent voor de klas te staan. Hij besloot rij-instructeur te worden. Voor zijn spreekvaardigheid wordt hij extra getraind. De deelnemer krijgt individuele conversatielessen aangeboden waarin ook de benodigde vaktaal behandeld wordt. Maatwerk is motiverend voor de deelnemer. Hij kan tegelijkertijd aan zijn opleiding voor rij-instructeur beginnen. Het kost door de beperkte lengte van de cursus in dit geval ook de gemeente Arnhem minder investering qua tijd en geld. Nederlands op de werkvloer Werkgevers die aan het project deelnemen, wordt gevraagd ook op het gebied van taalverwerving een bijdrage te leveren. Zo worden vakwoorden bewust geoefend en waar nodig de spreek- en schrijftaal regelmatig besproken en verbeterd. Kahve Pour: "In functioneringsgesprekken met de deelnemer en de werkgever komen we er op terug. Er wordt steeds nagegaan of de deelnemer vooruit is gegaan en hoe de begeleiding op het gebied van het Nederlands verloopt. De deelnemers zijn in ieder geval enthousiast. Ze merken dat hun taal in de praktijk snel verbetert."

3 3 Door Annemarie Uhlenbeck Eerder Verworven Competenties belangrijker dan een Nederlands diploma Het UAF besteedt veel aandacht aan de erkenning van Eerder Verworven Competenties (EVC). De deelnemers maken een portfolio waarin ze hun competenties registreren. Niet alleen opleidingen en diploma s worden in het portfolio gevoegd, ook de vaardigheden die de deelnemer zich tijdens het werk of een hobby in Nederland of in het buitenland eigen gemaakt. Er zijn helaas nog veel Nederlandse werkgevers niet bekend met het portfolio. Kaveh Pour hoopt dat hier snel verandering in komt en dat werkgevers meer oog krijgen voor de werkervaring die mensen meenemen. Hij begeleidt bijvoorbeeld een architect met meer dan tien jaar werkervaring in Afghanistan en Bulgarije. "Deze man is echt bereid om stappen terug te doen. Hij wil het liefst werken als architect. Zijn diploma s worden in Nederland echter zo matig gewaardeerd dat hij alleen al om als werkvoorbereider op een architectenbureau te werken, een driejarige MBO-opleiding aan het ROC moet volgen. Een zeer frustrerende zaak voor iemand met zoveel ervaring en kennis van zaken. Als deze man door middel van zijn portfolio aan een werkgever kan laten zien wat hij daadwerkelijk ontworpen en gebouwd heeft zouden diploma s en waarderingen minder belangrijk hoeven te zijn. Het gaat immers om het vakmanschap dat hij in de vingers heeft." Meer informatie op: Meer informatie over de arbeidsinpassing van hoogopgeleide vluchtelingen in Nederland vindt u in het boek: 'We laten talent toch niet lopen?' Wies Kalsbeek schetst hierin hoe deze groep vluchtelingen snel en doelgericht aan een baan kan komen. De praktijk laat zien dat zij hun werk vaak tot volle tevredenheid verrichten. Uitgave: Het boek is een uitgave van Forum, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling (ISBN ) en is te bestellen bij Boom Distributiecentrum, tel (052) De kans krijgen Een moeilijk punt binnen dit project is dat er te weinig bedrijven en instellingen bereid zijn om mensen op de werkvloer te begeleiden. In Arnhem zijn verschillende netwerken van werkgevers benaderd. Op managementniveau is er wel interesse om aan het project deel te nemen, maar leidinggevenden op lager niveau binnen de organisatie houden het aannemen van stagiaires vaak tegen. Wim Top: "Nu het economisch minder gaat en er ontslagen vallen, krijgen bedrijven het vaak niet voor elkaar om nieuwe medewerkers aan te nemen, of als stagiaire extra te begeleiden. Soms is er geen tijd voor, andere keren geen draagvlak onder de medewerkers die het moeten doen. Het project wordt waarschijnlijk met een half jaar verlengd om alle deelnemers de kans op werkervaring te bieden." Wet werk en bijstand Ook hoogopgeleide vluchtelingen uit andere gemeenten zouden gebaat zijn met een dergelijk project. Het project in Arnhem kan gezien worden als een initiatief dat navolging verdient in andere gemeenten. Wim Top wijst andere gemeenten ook op het voordeel van de Wet werk en bijstand, die op 1 januari van dit jaar in werking is getreden. Deze wet maakt het mogelijk voor gemeenten om aan bepaalde groepen werkzoekenden extra ondersteuning te bieden. Gemeenten krijgen een budget voor de verlening van bijstand én een flexibel en vrij te besteden budget om uitkeringsgerechtigden te begeleiden naar een baan.

4 4 Grote ondernemingen vragen ondersteuning bij Wat is er gebeurd met het budget dat Ruim Baan voor Minderheden Wist u dat uw bureau waarschijnlijk wordt schoongemaakt met zogenaamde microvezeldoekjes, die door ingenieuze techniek zonder water goed gladde oppervlakken schoonmaken? In de schoonmaakbranche wordt al jaren met deze doekjes gewerkt. Schoonmaakmedewerkers van GOM Schoonhouden, gevestigd door het hele land, krijgen bij aanvang van hun dienstverband instructie over het gebruik van het doekje. Maar ga maar eens de wonderen der techniek uitleggen aan allochtone vrouwen, die schoonmaakervaring van generaties met zich meedragen en dus precies weten hoe het moet: met een sopje. Je moet veel overredingskracht hebben en kunnen uitleggen hoe het doekje doet wat het doet. En daar heb je taal voor nodig en een schoonmaakmedewerker die die taal begrijpt. GOM Schoonhouden heeft veel ervaring met allochtone schoonmaakmedewerkers. In de vier grote steden is een groot deel van het personeelsbestand in die functies van allochtone afkomst. Veel medewerkers spreken niet zo goed Nederlands. Echt grote dagelijkse knelpunten levert dit niet op: de voormannen en -vrouwen, objectleiders en inspecteurs hebben in de loop der jaren veel ervaring opgebouwd in de communicatie met medewerkers die het Nederlands niet voldoende machtig zijn. Met geduld en eenvoudig taalgebruik, laten vertalen en vooral veel voordoen komen de gesprekspartners een heel eind. En bij een gesprek over de ziekte van een schoonmaakmedewerker komt vaak de echtgenoot mee om het woord te doen. Verbetering taalvaardigheid Het bedrijf vindt dit laatste echter niet altijd een wenselijke situatie. En er doen zich toch ook wel wat problemen voor. Wat als de klant een grote doos met papier bij de prullenbak zet, erop schrijft Kan weg en de schoonmaakmedewerker niet begrijpt wat dat betekent? Wat als de objectleider s ochtends instructie geeft om vandaag van de werkkamers alleen de prullenbakken te legen, maar de grote vergaderzaal extra te doen? Bij GOM Schoonhouden ervaren ze niet zelden dat de schoonmaakmedewerker na zo n instructie knikt en daarna de eerste de beste werkkamer induikt om die volgens de gewone routine schoon te gaan maken. En dat microvezeldoekje? Zodra de objectleider zich omdraait, gaat het in het sop. Instructies, toestemming vragen aan de klant, overleggen met collega s, praten over ziekte en terugkeren in het arbeidsproces: het kan allemaal beter. GOM Schoonhouden besloot er wat aan te doen en kreeg daarbij hulp van het ITTA. Bedrijven die ondersteuning wensten: Raamconvenant Grote Ondernemingen GOM Schoonhouden is een van de 110 bedrijven die in het jaar 2000 een convenant afsloot met SoZaWe en het Grote Steden- en Integratiebeleid (GSI) in het kader van het Raamconvenant Grote Ondernemingen (RGO), en daarmee beloofde in de komende vier jaar inspanningen te verrichten om diversiteitsbeleid in de onderneming vorm te geven. Gedurende de vier jaar van het raamconvenant werden zij ondersteund door de accountmanagers van Ruim Baan voor Minderheden, een projectbureau van Sociale Zaken. Gaandeweg merkten de accountmanagers dat de bedrijven soms vragen hadden over aspecten van multicultureel personeelsbeleid die te maken hebben met taalvaardigheid. Deze vragen vielen echter buiten hun expertise. Daarop stelde het Ministerie van Justitie/Directie Coördinatie Integratie Minderheden (DCIM) medio 2003 een budget beschikbaar op basis waarvan het ITTA gedurende het resterende convenantsjaar RGObedrijven op verzoek kon ondersteunen bij taalgerelateerde aspecten van diversiteitsbeleid. Behalve GOM Schoonhouden meldden zich nog negen bedrijven (zie kader 1). Croon Elektrotechniek EMI Philips Scania GOM Schoonhouden Thuiszorg Rotterdam Agis Zorgverzekeringen Douwe Egberts Ikea Nederland Albert Heijn kader 1 Ondersteuningsvragen De vragen op het gebied van taal verschilden per bedrijf. Er was behoefte aan ondersteuning op de volgende aspecten: Hoe schat je het taalniveau in bij selectie, of ten behoeve van doorstroom en reïntegratie (zowel binnen als buiten het bedrijf)? Hoe kun je beoordelen of de medewerkers de gewenste vorderingen hebben gemaakt bij taaltrainingen? Wat zijn geschikte toetsvormen? Zijn de potentieeltoetsen die wij gebruiken geschikt voor allochtone medewerkers, en zo nee: hoe kunnen we dan de capaciteiten en aanleg van deze medewerkers achterhalen? Hoe zetten we een goed duaal traject op en met welke aspecten moeten we dan rekening houden? Welke inhoud moet de taaltraining krijgen? Welke problemen doen zich voor op de werkvloer?

5 taalgerelateerde aspecten van diversiteitsbeleid. beschikbaar stelde? 5 Door Elwine Halewijn De begeleiding van allochtone medewerkers en cursisten kan en moet beter. Wat moeten vakdocenten, praktijkbegeleiders, bedrijfsopleiders, instructeurs, PZ-medewerkers en leidinggevenden doen en wat moeten zij weten? Waar voldoet een goede docent NT2/NodW aan? Zien onze opleidingprogramma s er goed uit? En wat kan er beter? Welke vormen van taalondersteuning zijn er mogelijk? Moeten we alleen denken aan een taalcursus? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat allochtone medewerkers meer kansen hebben op een loopbaan en doorstroom? Zoeken naar subsidiemogelijkheden Bij GOM Schoonhouden is onder andere een duaal traject opgezet, waarin de schoonmaakmedewerkers de vakopleiding Vakgeschoold Schoonmaken krijgen met daarbij taalondersteuning en daarna volgen ze 25 lessen Nederlands op de Werkvloer. Het ITTA heeft naar aanleiding van gesprekken met objectleiders en inspecteurs een voorstel gedaan voor onderwerpen die daarin aan de orde zouden moeten komen voor het verbeteren van de communicatie in en met relatie tot het werk (zie kader 2). De vakopleiding en de taalondersteuning daarbij worden standaard bekostigd door het O&O fonds van de schoonmaakbranche. Voor het onderdeel Nederlands op de Werkvloer is gezocht naar subsidiemogelijkheden. Behalve bij het O&O-fonds, dat er voor kiest niet ook nog bij te dragen aan het Nederlands op de Werkvloergedeelte, is ook aangeklopt bij de vier grote gemeenten met een beroep op de oudkomersgelden. Met uitzondering van Amsterdam reserveren deze gemeenten deze gelden uitsluitend voor werkzoekenden of ze subsidiëren alleen trajecten bij werkbedrijven, die WIW- en ID-banen bieden. De gemeente Den Haag was wel gevoelig voor het argument dat de laagtaalvaardige, bijna niet opgeleide schoonmaakmedewerkers immers een zwakke positie op Onderwerpen voor de Nederlands op de werkvloertraining bij GOM Schoonhouden: Instructie begrijpen. Verduidelijking vragen. Contact met de klant ( mag ik even storen?, verzoeken en klachten van klanten begrijpen en erop reageren) Het begrijpen van uitleg over regels en procedures. Mening geven, aangeven dat je het ergens niet mee eens bent, weigeren. Vakgesprekken met collega s, werkoverleg, taakverdeling, samenwerken (hulp vragen/aanbieden e.d.). Praten over alledaagse, persoonlijke dingen. Praten over ziek zijn en gezondheid: wat verstaan mensen onder ziek zijn, procedures voor ziekmelding, benamingen voor ziektes en gevoelens, telefonisch ziekmelden e.d. Omgaan met kritiek: kritiek geven en reageren op kritiek. kader 2 de arbeidsmarkt hebben. Weliswaar zijn zij nu niet werkloos, maar kunnen dat met een beetje pech lichamelijke klachten, verslechterende economie wel worden zonder andere mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Deze gemeente zei toe te willen nadenken over een kleine bijdrage, Utrecht en Rotterdam niet. GOM Schoonhouden overweegt nog de aanvraag van ESF gelden en zal op korte termijn beslissen in welke gemeenten zij pilots van het traject wil starten. Instrument voor inschatten taalniveau Philips biedt al sinds bijna twintig jaar trajecten waarin oorspronkelijk alleen jongeren maar later ook oudere jongeren gedurende één tot anderhalf jaar werken en leren. Het doel van deze werkgelegenheidsprojecten (WGP) is om de deelnemers meer kansen op de arbeidsmarkt te bieden na afloop van het traject. Steeds meer allochtonen maken deel uit van deze projecten, dus Philips biedt de deelnemers behalve de vakopleiding ook taalondersteuning. Deze oplossing is een goede aanzet, maar er bleven veel vragen over betreffende de inhoud van de taalondersteuning, de selectie van deelnemers (welk taalniveau moeten mensen minimaal hebben om deel te kunnen nemen aan het traject?), het meten van de vorderingen van de deelnemers en vragen als: welke docenten zijn eigenlijk geschikt voor zo n traject? Wat moeten vakdocent en NT2-docent samen doen? Samen met het ITTA is dus gewerkt aan een selectie-instrument, waarmee de P&O-medewerker en de productieleider in de selectiegesprekken op dezelfde wijze, gerichter en dus vergelijkbaar kunnen inschatten wat het taalniveau is van de kandidaat op verschillende vaardigheden en waarmee ze kunnen bepalen of het niveau op die vaardigheden voldoende is voor deelname aan het traject. De taalniveaus zijn in verband met eventuele Europese subsidieaanvragen beschreven in termen van het Common European Framework (CEF), zoals dat voor NT2 is uitgewerkt door CINOP. Daarnaast zijn door middel van een werkvloerscreening de taalcompetenties voor de werkvloer geïnventariseerd en is door middel van gesprekken met leidinggevenden bekeken welke knelpunten ervaren worden. Op basis daarvan is een voorstel gedaan voor de inhoud van de lessen NT2 en zijn suggesties gedaan voor lesmateriaal dat daarbij ingezet kan worden. Assessments Om een instrument te bieden aan de hand waarvan Philips de taalcompetenties van de deelnemers kan toetsen tegen het eind van het opleidingstraject, is een aantal assessmentopdrachten ontwikkeld. De assessments bestaan uit realistische, werkgerelateerde opdrachten (voor voorbeeld zie kader 3), die afgenomen worden samen met de direct leidinggevende van de deelnemer. Volgens de opzet van het Stalenboek Assessments van CINOP zijn er bij elke opdracht beoordelingsschema s opgesteld, aan de hand waarvan de leidinggevende makkelijk en betrouwbaar een beoordeling kan geven over de toereikendheid van de taalvaardigheid in de omschreven situatie.

6 6...vervolg pagina 5 De assessments zijn met leidinggevenden en medewerkers uit het huidige WGP uitgeprobeerd en bijgesteld. Met deze assessments als voorbeeld en aan de hand van een aantal ideeën voor andere onderwerpen voor assessments (functioneringsgesprekken, ziek zijn, veiligheid e.d.), kan Philips in de toekomst een hele serie assessments maken. Behalve als toetsing voor Philips zelf en als stimulans voor de deelnemers om aan taalvaardigheid te blijven werken, kunnen de assessments en de bijbehorende beoordelingen in een portfolio worden opgenomen. Dat draagt immers bij aan het doel van de WGP s: de arbeidsmarktkansen van de deelnemers vergroten. Assessmentopdracht Storing melden (niveau A2) U loopt op de afdeling. Plotseling ontdekt u dat er veel vloeistof uit een apparaat loopt. U denkt dat het misschien gevaarlijk is. U weet nog niet hoe het apparaat werkt, dus u kunt zelf niks doen. En uw collega s zijn druk bezig aan de andere kant van de afdeling. U gaat snel naar uw ploegleider. U vertelt wat er aan de hand is. kader 3 Informatie Als u geïnteresseerd bent in de producten die in het kader van de geboden ITTA-ondersteuning zijn ontwikkeld, dan kunt u terecht op de website voor zover de producten gerelateerd zijn aan duale trajecten. De website bevat informatie over duale trajecten voor bedrijven, CWI, gemeenten, ROC s, kenniscentra en andere mogelijke partners. En nu weet u tenminste ook hoe het zit met die droge doekjes. Gezamenlijke aanpak taal ROC Friesland College en het CWI Hoe gaat het met anderstalige werknemers in de Friese bedrijven? Kunnen zij hun taalvaardigheid voldoende ontwikkelen om verder te komen? ROC Friesland College en CWI Leeuwarden hebben de afgelopen jaren de handen in een geslagen om een antwoord te krijgen op deze vragen en, waar nodig, iets te doen aan de ontwikkeling van de taalvaardigheid van anderstalige medewerkers. Zij zetten een project op waarin bedrijven in de regio werden bezocht. De aanpak mondde uit in een aantal cursussen Nederlands op de Werkvloer. Daarnaast houdt het ROC contact met werkgevers om maatwerk te kunnen leveren voor de werknemers die NT2- lessen volgen in de cursussen Duaal met Werk. Gezamenlijk belang Het ROC Friesland College wilde zicht krijgen op de vragen die bedrijven in de regio hadden omtrent taalvaardigheid, zodat zij hun aanbod hierop af konden stemmen. Het CWI Leeuwarden kent de bedrijven in de regio en de belemmeringen die anderstaligen kunnen tegenkomen. Vooral de voormalige bedrijfsadviseurs Minderheden kwamen hierover dikwijls in gesprek met bedrijven. Naar aanleiding van de vraag van één van deze bedrijven kwamen deze partijen om tafel te zitten met de gemeente Leeuwarden. De gemeente wilde graag iets doen om anderstaligen (oudkomers) die niet verder kwamen in hun werk of te maken hadden met ontslagdreiging te ondersteunen. Zo ontstond het plan om meer bedrijven in de regio te benaderen. Bevordering taalvaardigheid Theo Bakker van het CWI Leeuwarden heeft samen met twee medewerkers van de afdeling Educatie van het Friesland College een aantal bedrijven bezocht om te praten over de taalvaardigheid van anderstaligen op de werkvloer. De bedrijven die werden bezocht hadden een relatief groot aantal allochtonen. Op grond van de rapportages voor de Wet Samen konden zij worden achterhaald. In de gesprekken kwam bijvoorbeeld aan de orde: de eisen van het werk, de verwachtingen van het bedrijf en de vraag wat de werkgever kan doen om de taalvaardigheid te bevorderen. Sommige bedrijven hadden hier nog weinig over nagedacht. Andere bedrijven hadden wel incidenteel iets geprobeerd, maar werden door de gesprekken gestimuleerd het structureler aan te pakken. Al vrij snel waren enkele bedrijven geïnteresseerd in een cursus Nederlands op de Werkvloer. De financiering hiervan bleek het grootste struikelblok. De gemeente stelde geld beschikbaar, maar onder zeer strikte voorwaarden, om opeenstapeling van subsidies bij bepaalde bedrijven te voorkomen. Betrekken werkleiders Inmiddels draait er een cursus Nederlands op de Werkvloer voor de medewerkers van de verschillende productielijnen bij Caparis

7 7 in bedrijven in Friesland. Door Inge van Meelis Leeuwarden samen aan de slag voor anderstalige werknemers en hun werkgevers Productiebedrijven. Annette Kroon van ROC Friesland College: "Het eerste aandachtspunt was de werkleiders te betrekken bij de inhoud van de cursus. In overleg werd bepaald aan welke taalvaardigheden aandacht besteed moest worden. Dit ging niet zonder slag of stoot omdat er een reorganisatie plaatsvond waar de werkleiders ook bij betrokken waren. Maar inmiddels is het rond en wordt er aandacht besteed aan bijvoorbeeld communicatie met collega s, afspraken maken, opbellen als je ziek bent, schrijven, maar ook aan sociale vaardigheden en digitale vaardigheden." Bij Zorggroep Noorderbreedte zijn de onderhandelingen over een cursus Nederlands op de Werkvloer in een vergevorderd stadium, maar het hangt nog op de financiering. Taalnood creëren Naast de cursussen Nederlands op de Werkvloer heeft het Friesland College nog op andere wijze geïnvesteerd in hun contacten met bedrijven. In hun cursussen Duaal met Werk zitten cursisten die overdag werken. Uniek aan deze cursussen is, dat de docenten contact houden met de verschillende bedrijven waar de cursisten werken. Docent Jan Deutekom vertelt: "Cursisten voelen soms niet dat hun taalvaardigheid te kort schiet. Het is niet duidelijk wat de werkgever eigenlijk verwacht. Om fouten tijdens het werk te beperken is de chef gewend om zijn uitleg af te stemmen op het (lage) niveau van de cursist. Ondertussen is hij niet tevreden over de extra tijd die dit hem kost. De cursisten ervaren geen probleem, zolang hier niet over gesproken wordt. Zij worden niet uitgedaagd om de taal te gebruiken, uitdagende taken worden vermeden. De cursist komt hiermee niet verder. Je moet een soort taalnood creëren. De communicatie in het bedrijf moet veranderen. In gesprek met de werkgever kun je afspraken maken. Bijvoorbeeld: als een bedrijf wil dat de werknemer verslagen maakt op de werkvloer: gewoon beginnen. Gebruik die kansen op de werkvloer. In de les kan er dan aandacht aan besteed worden hoe die verslagen verbeterd kunnen worden. Dat is veel motiverender dan in de les gewone schrijfoefeningen te maken." leven? Ook de cursist wordt gewezen op de kansen en uitdagingen op de werkplek: door consequent door te vragen als je iets niet begrijpt, of elke dag wat Nederlands te spreken in de kantine krijg je meer oefening dan op een avond les. Dit soort gesprekken met cursisten levert veel op. Ze zijn mogelijk omdat cursisten zelfstandig kunnen werken in de lessen. Er wordt gebruik gemaakt van multimediaal materiaal, deels zelfgemaakt en gericht op de verschillende werkvloeren. Samenwerking in de regio De samenwerking tussen het Friesland College en het CWI Leeuwarden was hecht en de twee organisaties vulden elkaar goed aan. Inmiddels is bij de CWI's de functie van bedrijfsadviseur minderheden komen te vervallen.theo Bakker: Dat valt te betreuren omdat hiermee een specialist is verdwenen die zowel allochtone (aspirant) werknemers als werkgevers en hun personeelsfunctionarissen hielp en adviseerde bij een breed scala aan zaken op en rond de multiculturele werkvloer. Het ging daarbij niet alleen om solliciteren, werving en selectie maar ook om taal op de werkvloer en andere zaken die de positie van de allochtone medewerker moeten versterken." Hij hoopt dat de gemeenten willen blijven investeren in de kansen voor anderstaligen op de werkvloer. Het Friesland College is er klaar voor om vragen rond anderstaligen op de werkvloer te ondersteunen. Kansen en uitdagingen op de werkvloer Ondanks het feit dat de werkgevers in lang niet alle gevallen de financiers zijn van de cursus, beschouwen de docenten de werkgever wel als inhoudelijke opdrachtgever. In het eerste, verhelderende, gesprek met de werkgevers wordt besproken wat de werkgever verwacht op het gebied van taalvaardigheid. Daarnaast wordt gesproken over de kansen en uitdagingen die er op de werkvloer geboden kunnen worden om de taal te oefenen. Verder wordt aandacht besteed aan het verantwoordelijk maken van de cursist voor zijn taalleren. De cursist moet zich bewust worden van de taalvaardigheid waar hij nog aandacht aan moet besteden, mede via het gesprek met de werkgever. In welke situatie heb je het Nederlands nodig? Hoe kan je het oefenen met taal inbouwen in je

8 8 Taalvakwerk boort nieuwe doelgroepen aan Van alfabetisering productiemedewerksters tot studiegerichte taalondersteuning De afgelopen jaren heeft Taalvakwerk, bestaande uit José Scholte, Marja Fick en inmiddels een twaalftal free-lancemedewerkers, een goede reputatie opgebouwd op het gebied van maatwerktrainingen Nederlands op de werkvloer. Het concept van de taaltrajecten van Taalvakwerk is: praktisch taalonderwijs dat gericht is op het beoogde perspectief van de deelnemers. Tot nu toe waren het voornamelijk anderstalige medewerkers van bedrijven die een taaltraject volgden bij Taalvakwerk. Door de inhoud van de taallessen af te stemmen op de werkzaamheden en door de uitnodigende werkwijze boekt een cursus van Taalvakwerk direct en zichtbaar resultaat. Niet alleen de deelnemers, maar ook de collega's en leidinggevenden merkten dat zo'n cursus zijn vruchten afwerpt. Deelnemers zijn enthousiast over de cursussen en veel bedrijven blijven klant bij taalvakwerk en laten ook hun andere medewerkers scholen. Dit jaar signaleert Taalvakwerk een aantal belangrijke verschuivingen in de doelgroep. Naast de arbeidsgerichte trajecten op de werkvloer is het productenpakket uitgebreid met een aantal nieuwe typen trajecten: een bbl-traject voor medewerkers van de Coca-Cola vestiging in Dongen in samenwerking met AOC Helicon opleidingen, cursussen leren lezen en schrijven op de werkvloer voor analfabete werknemers, een duaal traject met veel studiegerichte taalondersteuning voor studenten HBO en taalondersteuning bij toeleiding naar arbeid voor werkzoekenden (vaak cliënten van reïntegratiebedrijven). Duaal op weg naar een kwalificatie Binnen Coca-Cola Operations is voldoende beheersing van de Nederlandse taal een essentiële voorwaarde om verder te kunnen groeien en veilig te werken. Coca Cola wil de verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk in de organisatie plaatsen. Daardoor mogen en moeten er meer beslissingen op een lager niveau binnen de organisatie worden genomen. Met het opleidingsplan, Coke College Operations genaamd, krijgen de medewerkers de mogelijkheid de benodigde kennis en kunde op te doen. Om de opleidingen vorm te geven werden Taalvakwerk en AOC Helicon in de arm genomen. Sinds april 2004 werken deze partners aan de opleiding van medewerkers van Coca-Cola. In twee jaar tijd krijgen medewerkers een gecombineerde taal- en vakopleiding, die als MBO-1 opleiding is vormgegeven, en dus met een kwalificatie kan worden afgesloten. Afhankelijk van hun taalniveau volgen medewerkers eerst een alfabetiseringsprogramma en aansluitend een gecombineerde taal- en vakopleiding of beginnen ze direct met het geïntegreerde programma. Taal en vakinhoud Voorafgaand aan de verschillende trajecten deed Taalvakwerk in samenwerking met Helicon opleidingen een uitgebreide intake bij alle medewerkers van de afdelingen Productie en Logistiek. Het alfabetiseringsprogramma (blok A) is voor medewerkers met NT2-niveau 0 tot 1. Daarna volgen zij het geïntegreerde trainingsprogramma van taal en vakinhoud (blok B). De medewerkers met niveau 1 tot 2 volgen direct blok B. De looptijd voor het A en B traject samen staat op twee jaar, met een mogelijke uitloop van een half jaar. Taakverdeling onontbeerlijk Duidelijkheid over de taken en verantwoordelijkheden binnen het traject is een belangrijke voorwaarde voor het slagen van zo'n traject. De verschillende rollen zijn daarvoor als volgt vastgelegd: de medewerkers volgen de training, de leidinggevenden zorgen voor planning, controle en begeleiding van de medewerker, Training en Development zorgt voor de procesbewaking en de inhoud en organisatie, Human Wat heb je van spreken geleerd? Wat ga je toepassen? Wat heb je van lezen geleerd? Wat ga je toepassen? Wat heb je van schrijven geleerd? Wat ga je toepassen? Wat vond je van de voorbereidingsopdracht? Wat vond je van de trainings bijeenkomsten? Ik kan nu goede zinnen maken, bijv. ik woon in Tilburg. Als iemand mij iets vraagt, kan ik beter antwoord geven Ik begrijp nu iets beter wat ik lees. Ik heb geleerd hoe ik de letters moet schrijven Ik ga beter opletten als ik schrijf Ik heb veel geleerd. Ik vond het leuk en goed. Ik heb geleerd hoe ik woorden goed moet uitspreken Ik ga proberen op mijn uitspraak te letten Kleine woorden lezen Ik kan nu beter lezen Ik heb geleerd hoe je je naam moet schrijven en hoe je letters moet schrijven Ik vind het goed. Zo leer je wat je eerst niet kon. Zeggen en vragen van naam, adres en woonplaats en spellen. Ik ga erop letten bij het maken van een afspraak en aan de telefoon. We hebben gelezen over veiligheid Evaluatie deelnemers juni 2004, blok A, training personalia Ik heb geleerd hoe ik letters moet schrijven en mijn naam en adres. Ik ga erop letten bij post, als ik een envelop moet schrijven of een formulier moet invullen. Leuk! Door die opdracht was ik niet meer zenuwachtig. Goed. Ik vind het prima! Ik heb het echt nodig!

9 9 voor studenten HBO Door Petra Popma Resource zorgt ervoor dat de randvoorwaarden worden geregeld en Helicon en Taalvakwerk ontwikkelen en verzorgen de opleidingen, begeleiden de trajecten en rapporteren hierover. Enthousiast groepsgevoel Enkele maanden na de start van het traject meldt José Scholte, trajectcoördinator NT2 in dit project: 'In de groepen zitten Nederlandstalige en anderstalige medewerkers van CCE door elkaar. Dit werkt prima, er is namelijk een gezamenlijk doel! Het mooie aan dit traject is dat de medewerker een MBO-diploma kan halen dat ook buiten Coca-Cola erkend wordt. Een aantal deelnemers is wat argwanend begonnen, maar inmiddels komt iedereen positief naar de trainingen. Naast de opgedane kennis is er een enthousiast groepsgevoel ontstaan!' Alfabetisering op de werkvloer Analfabete werknemers in de bedrijven waar Taalvakwerk trajecten uitvoert ontdekken doorgaans in drie weken tijd dat het nog niet te laat is om te kunnen leren lezen en schrijven. Taalvakwerk ontwikkelde voor analfabete werknemers een eigen aanpak voor het leren lezen en schrijven. De aanpak is gebaseerd op bestaande methodes maar daaraan worden samenwerkend leren en arbeidsgericht taalleren toegevoegd. Bij Banketbakkerij Merba in Oosterhout is bijna de helft van de medewerkers niet in Nederland geboren en ongeveer een derde deel is Turks van herkomst. Na een basistraject van 10 weken waarin houdingsaspecten, samenwerking, eigen verantwoordelijkheid nemen en kennis van de productie in het bedrijf aan de orde kwam, startte een alfabetiseringstraject van 20 weken, twee uur per week. De lessen werden buiten werktijd gegeven. Enerzijds omdat men de mensen aan de lijnen niet kan missen, maar anderzijds om duidelijk te maken dat de deelnemers ook zelf een extra inspanning moeten leveren. In die tijd werden alle deelnemende vrouwen gealfabetiseerd. Werkgerelateerde thema s De thema s van de lessen waren direct gerelateerd aan het werk: personalia (jezelf voorstellen, je persoonlijke gegevens invullen), planning (het begrijpen van het dienstrooster, een dag vrij kunnen vragen, aangevuld met praktische vaardigheden als klokkijken, getallen, kleuren enzovoort.) In het schriftelijke gedeelte Alfabetiseren leerden de cursisten klanken en letters volgens het patroon: luisteren, herkennen, (na)schrijven. Het herkennen gebeurt met behulp van bedrijfsteksten: waar staat de a in inpakken, de ee in deeg en de eu in geur en kleur. In het gedeelte Bedrijfsteksten leerden de cursisten de formulieren in te vullen waar zij zelf mee te maken hebben. Eerst vulde de ploegchef die formulieren in, maar nu kan iedereen zijn naam invullen, zijn lijn, een kruisje op de goede plaats op de procescontrolekaart zetten, of iemand om hulp vragen als hij of zij er zelf niet uitkomt. Bijkomend effect van cursussen als deze is dat de medewerkers mondiger worden en zich meer betrokken voelen bij het bedrijf. En verschillende werkneemsters geven in de evaluatie aan dat er ook thuis veel veranderd is. I Duaal taaltraject voor studenten De opleiding Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit is met Taalvakwerk in zee gegaan om een opleidingsgerichte cursus Nederlands op te zetten voor de anderstalige studenten. De anderstalige studenten die hier studeren hebben vaak al een kwalificatie op zak, maar moeten een Nederlands diploma halen om hier aan het werk te kunnen. Om te worden toegelaten tot het hoger onderwijs is een NT2 II diploma / of vergelijkend NT2-niveau nodig, als bewijs van voldoende taalvaardigheid. De student moet dan echter nog veel van het Nederlands leren om de studie met succes te kunnen volgen. Om studenten een vliegende start te geven is er voor gekozen om ze tijdens het eerste semester taalondersteuning te geven. Elke week komen de studenten een dag bij elkaar. Belangrijke onderdelen van de cursus zijn algemene leerderswoorden die veel in de studieboeken worden gebruikt, het verbeteren van de schrijfvaardigheid met het schrijfcorrectiemodel, het schriftelijk formuleren en het mondeling presenteren. De studenten zijn enthousiast over het aanbod. Met deze ondersteuning kunnen ze sneller als volwaardig student meedraaien in het programma. Reïntegreren en taalleren Ook een nieuwe trend die Taalvakwerk signaleert is dat reïntegratiebureaus deelnemers aandragen voor een arbeidsgericht taaltraject. Zij hebben dan te maken met cliënten die te weinig taalvaardig zijn om aan een reguliere reïntegratie deel te nemen. Verschillende reïntegratiebureaus hebben dit jaar Taalvakwerk in de arm genomen om een voorbereidend traject uit te voeren. Met de cursus van Taalvakwerk leren werkzoekenden woorden, zinnen en omgangsvormen die ze nodig hebben om het reïntegratietraject te kunnen volgen. Tevens is het een voorbereiding op hun toekomstige werk. De taaltrajecten voor Machinevakmannen en groepsleiders bij Coca-Cola Enterprises Nederland B.V. I Een uitgebreider artikel over dit project is te lezen in Alfa-nieuws nummer 2 mei 2004

10 10...vervolg pagina 9 werkzoekenden worden meestal individueel, soms in groepjes van enkele personen en soms in groepen uitgevoerd. Talige tools Een traject voor groepen bestaat gewoonlijk uit tien bijeenkomsten van twee uur. In het eerste uur wordt gezamenlijk gewerkt aan algemene werkgerichte taal. In dit uur komt onder andere aan bod hoe je een portfolio samenstelt over wat je aan vaardigheden bezit, en hoe je jezelf presenteert tijdens een sollicitatiegesprek en bij de kennismaking in het bedrijf. Aansluitend werken deelnemers onder begeleiding een uur individueel aan specifieke beroepsgerichte opdrachten, waarmee met name de talige 'tools' van de toekomstige werknemer worden ingeoefend. Vaak wordt er voor een klein groepje een vervolgtraject gestart. In een traject voor een kleine groep hebben onlangs een aanstaand taxichauffeur, een productiemedewerker en een heftruckchauffeur gewerkt aan de taal van hun werk. Voor de productiemedewerker en de heftruckchauffeur in spé was Veiligheid een belangrijk onderwerp, terwijl de taxichauffeur zich richtte op klantvriendelijk werken. Wie, wat en waar Hoewel de trajecten een goede voorbereiding bieden op reïntegratie van de deelnemers, zijn er nog wel zaken die verbeterd kunnen worden. Marja Fick van Taalvakwerk zegt hierover: 'Een probleem is dat er veel verschillende contactpersonen zijn voor de deelnemers van één traject. Binnen de verschillende reïntegratiebureaus zijn er vaak verschillende casemanagers verantwoordelijk en dan zijn er ook nog medewerkers van UWV-GAK bij betrokken. Het kan dan gebeuren dat het niet voor alle betrokkenen duidelijk is wie er waar een traject volgt en dat er langs elkaar heen gewerkt wordt. De aanpak van Taalvakwerk zorgt er overigens wel voor dat meer casemanagers geïnformeerd zijn over taaltrajecten. Halverwege elk traject is er een tussentijds overleg van de docent van Taalvakwerk met de casemanager en van de deelnemer en zijn casemanager. Aan het eind van het traject is er een afsluitend gezamenlijk gesprek en wordt een rapportage opgesteld over het traject. Voor de evaluaties van de groepsgewijze trajecten komen alle casemanagers bij elkaar. Zo raken zij automatisch meer op de hoogte van inhoud en organisatie van de trajecten. Al een jaar in de lucht: infor- Een bron van informatie over Nederlands Sinds een jaar staat er op de website van het CWI, een uitgebreide informatiebron voor en over werkzoekenden die behoren tot een etnische minderheid. Onder Informatie over werk, Doelgroepen is informatie te vinden over de voorbereiding op werk, de zoektocht naar werk, interculturele aspecten op het werk én over de rechten en plichten van werknemers. Ook het kopje Einde werk ontbreekt niet. Hier is te vinden waaraan men moet denken bij ontslag. Onder de kop Hoe bereid ik me voor op werk? is een belangrijke bron van informatie te vinden over NT2 in relatie tot werk. Nog niet iedereen die vragen heeft over NT2 en werk, heeft de weg naar deze bron op gevonden. Een goede reden om er in de Nieuwsbrief Nederlands op de Werkvloer aandacht aan te besteden. U leest hier waarom het CWI op haar website zoveel plaats heeft ingeruimd voor specifieke informatie voor en over allochtone werkzoekenden, wie het CWI wil bedienen met de informatie en op wat voor vragen over NT2 en werk antwoorden te vinden zijn op de website. Volledige en toegankelijke informatie Een belangrijke doelstelling van het CWI is de arbeidsinpassing van etnische minderheden op de arbeidsmarkt te bevorderen. De informatie en adviesfunctie van het CWI is een van de middelen die hierbij worden ingezet. Voorheen was het moeilijk praktische informatie voor en over werkzoekende etnische minderheden te vinden. De informatie was vaak versnipperd en bestond voornamelijk in beleidsvorm en was daardoor niet direct toegankelijk voor de doelgroep zelf. Daarbij kwam dat het CWI een ommezwaai maakte naar een andere manier van werken. Het CWI werd een beursvloer voor werkgevers en werkzoekenden. Dit vraagt van de werkzoekenden een grotere zelfstandigheid in de zoektocht naar een baan. Deze nieuwe formule vraagt ook om toegankelijke en zo volledig mogelijke informatie die daarbij kan helpen. Door in de informatieverschaffing rekening te houden met de verschillende doelgroepen werkzoeken Gericht werken aan de toekomst Taalvakwerk hoopt de begeleiding en terugkoppeling in de toekomst nog meer vorm te kunnen geven door het organiseren van taalervaringsplaatsen voor reïntegratiecliënten. Taalvakwerk probeert haar netwerk van bestaande bedrijven in te zetten om de cliënten de kans te geven ervaring op te doen in sector waarin zij hopen werk te vinden. Zo kunnen cliënten nog efficiënter en gerichter aan hun toekomst werken. Ook voor allochtone werknemers biedt relevante informatie.

11 matie voor en over werkzoekende etnische minderheden als tweede taal gekoppeld aan werk 11 Door Froukje Mulder den is het CWI hier goed in geslaagd. Deze benadering bracht ook de bron met informatie over NT2 en de arbeidsmarkt voort. Overzichtelijke vraagbaak De informatie over NT2 en werk is ondergebracht onder vier koppen. Onder de kop Welke taalcursus is goed voor mij? staat alle mogelijke informatie over de verschillende soorten taalcursussen die op dit moment worden aangeboden. Zoekacties naar een geschikte taalcursus worden vergemakkelijkt met een taalzoekkaart die is te downloaden onder Een cursus zoeken met de taalzoekkaart. Onder deze kop krijgt de bezoeker ook meer informatie over het gebruik van deze taalzoekkaart, een instrument dat niet alleen taalleerders van dienst kan zijn, maar ook werkgevers of arbeidsbemiddelaars die op zoek zijn naar een geschikte taalcursus voor een anderstalige werkzoekende of werknemer. Een handige aanvulling op al deze informatie over taalcursussen is te vinden onder de kop Praktische informatie over taalcursussen. Verder geeft de website onder Meer over taalniveaus informatie over onder andere taalniveau-eisen van werkgevers, manieren om thuis en op het werk Nederlands bij te leren, en het Staatsexamen NT2. Op verschillende plaatsen kan de bezoeker doorlinken naar andere websites met uitgebreidere informatie, zoals bijvoorbeeld de website van het Staatsexamen NT2. over NT2 en werk. Hetzelfde geldt voor de werkgevers. Zo zullen er werkgevers zijn, die willen uitzoeken wat hun allochtone werknemers kunnen doen om op het werk hun taalvaardigheid te verbeteren. Op vinden werkgevers een aantal tips die hen direct verder kunnen helpen. Verdere werkgeversinformatie over NT2 en werk staat op onder de knop Minderheden. Beheersing NT2-niveau 2 Onder de werkzoekenden die behoren tot een etnische minderheid zijn er velen voor wie de Nederlandse taal een belemmerende factor is bij het vinden van (ander) werk. Om hiermee rekening te houden, is er bij het schrijven van de vragen en antwoorden uitgegaan van een beheersing van NT2-niveau 2. Dit taalniveau was ook het uitgangspunt bij de andere onderwerpen die van belang zijn voor allochtone werkzoekenden: diplomawaardering van buitenlandse diploma s, omscholing en bijscholing, inburgering, het starten van een eigen bedrijf en het omgaan met cultuurverschillen in de zoektocht naar werk en tijdens het werk. Schrijven voor een doelgroep met NT2-niveau 2 gaf de schrijvers en redacteurs zo nu en dan de nodige hoofdbrekens; de lengte van de zinnen moest kort zijn en de woordkeuze moest worden aangepast, en toch moest de inhoud overgebracht worden. Inleidende informatie over het zoeken naar de meeste geschikte NT2-cursus; korte zinnen, eenvoudig woordgebruik. geeft antwoord op vele vragen over taalniveau in relatie tot werk of opleiding Niet alleen voor de anderstalige werkzoekende De informatie over NT2 en de arbeidsmarkt is voor velen interessant; niet alleen voor allochtone werkzoekenden die op zoek zijn naar de meest geschikte taalcursus, meer informatie willen over het staatsexamen Nederlands als tweede taal of willen weten of hun beheersing van het Nederlands voldoende is voor een bepaalde opleiding of functie. Ook CWI-medewerkers en anderen die anderstalige werkzoekenden op weg helpen naar een passende baan kunnen op een antwoord vinden op hun vragen De doelgroep als uitgangspunt Voor het opstellen van de vragen werd uitgegaan van vragen die ook echt leefden bij de doelgroep. Om deze vragen helder te krijgen werd de doelgroep geraadpleegd en werden er enquêtes uitgedaan naar CWI-adviseurs die regelmatig werken met allochtone werkzoekenden en die zodoende weten op welke vragen leden van deze doelgroep vaak een antwoord zoeken. Er is getracht de informatie volledig te doen zijn. Daarom vragen we bezoekers van de website die tevergeefs zoeken naar een antwoord op een vraag over NT2 en werk, die vraag te mailen naar de redactie van deze Nieuwsbrief. Bij een update van de website zult u deze vraag, voorzien van een antwoord, terugvinden.

12 12 Inburgeren op de werkvloer van de Sociale Een beschrijving van een pilot voor de groeiende groep anderstalige Voorheen werden in SW- bedrijven alleen mensen in dienst genomen met een geestelijke of lichamelijke handicap. Het doel was vooral hen een zinvolle dagbesteding te geven. Medewerkers bleven er vaak hun leven lang. De doelstelling en de doelgroep van de sociale werkvoorziening is de laatste 10 jaar echter behoorlijk veranderd. Mede door de commercialisering en professionalisering van deze bedrijven wordt er tegenwoordig grootschalig productie geleverd. Steeds vaker komen medewerkers met tijdelijke psycho-sociale problemen bij de sociale werkvoorziening werken. Werken bij een SW bedrijf is nu vaak een opstap naar een reguliere baan. Ook voor anderen die om diverse redenen geen reguliere arbeidsplaats vinden, heeft het bedrijf een reïntegratiefunctie. Begin dit jaar bleek uit een onderzoek dat Cedris (de landelijke brancheorganisatie van SW-bedrijven) op verzoek van DSW Stadspark in Groningen deed, dat de groep anderstaligen in de SW-sector groeiend is. Bij éénderde van de SW-bedrijven in Nederland heeft men te maken met een zeer divers peroneelsbestand. Een groot deel van de anderstaligen blijkt grote problemen met de Nederlandse taal te hebben. Cedris besloot samen met DSW-Stadspark en het Alfa-college om voor deze groep een inburgeringstraject te ontwikkelen met behulp van een subsidiebudget via de Stichting Beheer Collectieve Middelen (SBCM). In januari ging de pilot van start. SW-bedrijf = leerwerkbedrijf Een groot deel van de SW-bedrijven is tegenwoordig leerwerkbedrijf. Er is een nauwe samenwerking met de kenniscentra (voormalige landelijke organen beroepsonderwijs) opgebouwd. Kenteq (techniek), OVDB/Vapro (zorg-en facilitair), Ecabo (administratie en beveiliging) Equor (groensector, voeding, verpakking) leiden de praktijkopleiders in de SW-sector op. Robert Adrichem is projectmedewerker voor Cedris. Hij vertelt dat er binnen veel SW-bedrijven de mogelijkheid bestaat om beroepscertificaten te behalen. Cedris ontwikkelde onlangs samen met de genoemde kenniscentra een uitgebreide EVC- methodiek. Deze methodiek maakt het ook voor inburgeraars met beroepservaring in het buitenland mogelijk, om heel gericht naar een vakdiploma toe te werken. Er zijn mogelijkheden om certificaten te behalen in de groenvoorziening, binnen de facilitaire dienst, de techniek en de zorg. Robert Adrichem: "Steeds meer beleidsmakers zijn er van overtuigd dat inburgeraars duaal moeten worden opgeleid. Binnen de SW-sector bestaat de mogelijkheid om die mensen een leerwerkplaats aan te bieden en tegelijkertijd de taal te laten leren". de koppeling tussen Nederlandse taal en beroepscompetenties". In de cursus wordt taalvaardigheid met behulp van theoretische en praktijkopdrachten aan belangrijke competenties voor de SW-werkvloer gekoppeld. Bij het thema veiligheid hield een brandweerman bijvoorbeeld een praatje voor de groep. Hij legde uit wat brandveiligheid van gebouwen betekent. De deelnemers oefenen hun taalvaardigheid door te luisteren naar en vragen te stellen aan de brandweerman. Deelnemers kregen vervolgens de opdracht om op hun werk, thuis en in de supermarkt te onderzoeken of er werd voldaan aan de eisen voor brandveiligheid. Waar bevindt zich het brandblusapparaat? Zijn er genoeg nooduitgangen? Worden deze duidelijk aangegeven, etc. Tijdens de praktijkopdrachten leren zij nieuwe woorden en begrippen, die ze direct kunnen gebruiken in hun werk. Een ander voorbeeld zijn de lessen over instructies. De deelnemers kregen de opdracht tijdens hun werk zoveel mogelijk instructietaal te verzamelen. Hun leidinggevenden hielpen daarbij. De verschillende termen die op de inpakafdeling, de metaalafdeling en in de facilitaire dienst worden gebruikt, oefenden zij vervolgens in de les en op de werkvloer. Zo grijpen taal, theorie en praktijk steeds weer in elkaar. Nederlands voor de SW-werkvloer In de pilot kregen oudkomers en nieuwkomers met een indicatie voor de sociale werkvoorziening een inburgeringstraject aangeboden. Zij waren al bij DSW Stadspark aan het werk. Het materiaal voor de cursus werd in het najaar van 2003 ontwikkeld door docenten van het Alfa-college en sluit direct aan bij het taalniveau, het leerniveau en het beroepsniveau van de deelnemers. Het dagelijks werk binnen DSW Stadspark was het uitgangspunt. Doel van de pilot was beter functioneren op het werk en beter beheersen van het Nederlands door de inburgeraars. Taal en beroepscompetenties Twee docenten van het ROC Alfa-college in Groningen, Marieke Jonker en Marionne van de Rijt ontwikkelden het materiaal. Marionne van de Rijt: "Deze opdracht sluit nauw aan bij onze expertise op het terrein van duale trajecten. Op het ROC maken we steeds duidelijker Werken naar een eindopdracht De docenten van het Alfa college maakten de lessen bij een viertal thema s: veiligheid thuis en op het werk, Instructies thuis en op het werk, Teksten thuis en op het werk en Thuis bij DSW. De deelnemers werkten in kleine groepjes een maand lang aan een thema. Met behulp van werkbladen, praktijkopdrachten en informatiebladen oefenen de cursisten deelvaardigheden. Deze deelvaardigheden konden de deelnemers gebruiken op de werkvloeren tijdens het werken aan de Integrale Opdracht. Een voorbeeld van zo n Integrale Opdracht is die bij het thema "Thuis bij DSW". Een maand lang interviewden de deelnemers collega s van verschillende afdelingen, maakten ze foto s, verzamelden ze informatie over het bedrijf en werkten ze informatie uit op de computer. Zo oefenden ze met spreek-, luister- en schrijfvaardigheid, terwijl zij informatie verzamelden en registreerden. Ze leerden nieuwe woorden en leerden tevens

13 13 Werkvoorziening (DSW) in Groningen werknemers in de SW-sector Door Annemarie Uhlenbeck Onderwijsprogramma Inburgeren op de SW-werkvloer de verschillende afdelingen van hun eigen bedrijf beter kennen. Het eindresultaat is een "introductieboekje" met foto s voor nieuwe medewerkers van DSW Stadspark. Spontaan aan de praat Veel leidinggevenden en deelnemers reageerden positief op het project. De deelnemers leerden het bedrijf, de taken en hun collega s veel beter kennen. Zo werd bijvoorbeeld geoefend met het lopen van de vluchtroute en het lezen van veiligheidsinstructies in het bedrijf. In de onderlinge communicatie werd veel schroom overwonnen. Leidinggevenden raakten spontaan aan de praat met medewerkers die voorheen weinig durfden te zeggen. Een leidinggevende merkte op dat zijn medewerker sinds de taallessen veel vrolijker is: "Abdel lijkt veel energie uit de taallessen te putten". Nadruk niet op grammatica en spelling Vooral in het begin moesten medewerkers wennen aan de lesopzet. Zij misten grammatica- en spellingsoefeningen, die bij deze lessen veel minder aan bod kwamen. Sommige deelnemers waren bang dat zij op deze manier niets zouden leren. Dat ze juist door de combinatie beroepsvaardigheden en de oefeningen met spreekvaardigheid veel beter uit de voeten konden met het Nederlands ging er bij sommigen niet in. "Deelnemers hebben vaak een heel schoolse opvatting over leren", vertelt ROC-docent Marionne van de Rijt, "als er geen boek en geen diploma is, dan hebben sommige deelnemers het gevoel niets geleerd te hebben". Om aan de wensen van de deelnemers tegemoet te komen, kregen zij aan het eind van het traject vaker de mogelijkheid om achter de computer te oefenen. Daarbij werden ook grammaticaoefeningen aangeboden, zodat zij ook zelfstandig aan hun zinsbouw konden werken. Persoonlijke leerdoelen Wilma van Dinther (projectleider binnen DSW Stadspark) merkt op dat het belangrijk is om vooraf met iedere deelnemer leerdoelen vast te stellen. Van Dinther: "Dat voorkomt dat de deelnemers achteraf teleurgesteld zijn". Door de snelheid waarmee deze pilot van start ging, is deze fase bij dit project overgeslagen. De deelnemers krijgen nu wel allemaal een persoonlijk ontwikkelingsgesprek. Als ze dat wensen is er de mogelijkheid tot een vervolgtraject. Tevens gaan er dit jaar voor twee nieuwe groepen inburgeringstrajecten van start, met hen worden wel vooraf de leerdoelen vastgesteld. Materiaal en subsidie nu ook voor andere SWbedrijven Met het materiaal van deze pilot kunnen docenten binnen andere SWbedrijven aan de slag. De werkbladen (die in de les gebruikt worden), de praktijkbladen (voor oefeningen op het werk) en de info-bladen (met achtergrondinformatie), zijn voorzien van een docentenhandleiding. Cedris ontving samen met Vluchtelingenwerk Nederland via het ministerie van Justitie EVF-subsidie om meer nieuwkomers, oudkomers en vluchtelingen binnen de sector te laten inburgeren. SW-bedrijven kunnen van de subsidie gebruik maken.

14 14 Mededelingen Voor CWI-adviseurs die werken met anderstalige klanten is er een open inschrijving voor de training Nederlands als tweede taal en de CWI-praktijk. In deze training doen CWI-adviseurs NT2- kennis op voor: I II III de Werkintake, reïntegratieadviezen, het registreren van taalvaardigheid bij vacature-intake en vacaturematch In de training oefenen CWI-adviseurs met het bepalen van het taalniveau van allochtone klanten en het interpreteren van toetsuitslagen. De training volgt stap voor stap de fases van het werkproces. De modulen zijn zo opgebouwd dat er naast de nodige kennisoverdracht ruimte is voor het oefenen met het toepassen van kennis op de dagelijkse CWI-praktijk. Zo kunnen adviseurs, eenmaal terug op hun werkplek, de geoefende methodiek moeiteloos toepassen. Naast een aantal standaardmodulen kan er bij elk trainingsonderdeel een keuzemodule gekozen worden. Het ITTA geeft in het najaar 2004 opnieuw een docententraining voor NT2-docenten die cursussen Nederlands op de Werkvloer (NodW) in bedrijven (willen) gaan verzorgen. In de training wordt aandacht besteed aan o.a. het verschil tussen NodW en regulier NT2-onderwijs, de verwachtingen van werkgevers en cursisten, de intake, de rol van de docent, cursisten en leidinggevenden, de doelen en inhoud van de cursus, didactiek, authentiek materiaal en de evaluatie. Na afloop van de training kunt u een opzet maken van een taaltraject, het taaltraject uitvoeren en evalueren met de opdrachtgever. De training wordt afgesloten met een certificaat.de training beslaat 3 hele dagen (6 dagdelen) en vindt plaats in Amsterdam. De kosten bedragen 850,- p.p. inclusief lunch, trainingsmateriaal en een boek naar keuze uit de ITTA-reeks. Data: vrijdag 5 november 2004, vrijdag 19 november 2004, vrijdag 3 december 2004 Na afloop van de training: Kent u verschillende instrumenten om taalvaardigheid van klanten te beoordelen; Weet u hoe u taalvaardigheid van de klant mee kunt nemen in het bepalen van de afstand tot de arbeidsmarkt; Kent u de Nederlandse en Europese aanduidingen voor taalniveaus en weet u wat deze inhouden; Kunt u klanten en werkgevers op weg helpen met de nodige informatie over NT2; Kent u de voor- en nadelen van verschillende soorten taalcursussen en trajecten; Weet u wanneer u het beste duale- en geïntegreerde trajecten kunt adviseren en welke er in de regio zijn; Kunt u individuele klanten (op de beursvloer) adviseren over vervolgmogelijkheden om hun Nederlandse taal te verbeteren. Deel I van deze training wordt gegeven op 2 september Deel II wordt gegeven op 9 september De training vindt plaats in de regio Utrecht. Een inschrijvingsformulier kunt u telefonisch ( ) of via itta-fgw@uva.nl bestellen. Inschrijving voor deze training voor 15 augustus 2004! Tevens is er de mogelijkheid om deze training op een vestiging in de regio te organiseren voor een groep van minimaal zes adviseurs. Er zijn geen kosten aan verbonden. Voor een uitgebreide beschrijving van de training kunt u terecht bij het ITTA Vraagt u naar Annemarie Uhlenbeck of Froukje Mulder. Een inschrijvingsformulier kunt u telefonisch ( ) of via itta-fgw@uva.nl bestellen. Voor direct-leidinggevenden en praktijkopleiders in een bedrijf verzorgt het ITTA in het najaar de training Begeleiden van allochtone medewerkers. Het doel van de training is om de communicatie met anderstalige werknemers op de werkvloer en in de beroepspraktijkvorming te verbeteren en de mogelijkheden om op de werkplek taalkennis te vergroten uit te breiden. In deze praktische training krijgen de deelnemers veel tips, zij oefenen met gesprekstechnieken en didactische vaardigheden, verwerven inzicht in taalverwervingsprocessen en leren het beste uit de (anderstalige) medewerker te halen. Een deel van de training wordt er gewerkt met acteurs. Trainingsgegevens: De training beslaat 4 dagdelen, van uur tot uur. Data: donderdag 30 september 2004 donderdag 14 oktober 2004 donderdag 4 november 2004 donderdag 18 november 2004 De groep bestaat uit minimaal 10 en maximaal 15 personen. De kosten voor de training bedragen 730,- p.p. De trainingen vinden plaats in Amsterdam. Een inschrijvingsformulier kunt u telefonisch ( ) of via itta-fgw@uva.nl bestellen.

15 15 Mededelingen In mei 2003 vond de eerste NT2-conferentie plaats in Heino. De organisator, de Beroepsvereniging van docenten NT2, ontving enthousiaste reacties en daarom heeft zij besloten om een 2e NT2- conferentie te organiseren op donderdag 30 september en vrijdag 1 oktober op de Paasheuvel in Vierhouten (vlakbij Nunspeet). Het wordt, net als in Heino, een bruisende uitwisseling van deskundigheid tijdens workshops, masterclasses, lezingen, presentaties en discussies. De conferentie is bedoeld voor alle NT2-docenten uit Vlaanderen en Nederland, afkomstig van ROC s, ISK s, inkomcentra en particuliere instellingen. De onderwerpen beslaan een breed NT2-veld en lopen uiteen van alfabetisering en geïntegreerde trajecten tot lesgeven aan hoger opgeleiden, van het Staatsexamen NT2 en het portfolio tot taalriedels en het gebruik van multimediale middelen. En nog veel meer. De gastheer dit jaar is ROC De Amerlanden. NT2-cursisten van de afdeling Educatie helpen in de organisatie, terwijl ze werken aan hun taaltaken en bewijzen verzamelen voor in hun portfolio. De Beroepsvereniging van docenten NT2 ijvert voor de verspreiding van vakkennis en vakmanschap in de beroepsgroep. Ook dit jaar zal er weer een NT2-docent-van-het-jaar gekozen worden. (Vooraankondiging) In november 2004 organiseert Profiel in samenwerking met de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB) een conferentie met het thema: Wat willen deelnemers aan het beroepsonderwijs? Centraal zal staan in hoeverre deelnemersparticipatie meerwaarde heeft voor de kwaliteit van het onderwijs en op welke manier het onderwijs meer tegemoet kan komen aan de wensen van de deelnemers. Doel is verhoging van het rendement van het beroepsonderwijs. De conferentie is met name bestemd voor docenten, teamleider, mentoren en medewerkers die zich bezighouden met onderwijsinnovatie en kwaliteitszorg in bve-instellingen Locatie: Engels Rotterdam. Prijs: 300,- (abonnees Profiel) en 449,- voor niet-abonnees. Meer informatie is verkrijgbaar bij Helmy van Walsem, tel , h.walsem@profielproducties.nl Plaats: De Paasheuvel in Vierhouten Prijs: 200 voor leden van de Bv-NT2, 220 voor niet-leden Informatie: of Merel Borgesius@rocva.nl Wist u dat u de nieuwsbrief Nederlands op de Werkvloer ook kunt downloaden van Daar vindt u ook de nummers 36 en 37. Op zaterdag 2 oktober organiseert het CWI opnieuw een landelijke banenmarkt, waarbij alle CWI-vestigingen hun deuren openstellen voor werkzoekenden en belangstellende werkgevers. Ook het UWV zal dit jaar aan de banenmarkt deelnemen. De landelijke banenmarkt van vorig jaar kreeg maar liefst bezoekers. Aan werkgevers zal voorafgaand aan de banenmarkt gevraagd worden vacatures te melden. Uit het jaarlijkse rapport Arbeidsmarktprognose van het CWI (verkrijgbaar bij CWI, tel ) maken we op dat voor de komende periode een toename van werkgelegenheid en vacatures verwacht mag worden; ook voor de banenmarkt een gunstige ontwikkeling. Wie al een vacature wil aanbieden of informatie over de banenmarkt wil hebben kan bellen naar het landelijke telefoonnummer

16 16 van de pers Onder de noemer 'Taalgericht vakonderwijs' hebben leerplan- en leermiddelenmakers, opleiders, nascholers en onderzoekers met docenten vele manieren ontdekt, waarop vakonderwijs van hoog niveau gegeven kan worden aan leerlingen die hun Nederlands nog aan het ontwikkelen zijn. Vooralsnog zijn hun ervaringen vooral in losse artikelen beschreven. In mei verscheen het Handboek Taalgericht Vakonderwijs. Hierin zijn ervaringen met taalgericht vakonderwijs systematisch bijeen gebracht en van de nodige achtergronden voorzien; een totaaloverzicht met tal van didactische suggesties. Het handboek is het resultaat van het werk van het Platform Taalgericht Vakonderwijs, dat als centraal aandachtspunt de integratie van taalontwikkeling in het vakonderwijs heeft. Meer informatie over het Handboek vindt u op: Auteurs: Maaike Hajer en Theun Meestringa Pagina's: ca. 256 Prijs: 23,00 ISBN In nummer 35 van deze nieuwsbrief besteedden we aandacht aan het Pocketwoordenboek NT2. Inmiddels is uitgekomen: het Oefenboek bij het Pocketwoordenboek Nederlands als tweede taal (NT2). Het is ontwikkeld om het Pocketwoordenboek beter te begrijpen, alle informatie die er in staat snel en efficiënt te vinden en zo nog meer voordeel uit het boek te halen. Puzzels, raadsels, opzoek- en invuloefeningen maken de woordenboekgebruiker doeltreffend wegwijs in het Pocketwoordenboek. c o l o f o n Nederlands op de Werkvloer Nieuws wordt uitgegeven door het ITTA in opdracht van het markt. Terwijl van de CWI. Het ITTA is onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van opleiding in Amsterdam. Het ITTA houdt zich bezig met taalbeleid Nederlands voor anderstaligen. een groot aantal deelnemers (al dan niet gesubsidieerd) betaald Nederlands op de Werkvloer Nieuws verschijnt 4 keer per jaar. werk vond, kwamen slechts enkelen uit de Redactie: Froukje Mulder Redactieadres: ITTA opleiding van Spuistraat aan betaald werk VT Amsterdam Deelnemers uit dit traject moeten zich tevreden stellen met onbetaalde Telefoon (020) Fax (020) itta-fgw@uva.nl stages (ook van Vormgeving: Schürfeld & Brandt gesubsidieerde banen Drukwerk: Drukkerij Koopmans is geen sprake meer), Zwanenburg waar zij werkervaring opdoen en tegelijkertijd hun taal verbeteren. "De beste keuze Reacties, suggesties, adreswijzigingen, opzeggingen of aanvragen voor extra exemplaren kunt u doorgeven aan het secretariaat van het ITTA. als de vraag op de arbeidsmarkt zo gedaald is als het afgelopen jaar" aldus Raaphorst in Profiel. Aan motivatie onder de deelnemers ontbreekt het echter niet; van hen die een baan of een stageplaats hebben in 2003 gaat 99% door met de opleiding om een diploma te halen. Auteur: Ruud Stumpel Prijs: 5,95 ISBN Verkrijgbaar bij de boekhandel en via het Van Dale Taalweb ( In het tijdschrift Profiel van juni 2004 is een artikel met de titel "Succes afhankelijk van economie" verschenen van Eline Raaphorst, beleidsmedewerker van het ROC in Amsterdam. Zij doet promotie-onderzoek naar het rendement van opleidingen voor werkloze allochtonen. In Profiel schetst zij enkele uitkomsten van het onderzoek. Binnen het geïntegreerd traject Werk en Opleiding werden in en werkloze allochtonen gedurende een half jaar voorbereid op werk. Opleidingen zijn gericht op functies in de administratie, beveiliging, horeca, techniek, welzijn, zorg en handel en de taal die voor die functies nodig is. Tijdens het traject worden de deelnemers ook begeleid naar werk. Eline Raaphorst vermeldt in haar artikel dat de uitstroom naar werk in het tweede jaar echter dramatisch daalde door het verslechteren van de arbeids- van het net... De nieuwe website Duaal met taal biedt iedereen de mogelijkheid om zich snel en efficiënt op de hoogte te stellen van actuele ontwikkelingen en onderzoek rondom geïntegreerde trajecten ofwel duale trajecten met taal. ( Daarnaast maakt de website allerlei informatie op het niveau van beleid, praktijk en didactiek toegankelijk. De informatie is geordend voor verschillende gebruikersgroepen: CWI, gemeenten, bedrijven en ROC s, zodat iedereen snel de informatie kan vinden die voor hem of haar interessant is. U vindt onder andere praktijkvoorbeelden en beschrijvingen van trajecten, contactpersonen van verschillende instellingen, leestips en links met korte beschrijvingen. Natuurlijk kunt u zelf ook bijdragen aan de website door uw trajectbeschrijvingen, oplossingen, vragen of tips te delen met anderen. U kunt hiervoor gebruik maken van het volgende adres: i.j.vanmeelis@uva.nl