Dyscalculie: de stand van zaken

Transcriptie

1 Dyscalculie: de stand van zaken Bunnik, 9 december 2013 Masterplan dyscalculie VO Hans van Luit

2 Dyscalculie, een definitie Dyscalculie is een stoornis. Blijvende problemen met het leren rekenen, ook na goede remedial teaching (tenminste twee keer per week gedurende een half jaar). Niet vlot en goed kunnen oproepen van kennis (feiten en afspraken): automatiseren is een blijvend probleem. Kennis niet goed kunnen toepassen in allerlei rekensituaties.

3 Protocol DDG:

4 Criteria voor dyscalculie er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van leeftijd- en/of opleidingsgenoten, waar de persoon in het dagelijks leven door gehinderd wordt (criterium van ernst); er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van datgene wat op basis van de individuele ontwikkeling van de persoon verwacht mag worden (criterium van achterstand); er is sprake van een hardnekkig rekenprobleem, dat resistent is tegen gespecialiseerde hulp (criterium van didactische resistentie).

5 Voldaan aan de drie criteria van onderkenning? Ja Nee Primaire verklaringen (informatieverwerkingsprobleem) aanwezig? Geen dyscalculie Ja Nee Dyscalculie zeer waarschijnlijk Dyscalculie niet waarschijnlijk Secundaire verklaringen onderzoeken Secundaire verklaringen onderzoeken

6 Primaire verklarende factoren planningvaardigheid benoemsnelheid verbaal en visueel-ruimtelijk geheugen aandacht en concentratie

7 Secundaire verklarende factoren werkhouding en motivatie competentiebeleving (faal)angst leesproblemen sociaal-emotionele ontwikkeling co-morbide stoornissen

8 Comorbide stoornissen Rekenproblemen van kinderen kunnen samengaan met andere stoornissen of problemen: dyslexie / leesachterstand ADHD (faal)angst Development Coordination Disorder (DCD) Autisme Spectrum Stoornis (ASS) Niet: Non-verbal Learning Disorder (NLD)

9 Prevalentie Dyscalculie: 2-3% Ernstig rekenprobleem: 7-8% Rekenprobleem: 15%

10 Een van de gevolgen van dyscalculie (a) Zwak in het ophalen van rekenfeiten uit het geheugen Ze weten op jonge leeftijd (6 tot 8 jaar) bijvoorbeeld niet dat: 7 tussen 6 en 8 ligt 5 erbij 2 als uitkomst 7 heeft de 1 in 19 tien waard is 5 keer 3 ook opgelost kan worden door

11 Een van de gevolgen van dyscalculie (b) Tot op late leeftijd gebruik van telrijen en vingertellen bij eenvoudige sommen Bijvoorbeeld 6+8=.. : 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 veelal tellend op de vingers

12 Een van de gevolgen van dyscalculie (c) Opgaven in redactievorm niet kunnen oplossen. Mirjam koopt een jurk van 90 euro. Ze krijgt 10% korting. Ze betaalt met 100 euro. Hoeveel krijgt Mirjam terug? De Regenboogschool gaat met de groepen 6, 7 en 8 op schoolreisje. Er gaan 107 kinderen en begeleiders mee. In iedere bus die de school huurt kunnen 45 personen. Hoeveel bussen moet de school huren?

13 Een van de gevolgen van dyscalculie (d) Bij complexe opgaven, waarbij tussenstappen nodig zijn, de draad kwijtraken. Bij de oplossing van 33x8 via 10x8 + 10x8 + 10x8 + 3x8 bijvoorbeeld één van de volgende fouten maken: 240 (3x8 niet meegerekend) 184 (één keer 10x8=80 vergeten) 262 ( ergens een telfout gemaakt) 48 (3x8 en 3x8) 274 (330-66, tiental vergeten in te wisselen)..

14 Anke (14 jaar, havo-2) Opdracht: reken 23x4 op papier uit 23x4 Vier keer drie is twaalf, twee opschrijven en tien onthouden : X 2 Van de drieëntwintig heb ik de drie al gedaan, nu nog twintig. Twintig erbij tien is dertig, die komen voor de twee. Schrijft als antwoord op: X 302

15 Lateraal aanzicht hersenen Frontaalkwab Pariëtaalkwab Occipitaalkwab Temporaalkwab Hersenstam Ruggenmerg Cerebellum

16 Betekenis hersendelen voor het rekenen Frontaalkwab: strategiekeuze en -planning (li/re) Voorbeeld: keuze G10 <-> Pariëtaalkwab: representatie van hoeveelheden (li/re) Voorbeeld: pizzamodel, kralenketting, Occipitaalkwab: visuele identificatie van getallen (li/re) Voorbeeld: HTE-schema Temporaalkwab: verbale verwerking (li) en verbaal geheugen van rekenfeiten (li) Voorbeeld: automatisering tafels

17 32:2 Oplossing van Nick (12 jr, gr 8)

18 Een voorbeeld Simon is 14 jaar en zit in leerjaar 2 van het VMBO (GL). Moeder gaat met Simon kleren kopen. Ze heeft 75 euro bij zich. Eindelijk vinden ze een broek die Simon mooi vindt. De broek kost 50 euro. Hoeveel geld houdt moeder over als ze de broek betaald heeft?

19 De oplossing van Simon 50 en 75, 50 en 75, 50 en nog eens 50 is 100. De broek kost 50 euro en moeder heeft 75. Moet ik dat uitrekenen? Ja Dan houd je 7 50 over en 50 is 50. Die 50 zijn tienen en die 7 zijn meestal lossen. En die broek kost normaal 57, dan heb je 7 over! Ik ken dit soort sommen niet, ik begrijp het niet. Ik reken uit dat 50, dat moeder 50 euro geeft. Dat betekent dus 7 over.

20 Enige hulp 75 50?

21 Eén van de verklaringen: het informatieverwerkingssysteem

22 Informatieverwerking bij kinderen zonder dyscalculie mn (28) xn (7) :n (7) m (4)

23 Informatieverwerking bij kinderen met dyscalculie mn (28) mn (28) xn (7) :n (7) m (4) m (4)

24 Hoe zijn rekenwiskundeproblemen te achterhalen? Diagnostiek op rekenniveau (procesdiagnostiek) door spoor 3 leerkracht, RT er, IB er of orthopedagoog/ psycholoog. Hiervoor bestaat geen standaardtest! Procesonderzoek kan op basis van een bij het niveau van de leerling passende OLVS Cito-toets rekenenwiskunde, Tedi-Math, Zareki-R-NL, NDS, 3 DM dyscalculie of Hulp bij leerproblemen rekenenwiskunde. Diagnostiek op verklarend niveau (door orthopedagoog-generalist / GZ-psycholoog).

25 Procesdiagnostiek (a) Observeren van open handelingen, verborgen handelingen en taakaanpak. Vragen naar de oplossingswijze. Variëren van opgaven door rekentaken aan te bieden die qua oplossingswijze dichtbij net goed of net fout opgeloste opgaven liggen.

26 Procesdiagnostiek (b) Helpen door middel van het doorlopen van de vijf niveaus van hulp : Meer structuur aanbrengen (S+). Complexiteit verminderen (S+/C-). Verbale hulp geven (VH). Materiële hulp geven (MH). Modelleren (voordoen-samen doen-nadoen) van de oplossingsprocedure (MOD).

27 Een voorbeeld Tjaco (15 jaar, leerjaar 2 vmbo-tl) heeft veel moeite met contextopgaven waarin taken zitten waarbij gerekend moet worden. Een voorbeeld: Sjaak moet de lege flessen in de supermarkt sorteren. Hij moet 187 flessen in kratten doen. In ieder krat kunnen 12 flessen. Hoeveel kratten heeft hij nodig?

28 Stap 1 Helpen (S+) Sjaak moet flessen in kratten doen. Hij heeft 187 flessen. In ieder krat kunnen 12 flessen. Hoeveel kratten heeft Sjaak nodig om alle flessen op te bergen?

29 Stap 2 Helpen (S+/C-) Sjaak heeft 154 flessen. Hij ruimt ze op in kratten. In ieder krat kunnen 10 flessen. Hoeveel kratten heeft Sjaak nodig?

30 Stap 3 Helpen (VH) Hoeveel flessen heeft Sjaak? Wat moet hij met die flessen doen? Wat betekent een krat? Hoeveel flessen kunnen in één krat? Hoeveel kratten zijn ongeveer nodig denk je? Hoe kun je dat het beste uitrekenen?

31 Stap 4 Helpen (MH) (10 kratten) (5 kratten) 4 (4 flessen over, daar is ook een krat voor nodig) In totaal kratten nodig.

32 Stap 5 Helpen (MOD) In deze stap worden alle bewerkingen, die met name in stap 3 en stap 4 zijn aangeboden eerst door de begeleider uitgevoerd. Daarna door begeleider en leerling samen en tenslotte zoveel mogelijk door de leerling zelf.

33 De diagnose kan leiden tot een dyscalculieverklaring Dyscalculie is vastgesteld op basis van drie criteria (Protocol DDG) en blijkt uit problemen in de volgende contexten:. De volgende maatregelen zijn nodig: Specialistische hulp in de vorm (incl. frequentie) van remedial teaching door. Als (materiële/immateriële) voorzieningen:. De volgende dispensaties:. Erkend door OCW in notitie Hulpmiddelen en vrijstellingen (26/04/2004)

34 Voorzieningen (bijvoorbeeld) Gebruik van een rekenmachine daar waar de rekentaken wel worden begrepen maar het uitrekenen veel tijd vergt. Extra tijd bij toetsen. Aanleggen en gebruik van een map met gevisualiseerde oplossingspaden. Pre-teaching (ook bij toetsen).

35 De opgave is: Vermenigvuldigmatrix De uitkomst is: 35

36 36

37 37

38 38

39 opzoekboekje (

40 9x4 7x6 8x6 9x6 6x7 6x8 7x8 8x7 9x7 9x8 4x9 6x9 7x9 8x9 9x9

41 Preteaching Deze oude school heeft 58 ramen. Er zijn er 14 kapot, hoeveel ramen zijn er nog heel? Het is nu uur. Wat staat er over een half uur op de klok? = In een doos kunnen 15 boeken. Als ik 70 boeken wil vervoeren, hoeveel dozen heb ik dan nodig? =

42 Dispensaties (bijvoorbeeld) Vermindering van het aantal taken per toets. Vereenvoudigen van een aantal voor de leerling moeilijke taken. De mogelijkheid bieden de probleemoplossingen te verbaliseren.

43 Protocol ERWD voor VO

44 Uitstroom dyscalculische kinderen van BaO naar VO Kinderen bij wie in het BaO dyscalculie is vastgesteld komen in het VO veelal (90%) niet verder dan VMBO(-TL). Momenteel bestaat nog de mogelijkheid om examen HAVO te doen (CM profiel) zonder wiskunde. Let op: in CM profiel zal in wiskunde C verplicht worden gesteld.

45 Gebruik hulpmiddelen bij dyscalculie (a) Uitspraak Commissie Gelijke Behandeling op 7 mei 2012: Casus Sacha van Zelst De CGB spreekt als haar oordeel uit dat Stichting Meridiaan College jegens I. Zwartkruis (de moeder van Sacha) verboden onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte zal maken bij het afnemen van toetsen indien zij niet toestaat dat de dochter van I. Zwartkruis tijdens het Centraal schriftelijk eindexamen havo gebruik maakt van formulekaarten bij de vakken wiskunde A en economie.

46 Gebruik hulpmiddelen bij dyscalculie (b) Uitspraak Commissie Gelijke Behandeling op 7 mei 2012: De CGB wijst in dit verband op de rangorde in wetgeving, waarbij een wet in formele zin (de WGBH/CZ) boven de Algemene Maatregel van Bestuur (het Eindexamenbesluit) en het besluit van het College van Examens, zoals gepubliceerd op 4 november 2011 op gaat. Dit betekent dat onder omstandigheden van een school kan worden verlangd dat zij aanpassingen verricht die mogelijk in strijd zijn met lagere wetgeving. * Probleem: minister van Bijsterveldt heeft deze uitspraak overruled.

47 Gebruik hulpmiddelen bij dyscalculie (c) Uitspraak College voor de Gelijke Rechten van de Mens op 15 mei 2013: Casus Roy Bisschop Roy mag op het eindexamen economie een geschikte formulekaart gebruiken. Hij gebruikt sinds de tweede klas vmbo formulekaarten bij wiskunde vanwege zijn rekenstoornis. Als de school deze aanpassing niet toestaat bij het eindexamen, discrimineert de school de leerling vanwege zijn beperking. Uitkomst: Roy heeft op 21 mei 2013 eindexamen gedaan met gebruik van een complete formulekaart en is geslaagd!

48 Politieke besluiten met ernstige gevolgen vanaf Wiskunde C op de havo wordt verplicht voor het C&M-profiel. Voor de vakken Nederlands, Engels, wiskunde en rekenen mag een (havo of vwo) leerling maximaal een 5 op zijn/haar eindlijst hebben, naast drie voldoendes. De rekentoets mag een keer herkanst worden. Voor vmbo geldt: Nederlands en rekenen maximaal een 5 en het andere kernvak voldoende.

49 Lichtpunt Jurisprudentie, bedroevende resultaten op de proefrekentoetsen en veel gelobby in Den Haag hebben waarschijnlijk bijgedragen aan een op handen zijnde oplossing voor de verplichte rekentoets vanaf 2016 voor kinderen met dyscalculie of ernstige rekenproblemen Toetstype Registratie bij CvE Extra inspanning Extra tijd wegens dyscalculie Rekenmachine bij alle opgaven Deskundigenverklaring Rekenkaart Aantekening op cijferlijst Formele gevolgen voor doorstroming Standaard nee nee nee nee nee nee nee nee Standaard met aangepastew ijze van examinering ja ja nee ja Ja, max 30 minuten nee nee nee Aangepast met aangepast niveau ja nee ja ja Nee, is ingebouwd ja ja ja

50 Bedankt voor uw aand8