Poliklinische farmacie heeft de toekomst: kwaliteits- en efficiencywinst voor de farmaceutische zorg

Transcriptie

1 Poliklinische farmacie heeft de toekomst: kwaliteits- en efficiencywinst voor de farmaceutische zorg De visie van de NVZ vereniging van ziekenhuizen en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers op poliklinische farmacie

2 pagina 02 Inhoudsopgave Woord vooraf Poliklinische farmacie heeft de toekomst Wat voegt poliklinische farmacie toe? Welke winst biedt poliklinische farmacie? Voordelen voor de patiënt en andere partijen Van visie naar actie Appèl tot actie 09 Bijlage 1: Voetnoten en afkortingen 10

3 pagina 03 Woord vooraf In dit document vindt u de gezamenlijke visie van de NVZ vereniging van ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) op poliklinische farmacie. Dit visiedocument schetst de plaats van poliklinische farmacie in het zorgconcept van het ziekenhuis, de voordelen van poliklinische farmacie en een vertaling van visie naar actie De inhoud van dit document sluit aan bij de visie en beleidsstandpunten van de NVZ1 en NVZA2. Waarom dit visiedocument? Dit document is tot stand gekomen op basis van de gezamenlijke visie van NVZ en NVZA dat de patiënt behoefte heeft aan toegesneden specialistisch farmaceutische zorg. Ongeacht of de patiënt zich in de kliniek of op de polikliniek van het ziekenhuis bevindt. Dit betekent dat de huidige ziekenhuisfarmacie voor opgenomen patiënten wordt uitgebreid met de zorg voor poliklinische patiënten. Onder regie en bestuurlijke verantwoordelijkheid van het ziekenhuis ontstaat zo de Apotheek van het Ziekenhuis met een klinische en een poliklinische poot. Deze apotheek van het ziekenhuis is de plaats van integraal afgestemd geneesmiddelenbeleid en de uitvoering hiervan. Bij het ontwikkelen en realiseren van poliklinische farmacie zijn meerdere organisatiemodellen denkbaar. Waarom poliklinische farmacie? NVZ en NVZA maken zich in dit visiedocument en daarbuiten sterk voor het concept poliklinische farmacie. De apotheek van het ziekenhuis is de plaats van integraal afgestemd geneesmiddelenbeleid en uitvoering, de plaats waar de medisch specialist en de ziekenhuisapotheker continu samenwerken. Daarmee past de uitbreiding van het farmaceutisch dienstenpalet met poliklinische farmacie in het streven naar integrale zorg voor de patiënt. Er ontstaat een farmaceutische zorgketen waarbinnen zorgverleners optimaal samenwerken en gegevens optimaal worden uitgewisseld. De missie van NVZ en NVZA luidt om het concept poliklinische farmacie uit te bouwen onder de verantwoordelijkheid van het ziekenhuis. NVZ en NVZA zijn van mening dat poliklinische farmacie met aansturing vanuit het ziekenhuis grote voordelen biedt voor patiënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en de overheid. Met poliklinische farmacie kunnen kwaliteit, service en efficiency van farmaceutische zorg worden verhoogd. Het concept poliklinische farmacie dient daarom breed te worden gesteund! Joan M. Leemhuis-Stout Voorzitter NVZ vereniging van ziekenhuizen Martin G. Schuitenmaker Voorzitter Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers Utrecht, mei 2006

4 pagina Poliklinische farmacie heeft de toekomst In een tiental ziekenhuizen in Nederland kunnen patiënten inmiddels ook voor poliklinische farmaceutische zorg terecht. Andere ziekenhuizen hebben aangekondigd deze dienstverlening te willen gaan realiseren. De voordelen zijn duidelijk. Met het leveren van poliklinische farmaceutische zorg streven ziekenhuizen meerdere doelen na. Volgens een NVZ-enquête3 zijn dit: Verhoogde kwaliteit van zorg en service aan de patiënt. Profilering ten opzichte van andere ziekenhuizen en zorgaanbieders. Marktstrategische overwegingen en een actieve transmurale opstelling. Verbeteren van bedrijfsresultaten en grip op de kosten. Poliklinische farmacie staat daarbij niet op zich, maar hangt samen met andere ontwikkelingen, zoals: Steeds meer specialistische zorg gebeurt transmuraal. Deze zorg is feitelijk ziekenhuiszorg. Vestiging van huisartsenposten en dienstapotheken op het ziekenhuisterrein en integratie van huisartsenpost en spoedeisende hulp van het ziekenhuis. Geneesmiddelentherapie wordt steeds belangrijker als onderdeel van de totale therapie die het ziekenhuis biedt. Het ziekenhuis ontwikkelt zich tot specialistisch kenniscentrum. Denk aan de reumakliniek, hartfalenkliniek en het dialysecentrum. De apotheek in het ziekenhuis faciliteert al deze ontwikkelingen en slaat een brug tussen de eersteen tweedelijnszorg. Verder spelen wijzigingen op het gebied van bekostiging een rol. VWS wil met ingang van 1 januari 2008 poliklinisch voorgeschreven geneesmiddelen onderbrengen in de DBC s. In dit visiedocument wordt het onderwerp van de bekostiging van poliklinische geneesmiddelen niet verder uitgediept. NVZ en NVZA zijn van mening dat geneesmiddelen ten behoeve van de medische specialistische behandeling een onlosmakelijk onderdeel vormen van de DBC-systematiek. Essentiële voorwaarden zijn wel: budgetuitbreiding en nader onderzoek naar de randvoorwaarden waaronder deze geneesmiddelen op een beheersbare wijze in de DBC s kunnen worden ondergebracht. De apotheek van het ziekenhuis biedt een handvat om de kosten van deze geneesmiddelen te beheersen. Bovendien kunnen er dankzij de combinatie medisch specialist/ziekenhuisapotheker met zorgverzekeraars betere doelmatigheidsafspraken worden gemaakt. De poliklinische activiteiten van ziekenhuisapothekers zijn een logische ontwikkeling en volgen die van medisch specialismen.

5 pagina Wat voegt poliklinische farmacie toe? Kerntaak van de apotheek is het leveren van farmaceutische zorg en het begeleiden van de patiënt, ongeacht de plaats waar deze zich bevindt. Op het gebied van poliklinische farmacie vervult de apotheek meerdere functies: Het leveren van eerstelijnszorg naast specialistisch farmaceutische patiëntenzorg. Transmurale apotheek, die continuïteit van zorg biedt bij overdracht van behandeling, afgestemd medicatiebeleid en gegevensuitwisseling in de eerste- en tweedelijnszorg. Kennis- en onderzoekscentrum op het terrein van (specialistische) geneesmiddelen. Het invullen van de dienstapotheek, afhankelijk van de lokale omstandigheden. Plaats binnen het zorgconcept Geneesmiddelentherapie is een onlosmakelijk onderdeel van de medisch specialistische zorg. Ook bij de poliklinische behandeling met geneesmiddelen staan de (ziekenhuis)apotheker en de medisch specialist continu met elkaar in contact; zij werken immers onder één dak. Afstemming van de medicatie kan daardoor als onderdeel van de totale therapie optimaal plaatsvinden. Samen met de medisch specialist, verpleging en eerstelijnszorgaanbieders worden zorgprotocollen opgesteld en bewaakt. Verder levert de apotheek instructie en informatie over ziekte en een juist gebruik van geneesmiddelen. Dit leidt tot therapietrouw, tot een goed product en tot tevreden klanten.

6 pagina Welke winst biedt poliklinische farmacie? Kennis wordt ingezet voor verhoogde kwaliteit van zorg De samenwerking tussen de medisch specialist en de ziekenhuisapotheker maken een optimale farmacotherapie mogelijk. Dit leidt tot afspraken over de toepassing van geneesmiddelen en over voorlichting. De lijnen tussen medisch specialist en ziekenhuisapotheker zijn kort: er kan snel worden geïntervenieerd en snelle bijsturing van medicatie is mogelijk. Service en gemak voor de patiënt De apotheek in het ziekenhuis is klantvriendelijk, gemakkelijk bereikbaar en voor een breed publiek toegankelijk. De patiënt kan direct worden geïnformeerd en ontslagmedicatie direct mee naar huis nemen. Wil de patiënt ook na ontslag gebruikmaken van de apotheek in het ziekenhuis? Dan wordt bepaald hoeveel medicatie de patiënt nodig heeft tot het volgende bezoek. Deze medicatie is afgestemd met de voorschrijver waardoor geneesmiddelen altijd op voorraad zijn. Uiteraard bepaalt de patiënt zelf of hij of zij gebruik maakt van de beschikbare voorziening. Continuïteit van farmaceutische zorg en medicatieveiligheid De apotheek in het ziekenhuis werkt transmuraal, verzorgt de ontslagmedicatie en is aanspreekpunt voor de openbare apotheek. Het dubbel voorschrijven van medicatie kan zo worden vermeden. Andersom is opname een moment waarop het medicijngebruik van de patiënt in de thuissituatie wordt gecheckt. Medicatiefouten kunnen zo worden voorkomen. Verhoogde efficiency Goede afspraken over poliklinisch voorgeschreven geneesmiddelen en de terugkoppeling van gegevens leiden tot efficiënter geneesmiddelengebruik. Door een kritische beoordeling en het maken en toepassen van zorgprotocollen en formulariumafspraken wordt een goed onderbouwde introductie van nieuwe, vaak dure geneesmiddelen mogelijk. Met poliklinische farmacie komt een regionaal geneesmiddelenbeleid binnen bereik. Specialistisch kennis- en zorgcentrum en centrum voor ziektemanagement Poliklinische farmacie brengt ziektemanagement dichterbij. Ziektemanagement gaat uit van een behandelcontinuüm dat bestaat uit preventie, diagnostiek, behandeling van de ziekte en nazorg. Deze aanpak biedt voordelen bij vooral complexe specialistische aandoeningen. Dit leidt tot optimalisering van de zorg: de gevolgen van ziekte voor de patiënt worden beperkt, de kwaliteit van de totale zorg wordt bewaakt en bevorderd, en de totale zorgkosten worden beheerst.

7 pagina Voordelen voor de patiënt en andere partijen Poliklinische farmacie biedt de patiënt belangrijke voordelen: Medicatiebegeleiding en voorlichting op maat aan de patiënt. Specialistisch farmaceutische patiëntenzorg, afgestemd met de medisch specialist. Laagdrempelige zorg aan de balie voor een brede doelgroep. Complete zorg voor de patiënt die met ontslag gaat. Het gemak van one stop shopping en assortiment op voorraad. Een brug tussen eerste- en tweedelijnszorg. Voordelen voor andere partijen: Voor de medisch specialist De apotheek in het ziekenhuis heeft een brugfunctie tussen patiënt, huisarts en medisch specialist. Medicatiebeleid en geneesmiddelenassortiment zijn afgestemd met de medisch specialist. Deze krijgt direct terugkoppeling bij problemen. Deskundig advies is beschikbaar. De apotheek kan de arts ondersteunen met complete, actuele geneesmiddeleninformatie en advies, voorafgaand aan het bezoek van de patiënt op de polikliniek. Werk en administratie worden zo uit handen genomen. De samenwerking met de medisch specialist leidt tot een verrijking van kennis, meer professionaliteit en expertise, meer service en meer gemak. Voor de eerste lijn De apotheek in het ziekenhuis heeft een brugfunctie naar de eerste lijn. Middels het overleg met huisartsen en openbare apothekers kunnen medicatiefouten worden voorkomen. Op die manier wordt de kwaliteit van zorg verder verhoogd. Voor de zorgverzekeraar Dankzij de combinatie medisch specialist/ziekenhuisapotheker kan het ziekenhuis met zorgverzekeraars doelmatigheidsafspraken maken. Voor de overheid De kracht van de combinatie medisch specialist/ziekenhuisapotheker leidt tot meer sturing op het gebied van poliklinisch voorschrijven en daarmee tot een zinnig en zuinig gebruik van geneesmiddelen.

8 pagina Van visie naar actie Steeds meer ziekenhuizen overwegen om naast klinische farmacie ook poliklinische farmacie voor hun cliënten mogelijk te maken. Daarom is het van belang het concept poliklinische farmacie uit te bouwen onder de verantwoordelijkheid van het ziekenhuis. Wat zijn de kritische succesfactoren voor een ontwikkeling en implementatie van dit concept? Het ziekenhuis zorgt voor draagvlak in de regio De raad van bestuur dient te bepalen hoe poliklinische farmacie past binnen het ziekenhuisbeleid. Ziekenhuisapothekers en medisch specialisten moeten het belang van dit concept inzien en zich hiervoor in willen zetten. Het ziekenhuis zorgt voor draagvlak in de regio. Het ziekenhuis voert de regie De regie en de bestuurlijke verantwoordelijkheid moeten liggen daar waar de specialistisch farmaceutische kennis geborgd is: in het ziekenhuis. Daarbinnen realiseert de ziekenhuisapotheker op basis van zijn specialistisch farmaceutische kennis afstemming met de medisch specialist. Marketing en communicatie moeten het concept uitdragen Het ziekenhuis zal de meerwaarde van de uitbreiding van haar dienstverlening duidelijk moeten maken aan de patiënt. Dit vraagt om de inzet van marketing en communicatie. Primair is dit de taak van het ziekenhuis zelf. NVZ en NVZA kunnen het concept landelijk uitdragen. Het belang van ICT Moderne ICT is een krachtig middel om de ketenzorg te optimaliseren. De invoering van elektronische voorschrijfsystemen, het vormen van een elektronisch medicatiedossier [EMD] binnen het elektronisch patiëntendossier [EPD] zijn de basis voor de uitwisseling van medicatiegegevens van het ziekenhuis met andere zorgaanbieders. Het NICTIZ zorgt voor open standaarden voor berichtuitwisseling. NVZ en NVZA hebben samen met de andere koepels, zoals de LHV en de KNMP, het NICTIZ Manifest Veilige Medicatie en ICT ondertekend.4 NVZ en NVZA doen daarom een beroep op alle ziekenhuizen en betrokken zorgaanbieders in de regio s, waaronder de openbare apothekers en huisartsen, om samen te werken aan de realisatie van regionale zorginformatienetwerken en te investeren in deze ontwikkelingen.

9 pagina Appèl tot actie De missie van NVZ en NVZA luidt om het concept poliklinische farmacie in te vullen onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van het ziekenhuis en de professionele verantwoordelijkheid van de ziekenhuisapotheker. Daarom stimuleren en ondersteunen NVZ en NVZA de verdere ontwikkeling van poliklinische farmacie van harte. Zij roepen alle betrokken partijen op om hieraan mee te werken. Actie NVZ en NVZA NVZ en NVZA richten zich samen op activiteiten op bestuurlijk en beleidsmatig gebied: het uitdragen van de meerwaarde van de poliklinische dienstverlening, het voeren van onderhandelingen over een goede tariefstructuur en het organiseren van een vraagbaakfunctie. De NVZA richt zich daarnaast op het professioneel inhoudelijke vlak: het invullen van transmurale zorgconcepten, het geven van opleidingen en scholing aan transmuraal werkende apothekers en andere medewerkers. Actie zorgverzekeraars Zorgverzekeraars krijgen van VWS een belangrijke, sturende rol in de farmaceutische zorg. Zorgverzekeraars moeten nog enigszins wennen aan deze nieuwe rol. NVZ en NVZA nodigen de zorgverzekeraars uit om op het terrein van de poliklinische farmacie met de ziekenhuizen kwaliteits- en efficiencyverbeterende afspraken te maken. Beide verenigingen doen een beroep op de verzekeraars om op landelijk niveau mee te werken aan de realisatie van een goede bekostigingssystematiek van specialistische geneesmiddelen. Een apotheek die het gehele farmaceutische zorgaanbod realiseert, kan hierbij goede aanknopingspunten bieden, onder andere bij de U-bochtproblematiek. Actie VWS De in dit visiedocument genoemde inhoudelijke doelen zijn meer dan voldoende om het concept poliklinische farmacie te ondersteunen. De invoering van de DBC-bekostigingssystematiek zal de ontwikkeling van de poliklinische farmacie in Nederland alleen maar versterken. NVZ en NVZA nodigen VWS daarom uit om samen de voorwaarden voor een beheersbaar bekostigingssysteem verder uit te werken.

10 pagina 10 Bijlage 1: Voetnoten en afkortingen Voetnoten Tot deze NVZ rapporten behoren onder meer Greep op geneesmiddelen (2000), Het ziekenhuis van de toekomst (2002) en Meerjarenstrategie Beleidsplan NVZA (2001) Een NVZ-enquête onder ziekenhuizen, uitgevoerd in 2003, met een respons van vijftig instellingen Orde, KNMG, KNMP, VAZ (heden NFU), GGZ, NHG Afkortingenlijst CVZ DBC EMD EPD GGZ KNMG - KNMP LHV NFU NHG NICTIZ NVZ NVZA Orde VAZ VWS - College voor zorgverzekeringen Diagnose Behandeling Combinatie Elektronisch Medicatie Dossier Elektronisch Patiënten Dossier Geestelijke Gezondheidszorg Nederland Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie Landelijke Huisartsen Vereniging Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra Nederlands Huisartsen Genootschap Nationaal ICT Instituut in de Zorg NVZ vereniging van ziekenhuizen Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers Orde van Medisch Specialisten Vereniging Academische Ziekenhuizen Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

11 De visie van NVZ en NVZA op poliklinische farmacie Oudlaan GA Utrecht Postbus GR Utrecht T F nvz@nvz-ziekenhuizen.nl Alexanderstraat JL Den Haag Postbus GL Den Haag T F secretariaat@nvza.nl