Algemene doelstelling. Het aanbieden van goede, kwaliteitsvolle zorg waarbij de vraag van de patiënt de aanzet vormt (vraag-gestuurd).

Transcriptie

1 Heracleitos Methodiek voor implementatie van ethische guidelines voor verpleegkundigen en zorgkundigen in de gezondheidszorg Projectwerkgroep Ethiek Vlaamse Verpleegunie (2008)

2 Algemene doelstelling Het aanbieden van goede, kwaliteitsvolle zorg waarbij de vraag van de patiënt de aanzet vormt (vraag-gestuurd).

3 Vraag-gestuurde zorg (R)evoluties en methodiek Van zorg gestuurd vanuit de structuur naar zorg gestuurd vanuit de vraag van de patiënt. De mondige patiënt Rechten van de patiënt

4 Specifieke doelstellingen: -Aanbieden van een theoretisch onderbouwd model (procesanalyse, systeemtheorie, action-learning en research). - Via dit model de ethische problemen/knelpunten bespreekbaar maken om zo tot een werkbare oplossing te komen -Uiteindelijk komen tot gestructureerde guidelines die een antwoord moeten bieden op ethische problemen zodat knelpunten beter kunnen vermeden worden -Deze guidelines kunnen veralgemeend en toegepast worden in analoge situaties

5 Ethiek = praktijk Ethiek is de manier waarop wij dagdagelijks onze praktijk realiseren Ethiek is dus geen theorie Zorg is onvermijdelijk geconfronteerd worden met problemen (patiënt, collega s) die men tot een goed einde dient te brengen, zoniet verliezen we tijd en energie

6 Wat zijn knelpunten? Knelpunten zijn contradicties binnen het systeem waarin we functioneren (bv. vraag van patiënt en onze eigen morele waarden of de beperkte middelen versus de zorgvraag) Knelpunten doen zich steeds voor onder de vorm van een dilemma (of, of-situatie) Knelpunten zijn steeds verbonden met het perspectief van waaruit we naar de situatie kijken Indien zij niet tot een oplossing komen leiden ze naar stress, demotivatie en burn-out. Ze zijn nooit onoverbrugbaar

7 Twee belangrijke punten. 1. De methode kan zowel tussen 2 zorgverleners onderling als in groep worden gebruikt. Bv. Coaching 2. Procesmethodiek die de relaties centraal stelt. Bv. relaties in het team, team patiënt, team-familie Preventie: beter voorkomen dan te genezen.

8 Ervaring en action-learning Ervaring en leren Ervaren is handelen: van passief naar actief. Ervaren is een proces. Pragmatisch omgaan met onze omgeving = het relativeren van theorieën en principes

9 Action-learning Leren uit ervaring is leren uit zijn handelen (action) Leren uit ervaring is ook leren uit het handelen van anderen Action-learning = methodiek waarbij gelijkgezinden (peers, collega s) hun handelen en de problemen die hiermee verbonden zijn kunnen bespreken en tot een oplossing kunnen brengen.

10 ZORG IN ZORGETHIEK: EEN LEVENSWIJZE (J. Tronto) Zorg = een wijze om in het leven te staan => een levenspraktijk met handelingen en houdingen die erop gericht is om onze wereld in stand te houden EN TE VERBETEREN: lichaam, persoon-zijn, omgeving (sociaal, cultureel, natuur)

11 ZORG in ZORGETHIEK: WEZENLIJK, ZINVOL EN WEDERZIJDS aandacht ZORGEN MAKEN OM ZORG ONTVANGEN MENSEN ZORG VERLENEN Verantwoordelijkheid Ontvankelijkheid ZORG OPNEMEN competentie

12 Werkmodel voor begeleiders: een stappenplan

13 Analyse-schema Roelens-VDEynde Macro Meso zorgzaamheid Rechtervlak: de handeling in drie dimensies Voorkant: beoordelingscriterium: zorgzaamheid vanuit/voor hele persoon Bovenkant: actieterreinen: micro, meso, macroniveau

14 STAPPENPLAN 1-2 Stap 1. Laat ons concreet worden: van algemeen naar particulier. Bv. beschrijf de situatie concreet. Naam bewoner: Korte omschrijving aanleiding overleg: Stap 2. Het opmaken van de inventaris Opsommen van feiten zonder interpretatie Objectief Bv. Een gebruikte procedure Subjectief Bv. Een persoonlijke beleving WAT? Wat is er gebeurd? (feiten) Omschrijving van beleving van alle betrokkenen Tijd en ruimte vrijmaken voor emoties WIE? Wie is erbij betrokken sleutelfiguren betrokken partij Hoe kijken zij naar de situatie WAAROM? Wat kan er geleid hebben tot het gedrag Zijn er zaken belangrijk als achtergrond voor een eventuele beslissing (levensgeschiedenis) HANDELING? Welke interventies werden uitgeprobeerd

15 STAPPENPLAN 2 Stap 2. Het opmaken van de inventaris WAAROM? Waarom hebben we zo gehandeld? Waarom zouden we zo handelen? Rekening houdende met waarden en normen GEVOLGEN? Wat zijn de gevolgen van onze beslissing of welke zouden ze kunnen zijn? ACHTERGRONDINFO Persoonlijke achtergrond van patiënt: levensvisie en overtuiging van patiënt en zijn omgeving. Is er iemand in wie de zorgvrager vertrouwen stelt? Is er iemand in de instelling om bijzondere aandacht te besteden aan deze zorgvrager? Gangbare zorgpraktijk in de organisatie. Zorgvisie van individuele zorgenverstrekkers. Filosofie van de instelling.

16 Stappenplan Het probleem stellen zoals het hoort: uitvissen van de contradictie. Welke zijn de dilemma s? Alle mogelijke dilemma s uitschrijven; de meest belangrijke eerst uitwerken Het is belangrijk dat iedereen aan bod komt. Een probleem dat duidelijk is gesteld is voor de helft opgelost. 4. Op zoek naar mogelijkheden - door het probleem vanuit een andere perspectief te bekijken + Het belang van vraaggestuurde zorg. + Reorganisatie in functie hiervan + Doelstelling: omzetten van dilemma in complementariteit (van of-of naar en-en)

17 Stap 5: evaluatie Kritische indicatoren 1. Wordt de situatie als proces geleid door haar initiële visie? Is het vraag-gestuurd opgebouwd en wordt het proces vanuit patiëntenperspectief geleid? 2. Voegt de vorm die we vinden iets nieuws toe aan de oude? Is het resultaat wezenlijk nieuw? 3. Is het een situatie zonder verliezers voor alle Betrokkenen: zorgverleners, patiënt, anderen (Roelens-Van den Eynde).

18 Stap 6 (indien nodig) Andere elementen aan toe te voegen. Uitbreiding: Hulp inroepen van ethisch comité Hulp inroepen van diensthoofd middenkader - Soms beslissing van derden: hoofdgeneesheer, hoofd VD

19 OEFENING STAPPENPLAN 1-2 Korte omschrijving aanleiding overleg: Spoed Kinderziekenhuis teveel aan patiënten iedereen om de beurt in volgorde van aankomstonbeheersbaarheid agressiviteit van ouders stress en burn-out bij verpleegkundigen WAT? Wat is gebeurd? (feiten) Objectieve en subjectieve omschrijving Tijd en ruimte vrijmaken voor emoties WIE? Wie is erbij betrokken sleutelfiguren betrokken partij Hoe kijken zij naar de situatie Vader heeft verbandzaal kort en klein geslagen politie is tussen beide gekomen chaos in wachtzaal - Trauma bij VP kind stierf bijna aan astma aanval Kind en ouders (mijn kind is belangrijk) verpleegkundigen en pediater (wij doen ons werk, ieder krijgt zijn beurt) directie (imago) politie (weeral???) WAAROM? Wat kan er geleid hebben tot het gedrag Zijn er zaken belangrijk als achtergrond voor een eventuele beslissing (levensgeschiedenis) Alle perspectieven aan bod HANDELING? Welke interventies werden uitgeprobeerd Lange wachttijden veroorzaken agressiviteit en stress Gebrekkige communicatie Tekort aan personeel Hulp inroepen van derden lukt niet altijd collega s krijgen er genoeg van omdat zij hun werk moeten onderbreken.

20 STAPPENPLAN 2 MOTIEVEN? Waarom hebben we zo gehandeld Waarom zouden we zo handelen rekening houdende met waarden en normen Meest voor de hand liggend vermits het vroeger niet zo veel voorkwam Patiënten moeten in een redelijke termijn hulp krijgen GEVOLGEN? Wat zijn de gevolgen van onze beslissing of welke zouden ze kunnen zijn Geen afdoende antwoord meer geen goede zorg collega s vinden ons moeilijke mensen imago van het ZH gaat erop achteruit

21 Stappenplan 3 Welke zijn de dilemma s voor de VP? Rust in wachtzaal Goede zorg VP Agressiviteit Relatie met collega s VP

22 Van dilemma naar consensus (van of-of naar en-en) Hoe de rust in de wachtzaal garanderen en toch goede zorg verlenen? Hoe de agressiviteit onder controle houden zonder de collega s te moeten storen? Rust in wachtzaal Goede zorg Patiënt Agressiviteit Relatie met collega s Patiënt

23 Transformatie Transformatie van de spoed in gedeelte dringend en een gedeelte consult met 3 wachtzalen Aanstellen van een triage en eerste hulp Her-organiseren van de zorg met de bestaande omkadering Opstellen van procedure voor samenwerking pediaters-vp

24 Stappenplan: evaluatie Kritische indicatoren 1. Wordt de situatie als proces geleid door haar initiële visie? Is het vraag-gestuurd opgebouwd? JA 2. Voegt de vorm die we vinden iets nieuws toe aan de oude? Is het resultaat wezenlijk nieuw? JA/ DE SPOED IS EEN NIEUW DISPOSITIEF 3. Ondersteunt deze oplossing alle betrokkenen: patiënten, familie, politie, collega s, directie

25 Bronnen De Ethische kubus: Ine van den Eynde Ethische reflectie: Axel Liégeois (KUL 2007) Ethisch model: Anje De Brabander Process and Reality: A. N. Whitehead (Cambridge 1929) Penser avec Whitehead: I. Stengers (ULB 2002) Meer dan de Som : J. Libbrecht (ULB 2001) De Tijd van de Ethiek: J. Libbrecht (VBVK 2006) Ethische besluitvorming voor verpleegkundigen, in Verpleegkunde, A. Roelens (1995) De elfde dimensie waarden, zingeving en spiritualiteit in de zorg, R. Fransen (Geel, Campinia, Media, 2008; 148 p. ISBN )

26 Verklarende woordenlijst Guidelines: richtlijnen voor goede praktijk. In dit verband gaat het om ethische richtlijnen die onlosmakelijk met de zorgpraktijk verbonden zijn. In feite is er geen verschil aan te brengen tussen ethische guidelines en andere. Elke goede praktijk is ethisch in de meest brede zin van het begrip. Ethisch probleem of knelpunt: dilemma, of-of situatie waarbij geen van beide mogelijkheden een bevredigende oplossing biedt. Stappenplan: traject uitgetekend in verschillende etappes die mekaar op een welbepaalde wijze moeten opvolgen en dat moet leiden tot een resultaat. Kritische indicatoren: elementen uit het evoluerend systeem waaraan we kunnen checken of het systeem waarin we zijn geëvolueerd, veranderd is in de richting die we hadden vooropgesteld..

27 OEFENING STAPPENPLAN 1-2 Korte omschrijving aanleiding overleg: Nieuwe bewoonster tezamen met echtgenoot. Vrouw is onrustig, wil steeds opstaan, moeilijkheden met verzorging. Tijdsnood: andere collega s wilolen haar fixeren en onder dwang verzorgen. Echtgenoot is ex-duivenmelker met verschillende trofeeën: aanknopingspunt voor de vrouw. WAT? Wat is gebeurd? (feiten) Objectieve en subjectieve omschrijving Tijd en ruimte vrijmaken voor emoties WIE? Wie is erbij betrokken sleutelfiguren betrokken partij Hoe kijken zij naar de situatie -Onrust bij vrouw wanneer zij gescheiden is van man -Tijd vrijmaken voor inleving is moeilijk, gezien de collega s de handen vol hebben: dilemma voor VP, discussie met collega s en HV -Observatie leert veel over belevingswereld: objecten Collega s, HV, echtgenoot, familie. WAAROM? Wat kan er geleid hebben tot het gedrag Zijn er zaken belangrijk als achtergrond voor een eventuele beslissing (levensgeschiedenis) Alle perspectieven aan bod HANDELING? Welke interventies werden uitgeprobeerd Overtuiging van de VP dat inleving een oplossing kan zijn Het conflict met collega s is ingegeven door tijdsdruk en gebrek aan kennis en communicatie Bij dergelijke patiënten is fixatie een normale procedure

28 STAPPENPLAN 2 MOTIEVEN? Waarom hebben we zo gehandeld Waarom zouden we zo handelen rekening houdende met waarden en normen Meest voor de hand liggend Alle patiënten moeten in een redelijke termijn hulp krijgen GEVOLGEN? Wat zijn de gevolgen van onze beslissing of welke zouden ze kunnen zijn Conflict met collega s Bewoonster die steeds onrustiger wordt Echtgenoot die hieronder lijdt

29 Stappenplan 3 Welke zijn de dilemma s voor de VP? Goede zorg Relatie met collega s VP

30 Van dilemma naar complementariteit (van of-of naar en-en) Hoe de rust bij de bewoonster doen terugkeren en toch collegiaal blijven? Rustige bewoonster Tevreden collega s Patiënt

31 Transformatie Transformatie van een conflictueuze situatie in samenwerking aan de hand van overleg Construeren van een nieuwe guideline waarin observatie en inleving zijn plaats heeft Her-organiseren van de zorg met de bestaande omkadering

32 Stappenplan: evaluatie Kritische indicatoren 1. Wordt de situatie als proces geleid door haar initiële visie? Is het vraag-gestuurd opgebouwd? 2. Voegt de vorm die we vinden iets nieuws toe aan de oude? Is het resultaat wezenlijk nieuw? Nieuwe praktijk? 3. Ondersteunt deze oplossing alle betrokkenen: patiënten, familie,collega s, HV?

33