Mentale Gezondheidsbevordering op school

Transcriptie

1 Mentale Gezondheidsbevordering op school Prof. Dr. Clemens Hosman Radboud Universiteit Nijmegen Maastricht University Netwerkbijeenkomst Gezonde School De Refter, 10 mei 2012

2 Thema s Wat bedoelen we met mentale gezondheid en mentale gezondheidsbevordering? Waarom belangrijk? Waarom op scholen? Wat voor programma s beschikbaar? Effectief? Wat levert het op? Werzame principes van effectieve schoolaanpakken

3 Mentale gezondheid Positief geformuleerd mentale weerbaarheid sociale en emotionele vaardigheden problemen oplossen stress management zelfvertrouwen positief zelfbeeld optimisme sociale betrokkenheid mentaal kapitaal Problemen en ziekten depressie angststoornissen gedragsstoornissen agressie en pesten eetstoornissen alcohol en drugs suicidaal gedrag

4 Relaties tussen problemen: Integrale aanpak nodig Huiselijk geweld BUURT Lage sociale cohesie Probleembuurt Criminaliteit Armoede Opvoedings problemen Scholen Life skills Stress management Depressie Angst KOPP Suicide Arbeid wao werkeloosheid Alcohol Agressie Teenage ouderschap Chronische ziekten en Overgewicht OR s 2.0 to 5.0 Hosman - Nijmegen Prevention Research Centre 2010

5 Belang van mentale gezondheidsbevordering Omvangrijk volksgezondheidprobleem Invloed op lichamelijke gezondheid Invloed op core business van scholen Sterke invloed op kwaliteit van leven Toenemend beroep op zorg + kosten Grote sociale en economische gevolgen Preventie en mentale GB blijken effectief Baten veel hoger dan investeringskosten

6 Kosten jongvolwassenen met een gedragsstoornis in kindertijd Kosten ( ) tussen leeftijd 10 tot 28 Justitie Uitkeringen Relaties Sociale zorg Gezondheidsz Onderwijs Life-time costs Gedragsstoornis per persoon 0 Geen problemen Gedrags problemen Gedrags stoornis Source: Scott, Knapp, Henderson, Maughan, BMJ 2001

7 mentale gezondheidsbevordering en preventie Ernstige problemen Behandeling Leerlingen + symptomen Geïndiceerd Risicogroepen Selectief Totale Populatie Universeel

8 Mentale gezondheidsbevordering Voorbeelden van programma s Positieve ontwikkeling & weerbaarheid Stress management training Mindfullness training Sociale vaardigheidstraining Depressie & angstprogramma s Anti-pest en aggressie programma s Verslavingsprogramma s Kinderen van... Zie website van RIVM en Nederlands Jeugsinstituut

9 School-programma s Veel bewijs voor effectiviteit schoolgerichte programma s mentale gezondheidsbevordering en preventie. Toename emotionele weerbaarheid stressmanagement sociale vaardigheden probleemoplossen zelfbeeld school prestaties Afname van probleemgedrag depressie en angst agressie en pesten jeugd delinquentie roken middelen gebruik Hosman - Nijmegen Prevention Research Centre 2012

10 Preventie en GG-bevordering kunnen aantoonbaar bijdragen tot vele maatschappelijke en economische voordelen Hosman, Llopis, Saxena, 2005 huiselijk geweld agressie en jeugddelinquentie productiviteitsverlies kosten uitkeringen en justitie school drop out school prestaties sociale participatie veiligheid betere gezondheid inkomen

11 Wat zijn kenmerken van aanpakken die werken? Combinatie: voor alle leerlingen (universeel) en voor leerlingen met hoog risico of beginnende problemen School-brede geïntegreerde aanpak: Mix van methodieken Interactieve educatie, vaardigheidstraining, E-health - internet Schoolklimaat, beleid, regels Thema s in samenhang, in plaats van losse activiteiten Positief en aantrekkelijk Over meerdere jaren en van basisschool tot... Afstemming op behoeften en signalen (monitoring) Actief betrekken van ouders en kinderen / jongeren Training en ondersteuning van leerkrachten en ouders Resultaatgericht en effecten toetsen Bron: Europese DataPrev Project 2011, deelproject school-based mental health promotion

12 E-health Toename gebruik van internet voor gezondheidsbevordering ook voor mentale gezondheidsbevordering en preventie Voorbeelden: Mentaal Vitaal, Psyfit, Happy-les Depressie: Grip op je dip Alcohol : Drinktest, Chattmetbzz, Kind en Alcohol Kinderen van...: Kopstoring, Drankjewel Eetstoornissen: Student Body Voordelen: Makkelijk toegankelijk, anoniem, lage kosten Nadeel: Veel uitval Kan als onderdeel gebruikt worden van een integrale schoolaanpak.

13 RCMAS MoodGYM: Universeel Internet Programma voor Scholen (Australië) Preventieve effect op angstproblemen Control Baseline Post 6 mndn 6 weken programma Clustered RCT N= 1346, yrs 30 scholen, 5 Staten pre-, post-, 6 mths FU Calear et al, 2010, Tijd Ook minder depressieve symptomen 14

14 School en Buurt Functioneren op school en in buurt niet los van elkaar t Zoeken naar integrale aanpak: School + buurt Voorbeeld Communities-that-Care (ook in Nederland) Kernelementen: Jeugd en Probleemgedrag Community zelf-diagnose, bewezen risicofactoren, lokale sleutelfiguren, zelf prioriteiten kiezen, selectie op maat uit effectieve programma s Aangetoonde effecten: afname jeugddelinkwentie, roken en gebruik middelen Winst per jongere $ Iedere geinvesteerde $, leverde $ 5,3 op Kuklinski et al, 2012; Oesterle et al., 2010; Feinberg et al., 2010; Hawkins et al. 2008

15 Triple P: Positief Opvoeden in 17 landen, ook Nederland DOEL AANPAK METHODEN SETTINGS THEMAS KENMERKEN Bevorderen Positieve Opvoeden Voorkómen emotionele en gedragsproblemen Minder kindermishandeling Bevolkingsbreed (OGZ): Ouders en kinderen: van zwangerschap tot 14 jaar Universele selectieve geïndiceerde preventie TV, boeken, lezingen, groepen, telefoon, individueel Media, creches, school, eerste lijn, GGZ, werk Veilige, positieve omgeving; assertieve discipline; realistische verwachtingen; probleem oplossen Alles-omvattend, lage drempel, minimaal voldoende

16 POSITIVE PARENTING Triple P: Bewezen effecten Meer dan 40 gecontrolleerde studies OUDERS Ineffectieve opvoedingsstrategieën Stress en woede Depressie Welbevinden Kwaliteit relatie tussen ouders KINDEREN Gedragsproblemen en lichamelijke problemen Kindermishandeling (-25%), uithuisplaatsingen Kleine tot grote effectniveaus, duurzaam 1 jaar follow up zie meta-analyses door Novak & Heinrichs (2008), Graaf et al. (2008)

17 Take Home Messages Mentale gezondheid vertegenwoordigt een belangrijk maatschappelijk kapitaal Scholen kunnen aantoonbaar bijdragen aan verbetering mentale gezondheid Investering hierin levert vele baten op voor leerlingen, scholen en samenleing Mentale gezondheid niet geïsoleerd zien van andere problemen: geïntereerde, positieve aanpak