Dossier Stand van zaken ouderschapsverlof. Figure 1 logo vrouwenraad OUDERSCHAPSVERLOF

Transcriptie

1 Figure 1 logo vrouwenraad OUDERSCHAPSVERLOF Dossier met stand van zaken en voorstellen

2 Inhoud Dossier 2016 Ouderschapsverlof... 1 Inleiding... 4 Werking... 5 Algemene principes... 5 Recht op... 5 Periode van het verlof... 6 Welke ouders?... 6 Anciënniteitsvoorwaarden... 7 Werkgever verwittigen... 7 Onderbrekingsuitkering... 7 Vlaamse aanmoedigingspremie... 8 Aangepaste arbeidsregeling/werkrooster na afloop van het ouderschapsverlof Beëindiging van de arbeidsovereenkomst Ontslagbescherming Het wettelijk plaatje ILO EU België Cijfers ouderschapsverlof Algemene statistiek RVA

3 Studie RVA Evolutie ouderschapsverlof Bevraging Viva-SVV Superpapa OESO EU Voorstellen - verlenging en/of verplichting? OESO EU Wetsvoorstellen Middenveld Standpunt Vrouwenraad Bronnen/info

4 Inleiding Dossier 2016 Ouderschapsverlof behoort in België tot de cluster van thematische verloven, samen met het verlof voor medische bijstand (zorgen voor een zwaar ziek familielid tot de tweede graad of een zwaar ziek gezinslid) en het palliatief verlof. Elke voltijdse of deeltijdse werknemer in de privésector heeft het recht om ouderschapsverlof te nemen om voor zijn kind te zorgen. Dat kan voltijds voor een periode van vier maanden, opgesplitst in periodes van 1 maand of een veelvoud (1, 2, 3 of 4 maanden); of halftijds gedurende een periode van acht opeenvolgende maanden of opgesplitst in periodes van 2 maanden of een veelvoud (2, 4, 6 of 8 maanden); of één vijfde gedurende een periode van twintig opeenvolgende maanden of naar keuze opgesplitst in periodes van 5 maanden of een veelvoud (5, 10, 15 of 20 maanden). Werknemers kunnen ook van de ene naar de andere regeling overstappen. De werknemer kan het ouderschapsverlof opnemen vanaf de geboorte van zijn kind. Dit verlof moet een aanvang nemen voor het kind 12 jaar wordt. De leeftijdsgrens wordt op 21 jaar vastgesteld wanneer het kind voor ten minste 66% getroffen is door een lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid of een aandoening heeft die tot gevolg heeft dat ten minste 4 punten toegekend worden in pijler I van de medisch-sociale schaal in de zin van de regelgeving betreffende de kinderbijslag. Ook in geval van adoptie is er een recht op ouderschapsverlof. Sinds de invoering van de drie formules ouderschapsverlof in 2002 (volledige, halftijdse en een vijfde onderbreking) is het aantal werknemers in ouderschapsverlof onophoudelijk gestegen. Deze vaststelling geldt zowel voor de mannen als voor de vrouwen. In 2002 namen vrouwen en mannen in België ouderschapsverlof en in vrouwen en mannen. De toename in absolute cijfers is groter bij vrouwen dan bij mannen maar de mannen die ouderschapsverlof nemen zijn in verhouding het sterkst gestegen. Hun aantal is met 10,1 vermenigvuldigd tussen 2002 en 2012, terwijl dat van de vrouwen voor dezelfde periode verhoogde met een factor 2,6. Het aandeel mannen is van 8 % in 2002 naar 26 % in 2012 gestegen. Geregeld laaien de discussies over de uitbreiding en/of verplichting van het ouderschapsverlof in de media hoog op. Ook binnen de vrouwenbeweging staat dit met stip op de agenda naast de uitbreiding/herziening van het (verplicht) vaderschapsverlof en eventuele aanpassingen in andere verlofstelsels. In dit dossier krijgt u zicht op de regelgeving, op cijfers, de situatie in de EU- en OESO-landen en op voorstellen over aanpassingen van het ouderschapsverlof. 4

5 Werking Algemene principes 1 Ouderschapsverlof geldt eveneens voor het statutair en contractueel personeel van de provincies, de gemeenten, de agglomeraties en federaties van gemeenten. De openbare inrichtingen en de publiekrechtelijke verenigingen die afhangen van deze besturen worden gemachtigd om deze regeling op hun personeel toe te passen. Om voor zijn kind te zorgen heeft de werknemer de keuze om op één van volgende manieren zijn ouderschapsverlof op te nemen: elke werknemer (voltijds of deeltijds tewerkgesteld) kan gedurende een periode van vier maanden de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst volledig schorsen; de periode van vier maanden kan naar keuze van de werknemer in verschillende maanden worden opgesplitst; elke voltijds tewerkgestelde werknemer kan gedurende een periode van acht maanden zijn arbeidsprestaties halftijds verderzetten; de periode van acht maanden kan naar keuze van de werknemer in verschillende maanden worden opgesplitst. Er moet echter rekening gehouden worden met een duur van twee maanden of een veelvoud hiervan bij elke aanvraag; elke voltijds tewerkgestelde werknemer kan gedurende een periode van twintig maanden zijn arbeidsprestaties met één vijfde verminderen; deze vermindering van de arbeidsprestaties kan naar keuze van de werknemer in verschillende maanden worden opgesplitst. Er moet echter rekening gehouden worden met een duur van vijf maanden bij elke aanvraag. Een overstap van de ene regeling naar een andere is mogelijk. Hierbij is het zo dat één maand schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst gelijk is aan twee maanden halftijdse verderzetting van de arbeidsprestaties en gelijk is aan vijf maanden vermindering van de arbeidsprestaties met één vijfde. Bij een overstap dient de minimumduur van het verlof telkens te worden gerespecteerd. Recht op Het recht op ouderschapsverlof geldt per kind dat aan de leeftijdsvoorwaarde beantwoordt (zie verder), voor de twee ouders afzonderlijk, uiteraard voor zover de beide partners dit recht kunnen genieten. Het recht op loopbaanonderbreking geldt niet meer wanneer de werknemer voor hetzelfde kind reeds ouderschapsverlof zou hebben genomen in het kader van de collectieve arbeidsovereenkomst nr FOD Werkgelegenheid, Arbeid en sociaal overleg; 5

6 In de openbare sector (met uitzondering van de lokale en provinciale besturen) en in de sector van het onderwijs, is elke overheid bevoegd om te bepalen op welke vormen van ouderschapsverlof de ambtenaar aanspraak kan maken en onder welke toegangsvoorwaarden. Indien de ambtenaar in één van deze sectoren werkt, richt hij zich best tot de personeelsdienst om te weten op welke vormen van ouderschapsverlof hij recht hebt. Deze vorm van loopbaanonderbreking in de privésector en in de lokale besturen kan niet geweigerd worden indien de werknemer voldoet aan de toegangsvoorwaarden bepaald door de reglementering (recht voor elk kind dat voldoet aan de leeftijdsvoorwaarde). De werknemer geniet het recht één keer per kind. Dit thematisch verlof kan in de openbare sector en het onderwijs niet geweigerd worden indien de overheid of de Gemeenschap (voor het onderwijs) waarvan de werknemer afhangt, dit reglementair heeft voorzien. De werkgever van de privésector of van een lokaal of provinciaal bestuur kan, binnen de maand die volgt op de schriftelijke kennisgeving, het begin van het ouderschapsverlof uitstellen omwille van de goede werking van de dienst. Toch zal het ouderschapsverlof ingaan ten laatste zes maanden na de datum waarop de werkgever gebruik heeft gemaakt van zijn recht op uitstel. Bij de openbare sector, het onderwijs of het personeel van een autonoom overheidsbedrijf kan de ambtenaar best zelf informeren. Periode van het verlof Elke werknemer kan het ouderschapsverlof opnemen binnen een periode die begint te lopen vanaf de geboorte van zijn kind. Dit verlof moet een aanvang nemen voor het kind 12 jaar wordt. De leeftijdsgrens wordt op 21 jaar vastgesteld wanneer het kind voor ten minste 66% getroffen is door een lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid of een aandoening heeft die tot gevolg heeft dat ten minste 4 punten toegekend worden in pijler I van de medischsociale schaal in de zin van de regelgeving betreffende de kinderbijslag. Ook in geval van adoptie is er een recht op ouderschapsverlof. In het kader van de adoptie van een kind, heeft de werknemer recht op ouderschapsverlof gedurende een periode die loopt vanaf de inschrijving van het kind als deel uitmakend van zijn gezin in het bevolkingsregister of in het vreemdelingenregister van de gemeente waar de werknemer zijn verblijfplaats heeft, en dit uiterlijk tot het kind twaalf jaar wordt. Welke ouders? Er moet er een verwantschapsband zijn met het kind voor wie de onderbreking of de vermindering van de prestaties wordt gevraagd. Concreet hebben de volgende werknemers recht op ouderschapsverlof: de biologische moeder, de biologische vader, de persoon die het kind heeft erkend waardoor de afstamming langs vaderszijde komt vast te staan, de echtgenote of de partner van de biologische moeder van het kind die meemoeder is geworden, de adoptieouders. Voor hetzelfde kind kunnen de twee biologische ouders of adoptieouders, dat wil zeggen de moeder en de vader, ouderschapsverlof krijgen. Elk van de 6

7 twee ouders heeft dus recht op ouderschapsverlof voor hetzelfde kind. Als de echtgenote of de partner van de moeder van het kind in een lesbisch koppel wanneer de biologische vader van het kind het niet erkend heeft bewijst dat ze wordt beschouwd als meemoeder, dan kan zij ook aanspraak maken op ouderschapverlof (net zoals de biologische moeder). Dat bewijs kan worden geleverd via de huwelijksakte, een bewijs van wettelijke samenwoonst of een uittreksel van het bevolkingsregister dat bewijst dat de betrokkenen op hetzelfde adres zijn ingeschreven sedert een ononderbroken periode van drie jaar die de geboorte van het kind voorafgaat. Wanneer een van de twee ouders van het kind zijn recht op ouderschapsverlof niet opneemt, kan dat recht niet worden overgedragen aan de andere ouder van het kind. Anciënniteitsvoorwaarden Een werknemer heeft maar recht op ouderschapsverlof wanneer hij in de periode van 15 maanden die voorafgaan aan die schriftelijke kennisgeving aan de werkgever, gedurende 12 maanden verbonden is geweest met een arbeidsovereenkomst met de werkgever die hem tewerkstelt. Werkgever verwittigen De werknemer moet de werkgever ten minste twee maanden en ten hoogste drie maanden op voorhand verwittigen per aangetekende brief of door de overhandiging van een brief (waarvan een afschrift door de werkgever wordt ondertekend als ontvangstbewijs) waarin de gewenste aanvangsdatum van het ouderschapsverlof wordt vermeld. De werkgever kan een kortere termijn aanvaarden. Ten laatste op het ogenblik dat het verlof ingaat moet de werknemer de documenten tot staving van het recht op ouderschapsverlof bezorgen (bv. geboorte-uittreksel, bewijs van inschrijving, ). Per aanvraag kan slechts één aaneengesloten periode van ouderschapsverlof worden aangevraagd. Wat deze periode betreft dienen hierbij telkens de geldende minima (zie hoger) te worden gerespecteerd. Onderbrekingsuitkering In principe maakt de werknemer tijdens het ouderschapsverlof aanspraak op een onderbrekingsuitkering vanwege de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening. Een uitzondering geldt voor de vierde maand van dit verlof: in dat geval is er enkel recht op een onderbrekingsuitkering wanneer deze maand wordt genomen voor een kind geboren of geadopteerd vanaf 8 maart De aanvraag van de onderbrekingsuitkering moet worden ingediend aan de hand van formulieren die worden verstrekt door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening. Het gaat om een maandelijkse forfaitaire uitkering. De huidige bedragen zijn van kracht sinds 1 december 2012: Volledige onderbreking ongeacht de leeftijd: 7

8 Brutobedrag 786,78 Nettobedrag 707,08 Bij een volledige onderbreking op basis van een deeltijdse betrekking, wordt de uitkering berekend in verhouding tot uw arbeidsregime Loopbaanvermindering tot een halftijdse betrekking -50 jaar + 50 jaar Brutobedrag 393,38 667,27 Nettobedrag 325,92 552,84 Loopbaanvermindering met 1/5 de -50 jaar + 50 jaar Brutobedrag 133,45 266,91 179,47* Nettobedrag 110,57 148,70* 221,14 *Enkel voor alleenwonende werknemers (behalve voor de statutairen van het onderwijs ), d.w.z. voor de personen die uitsluitend met 1 of meerdere kinderen ten laste samenwonen Men kan de 4de maand volledig ouderschapsverlof, de 7de en 8ste maand 1/2-tijds ouderschapsverlof of de 16de tot de 20ste maand 1/5-tijds ouderschapsverlof ook aanvragen zonder uitkeringen. Sinds 1 februari 2015, kunnen de uitkeringen worden gecumuleerd met een overlevingspensioen gedurende een (al dan niet opeenvolgende) periode van maximaal 12 kalendermaanden. Die periode van 12 maanden moet worden verminderd met het aantal maanden waarin een overlevingspensioen (zonder het genot van uitkeringen) reeds werd gecumuleerd met werkloosheidsuitkeringen en/of uitkeringen in het kader van arbeidsongeschiktheid. Voor de aanvraag van ouderschapsverlof bij de RVA moeten een reeks formaliteiten vervuld worden (zie website RVA). Alle onderbrekingsuitkeringen zijn onderworpen aan een bedrijfsvoorheffing sinds 1 januari Door deze inhouding aan de bron daalt het bedrag van de onderbrekingsuitkering maar het voordeel daarvan is dat de werknemer minder belastingen zal moeten bijbetalen na de definitieve berekening ervan. De bedrijfsvoorheffing die ingehouden wordt op de uitkering bedraagt 10,13% indien de werknemer in volledige loopbaanonderbreking is en 17,15% indien de werknemer de prestaties verminderd heeft. Vlaamse aanmoedigingspremie In sommige gevallen en onder bepaalde voorwaarden betaalt de Vlaamse Gemeenschap, bovenop de uitkering van de RVA, een aanmoedigingspremie. U vindt alle nuttige informatie omtrent voormelde Vlaamse aanmoedigingspremies op de website van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap: 8

9 Privésector Aanmoedigingspremie zorgkrediet Wanneer de werknemer halftijds of volledig tijdskrediet neemt voor de zorg voor kinderen of hulpbehoevende familieleden. Ook bij een thematisch verlof (voltijds, halftijds of 1/5) dat wordt toegekend door de RVA (ouderschapsverlof, verlof voor de bijstand of verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid, of palliatief verlof) kan de werknemer een zorgkrediet aanvragen. Meer info: Toestand voor het tijdskrediet of het thematisch verlof Toestand tijdens het tijdskrediet of thematisch verlof Vlaamse aanmoedigingspremie: bruto bedragen op 01/12/2012 Vlaamse aanmoedigingspremie: netto bedragen op 01/12/2012 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 75% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 75% => 0%) en je neemt een thematisch verlof op 190,23 169,30 Je stopt volledig met werken (minimum 75% => 0%) en je neemt een tijdskrediet op 190,23 169,30 Je gaat halftijds werken (minimum 75% => 50%) en je neemt een thematisch verlof op 126,82 112,87 Je gaat halftijds werken (minimum 75% => 50%) en je neemt een tijdskrediet verlof op 126,82 112,87 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking Je vermindert je werktijd met 20% van een voltijdse betrekking en je 63,41 56,43 9

10 minstens 75 procent neemt een thematisch verlof op (Opgelet: alleen als je thematisch verlof neemt, kun je een premie krijgen als je je werktijd met 20% vermindert) Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 50% => 0%) en je neemt een thematisch verlof op 126,82 112,87 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 50% => 0%) en je neemt een tijdskrediet op 126,82 112,87 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minder dan 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 20% => 0%) en je neemt een thematisch verlof op 63,41 56,43 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minder dan 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 20% => 0%) en je neemt een tijdskrediet op 63,41 Social Profit sector Zorgkrediet Meer info: 10

11 het thematisch verlof Toestand tijdens het thematisch verlof Vlaamse aanmoedigingspremie: bruto bedragen op 01/01/2013 Vlaamse aanmoedigingspremie: netto bedragen op 01/01/2013 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 75% van Je stopt volledig met werken (minimum 75% => 0%) 533,91 475,18 een voltijdse betrekking Je gaat halftijds werken (75% => 50%) 282,81 251,70 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minstens 75 procent Je vermindert je werktijd met 20% van een voltijdse betrekking (100% => 80%) 158,53 141,09 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 50% => 0%) 282,81 251,70 Je werkte gedurende 12 maanden voorafgaand aan de onderbreking minimum 20% en minder dan 50% van een voltijdse betrekking Je stopt volledig met werken (minimum 20% => 0%) 158,53 141,09 Openbare sector Meer info: Aangepaste arbeidsregeling/werkrooster na afloop van het ouderschapsverlof De werknemer heeft het recht om een aangepaste arbeidsregeling of werkrooster aan te vragen voor de periode die volgt op het einde van het ouderschapsverlof. Deze periode bedraagt 6 maanden. 11

12 Hiertoe bezorgt de werknemer ten laatste 3 weken voor het einde van de lopende periode van ouderschapsverlof een schriftelijke aanvraag aan de werkgever. In die aanvraag geeft de werknemer de redenen aan die verband houden met een betere combinatie tussen werk- en gezinsleven. De werkgever beoordeelt deze aanvraag en geeft er schriftelijk een antwoord op ten laatste één week voor het einde van het ouderschapsverlof, rekening houdend met zijn eigen behoeften en die van de werknemer. De werkgever deelt in het betrokken geschrift mee hoe hij bij de beoordeling van de aanvraag rekening heeft gehouden met de eigen behoeften en die van de werknemer. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst Wordt de arbeidsovereenkomst door de werkgever beëindigd door middel van een opzeggingstermijn tijdens een voltijds ouderschapsverlof, dan zal de opzeggingstermijn niet (verder) lopen tijdens de periode van het verlof. Dit laatste geldt niet ingeval van ouderschapsverlof in de vorm van een vermindering van arbeidsprestaties; in dergelijk geval loopt de opzeggingstermijn gewoon verder. Beëindigt de werkgever de arbeidsovereenkomst tijdens de periode van het ouderschapsverlof met een opzeggingsvergoeding, dan zal deze vergoeding gelijk zijn aan het lopend loon dat overeenstemt met het loon dat de werknemer op basis van zijn arbeidsovereenkomst zou hebben verdiend indien hij zijn arbeidsprestaties niet had onderbroken of verminderd in het kader van het ouderschapsverlof. Let wel : een werknemer in ouderschapsverlof geniet een bijzondere ontslagbescherming (zie volgend punt). Ontslagbescherming De ontslagbescherming van de regeling van de loopbaanonderbreking is van toepassing. Dit betekent dat de werkgever geen handeling mag stellen die ertoe strekt eenzijdig een einde te maken aan de dienstbetrekking, tenzij hij een dringende of voldoende reden heeft. De ontslagbescherming gaat in de dag van de schriftelijke kennisgeving aan de werkgever en eindigt drie maanden na het einde van het ouderschapsverlof. Ingeval het ouderschapsverlof voltijds is opgenomen, wordt de opzeggingstermijn die door de werkgever wordt gegeven voor of in de loop van dit verlof geschorst tijdens de periode van volledige schorsing. Dit laatste geldt niet ingeval van ouderschapsverlof met deeltijdse prestaties. Respecteert de werkgever deze ontslagbescherming niet, dan dient hij een forfaitaire vergoeding te betalen die gelijk is aan het loon van zes maanden, bovenop de vergoedingen die bij een verbreking van de arbeidsovereenkomst aan de werknemer moeten worden betaald. 12

13 Het wettelijk plaatje 2 ILO De ILO (International Labour Office) heeft geen verdrag over ouderschapsverlof. Maar ouderschapsverlof wordt wel vermeld in volgende aanbevelingen: - Aanbeveling 191 (bij de Conventie 183 over moederschapsbescherming) - Aanbeveling 165 (bij de Conventie 156 over werknemers met gezinsverantwoordelijkheid) In deze aanbevelingen staat dat elke ouder na de bevalling moet kunnen beschikken over een periode van ouderschapsverlof zonder het werk op te geven en met vrijwaring van de arbeidsrechten. Het is aan de landen om zelf de duur van het ouderschapsverlof vast te leggen. EU Europese Raad De Herziene raamovereenkomst tussen Europese sociale partners inzake ouderschapsverlof Richtlijn 2010/18/EU van de Raad zet minimumvereisten uit over ouderschapsverlof. Deze richtlijn implementeert de raamovereenkomst over ouderschapsverlof, opgesteld door de Europese sociale partners (BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP en ETUC) op 18 juni Deze raamovereenkomst was een herziening van een vroegere richtlijn over ouderschapsverlof: Richtlijn 96/34/EG van de Raad van 3 juni 1996 betreffende de door de UNICE, het CEEP en het EVV gesloten raamovereenkomst inzake ouderschapsverlof van 14 december De richtlijn trad op 7 april 2010 in werking. EU-landen moesten de richtlijn omzetten in nationale wetgeving voor 8 maart Ze werd ingevoerd, in overeenstemming met artikel 155(2) van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. De belangrijkste punten van de Richtlijn 2010/18/EU: - Werknemers hebben recht op ouderschapsverlof bij de geboorte of adoptie van een kind. Dit verlof kan opgenomen worden tot het kind een bepaalde leeftijd (maximum acht jaar) heeft bereikt die werd vastgesteld door de nationale wetgevingen en/of door collectieve overeenkomsten. - Deze richtlijn is van toepassing op alle werknemers, zowel mannen als vrouwen, ongeacht het soort arbeidscontract (met onbepaalde duur, bepaalde duur, deeltijds 2 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg; 13

14 contract of via een uitzendkantoor) - Het ouderschapsverlof moet worden toegekend voor een periode van ten minste vier maanden als een individueel recht van beide ouders. Het verlof moet in principe door elke werknemer volledig opgenomen worden en kan dus niet van de ene ouder op de andere worden overgedragen. Toch kan een dergelijke overdracht toegestaan worden op voorwaarde dat elke ouder minstens één van de vier maanden verlof behoudt teneinde een gelijkmatigere opname van ouderschapsverlof door beide ouders te bevorderen. De richtlijn voorziet in minimumnormen, waardoor EU-landen gunstigere bepalingen kunnen toepassen of invoeren. De uitvoeringsbepalingen: De voorwaarden van toepassing van het ouderschapsverlof en de omstandigheden voor opname van ouderschapsverlof worden in de EU-landen bij wet en/of bij collectieve overeenkomsten vastgesteld. Daardoor kunnen EU-landen en/of sociale partners: - Voorzien in de toekenning van ouderschapsverlof als vol- of deeltijdverlof, in gedeelten of in de vorm van uitgesteld verlof, waarbij rekening wordt gehouden met de behoeften van werkgevers en werknemers; - Het recht op ouderschapsverlof afhankelijk stellen van een anciënniteitsperiode, van ten hoogste één jaar. Waar van toepassing zal de som van alle opeenvolgende contracten van bepaalde duur bij dezelfde werkgever in aanmerking genomen worden voor de berekening van de anciënniteitsperiode; - De omstandigheden definiëren waarin een werkgever bevoegd is om het ouderschapsverlof uit te stellen om gerechtvaardigde redenen in verband met het functioneren van de onderneming; - Bijzondere regelingen toestaan om de goede werking van kleine ondernemingen te garanderen. Werknemers die gebruik wensen te maken van het recht op ouderschapsverlof moeten rekening houden met een kennisgevingsperiode naar hun werkgever toe. De duur van de kennisgevingsperiode is vastgelegd in elk EU-land rekening houdend met de belangen van zowel werknemers als werkgevers. De richtlijn moedigt EU-landen en/of sociale partners ook aan om bijkomende maatregelen te treffen en/of specifieke voorwaarden te stellen bij de uitvoering van het ouderschapsverlof van adoptieouders en ouders van kinderen met een handicap of langdurige ziekte. Terugkeer naar het werk en non-discriminatie: Na een periode van ouderschapsverlof heeft de werknemer het recht op een terugkeer naar 14

15 zijn/haar arbeidsplaats. Wanneer dit onmogelijk blijkt, moet de werkgever hun een gelijkaardige functie aanbieden, conform het arbeidscontract of de arbeidsrelatie; Verworven rechten of rechten in wording van de werknemer moeten bij aanvang van het ouderschapsverlof: - ongewijzigd behouden blijven tot het einde van het ouderschapsverlof; - van toepassing blijven na afloop van de ouderschapsverlofperiode. Alle wijzigingen die voortvloeien uit de wetgeving, collectieve overeenkomsten en/of nationale gebruiken moeten van toepassing blijven. Werknemers worden eveneens beschermd tegen minder gunstige behandeling of ontslag wegens het aanvragen of opnemen van ouderschapsverlof. EU-landen en/of de nationale sociale partners besluiten over alle kwesties rond sociale zekerheid en inkomen bij ouderschapsverlof. De overeenkomst bevat derhalve geen voorschriften voor de uitbetaling van het loon of een compensatie tijdens het ouderschapsverlof. Ten slotte moeten werknemers bij hun terugkeer naar het werk moeten werknemers het recht krijgen voor een bepaalde periode aangepaste werktijden en/of -patronen aan te vragen. De werkgevers moeten deze aanvragen beoordelen en daarop reageren, rekening houdend met hun eigen behoeften en met die van de werknemers. Arbeidsverzuim door overmacht (onvoorziene omstandigheden): werknemers kunnen eveneens verlof aanvragen wegens overmacht in verband met gezinsomstandigheden. Deze vorm van verlof kan meer bepaald worden aangevraagd in geval van ziekte of een ongeval waardoor de onmiddellijke aanwezigheid van de werknemer bij zijn gezin vereist is. België Het ouderschapsverlof werd in 1997 ingesteld als specifieke vorm van volledige of gedeeltelijke loopbaanonderbreking. Sinds 2002 zijn de drie formules mogelijk, nl. de volledige, de halftijdse en de 1/5 de onderbreking. Jaar Reglementering Inhoud 1997 Europese Richtlijn 96/64 Recht op ouderschapsverlof CAO 64 van 29/04/1997 Recht op (onvergoed) ouderschapsverlof voor de privésector KB van 29/10/1997 (I.W ) tot invoering van een recht op ouderschapsverlof in het kader van de onderbreking van de beroepsloopbaan Invoering van het vergoed ouderschapsverlof in het kader van de loopbaanonderbreking (privésector) 15

16 1998 KB van 10/08/1998 (I.W. 01/10/1998) 1999 Koninklijk kaderbesluit van 7/05/1999 (I.W. 01/05/1999) KB van 26/05/1999 (I.W. 01/05/1999) KB van 04/06/1999 (I.W. 01/05/1999) KB van 04/06/1999 (I.W. 01/05/1999) 2001 KB van 16/03/2001 (I.W. 16/03/2001) 2002 KB van 24/01/2002 (I.W. 01/02/2002) Programmawet van 30/12/2001 (I.W. 01/01/2002) KB van 15/06/2005 (I.W. 01/09/2002) 2005 KB van 15/07/2005 (I.W. 01/07/2005) Dossier maanden (VT) ouderschapverlof voor alle kinderen van minder dan 4 jaar (of geadopteerd binnen de 4 jaar (beperkt tot de leeftijd van 8 jaar voor het kind) of minder dan 8 jaar voor de gehandicapte kinderen Toevoeging van de mogelijkheid om in het kader van het ouderschapsverlof de prestaties met de helft te verminderen voor een ononderbroken periode van 6 maanden Invoering van de mogelijkheid om vergoed ouderschapsverlof te nemen in de openbare sector. De verschillende overheden (federaal en geregionaliseerd) moeten de toepassing ervan mogelijk maken voor hun personeel Invoering van vergoed ouderschapsverlof in de federale openbare sector (gelijk aan de privésector) Mogelijkheid van ouderschapsverlof voor het statutaire en contractuele personeel van de lokale en provinciale overheden en voor de contractuele personeelsleden van de administraties Invoering van ouderschapsverlof in het onderwijs Mogelijkheid van ouderschapsverlof voor het personeel van de rechterlijke orde Invoering van de mogelijkheid tot vermindering met 1/5 (max. 15 maanden t.t.z. 3maanden VTE) + mogelijkheid tot opdeling: per maand voor de volledige onderbreking + per 3 maanden voor halftijds en voor vermindering met 1/5. Het is niet mogelijk om de verschillende formules te combineren Geen verplichting meer tot vervanging (januari 2002) Uitbreiding: mogelijkheid om gedomicilieerd te zijn in de EER (Europese Economische Ruimte) Mogelijkheid tot ouderschapsverlof voor kinderen tot 6 jaar + verhoging van het bedrag van de uitkeringen + verhoogde bedragen voor éénoudergezinnen (1/5) + opdeling per maand voor de volledige onderbreking, per 2 maand voor de halftijdse vermindering en per 5 maanden voor die met 1/5 + mogelijkheid tot combinatie van de formules 2006 Wet van 20/06/2006 Aanpassing van het Burgerlijk Wetboek om partners van hetzelfde geslacht toe te laten een kind te adopteren met het recht voor beide partners om ouderschapsverlof te nemen 2009 KB van 27/03/2009 (I.W. 01/04/2009) 2011 Wet van 13/04/2011 (I.W. 20/05/2011) Europese richtlijn 2010/18 (I.W. 01/07/2011) 2012 KB van (I.W ) KB van (I.W ) Verhoging van de max. leeftijd van het rechtgevende kind bij ouderschapsverlof : 12 jaar Afschaffing van de maximale leeftijd voor een zwaar gehandicapt kind Recht op ouderschapsverlof zonder uitkering Uitbreiding van het recht op ouderschapverlof tot 4 maanden VTE (privésector en lokale besturen en provincies) Uitbreiding van het recht op ouderschapsverlof tot 4 maanden VTE (openbare sector en onderwijs) + mogelijkheid voor de werknemer om uitkeringen te hebben voor de 4de maand ouderschapsverlof of de overeenkomende periode halftijds (8 maanden) of 1/5 (20 maanden), enkel als het betreffende kind geboren of geadopteerd is vanaf

17 Cijfers ouderschapsverlof Algemene statistiek RVA Deze statistieken geven het gemiddeld aantal uitgevoerde betalingen per maand weer in de loop van een jaar. Tabel: Werknemers die met de steun van de RVA hun arbeidstijd aanpassen (groep 3): thematische verloven gemiddeld aantal uitgevoerde betalingen per maand in de loop van 2000 tot 2015 Thematische verloven (ouderschapsverlof, medische bijstand, palliatief verlof) Aantal Bedragen in miljoen euro Vrouwen , , , , , , , , , , , , , , , ,1 Mannen , , , , , , , , , , , , , , , ,6 17

18 Tabel: Verdeling thematische verloven volgens geslacht en leeftijdsklasse in Vlaanderen en België in 2015 Vrouwen Jonger dan 25 jaar Van 25 tot minder dan 40 jaar Van 40 tot minder dan 50 jaar 50 jaar en ouder Mannen Jonger dan 25 jaar Van 25 tot minder dan 40 jaar Van 40 tot minder dan 50 jaar 50 jaar en ouder Vlaams Gewest België Figuur RVA 3 : 3 Bron: RVA trimestriële indicatoren van de arbeidsmarkt (situatie op 30 september 2015); 18

19 Figuur RVA: Detail uit bovenstaande figuur: T 3= situatie op 30 september 2015 De RVA wijst op de groei van het relatieve belang van de thematische verloven binnen het geheel aan onderbrekingsvergoedingen. Die groei is voornamelijk toe te schrijven aan het ouderschapsverlof. Tabel: De evolutie van de thematische verloven in België: gemiddeld aantal betalingen per maand Ouderschapsverlof Medische bijstand Palliatieve zorgen Studie RVA Evolutie ouderschapsverlof Voor elk beschouwd jaar worden de verschillende personen geteld die ervoor kozen om met één van de formules hun loopbaan te onderbreken. Deze statistiek wijkt aanzienlijk af van de algemene statistiek van de RVA. In 2012 werden bijvoorbeeld gemiddeld betalingen

20 per maand verricht in het kader van het ouderschapsverlof terwijl deze betalingen slaan op verschillende personen. De analyse in deze studie gebeurde op basis van de volgende variabelen: geslacht, sector, leeftijdsklasse en formule van onderbreking. Sinds 2002 en tot 2011 is het aantal werkne(e)m(st)ers in ouderschapsverlof onophoudelijk gestegen. Een steeds toegankelijker reglementering (de leeftijdsgrens van het kind werd in de loop van de periode geleidelijk opgetrokken van 4 naar 6 en vervolgens naar 12 jaar, de duur van de onderbreking is van 3 naar 4 maanden voltijds equivalenten gegaan), de behoefte om gezins- en beroepsleven op elkaar te kunnen afstemmen, de problemen (aanbod) inzake kinderopvang, de meer en meer verbreide kennis van deze opportuniteit, zijn volgens de RVA zovele redenen voor het succes van deze formule. In de loop van de eerste jaren van de inwerkingtreding van ouderschapsverlof deden vooral vrouwen een beroep op deze formule van loopbaanonderbreking. Ten gevolge van de geleidelijke evolutie van de mentaliteit nemen ook de vaders de laatste jaren steeds vaker ouderschapsverlof, aldus de RVA. Zo is het aandeel mannen van 8 % in 2002 naar 26 % in 2012 gegaan. In 2012 hebben de toenmalige minister van Werk en de staatssecretaris voor Gezin een sensibiliseringsplan opgestart met de bedoeling om de opname van het ouderschap te promoten bij mannelijke werknemers. Tot de essentiële doelstellingen van dit plan behoorden niet alleen de persoonlijke ontwikkeling van eenieder en de evenwichtige herverdeling van de huishoudelijke taken, maar ook, vanuit economisch standpunt, de beroepsmatige gelijkheid tussen man en vrouw, de daling van het absenteïsme, het verhogen van de prestaties en de verbetering van het imago van de onderneming. Tabel RVA: Evolutie mannen en vrouwen die ouderschapsverlof nemen Vanaf 2002 en tot in 2011 is het aantal werknemers in ouderschapsverlof onophoudelijk gestegen. Deze vaststelling geldt zowel voor de mannen als voor de vrouwen. In de periode is het aantal mannen fors gestegen van eenheden in 2002 naar in 2012, d.i. een toename van eenheden. Dergelijke toename is er ook voor de 20

21 vrouwen, maar slechts tot in In 2012 daalde hun aantal licht ( eenheden). Zo ging het aantal vrouwen van in 2002 naar in 2012, d.i. een toename van eenheden. Niettegenstaande het feit dat deze toename in absolute cijfers groter is bij de vrouwen dan bij de mannen, zijn het toch deze laatsten die in verhouding het sterkst zijn gestegen. Hun aantal is immers met 10,1 vermenigvuldigd tussen 2002 en 2012, terwijl dat van de vrouwen voor dezelfde periode slechts verhoogde met een factor 2,6. In 2012 stelt de RVA, ondanks de uitbreiding van het recht op ouderschapsverlof met 4 maanden VTE (voltijds equivalent), voor beide geslachten samen een lichte daling met 434 eenheden vast. Deze algemene stagnering kan, althans gedeeltelijk, worden verklaard door de reglementaire wijzigingen die tot doel hadden de instroom in tijdskrediet en loopbaanonderbreking te beperken. Maar het ouderschapsverlof werd toen uitgebreid naar vier maanden. Daarom ziet de RVA ook andere oorzaken, zoals de vrees voor verlies van tewerkstelling ten gevolge van onderbreking van de loopbaan (zelfs als die maar tijdelijk is), de crisis die mogelijke intenties tot inkomensvermindering afremt, Figuur RVA: Evolutie mannen en vrouwen die ouderschapsverlof nemen

22 Figuur RVA: Evolutie ouderschapsverlof per geslacht in de openbare sector Figuur RVA: Evolutie ouderschapsverlof per geslacht in de privésector

23 Tabel RVA: Evolutie ouderschapsverlof per geslacht en per gewest Het ouderschapsverlof is meer verbreid in het Vlaams Gewest. In 2012 zijn 69,3 % van de onderbrekers voor dit motief Vlamingen tegenover slechts 23,1 % Walen en 7,6 % Brusselaars. Tot in 2011 stelt de RVA voor het Vlaams en het Waals Gewest elk jaar een toename vast. De daling vanaf 2011 is te wijten aan een lichte terugval van het aantal vrouwen. In Brussel wordt de toename in 2012 voortgezet voor de beide geslachten. 23

24 Tabel RVA: Evolutie percentage mannen in ouderschapsverlof per gewest Tabel RVA: Evolutie ratio ouderschapsverlof uitkeringstrekkers/loontrekkenden per geslacht en per gewest Het aantal loontrekkenden (voor alle beschouwde sectoren) verschilt aanzienlijk van het ene gewest tot het andere (zie bovenstaande tabel). De RVA vond het zinvol om, voor elk gewest, het aantal personen in ouderschapsverlof te berekenen per loontrekkenden. Deze omrekening laat toe om de gewesten onderling beter te vergelijken. 24

25 Tabel RVA: Verhouding ouderschapsuitkeringtrekkers per loontrekkenden per geslacht en per gewest Voor het België is er in 2012 een belangrijk verschil tussen het aandeel mannelijke loontrekkende werknemers die ouderschapsverlof opnemen (14,3 per 1.000) en het aandeel vrouwelijke werknemers (49,3 per 1.000). In 2002 was dit verschil nog veel hoger: 1,5 per mannen tegenover 22,6 per vrouwen. Tussen 2002 en 2012 is het aandeel mannen in ouderschapsverlof binnen de populatie van de loontrekkende werknemers vermenigvuldigd met 9,5 (tegenover slechts 2,2 voor de vrouwelijke werknemers). Er is dus een geleidelijke inhaalbeweging van de mannen voor de betreffende periode, ook al blijft het verschil nog aanzienlijk. Per gewest bekeken is het in 2012 het Vlaams Gewest dat het grootste aandeel mannen in ouderschapsverlof telt, nl. 17,7 per loontrekkenden. In de twee andere gewesten ligt het aandeel mannen lager: 8,3 per in het Brussels Gewest en 9,3 per in het Waals Gewest. Het Vlaams Gewest telt ook het grootste aandeel vrouwen in ouderschapsverlof: 54,4 per ofwel 1 loontrekkende werkneemster op 20. Voorts is ook het verschil tussen de 3 ratio s van de mannelijke en de vrouwelijke werknemers het kleinst in Vlaanderen: de ratio voor de vrouwen is slechts 3,1 maal hoger dan die voor de mannen, tegenover 4,3 maal in Wallonië en 5,5 maal in Brussel. Het ziet er volgens de RVA dus naar uit dat Vlaanderen als gewest de meeste vorderingen heeft gemaakt naar een meer evenwichtige herverdeling van het ouderschap binnen de huishoudens. 25

26 Tabel RVA: Evolutie ouderschapsverlof per geslacht en leeftijdsklassen Het aandeel mannen in ouderschapsverlof in de leeftijdsklasse jonger dan 25 jaar is bescheiden: 5,4 % in Niettemin is dit aandeel tussen 2002 en 2012 gestegen van 1,9 naar 6,1 %. In de leeftijdsklasse van 50 jaar en meer daarentegen is het aandeel mannen veruit het belangrijkste en dit gedurende de hele periode (82,5 % in 2012). Dit percentage staat volgens de RVA studie rechtstreeks in verband met het lage aantal vrouwen binnen deze leeftijdsklasse die nog een beroep kunnen doen op ouderschapsverlof, dit omwille van hun huidige leeftijd of omdat zij reeds op jongere leeftijd van dit verlof gebruik maakten. Vooral omwille van de optrekking van de leeftijd van het kind waarvoor het recht op ouderschap wordt geopend, heeft het aandeel vrouwen in ouderschapsverlof zich vervolgens hersteld (17,5% in 2012 tegenover 3,8% in 2007). De loopbaanonderbrekingen voor ouderschapsverlof zijn aantrekkelijker voor personen van 50 jaar of ouder omdat de uitkeringen algemeen hoger liggen. Tabel RVA: Evolutie ouderschapsverlof per geslacht en per formule

27 Per formule bekeken is het de vermindering met 1/5de die het meest succes kent bij de mannen die ouderschapsverlof opnemen ( in 2012). Het verschil ten opzichte van hun vrouwelijke tegenhangers blijft bij deze formule het meest beperkt: er zijn slechts 2 maal meer vrouwen die hun loopbaan met 1/5de verminderen in de vorm van ouderschapsverlof ( in 2012). Daartegenover staat dat het verschil volgens geslacht veel groter is wanneer men de andere formules van onderbreking bekijkt: er zijn 4,7 maal meer vrouwen dan mannen die hun loopbaan volledig onderbreken voor ouderschapsverlof en 5,6 maal meer in het geval van een halftijdse onderbreking. Bevraging Viva-SVV Superpapa 2016 Uit een online bevraging van Viva-SVV 5 blijkt dat van de werkende vaders in loondienst (2.399 van de respondenten v/m) drie op de tien aangeeft dat ze al ouderschapsverlof hebben opgenomen of dit in de nabije toekomst zullen doen. Vier op de tien mannen antwoordt dat ze dit nog niet hebben gedaan maar wel zouden willen en 29% beweert dat ze geen ouderschapsverlof willen opnemen. Twee derde van de vaders met een inkomen onder de euro per maand kan geen ouderschapsverlof opnemen omwille van financiële redenen, hoewel ze dat wel zouden willen. Bij vaders die tot euro per maand verdienen, is dat nog bij vier op tien het geval. Bijna een derde van de mannelijke respondenten geeft aan dat de sfeer op het werk hen ook geen ouderschapsverlof toelaat, dat hun werkgever het afkeurt of dat ze bang zijn om promotie te missen. Drempels zijn er vooral bij vaders zonder diploma of met enkel een diploma secundair onderwijs. Zij hebben meestal minder goed betaalde jobs. Ook het inkomen van hun partner speelt een rol

28 Uit de enquête blijkt dat de maandelijks onderbrekingsuitkering van 707 euro te laag is en dat 80% van het nettoloon voor velen een minimum is.² VIVA-SVV pleit daarom voor een hogere vergoeding van het ouderschapsverlof. De eerste twee maanden van het ouderschapsverlof zouden net als de bevallingsrust moeten vergoed worden aan 82% (eerste maand) en 75% (tweede maand) van het begrensde brutoloon. OESO Omwille van de vraag naar cross-nationale indicatoren over de situatie van gezinnen en kinderen in de OESO-landen heeft OESO de OECD Family Database ontwikkeld. Deze database bevat 70 indicatoren onder 4 dimensies: (i) structure of families, (ii) labour market position of families, (iii) public policies for families and children and (iv) child outcomes Voor de OESO omvatten ouderschapsverlofsystemen: moederschapsverlof, vaderschapsverlof, ouderschapsverlof, thuiszorgverlof, ouderschapsverlof en thuiszorgverlof voor moeders, vader-specifiek ouderschaps- en thuiszorgverlof. 6 De indicatoren over parental leave systems- staan bij (iii)/child related-leave; ze bevatten telkens diverse tabellen en figuren: PF2.1 Key characteristics of parental leave systems (.pdf) (.xls) PF2.2 Use of childbirth-related leave benefits (.pdf) (.xls) PF2.3 Additional leave entitlements of working parents (.pdf) (.xls) PF2.4 Parental leave replacement rates (.pdf) (.xls) PF2.5 Trends in leave entitlements around childbirth (.pdf) (.xls) (Annex) Hier volgt een selectie uit de tabellen en de figuren: PF2.1: Key characteristics of parental leave systems Samenvattende tabel en figuur ouderschapsverlofregelingen voor moeders in weken in p. 1 28

29 29

30 30

31 Samenvattende tabel en figuur ouderschapsverlofregelingen voor vaders in weken in

32 32

33 PF2.4: Parental leave replacement rates (.pdf) (.xls) Figuur: Verhouding ouderschapsverlof en thuiszorgverlof beschikbaar voor moeders per niveau van verdiencapaciteit 2014 Bron: Uitleg: zie bij onderstaande tabel. 33

34 Tabel: Verhouding tussen ouderschapsverlofuitkeringen en thuiszorgverlof voor moeders en het voordien ontvangen loon in 2014 De uitkeringen van het ouderschapsverlof liggen overal lager dan die voor moederschapsverlof. Gemiddeld vervangt de ouderschapsverlofuitkering voor moeders 45% van het voorafgaand individueel verdiend loon voor de OESO-landen samen. Enkel Chili heeft een 100% uitkering in verhouding tot het loon. Vijf landen bieden een ouderschapsverlofuitkering van minder dan 25% van het voorafgaand individueel verdiend loon - waaronder België met 20,3% - en tien landen hebben helemaal geen ouderschapsverlof (Cyprus, Ierland, Israël, Malta, Mexico, Nieuw-Zeeland, Polen, Spanje, Zwitserland, Turkije, VK en VS). 34

35 Net zoals bij moederschapsverlof is de vervangingsratio van het ouderschapsverlof lager voor werknemers met hoge lonen. De gemiddelde vervangingsratio voor een werknemer die 150% van een gemiddeld loon verdient ligt op iets meer dan 35%. Enkel in Chili, Portugal, Italië en Slovenië is er voor werknemers met loon dat 150% hoger is dan de gemiddelde lonen een vervangingsratio van 100% van de gemiddelde lonen. In de meeste OESO-landen is de vervangingsratio voor werknemers met een laag loon redelijk hoog. 20 van de 24 OESOlanden bieden een ouderschapsverlof met een hogere vervangingsratio voor werknemers die 50% verdienen van de gemiddelde lonen dan voor werknemers die het gemiddeld loon verdienen (100%). Denemarken keert een ouderschapsverlof uit van 100% van het loon van een werknemer die maar 50% van het gemiddelde lonen verdient, vergeleken met 53% voor een werknemer met een loon van 100% van de gemiddelde lonen en 36% voor een werknemer met een loon van 150% van de gemiddelde lonen. De verschillen in ouderschapsverlofuitkeringen per verdienniveau zijn aanzienlijk in Australië, de Tsjechische Republiek, Griekenland, Luxemburg en de Slovaakse Republiek. In België is er ook een redelijk verschil maar de vervangingsratio voor lagere verdieners is gunstiger dan voor hogere verdieners. De relatief gunstige vervangingsratio voor werknemers met lage lonen (in de OESO-landen) verklaart de OESO door een combinatie van forfaitaire uitkeringen die een groter aandeel van de lagere lonen vervangen en relatief lage plafonds/begrenzingen op inkomensgerelateerde ouderschapsuitkeringen. Figuur: Verhouding vader-specifiek verlof per niveau van verdiencapaciteit

36 Tabel: Verhouding tussen vader-specifieke ouderschapsverlofuitkeringen en het voordien ontvangen loon in 2014 Wanneer er een aanbod is van vader-specifiek verlof, wordt dat over het algemeen vrij goed betaald. De gemiddelde vervangingsratio ten opzichte van het laatst verdiende loon is 65% 36

37 en er zijn tien OESO landen met 90% en acht met 100% uitkering. Acht OESO landen hebben een vervangingsratio van minder dan 50% en drie van minder dan 25%. België haalt net 25,7% (en dat is hoger dan bij moeders). De uitkeringen liggen doorgaans in verhouding lager voor vaders met een hoger inkomen. De gemiddelde vervangingsratio voor vaders die 150% verdienen ten opzichte van een gemiddeld loon ligt op 56,1% (België 18,2%) terwijl dat voor vaders die 50% van het gemiddeld loon verdienen 77,2% is (België 45,5%). Net zoals bij ouderschapsverlofuitkeringen voor moeders zijn de verschillen per verdienniveau bij vaders in België ook vrij aanzienlijk en de vervangingsratio voor lagere verdieners is ook gunstiger dan voor hogere verdieners. Figuur: Netto-equivalent inkomen over de periode ouderschapsverlof of thuiszorgverlof in

38 Over het algemeen daalt het netto-equivalent inkomen naarmate ouders langer ouderschapsverlof nemen. In enkele landen zoals Japan en Duitsland, blijft het nettoequivalent inkomen van een tweeverdienersgezin met een gemiddeld inkomen en één ouder in ouderschapsverlof hoger dan het netto inkomen van het gezin vóór de geboorte en dit tijdens de ganse duur van het ouderschapsverlof. In Finland bijvoorbeeld, ligt het nettoequivalent inkomen zes maanden na de geboorte op 91% van het gezinsinkomen vóór de geboorte. Na een en twee jaar ouderschapsverlof is het gedaald naar 61%. In andere landen, zoals Oostenrijk, Polen en de Slovaakse republiek, blijft het netto-equivalent inkomen redelijk stabiel tijdens de periode van ouderschapsverlof maar toch blijft het lager dan het gezinsinkomen vóór de geboorte (50% in Polen). Wat de verdeling van ouderschapsverlof betreft, zijn er landen die twee niet-overdraagbare periodes van ouderschapsverlof voorzien voor elk van de ouders. OESO gaat er vanuit dat eerst de moeder het ouderschapsverlof opneemt en daarna de vader, zelfs wanneer overlap mogelijk is omdat ouders zo lang mogelijk zelf voor hun kinderen willen zorgen. Andere landen voorzien een unieke periode ouderschapsverlof voor één ouder en OESO veronderstelt dat de moeder het verlof opneemt. In landen waar het ouderschapsverlof kan gedeeld worden, zoals in Denemarken, Nieuw-Zeeland, Polen, Zweden, gaat OESO er ook vanuit dat de moeder het ouderschapsverlof opneemt. 38

39 Figuur: Verlofregelingen waar vaders recht op hebben: aantal weken betaald vaderschapsen ouderschapsverlof dat enkel vaders kunnen opnemen in 2015 Bron: OECD Policy Brief, Parental Leave: Where are the fathers? March

40 Besluit OESO: Betaald ouderschapsverlof, voor beide ouders, is er in 23 OESO landen maar vaders nemen het weinig op. Vaders zijn meer geneigd om ouderschapsverlof op te nemen wanneer ze financieel aangemoedigd worden door daddy quotas of bonus maanden. Door vaders de mogelijkheid te bieden om een groter deel van de kinderlast op zich te nemen, kan ouderschapsverlof de beroepsloopbanen van vrouwen steunen. EU Cyprus heeft het kortste ouderschapsverlof van de EU-lidstaten met 18 weken en Griekenland (in de publieke sector) het langste met 208,7 weken of twee jaar per ouder. Het gemiddeld aantal weken ouderschapsverlof voor alle landen samen bedraagt 86,9. In een aantal landen hangt de duur van het ouderschapsverlof af van de up take door de andere ouder. De gemiddelde compensatiegraad ligt op 50% met inbegrip van de landen die geen uitkering voorzien (Cyprus, Griekenland, Ierland, Malta, Nederland, Spanje en het VK). Zes landen betalen een forfaitair bedrag (Oostenrijk, België, Frankrijk, Luxemburg, Polen en Slovakije). De bedragen situeren zich tussen 139 euro in Polen en euro in Luxemburg. Figuur : Duur ouderschapsverlof in weken in de EU-lidstaten in