De pedagogisch medewerker in de leefgroep
|
|
- Sandra Smets
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SPH 51, april 2003 Onderzoek naar interacties tussen groepsleiding en jeugdigen De pedagogisch medewerker in de leefgroep Erik J. Knorth Bea was echt een moederfiguur. Ja, die was gewoon heel aardig, en heel betrokken. Als je uit school kwam: Hé, hoe was het op school? Die probeerde het ook een beetje gezellig te maken. Huiselijk en gewoon zo normaal mogelijk (Meerdink, 1999). Dit citaat geeft iets aan van de positieve wijze waarop een meerderheid van kinderen en jongeren die voor kortere of langere tijd in leefgroepen verblijven, aankijkt tegen de groepsleiding. Waarop is hun oordeel gebaseerd? Hoe ziet de omgang tussen pedagogisch medewerkers en kinderen er feitelijk uit? Erik Knorth gaat in op deze vragen aan de hand van een studie uit 2000 van Germie van den Berg. Zo n 65% tot 75% van de jeugdigen brengt meer positiefs dan negatiefs over de groepsleiding naar voren wanneer hen daarnaar wordt gevraagd, zowel in ons land (Klüppel & Slijkerman, 1987; Jansen & Feltzer, 2002) als erbuiten (Berridge & Brodie, 1996; Fletcher, 1993). Jeugdigen waarderen de pedagogisch medewerker in de leefgroep vooral vanwege de volgende eigenschappen: hij of zij heeft een positieve houding; luistert naar je; neemt je serieus en probeert je te begrijpen; besteedt aandacht en tijd aan je; is open en eerlijk; heeft gezag; is actief, dat wil zeggen doet gewone dingen met jou en de groep; biedt praktische hulp; en is te vertrouwen (Welling, 1999, p. 46). Het is volstrekt duidelijk dat het in de eerste plaats de groepswerkers zijn die voor kinderen en jongeren het gezicht vormen van de hulpverlening; met hen hebben zij in de residentiële of semiresidentiële zorg elke dag te maken. De wijze waarop zij vorm geven aan het klimaat in de groep en omgaan met elke jeugdige afzonderlijk, is van doorslaggevend belang voor de kwaliteit van de zorg en de beleving daarvan door jeugdigen (Klomp, 2001). Pedagogisch medewerkers worden vandaag de dag in Nederland met allerlei nieuwe vragen geconfronteerd, waarop niet meteen een pasklaar antwoord voorhanden is (Du Prie, 1999; Knorth, 2002). Wat betekent het bijvoorbeeld precies om vraaggericht te werken? Welke rol speelt de pedagogisch medewerker in het samenwerken met ouders? Wat is zijn of haar aandeel in de ontwikkeling en evaluatie van een hulpverleningsplan? Volgens welke methodiek werkt de groepspedagoog nu eigenlijk? Naar aanleiding van deze laatste vraag over het methodisch handelen van pedagogisch medewerkers is ruim twee jaar geleden een belangwekkende studie verschenen, geschreven door Germie van den Berg (2000). Het gaat om een onderzoek dat voor groepswerkers zéér interessant is; de uitkomsten zeggen naar mijn idee veel over de kern van het vak van pedagogisch medewerker. Merkwaardigerwijs is de studie nauwelijks opgemerkt in de vakpers, waarschijnlijk omdat het een technisch gecompliceerd promotieonderzoek was en de resultaten in het Engels zijn beschreven (zie voor een eerste analyse van gegevens ook: Van Houten & Van den Berg, 1997).
2 Interactie op video Het onderzoek vond plaats bij vier leefgroepen van het residentieel-orthopedagogisch behandelingstehuis De Widdonck in Limburg. Van den Berg maakte video-opnamen van de sociale interactie tussen kinderen en pedagogisch medewerkers in twee typen leefgroepen. Het ene type betreft groepen waarin het aanbieden van structuur voorop staat (STR). In deze groepen verblijven jeugdigen die problemen hebben met het analyseren en ordenen van hun leefwereld; zij kampen vooral met externaliserende problematiek, zoals antisociale gedragsstoornissen of aandachtstekortstoornissen. Het andere type betreft groepen waarin het aanbieden van emotioneleaffectieve steun voorop staat (EAS). In deze groepen verblijven jeugdigen die emotioneel en lichamelijk zijn verwaarloosd en niet zelden ook mishandeld. Het gaat om kwetsbare kinderen, die vaak moeite hebben zich toe te vertrouwen aan anderen. We herkennen hier het orthopedagogisch vraagstellingsmodel van Kok (1997). Het onderzoek is mede zo interessant omdat veel instellingen in de jeugdzorg zich in hun werkwijze laten inspireren door Koks werk, zoals bijvoorbeeld nog onlangs bleek uit een studie van Van der Ploeg en Scholte (2000; zie ook de uitwerkingen van Koks theorie in: Bruininks, 2000; Van Heteren e.a., 2000). De onderzoekster maakte 88 video-opnamen van elk 15 minuten, waarin de wijze van omgang van telkens één kind en één groepsopvoeder met elkaar (een zogenaamde interactie-dyade) werd gefilmd. In totaal hebben uiteindelijk 24 kinderen en 16 medewerkers deelgenomen (gemiddelde leeftijd 'structuur kinderen' 11,4 jaar; gemiddelde leeftijd 'affectieve steun kinderen' 8,9 jaar). De video-opnamen zijn uitgeschreven en met behulp van een zeer elegant, maar gecompliceerd categorieënsysteem - het SASB-model (Benjamin, 1993, 1994) - geanalyseerd: aan bijna 'interpersoonlijke gedragingen' werden codes toegekend. De twee belangrijkste conclusies van Van den Berg zijn de volgende: - Geheel in tegenstelling tot de verwachting is er wat betreft interactiepatronen tussen groepsleider en kind veel meer overeenkomst dan verschil tussen beide typen behandeling. - Interpersoonlijk gedrag van groepsopvoeders die binnen eenzelfde type behandelingsaanpak werkzaam zijn (STR of EAS), verschilt net zoveel van elkaar als interpersoonlijk gedrag van groepsopvoeders die in verschillende typen groepsbenadering werken. Deze twee resultaten betekenen dat medewerkers meer handelen en reageren op basis van een eigen, persoonlijke stijl dan op basis van de werkwijze die kenmerkend zou moeten voor het type leefgroep - STR of EAS - waarin zij als pedagoog werkzaam zijn. In de praktijk wordt dus een streep gezet door het methodisch handelen à la Kok. Interactiepatronen Er is echter meer. Er wordt niet zomaar wat gedaan; integendeel, er zijn duidelijk patronen in de opvoeder-kind-interacties gevonden. Ik noem er zes. 1. Pedagogisch medewerkers zijn vooral gericht op de kinderen, terwijl de kinderen vooral op zichzelf gericht zijn. 2. Het gedrag dat de groepspedagogen laten zien, kan voor circa 90% geclassificeerd worden in de volgende vijf categorieën (zie ook Van Houten & Van den Berg, 1997, p ): zorg hebben voor en beschermen (± 30%): op een vriendelijke manier het kind iets leren, het beschermen en voor hem zorgen;
3 bevestigen en begrip tonen (± 30%): het kind vrijuit laten spreken en het in alle genegenheid proberen te begrijpen, ook bij verschil van mening; controleren (± 10%): om ervoor te zorgen dat alles goed verloopt, de touwtjes in handen nemen en zorgen dat het kind zich aan de regels houdt; vrijlaten (± 10%): zonder je veel zorgen te maken het kind vrijlaten om te doen en te zijn zoals het kind dat wil; je eigen gang gaan (± 10%): weten wat je wil, en los van het kind je eigen gang gaan. We zien hier dat de pedagogisch medewerkers in bijna tweederde deel van hun interacties (de eerste twee categorieën) ècht vriendelijke gedragingen tonen. Dit betekent dat zij een positief leefklimaat creëren, iets waarvan we weten dat het de ontwikkelingskansen van deze kinderen ten goede komt (Theunissen, 1986). 3. De tegenpool van vriendelijk gedrag, in het model vijandig gedrag genoemd, komt aan de kant van de groepsleiding maar héél weinig voor: in ongeveer 2% van alle gedragingen. Het gaat dan om zaken zoals afwijzen, veroordelen, bestraffen of negeren van gedrag. Deze wijze van optreden blijkt met name een reactie te zijn op gedrag van kinderen dat wordt omschreven als: - je onderwerpen en overgeven: zonder meer denken, doen of worden wat de ander wil; - mopperen en boos gehoorzamen: met veel gemok en kwaadheid doen wat de ander wil; - controleren: de touwtjes in handen nemen ten opzichte van een ander. Het gaat dus om kinderen die overdreven volgzaam, kwaad of overheersend zijn in een bepaalde situatie. 4. Uit het onderzoek blijkt geen steun voor de nogal eens gehoorde uitspraak dat groepsleiders niet veel anders zijn dan handhavers van de orde (zie bijv. Grubben, 1994). De gezagsfunctie wordt zeker wel uitgeoefend (zoals we hiervoor ook zagen), maar het verlenen van autonomie aan kinderen en het 'nemen van autonomie' door kinderen is veel duidelijker in de gegevens teruggevonden. 5. De onderzoeksgegevens bieden verder steun voor het principe van complementariteit. Dit principe komt erop neer dat sociale interactiepatronen tussen personen zich vaak ontwikkelen op een wijze waarbij het gedrag van de ene persoon complementair gedrag van de ander oproept.
4 Autonomie (verlenen of tonen) Vijandigheid Vriendelijkheid Controle (uitoefenen of ondergaan) Figuur 1 Twee basisdimensies van sociale omgang: onderlinge genegenheid (horizontaal) en onderlinge afhankelijkheid (verticaal), volgens het SASB-model (Van den Berg, 2000). Wanneer je bijvoorbeeld luistert naar een kind dat op zichzelf gericht is (het zegt bijvoorbeeld: Ik voel me waardeloos vandaag ), zal er vaak de aandrang ontstaan te reageren met gedrag dat gericht is op het kind ( Goh, rot voor je. Hoe komt dat zo? ). Bovendien wordt bij de twee basisdimensies van sociale omgang - de dimensie van onderlinge genegenheid (horizontaal in Figuur 1) en de dimensie van onderlinge afhankelijkheid (verticaal in Figuur 1) - vaak op eenzelfde niveau gereageerd. Neem als voorbeeld de eerste dimensie: onderlinge genegenheid. Een kind dat aan zijn mentor voorzichtig vraagt of het een kwartier later naar bed mag - gedrag dus dat meer aan de kant van de vriendelijke dan aan de kant van de vijandige pool ligt op de genegenheidsdimensie - zal gewoonlijk een rustig, vriendelijk antwoord krijgen. Een vijandige reactie van de mentor ('Geen sprake van! Wegwezen jij!') is zeer onwaarschijnlijk. Dit principe van complementariteit zorgt voor stabiliteit in tussenmenselijke relaties. In de leefgroep betekent dit dat pedagogisch medewerkers in grote mate voorspelbaar zijn voor kinderen en jongeren, en daarmee een belangrijk aspect in hun pedagogisch werk waarmaken: het bieden van veiligheid (Schuengel, 2002). 6. Ten slotte merkt Van den Berg op dat het omgekeerde van het complementariteitsprincipe, het principe van de antithese, wel wat méér zou mogen worden toegepast. Wat betekent dit principe? Neem bijvoorbeeld sterk claimend gedrag van een kind. Kijkend naar de afhankelijkheidsdimensie zit het kind aan de kant van de pool 'controle'. Een complementaire reactie zou nu zijn dat de
5 groepsleider tegemoet komt aan het appèl om aandacht. Maar dan wordt het claimend gedrag wel versterkt. Een antithetische reactie is dat de groepsleider zijn eigen gang gaat en zich niet onderwerpt aan de geneigdheid tot controle van het kind. Doel hiervan zou kunnen zijn het kind te laten zien dat je nu geen tijd hebt of wilt hebben en dat het kind stopt met overdreven aandacht vragen. Positief zorgzaam klimaat Resumerend komt een beeld naar voren van een pedagogisch medewerker - die minder sterk volgens een methodisch model (zoals dat van Kok) werkt dan verwacht; - die meer volgens een persoonlijke stijl zijn of haar handelen vorm geeft; - die duidelijk gericht is op de kinderen en jongeren in de groep; - die erin slaagt een positief, zorgzaam en begripvol klimaat in de leefgroep te bewerkstelligen; - die niet op de eerste plaats gezien kan worden als handhaver van de orde (ook al is dat aspect soms wel degelijk aan de orde); - die vaak complementair reageert op kinderen, iets waardoor een essentiële bijdrage wordt geleverd aan een gevoel van veiligheid en voorspelbaarheid bij de jeugdigen. Dit beeld komt aardig in de buurt van wat de Amerikaanse psycholoog Henry Maier treffend aanduidde met de als voorschrift bedoelde uitspraak 'Zorg weegt het zwaarst' (Maier, 1987). De laatste van de zes zorgcomponenten die Maier in zijn betoog aan de orde stelt, komt erop neer dat jeugdigen in hun psychosociaal functioneren het meest leren van hulpverleners die als persoon grote betekenis voor hen hebben. Een behandelvorm of methodisch principe kan nog zo goed gefundeerd of aantrekkelijk uitgewerkt zijn, uiteindelijk zijn het personen van vlees en bloed die dit handen en voeten moeten geven. De vraag kan dan ook gesteld worden of het voor een jeugdige en de problematiek waarmee hij of zij worstelt, niet net zo belangrijk is deze te koppelen aan de sterke punten en kwaliteiten van een pedagogisch medewerker als aan die van een orthopedagogische methodiek. Onderbelichte kwaliteit Het zal duidelijk zijn dat de resultaten van Van den Bergs onderzoek sterk aan tijd en plaats gebonden zijn en niet gegeneraliseerd mogen worden naar het hele veld van de (semi)residentiële jeugdzorg. Het is dan ook onverantwoord te concluderen dat overal waar Koks orthopedagogische vraagstellingstheorie een belangrijk onderdeel vormt van de instellingsfilosofie, deze minder doorwerking heeft in het concrete handelen in de groep dan je zou verwachten. Niettemin lijkt het mij niet onwaarschijnlijk dat een (deel van) de verklaring voor het relatief positieve oordeel van veel opgenomen jeugdigen in instellingen te maken heeft met een bepaalde wijze van optreden van veel pedagogisch medewerkers. Dat optreden kenmerkt zich door: gericht op de jeugdigen, aanspreekbaar als echt persoon, positief in de omgang, zorgzaam, begripvol, voorspelbaar en, waar nodig, duidelijk corrigerend en grenzen stellend. Als mijn veronderstelling klopt, zou dat duiden op de aanwezigheid van belangrijke kwaliteiten van in de (semi)residentiële jeugdzorg werkzame professionals (veelal SPH'ers), kwaliteiten die in het maatschappelijk debat over deze sector te weinig voor het voetlicht komen.
6 * Dit artikel vormt een bewerking van een gedeelte van een lezing. gehouden tijdens het Congres Pedagogisch Medewerker: Jouw Toekomst te Ede, 25 april 2002, onder auspiciën van FICE- Nederland, de Nederlandse Vereniging van Sociaal Pedagogische Hulpverleners (NVSPH) en Collegio Kennispraktijk voor de Jeugdzorg. Adres auteur: Dr. E. J. Knorth, Universiteit Leiden, Departement Pedagogische Wetenschappen, Afdeling Orthopedagogiek. Postbus 9555, 2300 RB Leiden. Mail: Literatuur Benjamin, L. S. (1993). Interpersonal diagnosis and treatment of personality disorders. New York: Guilford Press. Benjamin, L. S. (1994). SASB: A bridge between personality theory and clinical psychology. Psychological Inquiry, 5, Berridge, D., & Brodie, I. (1996). Residential Child Care in England and Wales: The Inquiries and After. In M. Hill, & J. Aldgate (Eds.), Child Welfare Services: Developments in Law, Policy, Practice and Research (pp ). London/Bristol (PA): Jessica Kingley Publishers. Bruininks, A. C. (2000). Orthopedagogisch groepswerk: Een kijk op de praktijk. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg. Du Prie, H. (1999). Vraaggericht werken als cement voor kwaliteitsverbetering. In H. Jumelet, & C. Teunis (red.), Kwaliteit in uitvoering: Kwaliteitszorg in de jeugdzorg (pp ). Utrecht: Uitgeverij SWP. Fletcher, B. (1993). Not just a name: The views of young people in foster and residential care. London: National Consumer Council (in samenwerking met de Who Cares? Trust). Grubben, L. J. S. (1994). Leren hulpverlenen II. Dissertatie. Maastricht: Universitaire Pers. Jansen, M. G., & Feltzer, M. J. A. (2002). Follow-up en belevingsonderzoek bij jeugdigen uit een behandelingstehuis. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 41 (6), Klomp, M. (2001). Leefgroepwerk als zorgprogramma. In J. Hermanns, C. van Nijnatten, M. Smit, F. Verheij, & M. Reuling (red.), Handboek Jeugdzorg (pp. A.11; 1-16). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Klüppel, J., & Slijkerman, T. (1987). Woontevredenheid en betrokkenheid van jongeren in tehuizen. In M. van Lieshout, & M. Ruigewaard (red.), De groepsleider: Basisboek voor werkers in de residentiële hulpverlening (pp ). Amersfoort/Leuven: Acco. Knorth, E. J. (2002). Residential child and youth care in the Netherlands: Developments and challenges. International Journal of Child and Family Welfare, 5 (3), Kok, J. F. W. (1997). Specifiek opvoeden. Orthopedagogische theorie en praktijk. Utrecht: De Tijdstroom. Maier, H. W. (1987). Zorg weegt het zwaarst. Wat kinderen, thuis of uit huis geplaatst, zeker nodig hebben voor hun ontwikkeling. In M. van Lieshout, & M. Ruigewaard (red.), De groepsleider: Basisboek voor werkers in de residentiële hulpverlening (pp ). Amersfoort/Leuven: Acco. Meerdink, J. (1999). Weet u wat een hulpverlener moet doen? Kinderen en jongeren over de kwaliteit van uitvoerend medewerkers in de (semi)residentiële hulpverlening. Utrecht: Uitgeverij SWP. Schuengel, C. (2002). Residentiële hulpverlening: Veiligheid en praktijkgericht onderzoek. In M. H. van IJzendoorn, & H. de Frankrijker (red.), Pedagogiek in beeld (pp ). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Theunissen, H. L. A. (1986). Het sociaal klimaat van de leefgroep. Dissertatie. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen.
7 Van den Berg, G. (2000). On describing the residential care process. Dissertatie. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Van der Ploeg, J. D., & Scholte, E. M. (2000). Nieuwe programma s voor jeugdigen met ernstige psychosociale problemen nader belicht. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 39, Van Heteren, M., Smits, P., & Van Veen, M. (2000). Orthopedagogiek: Antwoorden op vraagstellingen. Amsterdam: Uitgeverij SWP. Van Houten, E. E., & Van den Berg, G. (1997). Interacties in de leefgroep. Interpersoonlijke processen tussen groepsopvoeders en kinderen. Utrecht: Uitgeverij SWP. Welling, M. (1999). Implementatie van de uitkomsten rond de kwaliteit van de uitvoerend medewerkers. In J. Meerdink, Weet u wat een hulpverlener moet doen? (pp ). Utrecht: Uitgeverij SWP.
Kleine groepen voor grote problemen
foto: Herbert Wiggerman Groepsgrootte telt in de residentiële jeugdzorg Kleine groepen voor grote problemen Door Annemiek Harder en Erik Knorth 22 De interactie tussen kleine kinderen en peuterleidsters
Nadere informatieJan Dirk van der Ploeg publicaties (4)
Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Artikelen in tijdschriften 2015 Effectieve interventies voor agressie bij kinderen. PsychoPraktijk, 6, 14-17. 2014 Scheiding en stress. PsychoPraktijk, 6, 22-26.
Nadere informatieOnderzoek bij Meerwijck naar het klimaat op het gebied van seksuele ontwikkeling locatie Pieter Both
Onderzoek bij Meerwijck naar het klimaat op het gebied van seksuele ontwikkeling locatie Pieter Both Inspectie jeugdzorg Utrecht, oktober 2007 2 Inspectie jeugdzorg Samenvatting Dit rapport bevat de resultaten
Nadere informatieHULPVRAAG Doelgroepen Doelstellingen
Zorgmodule Fasehuis Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Verblijf met behandeling Entréa HULPVRAAG Doelgroepen De doelgroep bestaat uit normaal begaafde jeugdigen van 16-18 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Midden
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieProfessionaliteit in de zorg voor de jeugd
Professionaliteit in de zorg voor de jeugd Professionals in de jeugdzorg Jo Hermanns Met de professionaliteit van de werkers in de jeugdzorg is weinig mis Hoog opleidingsniveau Aanvullende trainingen Werkbegeleiding/supervisie
Nadere informatieSafeguarding children and youth in residential and foster care: Supporting healthy sexual development Uitkomsten inventariserend onderzoek
Safeguarding children and youth in residential and foster care: Supporting healthy sexual development Uitkomsten inventariserend onderzoek Claire Bernaards, Mirjam Walpot, Leonieke Boendermaker, (Amsterdam
Nadere informatieE E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT
E E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT Kalmthout, M.A. van (1977). Biofeedbacktherapie. Gedrag 5/6, 332-351. Kalmthout, M.A. van, & Ven, A.H.G.S. van der (1982).
Nadere informatieDe pedagogisch medewerker in de leefgroep: een blik over de grens
De pedagogisch medewerker in de leefgroep: een blik over de grens Erik J. Knorth Wat is er in het buitenland aan ontwikkelingen en inzichten te vinden rond het vak van pedagogisch medewerker in de leefgroep?
Nadere informatieTijd voor herwaardering van het pedagogisch basisklimaat
Foto: Herbert Wiggerman Residentiële jeugdzorg, een vak apart Tijd voor herwaardering van het pedagogisch basisklimaat Door Netty Jongepier en Mascha Struijk In Nederland verblijven meer dan 25 duizend
Nadere informatieDeel I Ervaringen uit de praktijk 13
Inhoud Deel I Ervaringen uit de praktijk 13 Hoofdstuk 1 Inleiding: wat werkt? 15 Deel I Ervaringen uit de praktijk 18 Deel II Reflecties op de praktijk 19 Deel III Het leefklimaat op de groep 20 Vragen
Nadere informatieInhoud. Deel I Ervaringen uit de praktijk
Inhoud Deel I Ervaringen uit de praktijk Hoofdstuk 1 Inleiding: wat werkt? 15 Deel I Ervaringen uit de praktijk 18 Deel II Reflecties op de praktijk 19 Deel III Het leefklimaat op de groep 20 Vragen voor
Nadere informatieJantine Spilt, Conferentie SBOwerkverband 2012
Jantine Spilt, Conferentie SBOwerkverband 2012 Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context PROBLEEM Probleemgedrag 5 Faculteit der Psychologie
Nadere informatieZorgmodule Begeleid Wonen
Zorgmodule Begeleid Wonen Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Jeugdhulp Thuis Individueel Entréa HULPVRAAG Doelgroepen. De doelgroep bestaat uit normaal begaafde jeugdigen van 16-23 jaar, woonachtig in de regio
Nadere informatieLiteratuurlijst. Alblas, G., & Wijsman, E. (2013). Gedrag in organisaties (6e ed.). Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Literatuurlijst Alblas, G., & Wijsman, E. (2013). Gedrag in organisaties (6e ed.). Groningen: Noordhoff Uitgevers. Opleiding SPH DT/ SPH Deeltijd Jaar 4/ ca 57,90/ISBN 9789001816261 / 9001816266 Beek,
Nadere informatieIntroductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk?
Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Zodra er twee of meer mensen in 1 ruimte zijn is er sprake van communicatie, ook al wordt er niet gesproken. Het is
Nadere informatieLeiderschapsontwikkeling van gespecialiseerd verpleegkundige naar verpleegkundig specialist
Leiderschapsontwikkeling van gespecialiseerd verpleegkundige naar verpleegkundig specialist 3 oktober 2019 Workshop V&VN VS Jaarcongres Julia van Kraaij RN MSc Catharina van Oostveen RN PhD Na deze workshop
Nadere informatieDe wijze waarop we op elkaar reageren
INTERACTIE Een belangrijk aspect in de communicatie met anderen is dus de interactie tussen beide gesprekspartners. Interactie is het proces dat zich tussen twee mensen ontwikkelt in hun communicatie.
Nadere informatieKINDEREN LEKKER IN HUN VEL
KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een
Nadere informatieVoorletters/naam: Functie: Instelling/Organisatie: Adres: Postcode/Plaats: Telefoon: Telefax: Factuuradres: Als bovenstaand Anders t.w.
Verantwoordelijke organisatie Het congres PEDAGOGISCH MEDEWERKER: JOUW TOEKOMST vindt plaats onder auspicien van FICE-Nederland en de beroepsvereniging NVSPH, in samenwerking met het tijdschrift SPH/uitgeverij
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23005 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Stoutjesdijk, Regina Title: Children with emotional and behavioral disorders in
Nadere informatieTransactionele Analyse. Transactionele analyse Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Transactionele analyse Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Transactionele analyse of TA is de term die gebruikt wordt voor de persoonlijkheidstheorie en tevens psychotherapeutische behandelmethode zoals
Nadere informatieWouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos. Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren
Wouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren The only source of knowledge is experience. Albert Einstein Methodische onderbouwing individuele trajecten
Nadere informatieZelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 3: Emotionele ondersteuning. Gezinsopvang
Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 3: Emotionele ondersteuning Gezinsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq,
Nadere informatieWerken met jouw eigen omgangsstijl
Brandon in het nieuws... Werken met jouw eigen omgangsstijl Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG awillems@koraalgroep.nl 06-51396341 Begeleiderscongres oktober 2011 1 Begeleiderscongres oktober 2011 2 Meningen
Nadere informatieTACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST
TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke
Nadere informatieLeven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren?
Leven in een groep bij DHG Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Jij bent belangrijk! Als je thuis woont, is je opvoeding een taak van je ouders. Woon je bij De Hoenderloo Groep, dan zorgen de groepsleiders
Nadere informatie4. Ik ben bang dat langdurige slapeloosheid ernstige gevolgen heeft voor mijn lichamelijke gezondheid. mee eens : : : : : : mee oneens
Bijlagen Alle formulieren die u in dit boek hebt leren gebruiken, zijn hier nog eens opgenomen. U kunt ze kopiëren en gebruiken op het moment dat u ze weer nodig hebt. 98 verbeter je slaap HOUDING EN GEDACHTEN
Nadere informatieZorgboerderijen in Vlaanderen: op zoek naar de (ped)agogische meerwaarde.
Zorgboerderijen in Vlaanderen: op zoek naar de (ped)agogische meerwaarde. Geert Van Hove, Prof.dr. Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel Disability Studies en Inclusive Education. 1. Inleiding.
Nadere informatieAls je de verwijzing tussen haakjes aan het einde van de zin zet gebruik je een & -teken. Wederom komt de punt pas na de verwijzing.
LITERATUURVERWIJZINGEN VOLGENS DE PUBLICATION MANUAL (APA) Je moet in je opdrachten, papers en artikelen altijd aangeven waar je bepaalde informatie gevonden hebt. Zo kan iemand die het leest zien waar
Nadere informatieWelkom. Pedagogische verwaarlozing anno 2013. Het Kind Eerst (juni 2013) www.hetkindeerst.nl
Welkom Pedagogische verwaarlozing anno 2013 Bron: Haren de Krant d.d. 22 april 2010 1 2 Het Kind Eerst (juni 2013) www.hetkindeerst.nl Vraagstelling n.a.v. twitterbericht d.d. 12-06-2013 van Chris Klomp
Nadere informatiePedagogiek op maat helpt co nc n re c et Deelsessie 12
Pedagogiek op maat helpt concreet Deelsessie 12 Voorstellen Ank Greijmans José Reijntjens Carolien Hamer Warme Professional Brede concensus dtht dat het opvoeden van jonge kinderen in de kinderopvang een
Nadere informatieTERUG NAAR DE BASIS?! Karin de Bruin 1
TERUG NAAR DE BASIS?! Karin de Bruin 1 Inleiding Er wordt vaak besloten tot een residentiële opname als de gedragsproblemen van een jongere in de thuissituatie niet meer hanteerbaar zijn en ambulante hulpverlening
Nadere informatieECTS-fiche. 1. Identificatie. Graduaat Maatschappelijk Werk Systeemgericht werken. Lestijden 60
ECTS-fiche Opzet van de ECTS-fiche is om een uitgebreid overzicht te krijgen van de invulling en opbouw van de module. Er bestaat slechts één ECTS-fiche voor elke module. 1. Identificatie Opleiding Graduaat
Nadere informatieHandleiding bij Beter beginnen
Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieALGEMENE INFORMATIE OPLEIDING TOT VIDEO-HOMETRAINER
ALGEMENE INFORMATIE OPLEIDING TOT VIDEO-HOMETRAINER AIT, 2019 De opleiding tot VHT-er wordt uitsluitend gegeven door erkende AIT-opleiders, werkzaam bij AIT of via een AIT-steunpunt. Sommige aangesloten
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in dutch)
Samenvatting (Summary in dutch) 74 Samenvatting Soms kom je van die stelletjes tegen die alleen nog maar oog hebben voor elkaar. Ze bestellen hetzelfde ijsje, maken elkaars zinnen af en spiegelen elkaar
Nadere informatiedoorzettingsvermogen fantasie opkomen voor de ander Ken je kwaliteiten - (jeugd) kwaliteitenspel Handleiding zelfvertrouwen ideeën
doorzettingsvermogen alert fantasie Ken je kwaliteiten - (jeugd) kwaliteitenspel Handleiding opkomen voor de ander ideeën relativeren zelfvertrouwen luisteren creatief Colofon CPS Onderwijsontwikkeling
Nadere informatieProefles Business Assistant - Secretary Management Institute - Dania van Damme
Positief beïnvloeden van gedrag Inzicht in gedrag en invloed uitoefenen met behulp van de roos van Leary Leary heeft in 1957 een model ontworpen waarmee relaties tussen mensen in kaart kunnen worden gebracht:
Nadere informatieEssay Project Interactieve Multimedia Tom Tol Groep: 23
Essay Project Interactieve Multimedia Tom Tol Groep: 23 Het doel van project interactieve multimedia is om een interactieve video te maken met als thema het leveren van negatieve feedback aan anderen.
Nadere informatieCongres Behandeling van verstoorde
Congres Behandeling van verstoorde hechting Bij kinderen Donderdag 19 september 2013, Jaarbeurs Utrecht Met onderwerpen als: De laatste ontwikkelingen op het gebied van verstoorde hechting bij kinderen
Nadere informatieMinder angstig in sociale situaties
Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in
Nadere informatieHOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN
HOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN PROFESSIONALITEIT Ortho Consult Congres voor elke mentor - december 2016 - Anneke Blaauwendraad RECHTSTREEKS AANSPREKEN Wat is je doel? Belangstelling
Nadere informatieVerzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg
Foto: Martine Sprangers Groepsopvoeders: specialisten in orthopedagogische basiszorg Verzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg Door Marjan de Lange, Leonieke Boendermaker, Olaf Goorden, Bregje
Nadere informatieGehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb
Gehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb Een interventieprogramma Monique Boon Ton van der Wiel Psychische en Gedragsproblemen Relatief vaak sprake van psychische en gedragsproblemen. onder
Nadere informatieCognitieve therapie bij sociale angst
Cognitieve therapie bij sociale angst Dit boek, Cognitieve therapie bij sociale angst, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens het werkboek voor cliënten te bestellen:
Nadere informatieToelichting zeven dimensies
Toelichting zeven dimensies Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs December 2009 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys Inhoudsopgave Zeven dimensies 3 1. De kwaliteitsdimensies
Nadere informatieP S Y C H O D Y N A M I S C H E G R O E P S T H E R A P I E V O O R P E R S O N E N M E T E E N V E R S T A N D E L I J K E B E P E R K I N G
De grensgroep P S Y C H O D Y N A M I S C H E G R O E P S T H E R A P I E V O O R P E R S O N E N M E T E E N V E R S T A N D E L I J K E B E P E R K I N G De grensgroep Wie zijn de deelnemers? Wat is
Nadere informatieRoos van Leary: theorie en zelftest
pag.: 1 van code: ORG-COMP-vra-1-bl versie 1 Roos van Leary: theorie en zelftest Het model Leary heeft in 1957 een model ontworpen waarmee relaties tussen mensen in kaart kunnen worden gebracht: de roos
Nadere informatieWanneer onrecht meerzijdige partijdigheid onder druk zet. Workshop Balans
Wanneer onrecht meerzijdige partijdigheid onder druk zet Workshop Balans 25-10-2016 Ervaringsoefening Denk aan een situatie waarin je als counselor geconfronteerd werd met onrecht: Wat zag je? Wat voelde
Nadere informatieWonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg
Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie
Nadere informatieMotivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen
Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieLiteratuur. literatuur 79. H. van der Ham, Voor jou zeker?!, DOI / , 2002 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten/Diegem
Literatuur Aichhorn, A. (1979). Verwaarloosde Jeugd, De psychoanalyse in de heropvoeding. Utrecht: Bijleveld. Ariès, P. (1987). De ontdekking van het kind, Sociale geschiedenis van school & gezin. Amsterdam:
Nadere informatieThe downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care
The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Annemiek T. Harder Studies presented in this thesis and the printing of this
Nadere informatieAmbulant en niet ambulant
Erik J. Knorth Jana Knot-Dickscheit Tim Ambulant en niet ambulant Ontmoetingen aan de voor- en achterkant of ook gaande door het pand? Triple Z zo licht mogelijk van aard zo dicht mogelijk bij huis zo
Nadere informatieLiteratuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173
Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling
Nadere informatieVan je nachtmerries af
Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor
Nadere informatieTEGENWERKEND GEDRAG VAN KLANTEN: gedragsvormen en ombuigmethoden
TEGENWERKEND GEDRAG VAN KLANTEN: gedragsvormen en ombuigmethoden Er is sprake van tegengestelde belangen als de klant iets doet wat de vrijwilliger niet wil. Vaak lost zo'n situatie zich vanzelf op: de
Nadere informatieRoos van Leary. Steven Jonathan Geluk. Studentnummer: 13062379 Projectleider techniek - Associate Degree Datum: 26-1-2014 S.J.G
Roos van Leary Naam: Steven Jonathan Geluk Klas: TP11 Studentnummer: 13062379 Opleiding: Projectleider techniek - Associate Degree Datum: 26-1-2014 S.J.G Inhoudsopgave Bladzijde 1 Inleiding 2 2 De "Roos
Nadere informatieGrenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini,
Grenzen verleggen Amsterdam, februari 2017 Beste Julian Baggini, Wij zijn ons verstand verloren en met die hartenkreet val je in jouw nieuwe boek meteen met de deur in huis. Was ons rede en rationaliteit
Nadere informatieBrochure. Kindcentrum
Brochure Kindcentrum Positive Action Positive Action is een programma waarmee kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. Het gaat daarbij niet alleen over goede
Nadere informatieHAN. Alliantie tussen cliënt en hulpverlener : daar moet en kun je iets mee! Rinie van Rijsingen & Jacqueline Theunissen
Introductiefilmpje lectoraat: http://www.youtube.com/watch?v=dq8cjwwgd6q Rinie van Rijsingen & Jacqueline Theunissen CC Wybren Grooteboer & Huub Pijnenburg Kennisdag HAN Sociaal 19 april 2013 HAN R E S
Nadere informatieLeren & Leven in het Kindcentrum
Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak
Nadere informatieGROTE VARIATIE. Determinanten van gedragsontwikkeling bij kinderen en jongeren met cerebrale parese KENNISMAKING KINDEREN MET CEREBRALE PARESE
VAKGROEP ORTHOPEDAGOGIEK VAKGROEP S-, PERSOONLIJKHEIDS- EN SOCIALE PSYCHOLOGIE Determinanten van gedragsontwikkeling bij kinderen en jongeren met cerebrale parese Prof. dr. Sarah De Pauw - Dra. Lisa Dieleman
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatieWerkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale
Nadere informatieBijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Nadere informatiePubers van Nu! Praktijkboek voor iedereen die met pubers werkt. Klaas Jan Terpstra en Herberd Prinsen
Pubers van Nu! Pubers van Nu! Praktijkboek voor iedereen die met pubers werkt Klaas Jan Terpstra en Herberd Prinsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieSamenvatting Literatuurkunde Cursus 1 Literatuur en lezer
Samenvatting Literatuurkunde Cursus 1 Literatuur en lezer Samenvatting door M. 1143 woorden 24 januari 2016 9 21 keer beoordeeld Vak Methode Literatuurkunde Laagland Nederlands literatuur cursus 1 1 Lezers
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Handboek voor trainers Redactie: Leony Coppens Carina van Kregten Houten 2012 2012 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Nadere informatieZelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 3: Emotionele ondersteuning. Groepsopvang
Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 3: Emotionele ondersteuning Groepsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq,
Nadere informatieDe huisarts. De psycholoog. Published on 113Online zelfmoordpreventie (https://www.113online.nl)
Published on 113Online zelfmoordpreventie (https://www.113online.nl) Home > Over hulpverleners Verschillende soorten hulpverleners hebben verschillende opleidingen. Door dit verschil zijn ze goed in verschillende
Nadere informatieJongerenhulp. Voor jongeren vanaf 14 jaar. Informatie voor jongeren en ouder(s)/verzorger(s)
Jongerenhulp Voor jongeren vanaf 14 jaar Informatie voor jongeren en ouder(s)/verzorger(s) Soms gaan de dingen niet zoals je zelf zou willen in je leven. Dan kan het fijn zijn dat er iemand naast je staat
Nadere informatiePopulariteit, sociale relaties, buitensluiten en
sociaal-emotioneel Sociometrisch onderzoek uitvoeren Sociale relaties tussen kleuters Welke kinderen liggen goed in de groep? Wie speelt met wie? Zijn er ook kinderen die buiten de groep vallen of die
Nadere informatieSuccesangst. Sandra Leefmans prismatis.nl
Our deepest fear is not that we are inadequate. Our deepest fear is that we are powerful beyond measure. Marianne Williamson Succesangst Sandra Leefmans prismatis.nl sandra@prismatis.nl Ga staan bij ja
Nadere informatieVerkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening. Birgit Bongaerts
Verkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening Birgit Bongaerts 15/6/2012 Congres Vlaams ondersteuningscentrum oudermis(be)handeling 2012, 10 Jaar Vlaams meldpunt Bijzondere
Nadere informatieDe workshop Coachend leidinggeven wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.
Workshop Coachend leidinggeven Coachend leidinggeven, motiveren en inspireren Wil jij het optimale uit jouw medewerkers halen, dan moet je ze motiveren en inspireren. Naast hun leidinggevende ben je ook
Nadere informatieBehandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek
Behandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek een programma voor cognitieve gedragstherapie Steven A. Safren, Susan Sprich, Carol A. Perlman, Michael W. Otto UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS Oorspronkelijke
Nadere informatieBijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2016-2017 Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel
Nadere informatieBetekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving
Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving Kempelonderzoekscentrum Jeannette Geldens, lector Monique van der Heijden, promovenda-docentonderzoeker Herman L. Popeijus, erelector Doelen en
Nadere informatieElke dag zo goed mogelijk.
Elke dag zo goed mogelijk. Iedereen wil genieten, ontspannen en ontwikkelen. Op z n eigen wijze en binnen z n eigen mogelijkheden. Voor mensen met een verstandelijke beperking en een intensieve zorgvraag
Nadere informatiePESTPROTOCOL CBS De Borgh
PESTPROTOCOL CBS De Borgh Doel van dit pestprotocol: -Dat alle kinderen zich in hun basisschoolperiode vrij en veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. -Door regels en afspraken
Nadere informatieOp weg naar veiligheid in gezinnen Werken met Signs of safety
Op weg naar veiligheid in gezinnen Werken met Signs of safety Catelijne Sillevis orthopedagoog Cardea Jeugdzorg Kindermishandeling is een syndroom van geheimhouding Signs of safety West Australische methode
Nadere informatieZorgmodule Minder Boos en Opstandig
Zorgmodule Minder Boos en Opstandig Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Jeugdhulp op accommodatie zorgaanbieder, groep Entreá HULPVRAAG Doelgroep De doelgroep bestaat uit normaal begaafde kinderen tussen de
Nadere informatieWorkshop gezamenlijke besluitvorming bij dementie
Workshop gezamenlijke besluitvorming bij dementie Leontine Groen van de Ven, Lectoraat Innoveren met Ouderen Workshop voor de bijeenkomst van de vakgroep casemanagers dementie, Utrecht, 14 maart 2017 nd
Nadere informatieWerken met jouw eigen omgangsstijl. Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG awillems@koraalgroep.nl 06-51396341
Werken met jouw eigen omgangsstijl Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG awillems@koraalgroep.nl 06-51396341 Begeleiderscongres oktober 2011 1 MFCG Multi-Functioneel Centrum voor mensen met een verstandelijke
Nadere informatieNiet meer depressief
Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieWat werkt in de residentiële jeugdzorg?
Wat werkt in de residentiële jeugdzorg? Werkbladen www.nji.nl/watwerkt Onlangs heeft het Nederlands Jeugdinstituut de publicatie Residentiële jeugdzorg: wat werkt? uitgebracht. De publicatie beschrijft
Nadere informatieVerzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg
Verzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg Groepsopvoeders: specialisten in orthopedagogische basiszorg 17 juni 2011 Marjan de Lange, Leonieke Boendermaker, Olaf Goorden, Bregje Kleijnen, Stephanie
Nadere informatie1. Wat voor werk wil ik doen?
Studiewijzer 1 Verken jezelf Het kiezen van een studie begint bij kijken naar jezelf. Als je studie aansluit op je eigenschappen en je interesses, dan zit je daar straks beter op je plek. De onderstaande
Nadere informatieNieuwsflits juni 2014
Nieuwsflits juni 2014 Spirituele zorg, hoe kaart je dat aan? Hoewel patiënten aangeven dat ze het erg belangrijk vinden brengen huisartsen spirituele, existentiële, issues weinig in discussie. Dat blijkt
Nadere informatiestelt de volgende Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, uitgewerkt in een stappenplan en geldend voor alle agogische medewerkers, vast:
Het bevoegd gezag van Stichting Welzijnswerk Hoogeveen, overwegende, - dat Stichting Welzijnswerk Hoogeveen verantwoordelijk is voor een goede kwaliteit van de dienstverlening aan zijn cliënten en dat
Nadere informatieSociaal pedagogische praktijk en wetenschap: ze hebben elkaar nodig
Sociaal pedagogische praktijk en wetenschap: ze hebben elkaar nodig Erik J. Knorth 1. Inleiding Wanneer aan hulpverleners de vraag gesteld wordt bij hoeveel jeugdigen, die opgenomen zijn in een justitiële
Nadere informatieKinderarmoede en opvoedingsondersteuning. Prof. Dr. Rudi Roose Universiteit Gent Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek Senaat - 6 juli 2015
Kinderarmoede en opvoedingsondersteuning Prof. Dr. Rudi Roose Universiteit Gent Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek Senaat - 6 juli 2015 Kinderarmoede en opvoedingsondersteuning Enkele aandachtspunten
Nadere informatiedr. Ingrid Verbeek drs. Merijn van de Laar Behandeling van langdurige slapeloosheid
dr. Ingrid Verbeek drs. Merijn van de Laar Behandeling van langdurige slapeloosheid Dit boek, Behandeling van langdurige slapeloosheid, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel
Nadere informatieVier stromingen rondom paradigma s
Vier stromingen rondom paradigma s De verdieping van het thema paradigma wordt hier langs vier stromingen nader uitgewerkt: (1) NLP neuro-linguïstisch programmeren (2) RET rationele effectiviteitstraining
Nadere informatieInhoud. jou opleveren?... 9. van een motiverend gesprek... 113. Wat nu?... 143. toepassen, ook buiten de spreekkamer... 171. aan de slag!...
Inhoud hoofdstuk 1 Waarom dit boek?... 5 hoofdstuk 2 Wat kan Motiverende Gespreksvoering jou opleveren?... 9 colofon eerste druk 2010; tweede, herziene druk november 2015 MeerMotiveren, 2015 Een uitgave
Nadere informatieSamen Sterker. Meerjaren onderzoeksprogramma gericht op verhoging van het rendement van jeugd- en opvoedhulp
Samen Sterker Meerjaren onderzoeksprogramma gericht op verhoging van het rendement van jeugd- en opvoedhulp Workshop 25 april 2013 Samen Sterker Linda Heutink en Anita van de Ven (Maashorst) Mariska Mecking
Nadere informatieToetsing aan recente wetenschappelijke inzichten. (zie volgende sheets)
Toetsing aan recente wetenschappelijke inzichten (zie volgende sheets) Op zoek naar empirisch onderbouwde adviezen Adviezen gebaseerd op degelijk en recent empirisch onderzoek! Consensus Report* van Richard
Nadere informatieAppendix 2. Attitude - Vragenlijst (A-versie)
Appendix 2. Attitude - Vragenlijst (A-versie) Inleiding Met deze vragenlijst proberen wij na te gaan, hoe je tegen je toekomstige beroep en beroepsuitoefening aankijkt. Ook zijn wij geïnteresseerd in je
Nadere informatie