Kleine groepen voor grote problemen
|
|
- Lennert Devos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 foto: Herbert Wiggerman Groepsgrootte telt in de residentiële jeugdzorg Kleine groepen voor grote problemen Door Annemiek Harder en Erik Knorth 22 De interactie tussen kleine kinderen en peuterleidsters gedijt het beste in kleine groepen. Dat bleek uit het proefschrift van Elles de Schipper, besproken in het eerste nummer van Jeugd en Co Kennis. Hoofdredacteur Tom van Yperen stelde in dat nummer de vraag of die conclusie ook geldt voor de residentiële zorg. Dat is nooit direct onderzocht. Maar uit diverse onderzoeken is ook voor de residentiële zorg voorzichtig te concluderen: ja, groepsgrootte is een bepalende factor voor de kwaliteit van groepsopvoeding. Het verblijf in leefgroepen is een typerend kenmerk van residentiële hulpverlening. Deze professionele 24-uurszorg biedt jeugdigen een tijdelijke alternatief voor de oorspronkelijke, vaak problematisch leefomgeving bij ouders of familie. De jeugdigen worden daarbij dagelijks begeleid door een aantal groepsopvoeders. Residentiële zorg kan zodoende gezien worden als een groepsgerichte interventie. De interventie blijkt vooral bestemd te zijn voor jeugdigen met ernstige problemen: de afgelopen decennia is de residentiële hulpverlening steeds meer een laatste toevluchtsoord geworden voor jeugdigen bij wie alle andere vormen van hulp niet blijken te helpen. Het aantal sterk problematische jeugdigen in residentiële instellingen is de afgelopen jaren relatief toegenomen. Hun problemen zijn ernstiger, complexer en langduriger, en dat geldt zowel voor jeugdigen in Nederlandse als in andere Europese residentiële voorzieningen. Het lijkt logisch dat de grootte van leefgroepen een werkzame factor is van de residentiële zorg. Maar veel is daar uit onderzoek niet over bekend.
2 Kleine groepen voor grote problemen Groepsinterventies Uit de literatuur komen zowel positieve als negatieve resultaten naar voren voor groepsinterventies op zich, los van groepsgrootte, bij jeugdigen met ernstige gedragproblemen. De behandeling van antisociale jeugdigen in groepen lijkt onder bepaalde voorwaarden effectief te zijn in het verminderen van delinquent gedrag (Handwerk, Field en Friman, 2000). Dishion, McCord en Poulin (1999) geven aan dat het werken met gemengde groepen van jeugdigen met antisociaal én met prosociaal gedrag effectief kan zijn in het verminderen van probleemgedrag. Ook het gezin betrekken bij de behandeling kan volgens hen bijdragen aan een positief resultaat. De omvang van de groep wordt in deze studies echter niet genoemd als factor. De factor groepsgrootte is een van de vele factoren die de effectiviteit kunnen beïnvloeden van interventies voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen. Uit onderzoek zijn verschillende van die factoren bekend. Werkzame factoren Om te beginnen zijn algemeen en specifiek werkzame factoren te onderscheiden. Algemeen werkzame factoren beïnvloeden de effectiviteit van een behandeling in het algemeen, ongeacht de doelgroep of het type hulpverlening. Voorbeelden in de hulpverlening aan jeugdigen zijn een goede relatie tussen cliënt en hulpverlener, een goede structurering van de interventie en goede werkomstandigheden van de hulpverlener (Van Yperen, 2004). Specifiek werkzame factoren gelden alleen voor bepaalde typen behandeling en bepaalde doelgroepen. Zo komen vormen van cognitief-gedragtherapeutische vaardigheidstraining en gezinsgerichte interventies waaronder functionele gezinstherapie (FFT) en multisysteemtherapie (MST) uit onderzoek naar voren als succesvolle interventies voor jeugdigen met agressieproblematiek (Brosnan en Carr, 2000; Connor, 2002). Voor de hulpverlening aan jeugdige delinquenten zijn vijf what works-principes belangrijk (Van der Laan, 2004), waaronder het risicobeginsel en het behoeftebeginsel. Het risicobeginsel houdt in dat hoe groter het risico is van herhaling van deviant of problematisch gedrag, hoe intensiever de interventie moet zijn. Het behoeftebeginsel betekent dat de interventie zich moet richten op die factoren bij de delinquent die ten grondslag liggen aan het delinquente gedrag, zoals verslaving of werkloosheid. 23
3 Annemiek Harder en Erik Knorth Voor residentiële hulp bestaan verschillende werkzame factoren die aansluiten op de genoemde specifiek werkzame factoren: de aanwezigheid van een ondersteunende omgeving; gespecialiseerde, intensieve behandeling; een gedragstherapeutische benadering; gezinsinterventies; en nazorg (Harder, Knorth en Zandberg, 2006; Knorth, 2005). Twee Engelse studies hebben zich specifiek gericht op de kwaliteit van residentiële instellingen voor jeugdigen, waarbij onder andere is gekeken naar de omvang van de verblijfssetting. Tehuisgrootte 24 In de eerste studie gebruikten Berridge en Brodie (1998) dertien variabelen voor het bepalen van de kwaliteit van de zorg, waaronder de kwaliteit van de verhouding tussen personeel en jeugdigen, de betrokkenheid van het personeel bij de jeugdigen en de tevredenheid van het personeel. Tussen tehuizen vonden ze grote verschillen in de kwaliteit van de zorg. Belangrijke factoren voor een goede kwaliteit van de zorg waren: z een duidelijke visie van het hoofd van de instelling; z stabiliteit binnen de personeelsgroep; z een goed moreel onder het personeel; z het opstellen en aanhouden van doelstellingen door afdelingshoofden; z de toepassing van duidelijke werkmethoden. Niet van invloed op de kwaliteit van zorg waren de ernst van de problematiek bij de jeugdigen, structurele factoren als de kwalificaties van de staf en de staf-cliëntratio, en de grootte van het tehuis in aantal bewoners. Wat die laatste factor betreft merken Berridge en Brodie (1998) op dat alle tehuizen in hun studie betrekkelijk klein waren. Daardoor zou de mogelijke invloed van de factor tehuisgrootte onzichtbaar kunnen blijven. Woongroepen Een andere Engelse studie naar de zorgkwaliteit in kindertehuizen is die van Sinclair en Gibbs (1998). Daaruit blijkt dat een positief sociaal klimaat in tehuizen samenhangt met: z het werken in kleine woongroepen; z een duidelijke rolverdeling onder het personeel;
4 Kleine groepen voor grote problemen z geen belasting op de rolverdeling van het personeel door reorganisatie; z een adequate mate van autonomie van de leiding; z overeenstemming onder de hulpverleners over de uitvoering van de zorg. Een negatief sociaal klimaat in een tehuis bepaald door de sfeer, de verhouding tussen groepsleiding en jeugdigen en het moreel van de groepsleiding blijkt niet samen te hangen met: z eerder delinquent of probleemgedrag van de jeugdigen; z de verhouding tussen het aantal groepsleiders en het aantal bewoners; z het aantal werknemers met een relevante opleiding; z het wel of niet getraind zijn van het hoofd van het tehuis. Samen wijzen de twee Engelse studies erop dat de kwaliteit van de residentiële hulpverlening versterkt kan worden door: z een adequate mate van autonomie van de groepsopvoeders; z een duidelijke visie van de directeur van de instelling; z het opstellen en aanhouden van doelstellingen door afdelingshoofden; z een duidelijke rolverdeling en stabiliteit onder het personeel; z geen belasting van de rolverdeling door reorganisatie; z de toepassing van duidelijke werkmethoden; z overeenstemming onder de hulpverleners over de uitvoering van de zorg; z een goed moreel onder het personeel; z werken in kleine woongroepen. Daarnaast worden positieve uitkomsten bevorderd door de aanwezigheid van een ondersteunende omgeving, gespecialiseerde, intensieve behandeling, een gedragstherapeutische benadering, gezinsinterventies en nazorg. 25 Groepsgrootte De vraag is nu in hoeverre de bijdrage van de groepsgrootte op zich aanwijsbaar is in het effect en meer algemeen de kwaliteit van de residentiële behandeling. Dat is nooit direct onderzocht. Toch zijn er aanwijzingen dat het verblijf in relatief kleine leefgroepen ook een werkzame factor is binnen de residentiële zorg (Harder, Knorth en Zandberg, 2006). In een recente studie naar het zorgaanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsstoornissen bespreken Boendermaker en Van den Berg
5 Annemiek Harder en Erik Knorth 26 (2005, p. 33) kort de relatie tussen de omvang van de groepen en de resultaten van de behandeling. Ze geven aan dat er in de literatuur weinig te vinden is over de groepsomvang in residentiële settings. De auteurs verwijzen naar artikelen van Berridge (2002) en van Chipenda-Dansokho en The Centre for Social Policy (2003). De bijdrage van Berridge (2002) die overigens onder meer gebaseerd is op de twee eerder genoemde Engelse studies laat zien dat hoe kleiner tehuizen zijn, hoe beter de resultaten zijn. Uit de overzichtsstudie van Chipenda-Dansokho en anderen (2003) blijkt dat de grootte van residentiële voorzieningen van oudsher bepaald wordt door economische en ideologische overwegingen. Voor publieke en semi-publieke instellingen, die toegang hebben tot financiële middelen en gericht zijn op relatief grote groepen, zijn bijvoorbeeld grote residentiële voorzieningen buiten de bebouwde kom, en dus op voordelige grond, financieel aantrekkelijk. Daarentegen hebben niet-winstgevende organisaties en organisaties die werken met vrijwilligers vaak kleinschalige voorzieningen die gericht zijn op specifieke doelgroepen. Belangrijke ideologische factoren die de grootte van instellingen bepalen zijn onder andere het doel van de plaatsing en theorieën over de mate van zorg die jeugdigen nodig hebben. De invloed van de grootte van residentiële voorzieningen op de resultaten bij jeugdigen en het functioneren van de organisatie is volgens Chipenda-Dansokho en anderen (2003) nauwelijks onderzocht. De studies uit het overzicht tonen geen samenhang aan tussen de grootte van de instelling en de behaalde resultaten. De kwaliteit van hulpverleners, de kwaliteit van de relatie tussen hulpverleners en jeugdigen, en de formele structuur en verrichtingen binnen een instelling komen wel naar voren als belangrijke factoren voor positieve veranderingen bij jeugdigen. De al eerder genoemde studie van Sinclair en Gibbs (1998) laat volgens de auteurs als enige een duidelijk verband zien tussen de grootte van de instelling en de resultaten: kleine tehuizen blijken beter te presteren. Beleving Chipenda-Dansokho en anderen (2003) melden verder dat onderzoeksbevindingen steun geven aan de mogelijke voordelen van het werken met kleine leefgroepen voor de beleving van zowel jeugdigen als beroepskrachten in de residentiële zorg: hoe kleiner de groep, hoe positiever de beleving. Een kleinschalige Nederlandse studie van Van den Berg, Knorth en
6 Kleine groepen voor grote problemen Noom (2004) schetst een vergelijkbaar beeld van de beleving van groepsgrootte door beroepskrachten. In deze studie zijn twintig hulpverleners ondervraagd die werken met jeugdigen met ernstige antisociale en oppositionele problematiek. Zij zien het werken in kleine groepen als specifiek kenmerk van een gewenst hulpaanbod voor deze doelgroep. Uit een wat ouder onderzoek in de residentiële sector van Klüppel en Slijkerman (1983) komt naar voren dat een optimale groepsgrootte in de ogen van direct betrokkenen schommelt tussen de zes en zeven bewoners per leefgroep: de 236 ondervraagde jeugdigen opteren voor een groepsgrootte van zes, de 64 ondervraagde directieleden van de deelnemende kindertehuizen achten gemiddeld zeven bewoners een goede groepsomvang. Door groepsopvoeders genoemde redenen voor kleine groepen zijn in te delen in vier categorieën: z Te veel jeugdigen bij elkaar geeft stress; er is een overload van stimuli, er ontstaat te veel onrust en drukte. z Goede relatievorming tussen bewoners onderling is in een grote groep lastig; de kans op veel wisselingen en ruzies wordt erdoor vergroot. z In een kleinere groep lukt het beter kinderen en jongeren individuele aandacht te geven; er is ook minder noodzaak tot een strikte en strenge regelhantering. z Met een kleinere groep lukt het beter bepaalde spel- of therapieactiviteiten te ondernemen. In een studie van Jansen en Feltzer (2002) is onderzocht hoe 82 jeugdigen in een residentieel centrum voor jeugdhulpverlening hun verblijf in een groep beleefden. Zij vonden de groepsgrootte over het algemeen goed. Een klein deel 17 procent gaf de voorkeur aan een kleinere leefgroep. De groepen in dat centrum bestonden uit acht tot tien jeugdigen. 27 Aanwijzingen Voor de residentiële hulpverlening aan jeugdigen met ernstige gedragsproblematiek kunnen dus verschillende werkzame factoren worden onderscheiden. De groepsgrootte is een van de factoren die invloed lijken te hebben op de kwaliteit en de effectiviteit van de zorg. Onderzoek geeft aanwijzingen dat de kwaliteit en de uitkomsten van de residentiële zorg vergroot kunnen worden door een af-
7 Annemiek Harder en Erik Knorth name van de groepsgrootte. Gebruikers van de residentiële zorg jeugdigen en beroepskrachten hebben een voorkeur voor het verblijven in en werken met kleine leefgroepen. Hulpverleners lijken een kleinere groepsgrootte te zien als een kenmerk van het gewenste aanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsproblematiek. Voor kleine groepen zijn in principe minder groepsopvoeders nodig dan voor grote groepen, waardoor er meer continuïteit in de begeleiding van jeugdigen kan zijn. Kleine leefgroepen geven ook de mogelijkheid tot meer individuele aandacht per jeugdige. Er is echter weinig onderzoek verricht naar de daadwerkelijke invloed van de groepsgrootte op de kwaliteit en effectiviteit van de geboden residentiële zorg. Het onderzoek dat wel is uitgevoerd geeft weinig directe aanwijzingen voor effectiviteit. Duidelijker onderscheid 28 De betekenis die het begrip grootte heeft in de studies lijkt hierbij een rol te spelen. Zo is er in een aantal studies gekeken naar de grootte van het tehuis in termen van het aantal jeugdigen dat kan worden opgenomen, maar niet naar de grootte van de leefgroepen. De grootte van residentiële voorzieningen is vaak niet hetzelfde als de grootte van de leefgroep waarin jeugdigen verblijven. Dit onderscheid wordt ook geïllustreerd door Chipenda-Dansokho en anderen (2003, pagina 73): Large institutions can be especially effective if they are subdivided into smaller living groups... Het is wenselijk dat er in onderzoek een duidelijker onderscheid wordt gemaakt tussen groepsgrootte en instellingsgrootte. Gezien de belangrijke rol die de groepsgrootte mogelijk heeft voor de kwaliteit en de effectiviteit van residentiële jeugdzorg is het wenselijk dat er meer onderzoek naar wordt gedaan. Verder lezen Berg, M. van den, Knorth, E.J., en Noom, M.J. (2004). Omkapseling van jeugdigen. Besloten opvang en begeleiding voor jeugdigen met sterk antisociaal en oppositioneel gedrag? Antwerpen/ Apeldoorn, Garant. ISBN Berridge, D. (2002). Residential care. In: D. McNeish, T. Newman, en H. Roberts (eds.). What works for children. Effective services for children and families. Buckingham, Open University Press. Berridge, D. en Brodie, I. (1998). Children s homes revisited. London/Philadelphia, Jessica Kingsley Publishers.
8 Kleine groepen voor grote problemen Boendermaker, L. en Van den Berg, J.F. (2005). Een verblijfplaats voor langere tijd buiten het gezin. In L. Boendermaker (red.). De juist hulp. Uitgangspunten voor het zorgaanbod voor jongeren met ernstige gedragsstoornissen. Utrecht, NIZW. Brosnan, R. en Carr, A. (2000). Adolescent conduct problems. In: A. Carr (ed.). What works with children and adolescents? A critical review of psychological interventions with children, adolescents and their families. London, Routledge. Chipenda-Dansokho, S., en The Centre for Social Policy (2003). The determinants and influence of size on residential settings for children. International Journal of Child & Family Welfare, jaargang 6, nummer 3, pagina Connor, D.F. (2002). Aggression and antisocial behavior in children and adolescents. Research and treatment. New York, Guilford Press. Dishion, T.J., McCord, J. en Poulin, F. (1999). When interventions harm. Peer groups and problem behavior. American Psychologist, jaargang 54, nummer 9, pagina Handwerk, M.L., Field, C.E. en Friman, P.C. (2000). The iatrogenic effects of group intervention for antisocial youth. Premature extrapolations? Journal of Behavioral Education, jaargang 10, nummer 4, pagina Harder, A.T., Knorth, E.J., en Zandberg, Tj. (2006). Residentiële jeugdzorg in beeld. Een overzichtsstudie naar de doelgroep, werkwijzen en uitkomsten. Amsterdam, SWP. ISBN Jansen, M.G. en Feltzer, M.J.A. (2002). Follow-up en belevingsonderzoek bij jeugdigen uit een behandelingstehuis. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, jaargang 41, nummer 6, pagina Klüppel, J.E.J., en Slijkerman, A.J.M. (1983). Gebruik en beleving van kindertehuizen. Hoe beleven jeugdigen met psychosociale gedragsproblemen de tehuissituatie? Wageningen, Landbouwhogeschool Wageningen, vakgroep Psychologie. Knorth, E.J. (2005). Wat maakt het verschil? Over intensieve orthopedagogische zorg voor jeugdigen met probleemgedrag. Kind en Adolescent, jaargang 26, nummer 4, Laan, P.H. van der (2004). Over straffen, effectiviteit en erkenning. De wetenschappelijke onderbouwing van preventie en strafrechtelijke interventies. Justitiële Verkenningen, jaargang 30, nummer 5, pagina Sinclair, I., en Gibbs, I. (1998). Children s homes. A study in diversity. Chichester, John Wiley and Sons. Yperen, T.A. van (2004). Praktijkontwikkeling, onderzoek en beleid. Instrumenten voor een effectievere jeugdzorg. Kind en Adolescent, jaargang 25, nummer 1, pagina Yperen, T.A. van (2007). Blikverruiming. Jeugd en Co Kennis, jaargang 1, nummer 1, pagina Annemiek Harder (a.t.harder@rug.nl) is als onderzoeker verbonden aan de afdeling Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen. Erik Knorth (e.j.knorth@rug.nl) is als hoogleraar Orthopedagogiek verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.
The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care
The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Annemiek T. Harder Studies presented in this thesis and the printing of this
Nadere informatieAan de slag! Wat is er nodig in de jji s?
Aan de slag! Wat is er nodig in de jji s? Leonieke Boendermaker / expertisecentrum jeugdzorg Utrecht, 8-6-2006 NIZW Jeugd Doel jeugdstrafrecht Vergelden én voorkomen Schuld als maatstaf voor straf (vergelding)
Nadere informatieInterventies voor jji en jeugdzorgplus. Leonieke Boendermaker
Interventies voor jji en jeugdzorgplus Leonieke Boendermaker 20 mei 2009 Evident? 1. Problemen doelgroep 2. Interventies die leiden tot vermindering problemen 3. Noodzaak goede implementatie 2 Om wat voor
Nadere informatieOverzicht van vijftien jaar jeugdzorgonderzoek
foto: Herbert Wiggerman Programmeringsstudie jeugdzorg Overzicht van vijftien jaar jeugdzorgonderzoek Door Paula Speetjens 30 Bijna honderd jeugdzorginterventies zijn tussen 1991 en zomer 2006 in Nederland
Nadere informatieEffectief vroegtijdig ingrijpen: Een verkennend onderzoek naar effectief vroegtijdig ingrijpen ter voorkoming van ernstig delinquent gedrag.
Effectief vroegtijdig ingrijpen: Een verkennend onderzoek naar effectief vroegtijdig ingrijpen ter voorkoming van ernstig delinquent gedrag. Samenvatting De Top600 bestaat uit een groep van 600 jonge veelplegers
Nadere informatieJan Dirk van der Ploeg publicaties (4)
Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Artikelen in tijdschriften 2015 Effectieve interventies voor agressie bij kinderen. PsychoPraktijk, 6, 14-17. 2014 Scheiding en stress. PsychoPraktijk, 6, 22-26.
Nadere informatieDoelstelling van het onderzoek en onderzoeksvragen
Samenvatting Jeugdcriminaliteit vormt een ernstig probleem. De overgrote meerderheid van de jeugdigen veroorzaakt geen of slechts tijdelijk problemen voor de openbare orde en veiligheid. Er is echter een
Nadere informatieOnderzoekers: diverse onderzoekers, in binnen- en buitenland onder leiding van Prof. Dr. C. Vlaskamp, Dr. A. van der Putten & Drs. P.
Alle projecten richten zich op personen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen en staan onder leiding van Prof. Dr. C. Vlaskamp en/of Dr. A. van der Putten. Lopende projecten 1.
Nadere informatieInterventies die werken
Interventies die werken Leonieke Boendermaker 20 januari 2009 themadossiers 2 1 Inhoud 1. Wat werkt? wat werkt bij gedragsstoornissen/delicten Wat werkt niet 2. Erkenningen Cie. Min.Justitie Jeugdinterventies
Nadere informatieHULPVRAAG Doelgroepen Doelstellingen
Zorgmodule Fasehuis Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Verblijf met behandeling Entréa HULPVRAAG Doelgroepen De doelgroep bestaat uit normaal begaafde jeugdigen van 16-18 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Midden
Nadere informatieWat werkt bij jeugdigen met gedragsstoornissen?
Wat werkt bij jeugdigen met gedragsstoornissen? Leonieke Boendermaker Juli 2008 Nederlands Jeugdinstituut Infolijn t (030) 230 65 64 e infojeugd@nji.nl i www.nji.nl In de aanpak van gedragsstoornissen
Nadere informatieDeel I Ervaringen uit de praktijk 13
Inhoud Deel I Ervaringen uit de praktijk 13 Hoofdstuk 1 Inleiding: wat werkt? 15 Deel I Ervaringen uit de praktijk 18 Deel II Reflecties op de praktijk 19 Deel III Het leefklimaat op de groep 20 Vragen
Nadere informatieUniversity of Groningen
University of Groningen The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Harder, Annemiek Theodora IMPORTANT NOTE: You are
Nadere informatieInhoud. Deel I Ervaringen uit de praktijk
Inhoud Deel I Ervaringen uit de praktijk Hoofdstuk 1 Inleiding: wat werkt? 15 Deel I Ervaringen uit de praktijk 18 Deel II Reflecties op de praktijk 19 Deel III Het leefklimaat op de groep 20 Vragen voor
Nadere informatieUniversity of Groningen. Dilemmas in child protection Bartelink, Cora
University of Groningen Dilemmas in child protection Bartelink, Cora IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieJeugdzorg en effectiviteit: alle schakels tellen, ook de laatste
Jeugdzorg en effectiviteit: alle schakels tellen, ook de laatste Erik J. Knorth 1 Wanneer we ons afvragen hoe het ervoor staat met de effectiviteit in de jeugdzorg en wat in het kader van deze meeting
Nadere informatieVerzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg
Foto: Martine Sprangers Groepsopvoeders: specialisten in orthopedagogische basiszorg Verzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg Door Marjan de Lange, Leonieke Boendermaker, Olaf Goorden, Bregje
Nadere informatieTijdig ingrijpen: werkzame ingrediënten voor interventies
Infosheet Tijdig ingrijpen: werkzame ingrediënten voor interventies Tijdig ingrijpen betekent voorkomen dat een de fout ingaat. Wie wil dat niet? Dat is dan ook precies wat deze infosheet beoogt: inzicht
Nadere informatieAfname van het beroep op de (gespecialiseerde) zorg voor jeugd; de goede vraag?
Afname van het beroep op de (gespecialiseerde) zorg voor jeugd; de goede vraag? Erik J. Knorth Hoogleraar Orthopedagogiek/Jeugdzorg RUG Co-projectleider Academische Werkplaats C4Youth ZonMw Werkconferentie
Nadere informatieMulti Systeem Therapie LVB. Voor jongeren en/of ouders met een licht verstandelijke beperking
Multi Systeem Therapie LVB Voor jongeren en/of ouders met een licht verstandelijke beperking 1 De MST-behandeling is een alternatief voor een (dreigende) uithuisplaatsing. 2 Multi Systeem Therapie is een
Nadere informatieAmbulant en niet ambulant
Erik J. Knorth Jana Knot-Dickscheit Tim Ambulant en niet ambulant Ontmoetingen aan de voor- en achterkant of ook gaande door het pand? Triple Z zo licht mogelijk van aard zo dicht mogelijk bij huis zo
Nadere informatieTriple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Nadere informatieGoed voorbeeld doet volgen. Martine Noordegraaf 6-3-2015
Goed voorbeeld doet volgen Martine Noordegraaf 6-3-2015 Welk type ouderschap ziet u het meest in de gehandicaptensector? Adequaat ouderschap Verstoord ouderschap Problematisch ouderschap Overvraagd ouderschap
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23005 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Stoutjesdijk, Regina Title: Children with emotional and behavioral disorders in
Nadere informatiePauline Goense, 7 november Implementatie
Pauline Goense, 7 november 2017 Implementatie Innovatie en consolidatie Zorgveld is erg goed in innovatie Echter: weinig aandacht voor consolidatie The better the implementation, the better the results:
Nadere informatieHet delict als maatstaf
Het delict als maatstaf Methodiek voor werken in gedwongen kader Anneke Menger Lous Krechtig Hoofdstuk 1 Wat is methodiek? Begeleidingscommissie: Mw. A. Andreas Beleidsmedewerker, Reclassering Nederland
Nadere informatieDoorgaande zorg na Jeugdzorg Plus
Foto: Martine Sprangers Effectieve zorg voor jongeren met ernstige gedragsproblemen Doorgaande zorg na Jeugdzorg Plus Door Marjan de Lange, Coleta van Dam, Coen Dresen, Esther Geurts en Erik Knorth 8 Jongeren
Nadere informatieDoorgaande zorg na JeugdzorgPlus
Doorgaande zorg na JeugdzorgPlus Effectieve zorg voor jongeren met ernstige gedragsproblemen 18 december 2011 Marjan de Lange, Coleta van Dam, Coen Dresen, Esther Geurts, Erik Knorth Jongeren met ernstige
Nadere informatieSanne Tiggeloven. Hogeschool Utrecht / FMR / Maatschappelijk werk en Dienstverlening. sannetiggeloven@hotmail.com. 20 april 2015
Het belang van ouders en naasten voor een succesvolle terugkeer De invloed van ouders en naasten op een succesvolle terugkeer na verblijf in een residentiele jeugdinstelling en de hiervoor benodigde organisatorische
Nadere informatieWat werkt in de residentiële jeugdzorg?
Wat werkt in de residentiële jeugdzorg? Werkbladen www.nji.nl/watwerkt Onlangs heeft het Nederlands Jeugdinstituut de publicatie Residentiële jeugdzorg: wat werkt? uitgebracht. De publicatie beschrijft
Nadere informatieKenniskring Entree van zorg
Kenniskring Entree van zorg Derde bijeenkomst, 5 november 2013 Groningse zorg voor jeugd en (multiprobleem)gezinnen Programma 1. Opening Lucienne van Eijk 2. Foto van de zorg voor jeugd Marieke Nanninga
Nadere informatieMarjan de Lange Karin Eijgenraam Mariska de Baat
Effect en kwaliteit vereisen interventies, hulpverleners en tijd Een verkennend onderzoek naar een inhoudelijke onderbouwing van de normprijzen van residentiële zorg in de provincie Noord- Brabant Marjan
Nadere informatiePrestatie-indicatoren lokale zorg voor jeugd: geleerde lessen
Prestatie-indicatoren lokale zorg voor jeugd: geleerde lessen Tom van Yperen Nederlands Jeugdinstituut / Rijksuniversiteit Groningen t.vanyperen@nji.nl @Tomvanyperen In deze bijdrage Waar gaat het ook
Nadere informatieVerzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg
Verzorging en opvoeding in de residentiële jeugdzorg Groepsopvoeders: specialisten in orthopedagogische basiszorg 17 juni 2011 Marjan de Lange, Leonieke Boendermaker, Olaf Goorden, Bregje Kleijnen, Stephanie
Nadere informatieBetrokken ouders verbeteren hulpverlening
Foto: Martine Sprangers Nieuw residentieel zorgaanbod onderzocht Betrokken ouders verbeteren hulpverlening Door Esther Geurts, Marc Noom en Erik Knorth 28 Een kind helpen lukt beter als ouders betrokken
Nadere informatieUniversity of Groningen. Up2U Harder, Annemiek T.; Eenshuistra, Annika
University of Groningen Harder, Annemiek T.; Eenshuistra, Annika IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieDUURZAME IMPLEMENTATIE: DAT WERKT! Leonieke Boendermaker Lectoraat Implementatie in de Jeugdzorg
DUURZAME IMPLEMENTATIE: DAT WERKT! Leonieke Boendermaker Lectoraat Implementatie in de Jeugdzorg 1 Modules & zorgprogramma s Vraaggericht Kwaliteit Effectiviteit Evidence based werken Professionalisering
Nadere informatieChecklist MST/FFT. De ontwikkeling van een indicatie-instrument voor MST en FFT in de vorm van een checklist
Checklist MST/FFT De ontwikkeling van een indicatie-instrument voor MST en FFT in de vorm van een checklist 1 2009 Nederlands Jeugdinstituut Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar
Nadere informatieGEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG
GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG Effectiviteit Geef me de 5-methodiek in zorginstelling JP van den Bent In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit
Nadere informatieKeeping Youth in Play: the Effects of Sports-Based Interventions in the Prevention of Juvenile Delinquency A. Spruit
Keeping Youth in Play: the Effects of Sports-Based Interventions in the Prevention of Juvenile Delinquency A. Spruit Dutch summary De financiële en maatschappelijke kosten van jeugdcriminaliteit zijn
Nadere informatieTijd voor herwaardering van het pedagogisch basisklimaat
Foto: Herbert Wiggerman Residentiële jeugdzorg, een vak apart Tijd voor herwaardering van het pedagogisch basisklimaat Door Netty Jongepier en Mascha Struijk In Nederland verblijven meer dan 25 duizend
Nadere informatieScreening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys
Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies Walter Matthys Preventie en behandeling Wezenlijk verschillend? Voorbeeld: Coping Power (Minder boos en opstandig) bij
Nadere informatieDeelsessie 2: kwaliteitsstandaarden
Deelsessie 2: Implementatie van de Implementatie van de kwaliteitsstandaarden Programma Toelichting programma Project effectieve jeugdzorg Stadsregio Rotterdam: Werken met kwaliteitscriteria i Resultaten
Nadere informatieVraag 4 Wat vind jij de meest geschikte houding? Vergelijk je antwoord met dat van je medestudenten. Typ het antwoord in in het antwoordformulier.
Open vragen bij Casus Marco Vraag 1 Bekijk scène 1 nogmaals. Wat was jouw eerste reactie op het gedrag van Marco in het gesprek met de medewerker van Bureau HALT? Wat roept zijn gedrag op aan gedachten,
Nadere informatieMultiprobleemgezinnen: een onderdeel van de (participatie)samenleving?!
Multiprobleemgezinnen: een onderdeel van de (participatie)samenleving?! Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) Afdeling Gezondheidswetenschappen Els Evenboer, Danielle Jansen, Menno Reijneveld Inhoud
Nadere informatieEen vergelijking tussen effectieve elementen van de orthopedagogische basiszorg in. gezinshuizen en leefgroepen
Effectieve elementen in de residentiële zorg 1 EFFECTIEVE ELEMENTEN IN DE RESIDENTIËLE ZORG Een vergelijking tussen effectieve elementen van de orthopedagogische basiszorg in gezinshuizen en leefgroepen
Nadere informatieLiteratuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173
Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling
Nadere informatieUitgelicht: Verbinding Onderwijs en Jeugdzorg. Michiel Westenberg (UL); Jessica Asscher (UU)
1 Uitgelicht: Verbinding Onderwijs en Jeugdzorg Michiel Westenberg (UL); Jessica Asscher (UU) 2 Verbinding Onderwijs en Jeugdzorg 1. Alle jeugdigen hebben recht op laagdrempelige toegang psychosociale
Nadere informatieSchijndissertatie van het proefschrift: The management of neuropsychiatric symptoms in people with young-onset dementia
Schijndissertatie van het proefschrift: The management of neuropsychiatric symptoms in people with young-onset dementia Improving specialized long-term care Britt Appelhof, Eindhoven 2019 Cover design:
Nadere informatieHelping infants and toddlers in Foster family care van Andel, Hans
Helping infants and toddlers in Foster family care van Andel, Hans IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieBetrokken ouders verbeteren hulpverlening
Betrokken ouders verbeteren hulpverlening Nieuw residentieel zorgaanbod onderzocht 19 maart 2010 Esther Geurts, Marc Noom, Erik Knorth Een kind helpen lukt beter als ouders betrokken zijn bij de hulpverlening.
Nadere informatieDr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni 2013 1
Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni 2013 1 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.
Nadere informatieDe pedagogisch medewerker in de leefgroep
SPH 51, april 2003 Onderzoek naar interacties tussen groepsleiding en jeugdigen De pedagogisch medewerker in de leefgroep Erik J. Knorth Bea was echt een moederfiguur. Ja, die was gewoon heel aardig, en
Nadere informatievooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik OUDERS & OPVOEDERS Als er binnen uw gezin sprake is van seksueel misbruik, heeft dat grote invloed. Er is veel verdriet, boosheid, wantrouwen en schuldgevoel.
Nadere informatieThe downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Harder, A.T.
The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Harder, A.T. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieHoofdstuk 6 Theorie sociale vaardigheidstrainingen
71 Hoofdstuk 6 Theorie sociale vaardigheidstrainingen 6.1 Inleiding Iemand die sociaal competent is, heeft een goede balans gevonden tussen zich aanpassen aan zijn omgeving en deze omgeving zelf positief
Nadere informatieWerkbladen. Wat werkt in de pleegzorg?
Werkbladen www.nji.nl/watwerkt Wat werkt in de pleegzorg? Wat werkt in de pleegzorg? Het Nederlands Jeugdinstituut beschrijft in de publicatie Wat werkt in de pleegzorg? wat er uit wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieWij zijn er voor jongeren. In de regio Rotterdam-Rijnmond
Wij zijn er voor jongeren In de regio Rotterdam-Rijnmond 2 3 Kiezen voor de Viersprong De Viersprong is gespecialiseerd in diagnose en behandeling van persoonlijkheidsstoornissen en gedragsproblemen. Al
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieProgrammeringsstudie Jeugdzorg
Programmeringsstudie Jeugdzorg Programmeringsstudie Jeugdzorg Nederlands Jeugdinstituut (NJi) / Rijksuniversiteit Groningen (RUG) Leonieke Boendermaker Annemiek Harder Paula Speetjens Machteld van der
Nadere informatieMethodiek en hulpverlener tellen allebei
Methodiek en hulpverlener tellen allebei Algemeen werkzame factoren en specifieke methodieken in de jeugdzorg 18 juni 2010 Tom van Yperen, Mariska van der Steege De effectiviteit van de jeugdzorg is voor
Nadere informatieVisie Better Care Network Netherlands. Een gezin voor ieder kind. Margot Klute, Wereldkinderen, namens Better Care Network NL
Visie Better Care Network Netherlands Een gezin voor ieder kind Margot Klute, Wereldkinderen, namens Better Care Network NL Urgentie & Doel BCNI Urgentie: Er zijn miljoenen kinderen wereldwijd die onvoldoende
Nadere informatieKinderarmoede en opvoedingsondersteuning. Prof. Dr. Rudi Roose Universiteit Gent Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek Senaat - 6 juli 2015
Kinderarmoede en opvoedingsondersteuning Prof. Dr. Rudi Roose Universiteit Gent Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek Senaat - 6 juli 2015 Kinderarmoede en opvoedingsondersteuning Enkele aandachtspunten
Nadere informatieErvaringen van zwangeren met routinematige derde-trimester echo s. Myrte Westerneng
Ervaringen van zwangeren met routinematige derde-trimester echo s Afdeling > Midwifery Science Myrte Westerneng Disclosure Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Introductie
Nadere informatieProfessionaliteit in de zorg voor de jeugd
Professionaliteit in de zorg voor de jeugd Professionals in de jeugdzorg Jo Hermanns Met de professionaliteit van de werkers in de jeugdzorg is weinig mis Hoog opleidingsniveau Aanvullende trainingen Werkbegeleiding/supervisie
Nadere informatieDe Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van. Kinderen
Voorschoolse vorming en de ontwikkeling van kinderen 1 De Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van Kinderen The Relationship between Early Child Care, Preschool Education and Child Development
Nadere informatieOVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT
OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT De directie van probeert waar mogelijk de resultaten die geboekt worden door middel van onderzoek te objectiveren. Er
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieGesloten residentiële jeugdzorg als veilige haven
Gesloten residentiële jeugdzorg als veilige haven Groepsopvoeder moet balans vinden tussen flexibiliteit en controle 18 december 2011 Netty Jongepier Groepsopvoeders in residentiële voorzieningen moeten
Nadere informatiemaar niet alleen! Persoonlijk Toekomstgericht Deskundig
Zelf maar niet alleen! Persoonlijk Toekomstgericht Deskundig Gastenhof biedt Onze jeugdigen horen erbij Hoe doe je mee in een maatschappij waar het tempo vaak hoog ligt? 2 perspectief Inhoud 4 Voor wie
Nadere informatie24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!
24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,
Nadere informatie24 e Symposium Gezinsonderzoek Radboud Universiteit Nijmegen
24 Symposium Gezinsonderzoek Donderdag 22 november 2007 Ochtend: Jeugd- en gezinsbeleid: Visie en uitwerking Middag: Psychopathologie bij ouders en aanpak probleemgedrag Vrijdag 23 november 2007 Ochtend:
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling
Richtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling Onderbouwing Opvoedingsondersteuning in de JGZ De JGZ-medewerker heeft een taak bij het schatten van de opvoedingscompetentie en opvoedingsonmacht van ouders.
Nadere informatieWelkom. Pedagogische verwaarlozing anno 2013. Het Kind Eerst (juni 2013) www.hetkindeerst.nl
Welkom Pedagogische verwaarlozing anno 2013 Bron: Haren de Krant d.d. 22 april 2010 1 2 Het Kind Eerst (juni 2013) www.hetkindeerst.nl Vraagstelling n.a.v. twitterbericht d.d. 12-06-2013 van Chris Klomp
Nadere informatieResidentiële jeugdzorg: wat werkt?
Residentiële jeugdzorg: wat werkt? Leonieke Boendermaker Nederlands Jeugdinstituut Karen van Rooijen & Tijne Berg Infolijn t (030) 230 65 64 e infojeugd@nji.nl Januari 2010 i www.nji.nl Aanleiding Dit
Nadere informatieBegeleiding en behandeling voor jongvolwassenen met ASS. De Spil
Begeleiding en behandeling voor jongvolwassenen met ASS. De Spil Intensieve begeleiding, behandeling en zinvolle daginvulling. Zorg op maat in een kleinschalige voorziening De Spil is er voor jongvolwassenen
Nadere informatieChild Safety Now. Towards Effective Case Management for Families in Child Protection and Youth Parole Services I. Busschers
Child Safety Now. Towards Effective Case Management for Families in Child Protection and Youth Parole Services I. Busschers Samenvatting Dit proefschrift gaat over casemanagement van gezinnen binnen jeugdbescherming
Nadere informatieGesloten residentiële jeugdzorg als veilige haven
Foto: Martine Sprangers Groepsopvoeder moet balans vinden tussen flexibiliteit en controle Gesloten residentiële jeugdzorg als veilige haven Door Netty Jongepier Groepsopvoeders in residentiële voorzieningen
Nadere informatieDilemmas in child protection. Methods and decision-maker factors influencing decision-making in child maltreatment cases.
Dilemmas in child protection Methods and decision-maker factors influencing decision-making in child maltreatment cases Cora Bartelink Cora Bartelink Dilemmas in child protection Methods and decision-maker
Nadere informatieSamenvatting Het draait om het kind
Samenvatting Het draait om het kind Visie op monitoring in de opvoedingsvariant van pleegzorg Inleiding Aangezien de pleegzorg een onvoldoende geobjectiveerd overzicht heeft van hoe het met de jeugdige
Nadere informatieNaar een nieuw perspectief. M.A.Gelsing GZ-psycholoog behandelcoördinator
Naar een nieuw perspectief M.A.Gelsing GZ-psycholoog behandelcoördinator Naar een nieuw perspectief Vragen naar aanleiding van Casus Omar Behandelvisie: perspectief van de jongere en doelrealisatie Doelgroeponderzoek
Nadere informatieChildren with Emotional and Behavioral Disorders in Special Education: Placement, Progress, and Family Functioning. Introductie
Children with Emotional and Behavioral Disorders in Special Education: Placement, Progress, and Family Functioning Proefschrift Regina Stoutjesdijk Nederlandse samenvatting Introductie Kinderen met specifieke
Nadere informatiegezinsvormen [ behandeling in een gezin ]
gezinsvormen [ behandeling in een gezin ] 03 Gezinshuis meestal een passend antwoord op een uithuisplaatsing voorwoord Ambiq biedt specialistische zorg aan kinderen, jongeren, hun ouders en volwassenen
Nadere informatieDr Danielle (DEMC) Jansen. Universitair Medisch Centrum Groningen Afdeling Gezondheidswetenschappen
Heeft Talant het kaf of het koren? Een onderzoek naar de werkzaamheid en implementatie van methodieken in de zorg en ondersteuning voor mensen met een verstandelijke beperking bij Talant Dr Danielle (DEMC)
Nadere informatieBijlage 1-3 Bouwstenen Blok C1
Nr Hoofdgroep Product beschrijving 1 Time-outvoorziening/ tussenvoorziening Time-outvoorziening/ tussenvoorziening 44A06 38520 0-18 Preventieve voorzieningen bedoeld voor jongeren die even tot rust moeten
Nadere informatieKetenzorg voor suïcidaliteit
Ketenzorg voor suïcidaliteit Marie Van Broeckhoven Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel marie.vanbroeckhoven@dagg-cgg.be Meer onderzoek nodig Sterke evidentie Acties gezondheidszorg Beperking toegang tot
Nadere informatieBehandelmotivatie bij jeugdigen in Forensisch Behandelcentrum Amsterbaken
Behandelmotivatie bij jeugdigen in Forensisch Behandelcentrum Amsterbaken Samenhang tussen de sfeer op de leefgroep en behandelmotivatie Masterscriptie Forensische Orthopedagogiek Pedagogische en Onderwijskundige
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatieKenniskring. Entree van zorg voor jeugd. Bijeenkomst 2 19 nov 2012. Kindermishandeling: van afwachten tot uithuisplaatsen. Thema
Kenniskring Entree van zorg voor jeugd Bijeenkomst 2 19 nov 2012 Thema Kindermishandeling: van afwachten tot uithuisplaatsen UMCG Panoramazaal, Groningen Besluitvorming bij verdenking van kindermishandeling
Nadere informatieInclusief onderwijs aan kinderen met Downsyndroom. Gert de Graaf, Stichting Downsyndroom, Nederland
Inclusief onderwijs aan kinderen met Downsyndroom Gert de Graaf, Stichting Downsyndroom, Nederland www.downsyndroom.nl/reviewinclusive Aantal kinderen met Downsyndroom (4-13 jaar) dat in Nederland naar
Nadere informatieJeugdzorg naar gemeente: agenda voor inhoudelijke vernieuwing
Jeugdzorg naar gemeente: agenda voor inhoudelijke vernieuwing Tom van Yperen Nederlands Jeugdinstituut 18 januari 2012 te Den Bosch t.vanyperen@nji.nl / s.vanhaaren@nji.nl Waarom de stelselwijziging? 1.
Nadere informatieWat werkt? En komt dit tot zijn recht in het nieuwe wettelijke kader?
Wat werkt? En komt dit tot zijn recht in het nieuwe wettelijke kader? "De OTS 90 jaar: versleten of vitaal? Prof. Wim Slot Watwerkt? Meer nadruk op veerkracht en beschermende factoren Activeren/ mobiliseren
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieUniversity of Groningen
University of Groningen Heeft Talant het kaf of het koren?een onderzoek naar de werkzaamheid en implementatie van methodieken in de zorg en ondersteuning voor mensen met een verstandelijke beperking bij
Nadere informatieVerwachte en ervaren barrières bij toeleiding naar zorg voor jeugd: percepties van jongeren en ouders. Welke lessen zijn er voor het werken met GIZ?
Verwachte en ervaren barrières bij toeleiding naar zorg voor jeugd: percepties van jongeren en ouders. Welke lessen zijn er voor het werken met GIZ? Symposium GIZ ontrafeld Donderdag 11 april Danielle
Nadere informatieDe invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag
Date 14-10-2011 1 De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag Marga Martens Promovenda Rijksuniversiteit Groningen Consulent doofblindheid Koninklijke Kentalis Begeleiderscongres
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :
Nadere informatie