JAARVERSLAG 2009 VERKORTE VERSIE

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2009 VERKORTE VERSIE

2 OVERZICHT SPEO EUR miljoen Fondsvermogen per 1 januari Beleggingsopbrengsten Bijdragen werkgever/deelnemers Pensioenuitkeringen Overig Fondsvermogen per 31 december m + 43 m + 32 m -16 m -3 m 493 m m -111 m + 23 m -15 m -4 m 437 m Technische voorziening (marktrente) (netto contante waarde pensioenverplichting) Dekkingsgraad - Dekkingsgraad op basis van marktrente (*) -Marktrente - Vereist vermogen 529 m 93,2% 3,87% 113,7% 520 m 84,0% 3,53% 112,6% Beleggingsresultaat + 9,0% -20,0% Toeslag (**) 0% 2,75% Aantal deelnemers Actieven Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden (*) Per 31 december 2009 is rekening gehouden met een opslag van 4% op de pensioenvoorziening vanwege de verwachte toename van de levensverwachting. Hierdoor daalt de dekkingsgraad per 31 december 2009 met ongeveer 4%. (**) Toeslag: dit betreft de verhoging van de pensioenaanspraken van actieve deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden met 2,75% per 1 januari In 2009 heeft er geen CAO verhoging plaatsgevonden en is er geen toeslag verleend. 2

3 VOORWOORD Beste deelnemer, Het afgelopen jaar is voor de Stichting Pensioenfonds Elsevier-Ondernemingen een jaar geweest van voorzichtig herstel. Sinds het dieptepunt van maart 2009 heeft de dekkingsgraad van het fonds zich enigszins hersteld. Met een dekkingsgraad van 93% per eind december 2009 loopt het fonds voor op het herstelplan. De recente ontwikkelingen laten echter zien dat het herstel nog broos is. Hoewel SPEO niet direct belegt in Griekse staatsleningen zijn wij zeer gevoelig gebleken voor de problemen in de eurozone. Het fonds belegt een groot deel van haar vermogen in relatief veilige staatsleningen in Nederland, Duitsland en Frankrijk. blijft het fonds gevoelig voor de zeer volatiele financiële markten. Het jaarverslag 2009 is op 20 mei 2010 goedgekeurd door de raad van deelnemers. In dit verkorte jaarverslag hebben wij de belangrijkste elementen voor u samengevat. Het uitgebreide verslag kunt u downloaden via de website Als u geen toegang heeft tot internet kunt u het verslag ook opvragen via het secretariaat. Fokko Covers Directeur SPEO Juni 2010 Binnen de eurozone worden deze landen gezien als veilige vluchthaven waardoor de rente op staatsleningen zeer sterk is gedaald. Op het ogenblik staat de rente op een historisch bijzonder laag niveau. Als de rente daalt moet het fonds meer geld reserveren voor toekomstige pensioenverplichtingen. Hoewel wij een groot deel van het renterisico hebben afgedekt 3

4 VERSLAG VAN HET BESTUUR Inleiding De kredietcrisis heeft in hoge mate een stempel gedrukt op het afgelopen jaar. Als gevolg van de problemen op de financiële markten zijn veel Nederlandse pensioenfondsen eind 2008 in een situatie van dekkingstekort beland. Het eerste kwartaal van 2009 is door veel fondsen gebruikt om een herstelplan op te stellen. Inmiddels zijn de meeste plannen goedgekeurd door de toezichthouder. Vanaf het dieptepunt in maart 2009 hebben de financiële markten geleidelijk de weg naar boven hervonden. De aandelenmarkten hebben in het tweede en derde kwartaal van 2009 een fors herstel laten zien, terwijl de markt voor bedrijfsobligaties geleidelijk is genormaliseerd. Ook SPEO is hard geraakt door de gevolgen van de kredietcrisis en het jaar 2009 heeft voornamelijk in het kader gestaan van risicoreductie en herstel. Het eerste kwartaal is gewerkt aan een herstelplan ten behoeve van De Nederlandsche Bank. Met de werkgever is een financiële bijdrage overeengekomen, zodat een dreigende korting op aanspraken is voorkomen. Verder is een continuïteitsanalyse opgesteld, waarin het fonds laat zien hoe het ook op lange termijn herstelt naar het gewenste niveau. Het bestuur heeft zich gedurende 2009 uitgebreid gebogen over het beleggingsbeleid. In 2007 is het vermogensbeheer uitbesteed aan externe vermogensbeheerders. In 2008 is gebleken dat de beleggingsmandaten risicovoller waren dan gedacht. Het bestuur heeft in 2008 en 2009 maatregelen genomen om deze risico s te beperken, zonder onnodige verliezen te incasseren. De mandaten met de vermogensbeheerders zijn aangescherpt. Een van de aandelenmandaten is eind 2009 omgezet in een passief mandaat. Verder is besloten tot een strategische heroriëntatie teneinde het beleggingsbeleid te herijken en meer in lijn te brengen met het door het fonds beoogde risicoprofiel. Deze strategische herijking zal in de eerste helft van 2010 uitgevoerd worden. Eind 2009 is besloten tot het instellen van een breed samengestelde commissie inhaaltoeslagen, die zal onderzoeken op welke wijze het toekennen van inhaaltoeslagen evenwichtig ingevuld kan worden. Verder is een commissie communicatie ingesteld die tot taak heeft een communicatieplan op te stellen en de huidige wijze van communiceren kritisch onder de loep te nemen. Naar verwachting zullen beide commissies medio 2010 met hun aanbevelingen komen. 4

5 Herstelplan Als gevolg van de kredietcrisis is SPEO eind 2008 in een situatie van dekkingstekort geraakt. In maart 2009 heeft het fonds een herstelplan opgesteld waarin het laat zien hoe het binnen een periode van vijf jaar herstelt tot de minimum vereiste dekkingsgraad van 105%. De belangrijkste herstelmaatregelen zijn de volgende: Handhaving van de pensioenpremie op het maximum van 17% van de loonsom gedurende de looptijd van het herstelplan Geen toeslagverlening zolang het fonds zich in een situatie van dekkingstekort bevindt (dekkingsgraad lager dan 105%) Een financiële toezegging van de werkgever van 48 miljoen, uit te keren in vijf jaarlijkse termijnen zolang het fonds zich in een situatie van dekkingstekort bevindt. Het herstelplan is op 1 juli 2009 formeel goedgekeurd door de Nederlandsche Bank. Op 1 juli 2009 is van de werkgever de eerste bijdrage van 9,6 miljoen ontvangen, vermeerderd met 1,2 miljoen aan rente. Ontwikkeling levensverwachting Het CBS heeft eind 2009 een nieuwe prognose van de levensverwachting gepubliceerd waaruit blijkt dat de levensverwachting van zowel mannen als vrouwen sterker is gestegen dan verwacht. Deze nieuwe prognose is voor De Nederlandsche Bank aanleiding geweest om fondsen te vragen al per 31 december 2009 rekening te houden met deze ontwikkelingen. Op verzoek van het bestuur heeft de actuaris van het fonds een berekening gemaakt van de verwachte effecten voor het fonds. Op basis hiervan heeft het bestuur besloten per 31 december 2009 een opslag van 4% van de technische voorziening op te nemen in verband met de verwachte aanpassing van de prognosetafels. In onderstaande grafiek wordt de resterende levensverwachting op 65- jarige leeftijd weergegeven. De afgelopen vijf jaar is deze sterk toegenomen. Per eind december 2009 lag het fonds voor op het herstelplan. 5

6 Ontwikkeling van de dekkingsgraad De dekkingsgraad van het fonds is in de loop van 2009 gestegen van 84% naar 93%. De belangrijkste factoren die van invloed zijn op de dekkingsgraad worden onderstaand nader toegelicht. Herstel financiële markten: na een aanvankelijk zeer slechte start hebben de financiële markten vanaf maart 2009 een gestaag herstel ingezet. De aandelenbeurzen zijn ten opzichte van het laagste punt met meer dan 50% gestegen. Het fonds heeft over 2009 een rendement behaald van 9%, waarmee een deel van het in 2008 geleden verlies is goedgemaakt. Bijdrage werkgever: door de bijdrage van de werkgever is de dekkingsgraad per 1 juli 2009 met ongeveer 2 procentpunt is gestegen. Gezien het voorwaardelijke karakter van de toezegging van de werkgever wordt voor het bepalen van de dekkingsgraad geen rekening gehouden met toekomstige bijdragen. Stijging van de rente: gedurende 2009 is de rente licht gestegen, van 3,53% per eind 2008 tot 3,87% per eind Als de rente stijgt hoeft het fonds minder geld te reserveren om de toekomstige pensioenverplichtingen na te kunnen komen. De dekkingsgraad heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: 150% 140% 130% 132% 137% 120% 110% 110% 113% 100% 90% 80% 84% 81% 89% 97% 97% 93% 94% 90% 70% Maart 2009 Juni 2009 Sep 2009 Dec 2009 Aangep 2010 Maart 2010 Mei Door de verwachte aanpassing van de levensverwachting daalt de dekkingsgraad van per 31 december 2009 van 97% naar 93%. De dekkingsgraad daalt in mei naar 90% door de daling van de rente naar 3,15% per 31 mei

7 Beleggingsbeleid Het beleggingsbeleid van SPEO is er op gericht de middelen van het fonds op verantwoorde wijze te beleggen om de uitkering van toegezegde pensioenen op korte en lange termijn gestand te kunnen doen. Het fonds beoogt risico s te beperken door het renterisico op vastrentende waarden alsmede de valutarisico s op haar beleggingen zoveel mogelijk af te dekken. Daarnaast wordt er naar gestreefd het risico op zakelijke waarden te beperken, door een brede portefeuille met aandelen, staats- en bedrijfsobligaties, vastgoed en grondstoffen. Het jaar 2009 heeft vooral in het kader gestaan van het beperken van de beleggingsrisico s. Zo is begin 2009 de strategische weging van de zakelijke waarden teruggebracht naar 34% (47,5% in 2008). De risico s op vastrentende waarden zijn beperkt door het percentage bedrijfsobligaties terug te brengen naar 43% eind 2009 (51% eind 2008). In 2009 heeft het fonds een positief beleggingsresultaat behaald van 9,0%, waarmee een deel van het in 2008 geleden verlies van 20,0% is goedgemaakt. De beheerders laten ten opzichte van de benchmark een outperformance zien van 2,9%. Het is zeer teleurstellend dat geen van de geselecteerde beheerders er in is geslaagd om sinds de aanvang van de mandaten in 2007 een cumulatieve outperformance te laten zien. Zowel de vastrentende portefeuille als de zakelijke waarden hebben bijgedragen tot herstel van het fonds. De vastrentende waarden laten in 2009 een outperformance zien van gemiddeld 8,9% waarmee een deel van de underperformance van 2008 is weggewerkt. Deze outperformance is een gevolg van de normalisatie van de markt van bedrijfsobligaties. Als gevolg van de kredietcrisis zijn de risicopremies op de bedrijfsobligaties gedurende 2008 tot recordhoogte opgelopen. In de loop van 2009 zijn deze risicopremies snel gedaald. De aandelenbeheerders hebben in 2009 geprofiteerd van het herstel van de aandelenmarkten. Met een absoluut rendement van 30,6% en een 7

8 outperformance van 1,7% hebben de aandelen een deel van de negatieve performance over 2008 goedgemaakt. De investeringen in vastgoedfondsen hebben in 2009 zwaar geleden onder de problemen in de vastgoedsector en lopen met een negatief rendement van 20,2% ver achter op de doelstelling van gemiddeld 12% rendement. De belegging in grondstoffen (commodities) heeft met een rendement van 7,8% beperkt bijgedragen tot het herstel. Gedurende 2009 heeft het heroverwegen van het actief beleggen hoog op de agenda gestaan. Eind 2009 is een deel van de aandelenportefeuille omgezet in een passief mandaat. Het doel is om hiermee een rendement te behalen in lijn met de gekozen aandelenindex. Performance over geheel 2009 Categorie Strategische mix Performance Benchmark Relatief (*) Vastrentende waarden 66,0% 5,5% -3,1% 8,9% Aandelen 26,5% 30,6% 28,4% 1,7% Onroerend goed 5,0% - 20,2% 12,0% -28,8% Grondstoffen 2,5% 7,8% 10,0% -2,0% Totaal 100,0% 9,0% 6,1% 2,9% (*) geometrisch berekend: ((1+Rendement portfolio/100)/(1+rendement benchmark/100)-1)*100% 8

9 Verantwoordingsorgaan Conform de vereisten van de Pensioenwet heeft het fonds in april 2008 een verantwoordingsorgaan ingesteld, bestaande uit twee leden namens de werkgever, twee leden namens de actieve deelnemers en twee leden namens de pensioengerechtigden. Het verantwoordingsorgaan heeft als opdracht om te beoordelen of het bestuur bij haar besluiten voldoende evenwichtig omgaat met de belangen van de verschillende betrokkenen. Gedurende 2009 is vier maal vergaderd met het dagelijks bestuur van het fonds, waarvan drie maal met het voltallig verantwoordingsorgaan. Daarnaast heeft het verantwoordingsorgaan toegang gekregen tot de bestuursbesluiten van het fonds, de notulen van de bestuursvergaderingen, alsmede de onderliggende vergaderstukken. In april 2010 heeft het verantwoordingsorgaan zijn conclusies vastgelegd in het verslag van het verantwoordingsorgaan dat is opgenomen op pagina 11. Intern toezicht Aan het intern toezicht is invulling gegeven door de benoeming van een visitatiecommissie die begin 2009 voor het eerst onderzoek heeft gedaan naar de beleids- en bestuursprocessen van het fonds, de wijze van aansturing alsmede het risicomanagement op lange termijn. De visitatiecommissie heeft inzage gekregen in de belangrijkste bestuursdocumenten van het fonds en heeft zich vervolgens aan de hand van een drietal gesprekken met een delegatie van het bestuur een oordeel gevormd over de besturing van het fonds. In april 2009 heeft de visitatiecommissie verslag gedaan over haar bevindingen. Het bestuur van het fonds heeft de aanbevelingen van de visitatiecommissie in het algemeen overgenomen, met uitzondering van de aanbeveling om een beperking aan te brengen in de zittingstermijn van bestuursleden en leden van de beleggingscommissie. Gezien de beperkte beschikbaarheid van gekwalificeerde kandidaten voor genoemde functies vindt het bestuur een beperking van de zittingstermijn niet nodig. Het voornemen is om eens per drie jaar een visitatie uit te laten voeren. 9

10 Ontwikkelingen 2010 Over de ontwikkeling van de levensverwachting is hiervoor al gesproken. Naar verwachting zullen de nieuwe prognosetafels in de loop van 2010 uitgebracht worden. Het bestuur heeft in 2010 een strategische heroriëntatie in gang gezet met als doel om het beleggingsbeleid van het fonds in lijn te brengen met het door het fonds beoogde risicoprofiel. Hierbij zal gekeken worden naar beleggingsbeleid, beleggingsuitvoering en de wijze van toezicht. Begin 2010 is bij De Nederlandsche Bank een evaluatie ingediend van het herstelplan. Het herstel van het fonds loopt voor op het herstelplan waarin een dekkingsgraad werd beoogd van 89% per eind Naar aanleiding van de gevolgen van de kredietcrisis voor de Nederlandse pensioenwereld heeft minister Donner enkele commissies ingesteld die begin 2010 hebben gerapporteerd over hun bevindingen. De commissie Frijns heeft onderzoek heeft gedaan naar het beleggingsbeleid en het risicobeheer van Nederlandse pensioenfondsen. Veel van de door de commissie Frijns opgestelde aanbevelingen op het gebied van beleggingsbeleid en risicomanagement zullen meegenomen worden in de strategische heroriëntatie. De commissie Goudswaard heeft onderzoek gedaan naar de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel. De door de commissie Goudswaard aangedragen maatregelen om het pensioenstelsel op termijn betaalbaar te houden zullen in eerste instantie onderwerp van gesprek worden tussen de sociale partners. Het effect van de geleidelijke verhoging van de AOWleeftijd naar 67 jaar, zoals voorgesteld door het kabinet, zal eveneens worden onderzocht in het kader van de strategische heroriëntatie. 10

11 VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN Het bestuur van het pensioenfonds dient verantwoording af te leggen aan het verantwoordingsorgaan over het beleid en de wijze waarop het is uitgevoerd, alsmede over de naleving van de principes voor goed pensioenfondsbestuur en of het bestuur bij haar besluiten voldoende evenwichtig omgaat met de belangen van de verschillende betrokkenen. Het verantwoordingsorgaan heeft de taak om hier een oordeel over te geven. In 2009 is het verantwoordingsorgaan vier keer bijeengekomen met het dagelijks bestuur en de directeur van SPEO, waarvan drie keer met het voltallig verantwoordingsorgaan. In deze vergaderingen heeft het dagelijks bestuur toelichting gegeven op het gevoerde beleid en heeft het verantwoordingsorgaan gelegenheid gekregen tot het stellen van vragen. Verder heeft het verantwoordingsorgaan inzage gekregen in de notulen en besluitenlijsten van de bestuursvergaderingen en is het voorzien van andere relevante informatie. Voorts heeft het verantwoordingsorgaan toelichting gegeven op zijn oordeel in de jaarvergadering. Het verantwoordingsorgaan constateert dat het herstel van de financiële markten en de door het bestuur genomen maatregelen inzake het beleggingsbeleid positief hebben uitgepakt. Ondanks het door de DNB verplicht gestelde conservatieve beleggingsbeleid was het portefeuillerendement van 9,0% in 2009 hoger dan het benchmark rendement, resulterend in een relatieve outperformance van 2,9%. Dit rendement heeft bijgedragen tot een stijging van de dekkingsgraad van 84% naar 93%, hetgeen hoger is dan oorspronkelijk in het herstelplan is voorzien. Het verantwoordingsorgaan is van mening dat in het door de DNB goedgekeurde herstelplan is gestreefd naar een evenwichtige aanpak van de belangen van de deelnemers en de werkgever van het pensioenfonds. De met het bestuur overeengekomen bijstorting door de werkgever heeft geleid tot ongeveer 2%-punt verdere stijging van de dekkingsgraad. Op basis van het voorgaande, de tijdens de vergaderingen gegeven toelichtingen op het uitgevoerde beleid, de inhoud van de verstrekte informatie en de door het dagelijks bestuur gegeven antwoorden op vragen, is het verantwoordingsorgaan als geheel van oordeel dat het bestuur in 2009 een evenwichtig beleid heeft gevoerd. Het verantwoordingsorgaan, Han de Vries, voorzitter Remco Berrevoets, secretaris Pim van Dokkum Peter Roessel Jan Visser Jan bij de Weg 20 april

12 VEREENVOUDIGDE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING EUR miljoen ACTIVA Beleggingen - Vastgoedbeleggingen - Aandelen - Vastrentende waarden -Commodities - Derivaten m 478 m 38 m 149 m 282 m 5 m 4 m m 395 m 19 m 116 m 223 m 5 m 32 m Herverzekeringen Diverse vorderingen Liquide middelen - 8 m 28 m - 7 m 61 m PASSIVA Fondsvermogen - Stichtingskapitaal en reserves - Technische voorziening 514 m 493 m -36 m m 463 m 437 m -83 m m Overige schulden + 21 m + 26 m EUR miljoen Baten Premies van werkgevers en deelnemers Doorberekende kosten Beleggingsresultaat m + 32 m + 1 m + 41 m m + 23 m + 1 m -113 m Lasten Mutatie technische voorziening Pensioenuitkeringen Uitvoeringskosten Saldo overdrachten van rechten Herverzekeringen Saldo van baten en lasten - 27 m - 9 m - 16 m - 2 m m m m - 15 m - 2 m - 1 m m Bestemming saldo Overige reserves Mutatie herwaarderingsreserve + 47 m m + 28 m 12

13 SPEO WEBSITE SPEO heeft vorig jaar de website vernieuwd. U vindt hier informatie over de organisatie van het fonds, de ontwikkeling van de dekkingsgraad, maar ook algemene informatie over de pensioenregeling en wat u moet doen ingeval van huwelijk of uitdiensttreding en dergelijke. De bedoeling is om door middel van de website de deelnemers frequenter te informeren over de ontwikkelingen binnen het fonds. Op deze wijze kunnen wij u bijvoorbeeld snel inzicht geven in de ontwikkeling van de dekkingsgraad of over de stand van zaken met betrekking tot het herstelplan. Wij zijn uiteraard zeer geïnteresseerd in uw mening over de website. Laat ons gerust weten als u bepaalde informatie mist. Het adres van de website is 13

14 PENSIOENZAKEN Voorlichtingsbijeenkomsten In mei zijn voor deelnemers die binnenkort met pensioen of prepensioen/vut gaan voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd in Amsterdam en Doetinchem. Tijdens deze bijeenkomsten is uitgebreid ingegaan op de keuzemogelijkheden die door SPEO geboden worden bij ingang van het pensioen, zoals hoog-laagconstructies of het vervroegen of uitstellen van het pensioen. De pensioenbijeenkomsten worden twee maal per jaar georganiseerd. In principe wordt iedereen hiervoor uitgenodigd die ongeveer 12 maanden voor zijn (pre)pensionering staat. Voor vragen over de voorlichtingsbijeenkomsten kunt u zich wenden tot Brigitte van Buuren. Daarnaast hebben wij in mei bijeenkomsten georganiseerd over het Uniform Pensioenoverzicht (UPO). Deze bijeenkomsten zijn zeer druk bezocht, met in totaal meer dan 100 medewerkers in Amsterdam en Doetinchem. Waardeoverdrachten Omdat de dekkingsgraad van SPEO lager is dan 100% zijn waardeoverdrachten van en naar SPEO voorlopig opgeschort. Dit houdt in dat als u van werkgever verandert, uw opgebouwde aanspraken niet overgedragen kunnen worden aan een ander pensioenfonds. Dit geldt ook als u pensioenaanspraken van een vorige werkgever over zou willen dragen aan SPEO. Waardeoverdrachten zijn pas weer mogelijk als de dekkingsgraad stijgt tot boven 100%. Het is echter wel verstandig om verzoeken tot waardeoverdracht toch in te dienen bij het fonds. Als u namelijk binnen zes maanden na indiensttreding uw waardeoverdracht aanvraagt, heeft u een wettelijk recht op waardeoverdracht. Voor nadere informatie en opgaveformulieren verwijzen wij u naar de website van SPEO ( 14

15 BESTUURLIJKE WIJZIGINGEN Per 1 januari 2010 is André de Klerk toegetreden tot het bestuur namens de werkgevers in de vacature die was ontstaan door het vertrek van Jan Vos. Joep Everts is per 1 januari 2010 opgevolgd door Hans Visser, op voordracht van de raad van deelnemers. Naar aanleiding van het terugtreden van Jaap Schepen uit de beleggingscommissie is de heer Jan Overmeer per 1 oktober 2009 benoemd tot extern voorzitter van de beleggingscommissie. Jan bij de Weg is per 1 januari 2010 namens de werkgever toegetreden tot het verantwoordingsorgaan in plaats van André de Klerk. 15

16 COLOFON Dit is een uitgave van de Stichting Pensioenfonds Elsevier- Ondernemingen bestemd voor deelnemers aan de pensioenregelingen van Reed Elsevier in Nederland. Mocht u opmerkingen hebben naar aanleiding van deze nieuwsbrief, of heeft u een onderwerp waar u in een volgende uitgave graag over geïnformeerd zou willen worden, dan kunt u dit mailen naar info@speo.nl. Voor al uw pensioenvragen kunt u terecht bij Brigitte van Buuren, per e- mail via info@speo.nl of telefonisch via Stichting Pensioenfonds Elsevier-Ondernemingen Radarweg NX Amsterdam Postbus AL Amsterdam Telefoon: Fax: info@speo.nl Website: Bestuur Benoemd door de werkgever Jaap Schepen (voorzitter) Jurgen Stoffer (plv. voorzitter) André de Klerk Martin Tanke Jan Heijting (plv. bestuurslid) Benoemd door de Raad van Deelnemers Marcel Toebak (secretaris) Ab Pouwels (plv. secretaris) Remko Nods Hans Visser Anne Lievaart-Bode (plv. bestuurslid) Pensioenfonds Directeur Fokko Covers Administratie en secretariaat Ger de Rooij Daniëlle Wijaya-Warner Cynthia Redering Ernestine Umutoni Actuariële afdeling Brigitte van Buuren Bas van Zanden Beleggingen Jacob Schoenmaker 16