Stages in de spotlight. Begeleiden van mbo-leerlingen op de werkvloer

Transcriptie

1 Stages in de spotlight Begeleiden van mbo-leerlingen op de werkvloer

2 Inleiding Deze brochure is bedoeld om praktijkopleiders te ondersteunen bij het begeleiden van leerlingen. U krijgt snel een beeld van alle zaken waarmee u te maken krijgt als u een leerling een stageplaats aanbiedt. De brochure bevat veel praktische tips (onder andere van collega praktijkopleiders), waardoor het begeleiden van de leerling prettig verloopt en een leuke, uitdagende aanvulling is op het dagelijkse werk. We wensen u veel succes bij de begeleiding van uw toekomstige medewerkers! Meer informatie over stages en het begeleiden van leerlingen vindt u op Mijn tip voor een beginnende praktijkopleider? Blijf gewoon! Ga niet boven je leerlingen staan. Leerlingen gaan dan tegen je op kijken en durven je geen vragen meer te stellen. Dat werkt niet! Zorg ervoor dat je zichtbaar en aanspreekbaar bent. Wees ook consequent en duidelijk over je verwachtingen en heel belangrijk maak af en toe een geintje! Rob Wanrooij, Praktijkopleider Nabewerking bij Senefelder Misset Verkozen tot Beste Praktijkopleider 2009 Inhoud Praktijkopleider: u heeft de regie Werving & selectie Introductie & stageplan Begeleiding Beoordeling Stagetaal Wat betekenen al die vaktermen uit het onderwijs? Stages in de spotlight

3 1. Praktijkopleider: u heeft de regie Iedere mbo-leerling brengt een deel van zijn opleiding binnen een bedrijf door. De bedoeling is dat de leerling tijdens deze stage op de werkvloer zo normaal mogelijk meedraait in de dagelijkse werkzaamheden van de gekozen beroepsrichting. Als praktijkopleider heeft u een centrale rol bij het praktijkleren. Uw deskundigheid en inzet, maar ook uw motiverende houding zijn bepalend voor een succesvolle stage van een leerling. Leerlingen houden je scherp! Een voordeel van leerlingen vind ik dat ze je scherp houden. Als je geen leerlingen hebt, doe je je werk steeds meer automatisch en denk je er niet meer bij na. Maar als je leerlingen hebt, ben je verplicht om regelmatig na te denken over hoe en waarom je iets op een bepaalde manier doet, want je moet het wel kunnen uitleggen! Doordat we veel leerlingen hebben, blijft het niveau van het team hoger. Jan Noordeloos, Opleider bij PCM Uitgevers Niemand is volmaakt natuurlijk. Maar een goede praktijkopleider: biedt begeleiding, duidelijkheid en structuur is vriendelijk en toegankelijk neemt de leerling serieus helpt de leerling geeft het goede voorbeeld heeft verstand van zijn vak kan goed en duidelijk uitleg geven is betrokken bij de leerling en toont belangstelling, ook voor diens persoonlijke situatie komt afspraken na Stages in de spotlight 3

4 Creëer goede stageplaatsen Vaak komt een bedrijf toevallig in contact met een leerling. Bijvoorbeeld doordat een leerling belt om te vragen of het bedrijf een stageplek heeft. Het bedrijf bekijkt snel wat er mogelijk is en neemt een besluit. Komt dit u bekend voor? Een bedrijf kan er ook voor kiezen oog op voldoende begeleiding)? om de regie zelf in handen te Welke eisen stelt u aan de leerling? nemen en op voorhand een aantal Welke vaardig heden en persoons - weloverwogen keuzes te maken kenmerken zijn van belang? over het aannemen van leerlingen. Hoe gaat u de begeleiding De volgende vragen helpen u daarbij: organiseren en hoeveel tijd heeft u voor begeleiding? Van welke opleidingsrichtingen zou Is er een geschikte werkplek voor u leerlingen willen hebben? Van welk de leerling? niveau? En van welke school? Wat kunt u de leerling bieden Wilt u een leerling voor een heel (stagevergoeding, reiskostenvergoeding, schooljaar een stageplek bieden of interessante opdrachten enz.)? voor een kortere periode (drie tot vijf Kan de leerling samenwerken met maanden)? Of is een snuffelstage anderen zodat hij in contact komt (één tot drie weken) een optie? met collega s? Welke periode van het jaar is het Hoe borgt u bovenstaande afspraken handigst voor de stage? binnen de organisatie? Welke taken kan de leerling uitvoeren? Kan hij gewoon meedraaien op de Als u binnen uw bedrijf niet degene bent afdeling? Of zijn er speciale projecten die boven staande besluiten kan nemen, die hij kan doen? zorg er dan voor dat u als praktijk opleider Heeft u één of meerdere stageplaatsen wel bij de discussie hierover betrokken om leerlingen op te leiden? En hoeveel wordt! Hiermee voorkomt u dat er leerlingen wilt én kunt u maximaal beslissingen worden genomen die op de tegelijkertijd opleiden (ook met het werkvloer niet goed uitvoerbaar zijn. Goede redenen om een leerling aan te nemen Een prima manier om een leergierige en gemotiveerde arbeidskracht in huis te halen. Veel leerlingen gaan na de opleiding aan het werk bij hun stagebedrijf. Een leerling heeft een frisse kijk op uw bedrijf en is vaak goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Leerlingen wisselen ervaringen met elkaar uit. Hierdoor kunt u uw aantrekkingskracht als werkgever vergroten. Een leerling kan een belangrijke opdracht doen waar u zelf geen tijd voor heeft. De leerling kan een deel van de makkelijke klussen overnemen van ervaren medewerkers. U zorgt ervoor dat enthousiaste, talentvolle jongeren behouden blijven voor de branche en u geeft ze de kans om werkervaring op te doen. Belangrijk dat de leiding achter je staat Om goed te kunnen opleiden, is het noodzakelijk dat de leiding achter je staat. Als je onvoldoende ruimte krijgt, probeer het management dan te overtuigen van de voordelen van opleiden. Want die zijn er! Mensen verdienen zichzelf terug omdat ze goed zijn opgeleid en opgeleide mensen zijn vaak gemotiveerd! Rob Wanrooij, Praktijkopleider Nabewerking bij Senefelder Misset 4 Stages in de spotlight

5 Test uzelf: hoe deskundig bent u? Lees onderstaande stellingen door en kruis bij iedere stelling ja of nee aan. Soms is het moeilijk dat u alleen deze twee antwoordmogelijkheden hebt, kies dan het antwoord dat het beste past. Succes! Ik hou rekening met de manier waarop mijn leerling het beste leert o ja o nee Ik plan vaste momenten voor voortgangsgesprekken o ja o nee De leerling en ik weten waarop de leerling aan het eind van de stage beoordeeld wordt o ja o nee Ik geef de leerling regelmatig opbouwende feedback en geef hem de kans om zich te verbeteren o ja o nee Ik vraag de leerling regelmatig hoe hij zijn begeleiding ervaart o ja o nee Ik toon interesse in de leerling en luister naar hem o ja o nee Ik ben me bewust van mijn voorbeeldfunctie en handel hiernaar o ja o nee Ik maak voor iedere leerling een stageplan met een planning o ja o nee Ik laat zien hoe een taak/opdracht het best uitgevoerd kan worden o ja o nee Ik geef werkopdrachten waarvan veel te leren valt o ja o nee Ik stimuleer de leerling om zelf initiatieven te nemen o ja o nee Ik laat de werkzaamheden uitvoeren volgens relevante voorschriften (milieu, veiligheid enz.) o ja o nee Heeft u bij (bijna) alle uitspraken ja geantwoord? Dan begrijpt u waarschijnlijk wat leerlingen nodig hebben. Durft u het aan om de uitgebreide test te doen? Kijk dan op Info Veel verschillende woorden voor stage In deze brochure gebruiken wij het woord stage. Het is best mogelijk dat de school of de leerling waarmee u te maken krijgt, een ander woord voor stage gebruikt. Veel voorkomende synoniemen zijn: praktijkleren, werkplekleren of beroepspraktijkvorming (BPV). Een goede coach hoeft zijn stem niet te verheffen om gehoord te worden. Stages in de spotlight 5

6 Samen werk maken van stages Praktijkleren is meer dan een optelsom van leerling, school, bedrijf en GOC. Juist een optimaal samenspel tussen al deze betrokkenen maakt van de stage een succes. Onderstaande afbeelding maakt de verbanden inzichtelijk. Centraal staat vanzelfsprekend de leerling. Daaromheen de drie andere partijen: Het leerbedrijf, dat verantwoordelijk is voor de opleiding in het bedrijf, met de praktijkopleider als begeleider en coach. De school als verantwoordelijke voor de opleiding van de leerling en de begeleiding vanuit school. En de adviseur van GOC die de kwaliteit van het leerbedrijf beoordeelt en de praktijkopleider ondersteunt met informatie, scholing en begeleiding. Stage docent School Praktijkopleider Leerbedrijf Leerling Adviseur GOC Tip Cursus voor praktijkopleiders Op vindt u een agenda van bijeenkomsten en cursussen voor praktijkopleiders. 6 Stages in de spotlight

7 2. Werving en selectie Weet wie u zoekt! Zorg dat u goed weet wat voor leerling u zoekt. Welke opleidingsrichting? Welk niveau? Wat moet de leerling al kunnen? Wat voor taken krijgt de leerling? Over welke gedragskenmerken moet de leerling beschikken om deze taken goed te kunnen doen? Als u niet weet wie u zoekt, kunt u straks bij het sollicitatiegesprek ook niet bepalen of een leerling geschikt is. Als u wel weet wie u zoekt, kunt u heel gericht vragen stellen. Hierdoor vergroot u de kans dat u de juiste leerling krijgt! Neem het sollicitatie gesprek serieus Wij voeren met iedere leerling, die hier wil stagelopen, een sollicitatie gesprek. Wij hebben een lijst gemaakt met vragen, die we aan iedere leerling voorleggen. Dat werkt heel handig, want dan hoeven we niet iedere keer opnieuw het wiel uit te vinden. Tijdens het gesprek probeer ik een goed beeld te krijgen van wie ik voor me heb. Wij vinden het belangrijk dat leerlingen initiatieven nemen, inzet tonen, enthousiast zijn. Als een leerling me tijdens het gesprek niet kan overtuigen, dan gaan we niet met hem in zee. Kees van Wijck, Toneelmeester bij het Parktheater in Eindhoven Wij voeren met iedere leerling een sollicitatie gesprek Kees van Wijck Stages in de spotlight 7

8 Op zoek naar de juiste leerling? Vul het bedrijfsprofiel in en meld uw stageplek aan! Erkende leerbedrijven kunnen zich kosteloos profileren in het Register Leerbedrijven op en op de website Deze websites worden bezocht door docenten en leerlingen die op zoek zijn naar stageplaatsen. U kunt hier informatie plaatsen over uw bedrijf, de opleidingsmogelijkheden en de stageplaats die u in de aanbieding heeft. Stap 1 Maak het bedrijfsprofiel In het bedrijfsprofiel kunt u een goed beeld geven van uw bedrijf. Hoe gaat u om met opleiden? Wat voor soort bedrijf is het? Wat is de omvang? Wat produceren jullie? Heeft uw bedrijf al vaker leerlingen opgeleid? Zijn jullie makkelijk te bereiken met openbaar vervoer? Hoe: Op kiest u voor de button Praktijkleren en u gaat naar Aanpassen bedrijfsprofiel. De bedrijfsgegevens die bekend zijn bij GOC, zijn al ingevuld, waardoor het opstellen van het profiel u weinig tijd kost. Om in te kunnen loggen heeft u een inlogcode en een wachtwoord nodig. Mocht u de inlogcode en/of het wachtwoord niet (meer) hebben, dan kunt u deze bij GOC opvragen. Stap 2 Meld uw stageplaats aan U kunt op de website van GOC een stageplaats aanmelden. U kunt aangeven wat de kenmerken zijn van de stageplaats. Naar wat voor een leerling bent u opzoek. Wat kan de leerling in uw bedrijf leren? Van welke opleidingsrichting zoekt u een leerling? Wat moet de leerling al kunnen? Hoe: Op kiest u voor de button Praktijkleren en u gaat naar Melden stageplaats. U komt dan automatisch op de site van Vacaturekracht terecht. De bedrijfsgegevens die bekend zijn bij GOC, zijn al ingevuld. Wanneer u het bedrijfsprofiel heeft ingevuld, staat dit ook al klaar. Uw vacature wordt automatisch geplaatst op Stap 3 Bekijk het resultaat op de websites! Op vindt u in het Register Leer bedrijven uw bedrijfsprofiel. Op staat het bedrijfsprofiel én informatie over de stageplaats(en) die u heeft. Info Mooi meegenomen! Het Register Leerbedrijven is direct gelinkt aan Dit is de website voor stages in het beroeps onderwijs van de gezamenlijke kennis centra van beroepsonderwijs bedrijfsleven, die meer dan 40 verschillende branches vertegenwoordigen. Deze website wordt dagelijks geactualiseerd en bezocht door veel leerlingen, stagebegeleiders en docenten. Tip Meer kans op een goede match met Vacaturekracht Vacaturekracht is dé ontmoetingsplaats voor vraag en aanbod van personeel in de grafimediabranche. Vanaf nu is het ook mogelijk om stageplaatsen in de creatieve industrie aan te melden. Zo vergroot u de kans dat u gevonden wordt door de juiste leerling. 8 Stages in de spotlight

9 Met de leerling aan tafel Wie gaat het sollicitatiegesprek met de leerling voeren? Het ligt voor de hand dat zowel de praktijkopleider als een leidinggevende of personeelsmanager bij het gesprek aanwezig is. Maak van te voren afspraken wie het gesprek voert. Hoe bouwt u het sollicitatiegesprek op? 1 Opening Stel de leerling op zijn gemak, stel uzelf en eventuele collega voor en licht de opbouw van het gesprek toe. Vertel de leerling dat hij tijdens het gesprek vragen kan stellen. 2 Informatie over uw bedrijf Ga eerst na wat de leerling al weet. Wat voor beeld heeft hij van het bedrijf en het werk? Vul aan waar nodig. Vraag ook wat de leerling nog wil weten. Hiermee voorkomt u dat u zelf lang aan het woord bent of dingen vertelt die de leerling al weet. 3 Vragen aan de leerling Waarom wil hij deze stageplaats? Wat zijn de leerdoelen? Wanneer start de stage en hoe lang duurt deze? Wat verwacht de leerling van het werk en de begeleiding? Welke ervaring heeft hij al? Zijn er voorbeelden waaruit blijkt dat hij over de juiste competenties beschikt? Als een leerling een Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) en/of een portfolio heeft, neem deze dan samen door! 4 Informatie over de stageplaats Geef duidelijke en eerlijke informatie over de stageplaats. Welke taken krijgt de leerling? Met wie gaat de leerling samenwerken? Hoe ziet de werkplek eruit? Waaruit bestaat de begeleiding? 5 Vragen van de leerling Misschien heeft de leerling tijdens het gesprek al veel vragen gesteld. Zo niet, nodig hem dan in ieder geval uit om dit te doen! 6 Afronding Neem praktische zaken door zoals werktijden, stagevergoeding, afspraken over vrije dagen, regels die voor iedereen binnen het bedrijf gelden (bijvoorbeeld over kleding voorschriften of een geheimhoudingsverklaring) enz. Ga na of de leerling nog steeds belangstelling heeft en geef informatie over de verdere procedure. Stages in de spotlight 9

10 Een leerling aannemen Wanneer u een leerling wilt aannemen én de leerling wil ook bij u stagelopen, dan moeten er nog enkele praktische zaken worden geregeld. Wanneer uw bedrijf nog niet door ons erkend is als leerbedrijf, dan moet u het eerst aanmelden voor erkenning. Dit kan eenvoudig via internet: Zodra uw aanmelding binnen is, neemt één van de adviseurs van GOC contact met u op om u verder te begeleiden bij de aanmelding. Met een leerling die de Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgt, sluit u een arbeidsovereenkomst af. De leerling komt dan bij uw bedrijf in dienst en krijgt een salaris. Daarnaast sluit u een Praktijkovereenkomst (POK) af die door de school, de leerling, uw bedrijf en GOC wordt ondertekend. Een POK en informatie hierover kunt u krijgen bij de school. Tips voor het sollicitatiegesprek Laat de leerling aan het woord Dit bereikt u door open vragen te stellen en veel door te vragen. Bedenk: ook solliciteren, moeten ze nog leren! Houd er rekening mee dat de leerling niet veel ervaring heeft met het voeren van gesprekken bij bedrijven. Stel de leerling op z n gemak, maak een grapje om de spanning te doorbreken. Begin met eenvoudige vragen zodat hij aan zijn eigen stem went. Laat merken dat u de tijd neemt voor de leerling, zodat hij zijn verhaal rustig kan vertellen. Wees eerlijk en duidelijk Schilder de organisatie, afdeling of de stageplek niet beter af dan ze zijn. Zo voorkomt u teleurstellingen. Wees duidelijk over wat u te bieden heeft en wat u van de leerling verwacht. Laat de werkplek alvast zien Maak na het gesprek een rondje door het bedrijf of over de afdeling. Als u weet dat de stage doorgaat, kunt u de leerling meteen even voorstellen aan zijn toekomstige collega s. Fiscale voordelen Tip Wist u dat er subsidies en fiscale regelingen zijn voor bedrijven die een BBL-leerling in dienst nemen? U leest er alles over op Met een leerling die de Beroepsopleidende leerweg (BOL) volgt, sluit u alleen een praktijkovereenkomst af. Dit document ontvangt u van de school en het wordt door de school, de leerling en uw bedrijf ondertekend. De school kan u ook informeren over zaken als stagevergoeding, reiskostenvergoeding, verzekeringen enz. Een praktijkopleider stelt de leerling voor aan zijn toekomstige collega s. Welkom! 10 Stages in de spotlight

11 3. Introductie en stageplan Een nieuwe medewerker voelt zich bijna nooit direct op zijn gemak en dat geldt zeker voor een nieuwe leerling. Het is altijd even wennen en het kost tijd en inspanning voordat een leerling zich helemaal thuis voelt. Door een goede introductie: weet de leerling snel wat er van hem wordt verwacht krijgt de leerling zekerheid en houvast voelt de leerling zich sneller thuis wordt de leerling sneller opgenomen in het team Stageplan Iedere opleiding stelt bepaalde eisen aan de stage. Het werk van de leerling moet relevant zijn en hij moet meerdere leerdoelen halen. De school kan u informeren over de exacte eisen en de manier waarop dit wordt getoetst. Om ervoor te zorgen dat de leerling aan het einde van de stage daadwerkelijk aan alle eisen voldoet, is het handig om samen met de leerling een stageplan te maken. Daarin geeft u aan wat de leerdoelen zijn en hoe de leerling daar tijdens de stage aan werkt. In het stageplan hoort ook een planning inclusief een aantal begeleidings- en beoordelingsmomenten. Geef de leerling de kans om te ontdekken wat hij leuk vindt Leerlingen die bij ons in de Schouwburg stage komen lopen, weten vaak niet welke richting ze op willen. Ik laat de leerling daarom de eerste maand met alle werkzaamheden meedraaien, zodat hij een goed beeld krijgt van wat er te koop is en erachter komt wat hij leuk vindt. Ondertussen heb ik de gelegenheid om de leerling goed te observeren: waar liggen zijn talenten? Voor welke werkzaamheden toont hij de meeste interesse? Waar heeft hij inzicht in? Daarna spreken de leerling en ik af voor welke werkzaamheden hij vooral wordt ingezet. Trudy Wams, Hoofd Techniek bij de Stadschouwburg in Middelburg De meeste scholen geven de leerling informatie mee, waarin de leerdoelen staan en tips hoe u een stageplan kunt maken. Vraag hiernaar! Stages in de spotlight 11

12 Stageplan in een handomdraai Op vindt u een handig hulpmiddel waarmee u in een handomdraai een stageplan maakt. Met dit stageplan kunt u ook eenvoudig de voortgang van de leerling bijhouden. En u kunt het als hulpmiddel gebruiken bij de beoordeling. Ieder mens is anders Tip Tip Checklist Introductie Op vindt u een checklist Introductie met alle zaken die aan de orde kunnen komen tijdens de introductie. Zo weet u zeker dat u geen belangrijke zaken vergeet. Iedere leerling binnen ons bedrijf heeft een eigen stageplan: een voortgangsoverzicht met een planning voor een jaar. Dit plan maak ik samen met de leerling, zodat het goed aansluit op zijn persoonlijke situatie. Met de meeste leerlingen zit ik één keer per maand om de tafel om de voortgang te bespreken, maar als het nodig is dan gebeurt dat vaker. Ieder mens is anders en daar houd ik rekening mee. Gestructureerd opleiden leidt tot minder storingen Wij hebben duidelijke afspraken over wat leerlingen binnen onze drukkerij moeten leren. We hebben hiervoor een speciale opleidingsmap ontwikkeld, die iedere leerling stap voor stap doorloopt. Hierdoor kunnen we goed de voortgang van de opleiding bewaken en tijdig ingrijpen als het niet lekker gaat met een leerling. Voordeel voor het bedrijf is dat iedereen op dezelfde én op de juiste manier dingen aanleert, waardoor er in de praktijk minder storingen voorkomen. Jan Noordeloos, Opleider bij PCM Uitgevers Rob Wanrooy, Praktijkopleider Nabewerking, Senefelder Misset Tips voor een flitsende start Zorg voor een goede ontvangst op de eerste werkdag. Wanneer het in uw bedrijf s morgens vroeg altijd een heksenketel is, vraag de nieuwe leerling dan om een uurtje eerder of later te komen. Laat merken dat de leerling welkom is. Maak tijd voor een kopje koffie en stel de nieuwe leerling op zijn gemak. Stel de leerling voor aan zijn collega s en geef een rondleiding door het bedrijf en de afdeling waar hij komt te werken. Geef informatie over huisregels, veiligheid enz. Zorg ervoor dat u of een collega de hele dag bij de leerling in de buurt is om eventuele vragen te beantwoorden en hem op weg te helpen. Overlaad de leerling niet met informatie. Het is moeilijk om alles meteen te onthouden. Vertel de leerling bij wie hij kan aankloppen als u er niet bent. Geef de leerling een kans. Iedereen moet even wennen aan een nieuwe werk omgeving en dat geldt zeker voor een leerling. Oordeel daarom niet te snel. Begin met wat eenvoudige taken (niet te simpel, want het moet natuurlijk wel uitdagend zijn!) en geef de leerling geleidelijk complexere taken of meer taken. Zorg dat er voldoende werk is. Verzamel een paar zinvolle klussen die de leerling kan doen als hij eerder klaar is met een opdracht en leg dit duidelijk aan de leerling uit. Daardoor hoeft hij niet steeds te vragen wat hij moet doen. Misschien een open deur, maar in de praktijk gaat het nog wel eens mis: stel collega s op de hoogte van de komst van de nieuwe leerling! 12 Stages in de spotlight

13 4. Begeleiding Begeleiden is maatwerk. Om een leerling goed te kunnen begeleiden, is het noodzakelijk dat u de leerling goed kent en weet wat de leerdoelen zijn die aan het einde van de stage behaald moeten zijn. Eindig het gesprek altijd met concrete afspraken Begeleiden doet u de hele dag door Bijvoorbeeld door interesse te tonen voor de leerling en goed naar hem te luisteren. Door de leerling taken te geven die uitdagend en afwisselend zijn. Door goede vragen te stellen die de leerling aan het denken zet. En door complimenten te geven als het goed gaat. Breng structuur aan in uw begeleiding Tijdens de stage voert u regelmatig begeleidingsgesprekken met de leerling. Een begeleidingsgesprek is hét moment om samen stil te staan bij het functioneren van de leerling en de voortgang van de opleiding. Plan de gesprekken ruim van te voren in. U kunt ze bijvoorbeeld vastleggen in uw stageplan. Zorg dat zowel u als de leerling ieder begeleidingsgesprek voorbereiden. Handige geheugensteuntjes: checklisten! Ik heb regelmatig nieuwe leerlingen en begeleid meerdere leerlingen tegelijkertijd. Om te voorkomen dat ik dingen over het hoofd zie, heb ik enkele checklisten gemaakt. Een checklist Sollicitatiegesprek, een checklist 1e Werkdag, een checklist Einde stage enz. Op zo n checklist staan alle belangrijke punten die aan de orde moeten komen. Zodra een punt behandeld is, vink ik het af. Zo houd ik goed het overzicht. Jeroen Croonenberg, praktijkopleider AV bij Sound & Vision in Culemborg Stages in de spotlight 13

14 Wat bespreekt u tijdens begeleidingsgesprekken? Hoe vond de leerling het gaan? Laat de leerling vertellen wat hij de afgelopen periode heeft gedaan en wat hij daarvan heeft geleerd. Wat heeft hij bereikt? Wat ging goed? En welke verbeter punten ziet hij voor zichzelf? Laat de leerling zelf vertellen wat beter zou kunnen. Dat motiveert hem om eraan te werken (reflectie is nodig om te leren). Hoe vond u het gaan? Bespreek de vorderingen van de leerling wat betreft vakbekwaamheid, taakuitoefening en beroepshouding. Benoem eerst de dingen die goed gaan. In een leersituatie is het van groot belang om de positieve ontwikkelingen en de voortgang te erkennen en te benoemen. Daarna kunt u de verbeterpunten aangeven. En vraag altijd naar de reactie van de leerling, bijvoorbeeld: Kun je je dat voorstellen?, Herken je dat?, Begrijp je wat ik bedoel? Stageplan: waar staan we? Bespreek aan de hand van het stageplan welke leerdoelen zijn gehaald en wat nog aan bod moet komen. Spreek af hoe de leerling kan zorgen dat hij de leerdoelen voor de komende periode haalt. Zijn er activiteiten bij waar hij tegenop ziet? Hoe kunt u (of iemand anders) daarbij helpen? Hoe ziet de planning voor de komende periode eruit? Afspraken maken Eindig het gesprek altijd met concrete afspraken ( We spreken af dat... ). Leg vast wat de afspraken zijn en wanneer je hier met elkaar op terug komt. Het kan voor een leerling leerzaam zijn om zelf de afspraken op papier te zetten. Blijf geduldig Soms heb je leerlingen die heel moeilijk leren of die zich gedragen op een manier die echt niet kan. Een leerling afschrijven of wegsturen is dan de makkelijkste weg. Maar daarvoor ben ik geen praktijkopleider geworden. Blijf geduldig en rustig, probeer het opnieuw of probeer het op een ander moment. Een praktijkopleider blijft rustig en spreekt de leerling aan op zijn gedrag... Het is echt chill hier, bla bla bla... Rahim Ali, Coördinator Nabewerking bij TDS Printmaildata 14 Stages in de spotlight

15 Zorg dat je met elkaar in gesprek blijft In ons vak ben je vooral dienstverlenend bezig. Wij moeten er voor zorgen dat gezelschappen en artiesten zich prettig voelen en het naar hun zin hebben. Dat is een kwestie van goed luisteren, maar ook van aanvoelen. Na iedere voorstelling nemen mijn team en ik de tijd om met elkaar over de dienstverlening te praten. Wat ging er goed? Wat kan er beter? Ik merk dat leerlingen veel van deze gesprekken leren, vooral omdat ze niet alleen van mij dingen horen, maar ook van hun naaste collega s. Trudy Wams, Hoofd Techniek bij de Stadsschouwburg in Middelburg Tips voor de begeleiding Schep helderheid Gebruik juist de moeilijke momenten. Moeilijke momenten zijn leermomenten. Als een leerling vastloopt, is dat een goede gelegenheid om het leren een impuls te geven. Bespreek wat er gebeurt en hoe de leerling het kan verbeteren of oplossen. Mbo-leerlingen zijn op een leeftijd dat er heel veel in hun leven gebeurt. Voor de een is de stage een welkome uitdaging, voor de ander een nieuwe drempel erbij op weg naar het diploma. Ze zitten om informatie en heldere afspraken verlegen. Jongeren komen wellicht krachtig en zelfstandig over, maar dat is vaak meer de buitenkant. Er zit altijd wel onzekerheid onder. Daag de leerling uit Probeer niet alles voor te zijn of uit te stippelen. Vraag de leerling hoe hij het zou willen aanpakken. Geef een leerling ruimte om te experimenteren en om zelf te ondervinden hoe je iets het beste kunt doen. Houd rekening met persoonlijkheid en leerstijl Ga na wat de leerstijl van uw leerling is. Is hij bijvoorbeeld een denker of een doener? Probeer de leerstof zo aan te bieden dat deze het beste aansluit op de leerstijl van de leerling. U kunt hierover meer lezen op U vindt er ook een leerstijlentest. Stages in de spotlight 15

16 Verdeel complexe opdrachten in deelopdrachten Laat een leerling deze deelopdrachten stap voor stap uitvoeren en zorg ervoor dat er altijd een element in zit dat hij zelf op onderzoek uit moet gaan. Zodra een deelopdracht af is, spreek je deze met de leerling door. Deze manier van werken heeft veel voordelen: Doordat het een afgebakende opdracht is, weet de leerling wat er van hem wordt verwacht. Als je daarentegen de leerling in één keer de hele opdracht geeft, loop je het risico dat hij het overzicht kwijt raakt. Eén stapje uitleggen kost niet veel tijd en kun je makkelijk tussen de bedrijven door doen. Je prikkelt de nieuwsgierigheid van mensen en je kweekt als het ware belangstelling. Veel leerlingen komen binnen de kortste keren terug om te informeren naar de volgende stap. Klaas van Huizen, Beeldbewerker en Praktijkopleider bij Roto Smeets Probeer je te verplaatsen in de situatie van een jongere. Rahim Ali Een praktijkopleider geeft de leerling geen onmogelijke opdrachten... Mensen onthouden het beste als: Indrukken door meer dan één zintuig worden waargenomen (bijvoorbeeld zien en horen tegelijk). Eerst de grote lijnen worden weergegeven voordat op details wordt ingegaan. De samenhang tussen afzonderlijke onderdelen wordt aangegeven. Informatie bewust in het geheugen wordt opgenomen, bijvoorbeeld met behulp van ezelsbruggetjes. Informatie aansluit bij de voorkennis. Informatie vaak wordt herhaald. De sfeer in de leeromgeving prettig is (stress blokkeert het denken). Ga met je tijd mee Probeer je te verplaatsen in de situatie van een jongere. Als een leerling een keer wat vroeger weg wil omdat het mooi weer is of wat later wil beginnen omdat hij de avond ervoor naar een concert is geweest, dan probeer ik daarop in te spelen. Als het enigszins kan, geef ik hem een paar uur vrij. Ik merk dat dit gewaardeerd wordt en dat leerlingen daardoor ook voor jou klaar staan als jij ze hard nodig hebt omdat een klus moet worden afgerond. Rahim Ali, Coördinator Nabewerking bij TDS Printmaildata 16 Stages in de spotlight

17 5. Beoordeling Formeel is de (eind)beoordeling van de leerling de verantwoordelijkheid van de school. Van de praktijkopleider wordt echter een actieve rol verwacht bij de beoordeling van de leerling. Hoe de rol van praktijkopleider er precies uitziet verschilt per school en soms zelfs per opleidingsrichting. Doen! Spreek voor de start van de stage af met de school wat en hoe er beoordeeld gaat worden en wat exact de eisen zijn. Informeer ook naar de rol die van u als praktijkopleider wordt verwacht in de (eind)beoordeling. Zo komen u en uw leerling bij de eindbeoordeling niet voor verrassingen te staan! Diverse beoordelingsvormen De school bepaalt voor welke beoordelingsvorm wordt gekozen en informeert de leerling en de praktijkopleider hierover. Soms kiest een school voor het afnemen van een zogenoemde proeve van bekwaamheid in het leerbedrijf. Andere scholen geven de leerling de opdracht om een portfolio bij te houden met producten, werk stukken en informatie over projecten waar de leerling tijdens de stage aan werkt. Info Kwalificatiedossier Voor iedere opleiding is door GOC een kwalificatiedossier gemaakt. Hierin staat aan welke eisen een leerling aan het einde van zijn opleiding moet voldoen om zijn diploma te kunnen behalen. Het gaat om de eisen van het beroep: eisen op het gebied van kerntaken, werkprocessen en competenties. Hieronder vallen ook zaken als bijvoorbeeld zelfstandigheid, inzet en samenwerken. Hoe gaat een leerling om met klanten? Komt een leerling afspraken na? Hoe werkt hij samen met zijn collega s? Op leest u er meer over. Wacht niet tot het einde van een stageperiode met je verbeter punten. Kees van Wijck Stages in de spotlight 17

18 Wees niet te bang om je kritiek te uiten. Probeer zo concreet te zijn als mogelijk. Wacht niet tot het einde van de stageperiode met je verbeter punten, want dan ontneem je de leerling de kans om van zijn fouten te leren en zich te verbeteren. Bedenk: zachte heelmeesters, maken stinkende wonden! Vertrouw op je intuïtie Toen ik net praktijkopleider was,vond ik het beoordelen van een leerling best lastig. Vooral als ik niet helemaal tevreden was over een leerling. Ik vroeg me af of ik het wel goed zag en of ik de leerling niet teveel benadeelde. Tijdens de beoordelingsgesprekken, die ik voerde met de school en de leerling, merkte ik echter dat ik vaak dezelfde dingen waarnam als de docent op school. Logisch, want een leerling wordt niet opeens een ander mens omdat hij gaat stagelopen. Een leerling die bij ons vaak te laat komt, doet dit ook op school. Een leerling die zich bij ons lomp gedraagt, is ook op school geen charmante jongen. Kortom, praktijkopleiders, vertrouw op jezelf! Kees van Wijck, Toneelmeester bij het Parktheater in Eindhoven Jeroen Croonenberg, Praktijkopleider AV bij Sound & Vision in Culemborg Evaluatie Een afsluitend gesprek is de laatste gelegenheid om na te gaan of de stage aan de verwachtingen van de leerling en het bedrijf heeft voldaan. Hoe kijkt de leerling terug op zijn stage? Wat vond hij positief? Wat kan beter? Hoe heeft de leerling uw begeleiding ervaren? Stagecertificaat Als wij tevreden zijn over een leerling dan krijgt hij van ons aan het einde van de stage een stagecertificaat. Daarop staat dat de leerling bij ons stage heeft gelopen en dat we tevreden zijn over zijn inzet. Het kost ons weinig moeite, maar de meeste leerlingen zijn er erg blij mee. Het is een blijk van waardering. Jeroen Croonenberg, Praktijkopleider AV bij Sound & Vision in Culemborg U kunt de leerling een stagecertif icaat geven Stages in de spotlight

19 Stagetaal: wat betekenen al die vaktermen uit het onderwijs? Kwalificatiedossiers, competenties, beroepsopleidende leerweg Binnen het onderwijs worden tientallen vaktermen gebruikt. Hieronder vindt u op alfabetische volgorde de meest voorkomende vaktermen op een rijtje met hun betekenis. Accreditatie Erkenning. Leerbedrijven waar mboleerlingen stage lopen, moeten officieel zijn erkend. Het accrediteren van leerbedrijven wordt door GOC gedaan. Bedrijfscontactfunctionaris Zie BPV-docent. Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) Vroeger aangeduid als leerlingwezen; leerlingen zijn primair werknemer van een bedrijf dat hun opleiding verzorgt. Gemiddeld een dag per week gaan zij naar school om aanvullend onderwijs te volgen. Beroepsopleidende leerweg (BOL) Dagonderwijs; leerlingen zijn de meeste tijd op school en lopen (verschillende) stages in leerbedrijven. BPV-docent De docent die tijdens de stage vanuit school de begeleiding van de leerling verzorgt. Wordt soms ook stagedocent of bedrijfscontactfunctionaris genoemd. Competentie Een ontwikkelbaar vermogen om in een specifieke situatie de gevraagde prestatie te leveren. Het gaat hierbij om het samenspel van kennis, vaardigheden en beroepshouding. Voorbeelden van competenties zijn stressbestendigheid, klantgerichtheid, initiatief en analytisch vermogen. GOC adviseur Adviseert vanuit GOC het stagebedrijf en de praktijkopleider over het begeleiden van de leerling. Kwalificatiedossier Hierin staat beschreven welke combinatie van kennis, inzicht, vaardigheden en houding iemand nodig heeft om zijn beroep naar behoren te kunnen uitoefenen. Wordt ook kwalificatieprofiel genoemd. Op basis van de landelijke kwalificatiedossiers ontwerpen scholen hun opleiding. Kwalificatiestructuur De structuur waarin alle mbo-beroepsopleidingen in hun onderlinge samenhang en opleidingsniveau staan beschreven. Leerbedrijf Een bedrijf dat stageplaatsen aanbiedt en dat is opgenomen in het openbare Register van leerbedrijven. Mbo Afkorting voor Middelbaar Beroeps onderwijs. Mbo-scholen en geaccrediteerde (officieel goedgekeurde) leerbedrijven leiden samen leerlingen op voor een specifiek beroep. Binnen het mbo bestaan twee leerwegen: het dagonderwijs (BOL) en als leerling in een leerbedrijf (BBL). En er bestaan opleidingen op vier verschillende niveaus: (1) assistent, (2) basisberoeps, (3) vakman/vakvrouw en (4) middenkader en specialist. Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) Binnen het competentiegericht onderwijs wordt steeds vaker gewerkt met POP s. Hierin beschrijft de leerling wat hij wil leren en hoe hij denkt dat te bereiken. Praktijkleren Stagelopen. Andere woorden hiervoor zijn werkplekleren of beroepspraktijkvorming (BPV). Praktijkleerplaats Stageplaats of werkplek bij een erkend leerbedrijf, waar een leerling in de praktijk zijn beroep kan leren. Praktijkopleider Degene in het leerbedrijf die verantwoordelijk is voor de begeleiding van leerlingen bij hun leerproces en die de contacten onderhoudt met de school over de vorderingen van de leerling. Praktijkleerplan Zie stageplan. Praktijkovereenkomst (POK) Stagecontract dat geldig is tussen de leerling, de school en het leerbedrijf. Regionaal Opleidingscentrum (ROC) ROC s zijn in de jaren 90 ontstaan door fusies van uiteenlopende mboopleidings instituten. De ROC s zijn vrij om alle opleidingen aan te bieden. Register erkende leerbedrijven Een openbaar register waarin alle bedrijven zijn opgenomen, die door GOC zijn erkend als leerbedrijf voor de aangegeven beroepen of kwalificatiedossiers. Alleen deze bedrijven zijn bevoegd om stageplaatsen aan te bieden voor mboopleidingen in de creatieve industrie. Stagedocent Zie BPV-docent. Stageplan Een plan voor de uitvoering van de stage. In het plan staan een planning, de doelen (te behalen competenties) waaraan tijdens de stage wordt gewerkt, welke werkzaamheden daarbij horen, de begeleidings- en beoordelingsmomenten enz. Een ander veelgebruikte term voor stageplan is praktijkleerplan. Vakscholen Mbo-scholen die specifiek opleiden voor bepaalde branches. Deze scholen mogen geen algemene of branchevreemde opleidingen aanbieden. Voorbeelden van vakscholen zijn de Grafische Lycea. Wet Educatie en Beroepsonderwijs In 1996 ingevoerde wet, waarin het mbo-onderwijs wordt geregeld. Stages in de spotlight 19

20 Wat doet GOC? Personeelsontwikkeling in de creatieve industrie. Dat is waar GOC voor staat. Mede dankzij eigen onderzoek zijn we permanent op de hoogte van ontwikkelingen in de markt, in technieken en in organisaties. We verzamelen en ontwikkelen kennis en vertalen die in praktische producten en diensten. Van advies op maat tot technische trainingen. Daarmee werken we aan een gezonde, sterke en sociaal-innovatieve branche. Voor werkgevers en werknemers, sociale partners en de ministeries van OCW en SZW. GOC ondersteunt bedrijven bij hun personeelsontwikkeling. Met de erkenning van leerbedrijven, het creëren van goede praktijkleerplaatsen en ondersteuning van u als praktijkopleiders. Met trainingen op het gebied van techniek, sociale vaardigheden en management, vaak bekroond met het branche-erkende GOC-certificaat. Werknemers ondersteunen we bij een leven lang leren. Met persoonlijke opleidingsplannen. En met het vinden en behouden van werk. Meer weten? Voor meer informatie over het begeleiden van leerlingen in de creatieve industrie kunt u terecht op Natuurlijk kunt u ook contact opnemen met één van onze adviseurs. Zij geven u een persoonlijk advies en komen graag bij u langs, telefoonnummer: (0318) Ik weet niet hoe ik mijn stagiair kan motiveren... U kunt GOC altijd bellen voor persoonlijk advies.