Diabetes en ziek zijn

Transcriptie

1 Diabetes en ziek zijn Dr. Frank Nobels endocrino-diabetologie O.L.Vrouwziekenhuis Aalst 22 maart 2013 Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 1

2 Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid E en Lantus E. Ze belt u op omdat ze zich grieperig voelt. Ze voelt zich wat misselijk en heeft keelpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl. Welke risico s? Wat raadt u aan? 2

3 Ziekte, chirurgie, trauma vrijstellen van "stress-hormonen" pancreas: glucagon bijniermerg: catecholamines bijnierschors: cortisol hypofyse: groeihormoon insuline resistentie (voor glycemieverlagend effect) Diabetische ketoacidose vetzuren glucose β-ohb - + H + water Na +, K +, Mg ++ HCO3 - nieren nieren H2O + CO2 3

4 Ziekte bij DM1: principes blijf insuline spuiten: doorgaans meer en frequenter meet glycemie 4x /d spuit agressiever bij (bvb. algoritme x 2, extra tussendoor) drink veel blijf koolhydraten innemen (banaan, pudding, yoghurt, gewone frisdrank, ) leg log-boek aan: glycemie, insuline, voeding overleg met het diabetesteam Paradox in educatie klassiek: insuline steeds met maaltijd "sick days": toch of zelfs meer insuline zonder of bij kleine maaltijd 4

5 Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid E en Lantus E. Ze belt u op omdat ze zich grieperig voelt. Ze heeft koorts, rilt en heeft rugpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl. Welke risico s? Wat raadt u aan? Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze draagt een insulinepompje. Ze belt u op omdat ze zich grieperig voelt. Ze voelt zich wat misselijk en heeft keelpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl. Welke risico s? Wat raadt u aan? 5

6 Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid E en Lantus E. Ze belt u op omdat ze zich grieperig voelt. Ze braakt en kan niets meer binnenhouden. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl. Welke risico s? Wat raadt u aan? Ziekte bij DM1: telefonisch advies? Welke informatie nodig? hoe ziek, braken, andere symptomen eetlust glycemie evt. ketonen meten welke behandeling (pomp, spuitjes) zwanger Hoe aanpakken? telefonisch advies dringende consultatie spoedopname 6

7 Ketonen: meetmethoden Triglycerides Fatty Acids Acetoacetic Acid % ß-Hydroxybutyric Acid % Acetone ± 2 % Ketonen: meetmethoden Triglycerides Fatty Acids Acetoacetic Acid % Urine measurement ß-Hydroxybutyric Acid % Acetone ± 2 % 7

8 Ketonen: meetmethoden Triglycerides Fatty Acids Acetoacetic Acid % Urine measurement ß-Hydroxybutyric Acid % Acetone ± 2 % Blood measurement Working group UK 8

9 Ziekte bij type 1 diabetes Overleg bij hoge glycemie en ziekte Braken = bellen (naar diabetesteam) Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 9

10 Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg 1-0-1, gliclazide 80 mg en NPH insuline 10 E voor het slapengaan. Hij voelt zich sinds enkele dagen grieperig en hoest. Hij heeft geen eetlust. Hij is goed geregeld, maar gisteren toonde zijn wekelijkse dagkurve: mg/dl. Welke risico s? Wat raadt u aan? Hyperosmolair hyperglycemish coma vetzuren glucose aceton water nieren 10

11 Ziekte bij DM2: advies veel drinken insuline opdrijven: vb. tijdelijk 2 injecties dagelijkse opvolging logboek aanleggen bij zeer hoge bloedsuiker, deshydratatie: urgent specialistisch advies (opname) Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg en gliclazide 80 mg Hij voelt zich sinds enkele dagen grieperig en hoest. Hij heeft geen eetlust. Hij doet geen glycemiezelfcontrole. Welke risico s? Wat raadt u aan? 11

12 Ziekte bij type 2 diabetes Overleg bij ziekte Braken = bellen (naar huisarts) Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg en gliclazide 80 mg Hij voelt zich sinds enkele dagen grieperig en heeft diarree. Hij doet geen glycemiezelfcontrole. Welke risico s? Wat raadt u aan? 12

13 Metformine en nierinsufficiëntie Oppassen voor lactaatacidose! zeer zeldzaam (3/ pat.jaren), maar % gevaar beperken door: nierfunctie volgen: dosis aanpassen stop tijdelijk in alle acute situaties stop tijdelijk 24 u voor iv-contrast en voor heelkunde MDRD (ml/min) maximale dosis (mg/d) > 60 3x x x500 < 30 niet Nathan D et al. Diabetes Care 2009;32: Shaw J et al.diabet Med 2007;24: Herrington W, Levy J. Int Urol Nephrol 2008;40: Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 13

14 Corticoïden Jean heeft enorm veel last van frozen shoulder. De orthopedist wil een locale corticoïd-injectie toedienen, maar Jean heeft diabetes. Hij wordt behandeld met Minidiab en Humuline 30/ E Wat raadt u aan? Corticoïden glycemieverhogend effect - ook bij locale toediening van depot-preparaat - niet (nauwelijks) als via inhalatie vooral stijging overdag, minder s nachts 14

15 Corticoïden patiënt op insuline insuline onmiddellijk : - overdag ± 50%, s avonds ± 20%. - volgende dagen aanpassen ~ glycemiemetingen. vb. Insuman Rapid E en Basal 20 E Insuman Rapid E en Basal 24 E vb. Humuline 30/ E Humuline 30/ E Corticoïden patiënt op OAD controleer glycemie: OAD en/of + insuline vb. Metformine en Minidiab 1-0-½ Metformine en Minidiab vb. staat al op max. OAD: toevoegen 30/70 mengsel E 15

16 Corticoïden patiënt niet bekend met diabetes controleer glycemie na 2 dagen: - bij korte kuur: licht hoge waarden door vingers zien. - Bij lange behandeling: OAD opstarten, voorkeur: metformine ± gliptine (geen hypoglycemie) Corticoïden bij afbouwen: in volgorde verminderen: - 1. insuline - 2. SU-glinide (hypo) - 3. andere OAD (geen hypo) 16

17 Farmaca glycemie corticoïden ++++ tabletten, injecties, infiltraties, β2-mimetica ++ niet-selectieve β-blokkers + diuretica + orale contraceptiva + Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 17

18 Hospitalisatie = glycemie-onvriendelijk acute ziekte : infectie, trauma, chirurgie, farmaca : glucose-infusen, corticoïden, diuretica, OAD vaak (tijdelijk) gecontraïndiceerd voeding : nuchter, eetlust, sondevoeding, lichaamsbeweging Een dag in het leven van een diabetoloog/diabeteseducator 18

19 Voorkom ontevredenheid effect on lenght of stay Introduction of diabetes nurse advisor p < p < before after before after medecine surgery Cavan et al. Diabet Med 98;18:

20 CABG: glycemie en sternitis % diepe sternitis % diepe sternitis ( ) 8-11 ( ) ( ) ( ) gem. glykemie d1-2 postop. mmol/l (mg/dl) Zerr, Ann Thorac Surg 97;67: I N T R A N E T 20

21 OLV Aalst insuline-infusie protocol Nobels F et al. Best Pract Res Clin Anaesth 2010;23: Nuchter blijven geen ontbijt, (misschien) geen lunch 21

22 Standaard sc/po schema Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2 G850 1, Glicl

23 Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2 G850 1, Glicl AR 8 Ist 12 AR 6 AR Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2 G850 1, Glicl 2 8,8 0, AR 8 Ist 12 AR +5 6 AR +1 23

24 Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2 G850 1, Glicl 2 8,8 0, AR 8 Ist 12 AR +5 6 AR +1 G850 1, Glicl 2 16 Hum 30 G850 1, Glicl 2 10 Hum 30 Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2 G850 1, Glicl 2 8,8 0, AR 8 Ist 12 AR +5 6 AR +1 G850 1, Glicl 2 16 Hum 30 G850 1, Glicl 2 10 Hum 30 24

25 chirurgie 917 interventions (not ICU) BG mg/dl ( mmol/l): 89.7% BG < 50 mg/dl (2.8 mmol/l): 0.1% BG > 300 mg/dl (16.7 mmol/l) : 1.2% Nobels F, et al. Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology 2009;23:

26 26

27 Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 27

28 Diabetes: vaccinaties Griepvaccin : jaarlijks (terugbetaald) Pneumokokkenvaccinatie (Pneumo 23 ): vanaf 50j om de 5 jaar (± 30 Euro) Diabetes en ziek zijn type 1 diabetes type 2 diabetes medicatie hospitalisatie vaccinatie 28

29 Sleutels voor succes preventie: vaccinatie bewustmaking: educatie wees zelf voorbereid: kennis afspraken in het team protocollen in het ziekenhuis Dank voor aandacht 29