Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Insulinepomptherapie bij diabetes mellitus

Transcriptie

1 Insulinepomptherapie bij diabetes mellitus

2 INSULINEPOMPTHERAPIE BIJ DIABETES MELLITUS VOORBEREIDING OP DE INSULINEPOMPTHERAPIE WAT IS EEN INSULINEPOMP? Een insulinepomp is een klein apparaatje met snelwerkende insuline. De insuline wordt automatisch, verdeeld over 24 uur, aan het lichaam afgeven. Daarmee wordt in de basisbehoefte aan insuline voorzien. Extra insuline voor een maaltijd wordt als bolus gegeven (= met een druk op de knop extra insuline toedienen). Er bestaan twee pompvarianten: - een draadloze pod waar de insuline ingespoten wordt en die via een computer (PDM) bediend wordt (mylife Omnipod). - een pomp waar een ampul insuline in gaat en die via een infuussysteem gekoppeld is aan de naald. Bij alle pompen wordt de insuline onderhuids in de buik of de bil toegediend. De naald of pod wordt op zijn plaats gehouden met een stevige pleister. LEVERANCIERS VAN DE INSULINEPOMPEN - Firma Roche: levert de Accu-chek pompen. - Firma Medtronic: levert de Paradigm pompen. U krijgt voor deze pompen een contract voor 4-5 jaar (afhankelijk van uw verzekering). - Firma Johnson & Johnson: levert de Animas Vibe pompen. - Firma Ypsomed: levert de Mylife Omnipod. Dit is een disposable systeem. De verzekering vergoedt 1 pod per drie dagen. Informeer daarom of u in aanmerking komt voor deze pomp. INVALSHOEKEN OM TE STARTEN MET INSULINEPOMPTHERAPIE - U komt zelf met de vraag om te starten met pomptherapie en bespreekt dit met uw internist of diabetesverpleegkundige. - De diabetesverpleegkundige adviseert u om te starten met pomptherapie en bespreekt dit voor u met uw internist. - Uw internist adviseert u om te starten met pomptherapie en verwijst u naar de diabetesverpleegkundige.

3 VOORDELEN VAN POMPTHERAPIE - Er wordt alleen snelwerkende insuline gebruikt. - Verbetering in opname van de insuline en daardoor mogelijk stabielere waarden. - Flexibiliteit. - Minder hypo- en hyperontregelingen. - Algemeen beter voelen en verbetering in de kwaliteit van leven. NADELEN VAN POMPTHERAPIE - De bediening kan voor sommigen (eerst) wat ingewikkeld zijn. - De pomp is soms zichtbaar onder of op de kleding. - De pomp moet ook s nachts gedragen worden. - Als de naald verstopt raakt dan wordt er geen insuline toegediend en schieten de glucosewaarden omhoog. - Het gevoel hebben dat u "ergens aan vast zit. INDICATIES OM TE STARTEN MET POMPTHERAPIE - Ondanks goede zelfregulatie zijn er herhaaldelijk schommelingen van de glucosewaarden groter dan 10 mmol/l. - Ondanks goede zelfregulatie is het niet mogelijk om een HbA1c gehalte van minder dan 64 mmol/mll (= 8%) te krijgen. - Ondanks een goede HbA1c en zelfregulatie treden er vaak hypo s op. - U wilt zwanger worden of bent zwanger en kunt geen optimale instelling bereiken met vier injecties per dag. - U heeft problemen met het injecteren van insuline. - U heeft ernstige spuitplaats problemen. WAT ER AAN BOD KOMT ALS U HET POMPTRAJECT INGAAT - U krijgt verschillende pompen te zien. - De voor- en nadelen van de pomptherapie worden besproken. - De begrippen bolus en basaal worden uitgelegd. - Uitleg over het gebruik van snelwerkende insuline. - U wordt geholpen om een pompkeuze te maken. - U kunt naar informatie zoeken op ALS U BESLUIT OM MET POMPTHERAPIE TE STARTEN - De pomp wordt bij de betreffende firma aangevraagd door de diabetesverpleegkundige.

4 - De bijbehorende machtiging wordt aangevraagd bij uw ziektekostenverzekeraar. - Als het langer dan drie maanden geleden is dat u bij de oogarts bent geweest dan wordt er voor u een afspraak gemaakt met de oogarts. De oogarts moet nl. akkoord gaan met de overstap naar pomptherapie. Verbetering van de glucosewaarden kan namelijk een verergering van diabetische retinopathie geven. - U krijgt de pomp thuis uitgelegd door een medewerker van de betreffende pompfirma. U gaat ermee oefenen. - U belt de afspraakdatum van de uitleg door aan de diabetesverpleegkundige. - U krijgt een afspraak bij haar om alles nog eens door te nemen. - Als het nodig is om vaker te oefenen worden er meerdere afspraken gemaakt. - Er wordt een startdatum gepland (die is altijd in het begin van de week). WAT MOET U BEHEERSEN VOOR DE START VAN DE POMPTHERAPIE - U beheerst de technische vaardigheden. - U kunt de basaalstand zelfstandig veranderen. - U kunt een bolus geven. - U kunt de pod of ampul vervangen. - U kunt de naald inbrengen. VERDER - Bij een pomp met infusiesysteem: de draagmogelijkheden, infusiesystemen en naalden worden gekozen. - Er wordt een machtiging geregeld voor pomphulpmiddelen bij de firma MediqDirect (of een andere leverancier naar keuze). De leveranciers hebben veel kennis van hulpmiddelen en geven gratis serviceartikelen, zoals draagtasjes en pompbatterijen. - U krijgt een recept voor snelwerkende insuline. De te gebruiken insuline kan dezelfde snelwerkende zijn die u al spuit. De pompinsuline wordt geleverd in flesjes van 10 ml, of passende vullingen. - U heeft insulinepennen en naalden in huis voor calamiteiten. - In sommige gevallen zult u uitleg krijgen over de Glucagen hypokit en krijgt u hiervoor een recept mee. - Uw kennis betreffende hypo s en hypers wordt opgefrist. - Er wordt besproken of het nodig is om verlof op te nemen in de eerste week na de start met de pomp.

5 IN DE WEEK VOORDAT U MET POMPTHERAPIE START - U maakt twee 8-punts curves, dat is: direct voor elke maaltijd, twee uur na deze maaltijden en om 3 uur 's nachts. - U noteert de insulinedosering. - U geeft dit door aan de diabetesverpleegkundige in de week voordat u start. - De diabetesverpleegkundige berekent aan de hand hiervan de startdosering. DE DAG VOORDAT U BEGINT - U spuit de helft van uw langwerkende insuline. Hierna wordt de langwerkende insuline gestopt. - U haalt de te gebruiken insuline voor de pomp uit de koelkast. NA START MET DE INSULINEPOMP OP DE DAG VAN START U spuit de normale dosering snelwerkend insuline voor het ontbijt. Het instellen vindt op de polikliniek plaats. In de volgende gevallen zou een opname in het ziekenhuis mogelijk zijn: - als de overgang snel moet in acute situaties; - als u angstig of nerveus bent; - als u alleen bent en u zich daardoor onzeker voelt. DE DAG VAN START - U begint op een maandag- of dinsdagochtend. - U neemt de pomp of pod en PDM, de hulpmiddelen, uw glucosemeter en de insuline mee naar het ziekenhuis. - De diabetesverpleegkundige heeft een bolus-basaalschema gemaakt. Samen voert u de uitgerekende basaalstand in. - U maakt de pomp startklaar. - U brengt met of zonder hulp van een apparaat de naald in uw buik. - U koppelt de pomp aan. of: In geval van het gebruik van een pod: - In de PDM (Persoonlijke Diabetes Manager) voert u de basaalstand in.

6 - U brengt een pod aan en brengt de naald in via de PDM. DE STARTDOSERING De startdosering wordt berekend door de diabetesverpleegkundige. Gestart wordt met ongeveer 75% van de totale dagdosering insuline. Deze hoeveelheid wordt verdeeld in (gemiddeld) 50% basaal en 50% bolusinsuline. Deze verdeling is afhankelijk van de glucosewaarden en de verdeling van de snelwerkende en langwerkende insuline voor de pomptherapie. AANPASSEN VAN DE BASAALSTAND EN OF BOLUS Aanpassing van de basaalstand gaat in overleg met uw diabetesverpleegkundige. - Is de waarde in de nacht of nuchter te hoog of te laag dan moet de basale insuline 2 uur voorafgaande aan deze waarde aangepast worden. - Zijn de glucosewaarden voor de maaltijden te hoog of te laag en na de maaltijd wel goed, dan moet de basale insuline voorafgaande aan deze waarde aangepast worden. - Is de waarde voor het slapen te hoog of te laag dan moet de basale insuline 2 uur voorafgaande aan deze waarde aangepast worden. - Als er een hoge nuchtere glucosewaarde gemeten wordt en er is geen hypo in de nacht opgetreden dan wordt er een blok toegevoegd met meer insuline van bijvoorbeeld uur. - Als er een hoge nuchtere glucosewaarde gevonden wordt en er zijn wel hypo s geweest in de nacht, dan wordt er een blok toegevoegd met minder insuline 2 uur voorafgaande aan deze hypo. De bolushoeveelheid wordt verdeeld over de maaltijden. Als de waarden twee uur na de maaltijd te hoog of te laag zijn dan wordt de bolusdosering aangepast. DE GLUCOSEWAARDEN IN DE EERSTE WEEK In de eerste week is het verstandig om een vaste hoeveelheid koolhydraten per maaltijd te gebruiken. Extreme activiteiten kunnen beter vermeden worden. Zo is het mogelijk om te bepalen of de basaalstand en bolus goed zijn. Het is verstandig om zoveel mogelijk de glucosewaarden aan te zien zonder aanpassing in de dosering te maken of extra koolhydraten te eten. Als de waarde voor het slapen lager is dan u gewend bent maar nog boven de 5 mmol/l, dan onderneemt u geen actie maar controleert nogmaals drie uur later. Als de waarde dan stabiel of gestegen is dan onderneemt u niets. Is de waarde gedaald, maar u hebt geen hypo dan kunt u een cracker of een stukje fruit nemen. Hetzelfde geldt voor de waarde om drie uur s nachts.

7 De glucosewaarde is het laagst om 3 uur 's nachts en stijgt onder invloed van hormonen tegen de ochtend. De nuchtere waarde is in de meeste gevallen dus hoger dan de waarde om 3 uur. Als de glucosewaarden gestabiliseerd zijn dan begint u weer met zelfregulatie. WAT TE DOEN BIJ EEN HYPO IN DE EERSTE WEEK Een hypo is een glucosewaarde onder de 4 mmol/l. Bij een hypo neemt u snelwerkende koolhydraten, bijvoorbeeld 7 druivensuiker tabletten, 200 ml frisdrank of 3 eetlepels ranja verdund met water. Als u actief bent of de maaltijd laat meer dan twee uur op zich wachten, dan neemt u daarnaast nog een boterham of fruit. Als hypo s herhaaldelijk voorkomen, zal de dosering aangepast worden. WAT TE DOEN BIJ EEN HYPER IN DE EERSTE WEEK Een hyper is een glucosewaarde boven de 15 mmol/l. Waarden tot 15 mmol/l ziet u aan zonder te corrigeren. U spreekt met de diabetesverpleegkundige af bij welke waarde u een correctiedosering mag geven of bij welke waarden u haar moet bellen. GLUCOSEDAGCURVES NA START VAN DE POMP - U maakt 8-punts curves en noteert deze op de pompglucoselijst of in een pompdagboekje. - U geeft dagelijks de glucosewaarden door aan de diabetesverpleegkundige via of telefoon. - U krijgt een nieuwe afspraak mee op korte termijn. - Er wordt met u afgesproken wat te doen bij problemen. NA DE INSTELFASE - U controleert uw glucosewaarden altijd minstens 2 maal per dag. Regelmatig 7-punts curves worden aanbevolen. - U neemt tussentijds contact op met de diabetesverpleegkundige bij ontregeling. - U valt terug in de reguliere zes maandelijkse controles. DE GLUCOSEWAARDEN EN HBA1C Diabeteszorg is zorg op maat. In de onderstaande tabellen vindt u algemene richtlijnen voor de streefwaarden. Er kunnen voor u persoonlijke streefwaarden afgesproken worden.

8 HYPOGLYKEMIE Een hypo is een bloedglucose onder de 4 mmol/l. - Neem 20 gram koolhydraten bijvoorbeeld in de vorm van 7 druivensuiker tabletten of 200 ml frisdrank of 3 eetlepels ranja desgewenst verdund met water. - Indien de maaltijd nog langer duurt dan 2 uur of als u erg actief bent neemt u nog langzaam werkende koolhydraten, bijvoorbeeld een boterham met kaas. - Als u niet in staat bent om te eten of te drinken kan er Glucagen door een derde worden toegediend. Overleg dit met uw diabetesverpleegkundige. - Bel zonodig 112 of de huisarts. HYPERGLYKEMIE Hyperglykemie is een glucosewaarde boven de 15 mmol/l. Echter als u altijd heel laag bent ingesteld, bijvoorbeeld tussen de 4 en 7 mmol/l, dan spreek je al over een hyper bij lagere waarden. - Probeer de oorzaak te vinden. Heeft u teveel gegeten of bent u vergeten te bolussen? Bent u ziek, heeft u koorts? Bent u begonnen met nieuwe medicatie? - Drink veel water. - Neem rust als er klachten zijn van spierkramp of braken. - Controleer het materiaal: de ampul, de naald en het infuussysteem of de pod. Is er een verstopping, zit er lucht in het systeem? - Controleer de insteekplaats van de naald of pod. Is deze hard of verdikt, is deze pijnlijk? - Meet de bloedglucose en corrigeer eventueel met snelwerkende insuline.

9 Verdere stijging na 2 uur Pod of naald verwisselen en nogmaals een bolus geven zoals in het voorgaande schema. Na 2 uur nog stijgend Volgens schema snelwerkende insuline bijspuiten met insulinepen of een spuitje: de Mylife DailyDose van Ypsomed. Het resultaat van de handelingen controleert u steeds door de bloedglucose te meten. Bij hyperglykemie bij diabetes type 1 kan zich een ketoacidose (verzuring) ontwikkelen. Naast de (soms relatief) hoge glucosewaarden kunnen de volgende verschijnselen voorkomen: - misselijkheid en braken - spierpijn of krampen - een langzame ademhaling waarbij de adem naar aceton ruikt - sufheid - coma. Een ketoacidose kan vastgesteld worden door het meten van ketonen in het bloed via een speciale glucosemeter en ketonenstrips. Overleg met uw diabetesverpleegkundige of u hiervoor in aanmerking komt.

10 HOE MOETEN DE KETONENWAARDEN IN BLOED WORDEN GEÏNTERPRETEERD? ketonenconcentratie in het bloed advies <0,6 mmol/l Geen actie, doorgaan met het normale schema 0,6-1,5 mmol/l Bloedglucose en ketonen in het bloed, na 2 uur opnieuw meten en bijspuiten volgens schema. 1,5-3 mmol/l Risico op het ontwikkelen van een ketoacidose. Direct contact opnemen met het behandelteam voor advies. >3 mmol/l Vereist onmiddellijke behandeling. Professionele hulp inschakelen! Bij braken altijd bellen!! Maak onderscheid tussen hogere glucosewaarden die ontstaan zijn door het eten van meer koolhydraten en door hoge waarden tijdens ziekte. Denk er altijd aan dat bij griep of ziekte met koorts de diabetes snel kan ontregelen. U heeft dan insuline nodig terwijl u misschien niet of minder eet. Neem in die omstandigheden zonodig contact op met de diabetesverpleegkundige of internist. Patiënten met diabetes type 1 moeten/mogen bij aan diabetes gerelateerde problemen (buiten kantoortijden) bellen met het ziekenhuis. Zij worden doorverbonden met de dienstdoende arts of arts-assistent. HET HBA1C Het meten van uw eigen bloedglucose geeft informatie over dat moment. Hoe uw diabetes gedurende langere tijd (2-3 maanden) is gereguleerd kan worden afgelezen aan het HbA1c in uw bloed. HbA1c is hemoglobine waaraan glucose is gehecht. Hemoglobine is een eiwit in de rode bloedcellen. Een grotere hoeveelheid glucose in het bloed zal tot een groter percentage hemoglobine leiden dat glucose bevat.

11 PROBLEMEN Bij technische problemen belt u met de firma die de pomp geleverd heeft. Bij problemen met de hulpmiddelen belt u met de leverancier van de hulpmiddelen. BELANGRIJKE TELEFOONNUMMERS Ziekenhuislocatie Refaja: Diabetesverpleegkundigen: Firma Roche: Firma Medtronic: Animas Vibe pomp Firma Ypsomed: Diabeteshulpmiddelen: Mediq Direct