Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Diabetes mellitus en zwangerschap. Begeleiding in het Refaja ziekenhuis

Transcriptie

1 Diabetes mellitus en zwangerschap Begeleiding in het Refaja ziekenhuis

2 DIABETES MELLITUS EN ZWANGERSCHAP BEGELEIDING IN HET REFAJA ZIEKENHUIS INLEIDING U heeft diabetes en bent zwanger of wilt zwanger worden. De zorg is dan net even anders dan u gewend bent. Een zwangerschap bij diabetes geeft een verhoogd risico voor moeder en kind. Een zo goed mogelijke diabetesregulatie en vooral ook glucoseregulatie is van extra groot belang. In deze folder kunt u lezen wat van u verwacht wordt en wat u tijdens de zwangerschap kunt verwachten van de verschillende zorgverleners. DE VOORBEREIDING Het is belangrijk dat uw glucoseregulatie goed is, al vóór de zwangerschap. Te hoge bloedglucosewaarden kunnen de aanleg en de ontwikkeling van het kind beïnvloeden. De organen van de foetus ontwikkelen zich namelijk in de eerste 8 weken. Met de tegenwoordige kwaliteit van zorg en de diabeteshulpmiddelen zoals insulinepomp en glucosesensor zijn de mogelijkheden om de regulatie te verbeteren groter geworden. Een goede glucoseregulatie vergt echter veel inspanning! Geadviseerd wordt om foliumzuur te gebruiken voor de zwangerschap en gedurende de eerste maanden van de zwangerschap. De kans op afwijkingen zoals een neurale buisdefect ( open ruggetje ) worden daardoor met 50% verminderd. U kunt foliumzuur kopen bij de apotheek of drogist. Als u rookt is het verstandig om nu te stoppen. Ook alcoholgebruik wordt ontraden. Als u type 2 diabetes heeft en glucoseverlagende tabletten gebruikt dan worden deze vervangen door insuline. Tabletten kunnen namelijk schadelijk zijn voor de foetus. U gaat dan ook aan zelfcontrole doen met een eigen bloedglucosemeter. Bij een behandeling met insulinetherapie zal er gekeken worden of u over moet op een andere soort insuline of dat insulinepomptherapie beter voor u is.

3 HET DIABETESTEAM Bespreek uw zwangerschapswens met uw internist en/of diabetesverpleegkundige. Zij begeleiden u bij een optimale voorbereiding op de zwangerschap. Een pre-conceptioneel consult is mogelijk bij de gynaecoloog. Wij adviseren u tevens om een afspraak te maken bij de diëtiste. Zij zal u adviseren over uw voeding en gewicht voor en tijdens de zwangerschap. Het is aan te raden om voor een zwangerschap de oogarts te bezoeken. Bij een verbetering van de glucosewaarden kan een eventuele afwijking aan het netvlies verergeren. De oogarts zal de bloedvaatjes in het netvlies controleren en zo nodig behandelen. DE VOEDING Uw voeding heeft veel invloed op uw bloedglucosewaarden. De diëtiste evalueert uw voedingspatroon en geeft u een voedingsadvies op maat. Er wordt gelet op de verschillende voedingsstoffen en de hoeveelheid koolhydraten en vetten in de voeding. Zij besteedt aandacht aan eventueel overgewicht. Actief afvallen wordt tijdens een zwangerschap ontraden omdat afvalstoffen van verbrande vetcellen schadelijk zijn voor het kind. Vooral in het begin van de zwangerschap kunt u last hebben van misselijkheid en/of overgeven. De diëtiste kan u adviseren over de voedingsstoffen die u wel kunt verdragen, zodat u toch voldoende gezonde voeding binnen krijgt. DE BLOEDGLUCOSEREGULATIE EN HBA1C Om te weten of uw diabetes gedurende langere tijd (twee maanden) goed gereguleerd is, kan via uw bloed een HbA1c waarde worden bepaald. Glucose hecht zich aan de rode bloedlichaampjes. Een grotere hoeveelheid glucose in het bloed leidt tot een hogere HbA1c waarde. De streefwaarde van het HbA1c is < 53mmol/mol. De streefwaarde van uw bloedglucose, gemeten met uw eigen meter is nuchter < 5.3mmol/l en < 7.8mmol/l één uur na de maaltijd. De diabetesverpleegkundige geeft adviezen over hoe vaak u de bloedglucose moet controleren. U belt of mailt haar wekelijks, zodat zij u kan adviseren met het aanpassen van de insulinedosering.

4 TIJDENS DE ZWANGERSCHAP HET EERSTE TRIMESTER: WEEK 1 TOT 12 In deze fase worden de organen en het ruggenmerg van de foetus aangelegd. Een goede bloedglucoseregulatie verkleint de kans op afwijkingen. In het begin van de zwangerschap komen te lage bloedglucosewaarden (hypoglykemie) vaker voor. De snel groeiende foetus is afhankelijk van de glucose van de moeder waardoor uw bloedglucosewaarden te laag kunnen worden. Uw insulinedosering moet daarop aangepast worden. Extra zelfcontrole is nodig om deze hypo s tijdig te signaleren. Bij type 1 diabetes is het verstandig om het medicijn Glucagen in huis te hebben, zodat iemand in uw omgeving kan ingrijpen bij een ernstige hypoglykemie. Ook te hoge bloedglucosewaarden moeten voorkomen worden. De diabetesverpleegkundige geeft u daarvoor een insuline correctieschema. Als u veel last heeft van misselijkheid of overgeven is het verstandig om contact op te nemen met uw diëtiste of diabetesverpleegkundige. Mocht u roken of alcohol gebruiken dan wordt u geadviseerd om hier mee te stoppen omdat het mogelijk schadelijk is voor de foetus. DE BEGELEIDING TIJDENS HET EERSTE TRIMESTER U komt één keer per vier weken voor controle bij de internist of diabetesverpleegkundige. Minstens één maal per week worden uw bloedglucosewaarden geëvalueerd via of telefonisch contact. Uw insulinedosering wordt zo nodig aangepast. De streefwaarde van uw bloedglucose, gemeten met uw eigen meter is nuchter < 5.3mmol/l en < 7.8mmol/l één uur na de maaltijd. De streefwaarde van het HbA1c is < 53mmol/mol. De diabetesverpleegkundige geeft u informatie over diabetes en zwangerschap. Zij geeft voorlichting en instructie als u over moet op een andere insuline of op de insulinepomp. Zij geeft adviezen betreffende de insulinedosering en zelfregulatie. Er is aandacht voor de psychosociale en emotionele aspecten rondom zwangerschap en diabetes. Bij de internist ligt de nadruk op uw bloedglucoseregulatie en het voorkomen van complicaties. Bij elk bezoek controleren wij uw gewicht en bloeddruk.

5 De diëtiste geeft specifieke begeleiding ten aanzien van de voeding. Eventuele eetproblemen, misselijkheid en zwangerschapsbraken worden behandeld. U bezoekt de gynaecoloog of de klinische verloskundige tussen de 9 e en 12 e zwangerschapsweek. Er wordt een termijnecho gemaakt, waarbij de uitgerekende datum wordt berekend. De gynaecoloog of klinische verloskundige bespreekt met u de mogelijkheden voor prenataal onderzoek, bijvoorbeeld een uitgebreid echoscopisch onderzoek (GUO), een combinatietest, een vlokkentest of een vruchtwaterpunctie. HET TWEEDE TRIMESTER: WEEK 12 TOT 24 Bij te hoge glucosewaarden kan het gewicht van de baby meer toenemen dan gemiddeld wat uiteindelijk risico s kan opleveren voor de bevalling en een vergrote kans geeft op onrijpheid van de organen. Dit proberen we te voorkomen door een optimale diabetesregulatie. Door de toename van zwangerschapshormonen in het 2 e trimester neemt de insulinebehoefte toe. Daardoor zullen de bloedglucosewaarden stijgen. In het verdere verloop van de zwangerschap zult u steeds meer insuline nodig hebben. Er is minder risico op een hypoglykemie. Bij een zwangerschapsduur van 20 weken wordt in het UMCG een uitgebreide echo (GUO) gemaakt. U bezoekt de oogarts halverwege de zwangerschap. DE BEGELEIDING TIJDENS HET TWEEDE TRIMESTER U komt mogelijk vaker voor controle. Uw bloeddruk en gewicht worden vaker gecontroleerd en er wordt regelmatig bloed- en urineonderzoek gedaan. Er is aandacht voor de stijgende insulinebehoefte in deze periode. Minimaal één maal per week worden uw bloedglucosewaarden geëvalueerd via of telefonisch contact. Uw insulinedosering wordt zo nodig aangepast. De streefwaarde van uw bloedglucose, gemeten met uw eigen meter is nuchter < 5.3mmol/l en < 7.8mmol/l één uur na de maaltijd. De streefwaarde van het HbA1c is < 53mmol/mol. Elke 4 weken bezoekt u de gynaecoloog of klinische verloskundige die uw gezondheid en dat van uw kind controleert. Zo nodig kunt u nogmaals de voeding evalueren met de diëtiste.

6 HET DERDE TIMESTER: VANAF DE 25 E WEEK De aandachtspunten die van belang waren in het tweede trimester gelden ook in het 3 e trimester. Het is normaal dat uw insulinebehoefte aanvankelijk blijft stijgen maar mogelijk weer gaat dalen vanaf de 35 e week. Dit gebeurt wanneer de baby sterk groeit en de groei van de placenta achterblijft. Er worden minder zwangerschapshormonen aangemaakt en de glucosewaarden dalen. De insulinedosering wordt hierop aangepast. Bij plotselinge daling van uw bloedglucosewaarden moet u direct contact opnemen met de diabetesverpleegkundige. In het weekend mag contact opgenomen worden met de kraamafdeling (afdeling E). U kunt de insuline in uw buik blijven injecteren. Mochten daar problemen bij ontstaan, (bijvoorbeeld teruglopende insuline vanuit de spuitplaats) dan neemt u contact op met de diabetesverpleegkundige. DE BEGELEIDING TIJDENS HET DERDE TRIMESTER Tot de 32 e week verlopen de controles zoals hiervoor beschreven. Daarna vinden ze twee wekelijks en na de 32 e week wekelijks plaats zowel bij de gynaecoloog of klinische verloskundige als bij de diabetesverpleegkundige of internist. Minimaal één maal per week worden uw glucosewaarden geëvalueerd via of telefonisch contact. De insulinedosering wordt zo nodig aangepast. De streefwaarde van uw bloedglucose, gemeten met uw eigen meter is nuchter < 5.3mmol/l en < 7.8mmol/l één uur na de maaltijd. Het HbA1c waarde moet < 53mmol/mol zijn. Diabetes kan tijdens de zwangerschap een zware belasting zijn. Als uw werk door de combinatie diabetes en zwangerschap te zwaar wordt kunt u dit bespreken met de gynaecoloog of klinische verloskundige of met de diabetesverpleegkundige. U krijgt soms het advies om minder te gaan werken of het rustiger aan te doen. De voorlichtingsavond Bevallen in het Refaja ziekenhuis wordt twee keer per jaar georganiseerd. Op een poster bij de gynaecoloog en op de website van het

7 ziekenhuis, worden de data van deze avonden aangegeven. U krijgt op deze avond ook de gelegenheid om de kraamafdeling en de verloskamer te bekijken. DE BEVALLING De bevalling zal in het ziekenhuis plaatsvinden. Als het tijdens de zwangerschap moeilijk is om de bloedglucosewaarden onder controle te houden bestaat de kans dat de baby een hoger geboortegewicht heeft dan gemiddeld (meer dan 3500 gram). Echter ook bij perfecte bloedglucosewaarden kan dit voorkomen, net als bij vrouwen zonder diabetes! De gynaecoloog of klinische verloskundige zal de bevalling inleiden bij 38 weken zwangerschap. Soms is er een keizersnee nodig. De streefwaarde van bloedglucose tijdens de bevalling is tussen de 5.0 en 10.0mmol/l. Het doel is om bij uzelf een hypoglykemie te voorkomen. Ook kan een hoge bloedglucosewaarde bij uzelf een hypo veroorzaken bij de baby. Uw baby produceert namelijk insuline op geleide van uw bloedglucosewaarden. NA DE BEVALLING Tijdens de zwangerschap kan uw baby gewend zijn om extra insuline aan te maken om de eventuele verhoogde bloedglucosewaarden die u gehad hebt op te vangen. Door deze verhoogde insulineproductie kan de bloedglucosewaarde van uw baby na de bevalling te laag zijn. Daarom wordt deze gecontroleerd en krijgt de baby zonodig extra glucose toegediend. De gezondheid van uw baby wordt door de kinderarts gecontroleerd. Soms kan het nodig zijn dat de baby opgenomen wordt op de kinderafdeling maar als alles goed is mag de baby gewoon bij u op de kamer blijven. Direct na de bevalling zal uw insulinebehoefte dalen. Op geleide van de bloedglucosewaarden moet uw insulinedosering aangepast worden. De dosering van vóór de zwangerschap kan een uitgangspunt zijn.

8 De diabetescontroles (zoals voor de zwangerschap) worden hervat met een eerste controle 6 weken na de bevalling bij de internist en diabetesverpleegkundige en gynaecoloog of klinische verloskundige. U bezoekt de oogarts nogmaals. BORSTVOEDING Borstvoeding kan prima bij diabetes. Als u vóór de zwangerschap tabletten voor uw diabetes gebruikte gaat u door met de insuline tot u geen borstvoeding meer geeft. Daarna kunt u weer overstappen op tabletten. Het is mogelijk dat de hoeveelheid insuline verminderd moet worden omdat borstvoeding veel energie van u vraagt. Geadviseerd wordt om extra te drinken, gezond te eten en eventueel een extra boterham of een stukje fruit tussendoor te nemen. De glucoseregulatie mag nu minder streng zijn omdat hypo s voorkomen moeten worden. De bloedglucosewaarden kunnen schommelen. Een strak borstvoeding-regime kan pieken en dalen in de glucoseregulatie mogelijk voorkomen. In de fase van het afbouwen van de borstvoeding is het verstandig om dit langzaam te doen om bloedglucoseregulatie problemen te voorkomen. U kunt altijd de insulinedosering overleggen met de diabetesverpleegkundige. ERFELIJKHEID Iedereen heeft kans op diabetes maar als diabetes type 2 in de familie voorkomt is de kans hierop groter. Als vader of moeder het heeft is de kans 10-20%. Als beide ouders het hebben is de kans 20-40%. Erfelijkheid is bij diabetes een verwarrend woord, je erft niet de ziekte maar de aanleg ervoor. Of iemand het werkelijk krijgt hangt af van een samenloop van verschillende omstandigheden, die voor iedereen anders is. Bij type 1 diabetes speelt erfelijkheid een veel kleinere rol, er is 1 tot 4% kans om de ziekte te krijgen als één ouder het ook heeft. ONDANKS DIABETES TOCH GENIETEN VAN JE ZWANGERSCHAP Er wordt veel van u verwacht in deze periode en het kan zwaar voor u zijn. Het is belangrijk dat u een actieve rol speelt en dat u aangeeft wat haalbaar voor u is.

9 U wordt belast met frequent ziekenhuisbezoek. We zullen proberen om zoveel mogelijk afspraken te combineren. Omdat de combinatie diabetes en zwangerschap veel energie van u vraagt is het raadzaam om uw werkgever in te lichten. Als de belasting te groot voor u wordt kunt u overwegen om minder te werken of eerder verlof op te nemen. U kunt dit bespreken met de gynaecoloog, de klinisch verloskundige of met de diabetesverpleegkundige. Probeer ontspanning en regelmaat voor uzelf in te bouwen. Stress en oververmoeidheid zullen de bloedglucosewaarden negatief beïnvloeden en uw plezier in de zwangerschap in het algemeen verminderen. Als u ongerust bent of vragen heeft mag u tijdens kantoortijden altijd contact opnemen met de diabetesverpleegkundige. Buiten kantoortijden kunt u contact opnamen met de kraamafdeling van het Refaja ziekenhuis. Wij hopen dat u ondanks uw diabetes kunt genieten van uw zwangerschap en dat deze folder daar een bijdrage aan levert.