diversiteit, maar gemene deler verzekeraar/werkgever/instantie subrogatie, zelfstandig regres aansprakelijke personen onderling hoofdelijkheidsregres

Transcriptie

1 Regres als smaakmaker? diversiteit, maar gemene deler verzekeraar/werkgever/instantie subrogatie, zelfstandig regres aansprakelijke personen onderling hoofdelijkheidsregres voorkomen van ongerechtvaardigde verrijking driehoeksverhouding voordeelstoerekening en regres regresnemer = slachtoffer klopt dat inderdaad? hoofdelijkheidsregres art. 6:102 jo. 6:10: hoe werkt dat? hoe zit het met verjaring?

2 Een bekende casus Van Doesburg loopt ernstig letsel op en raakt langdurig arbeidsongeschikt schade ziektekosten inkomensschade gederfde levensvreugde wie komen er in beeld? collega Jansen ex art. 6:162 werkgever Tan ex art. 6:170 belang van eigen voorzieningen ziektekostenverzekeraar loondoorbetaling werkgever uitkeringsinstantie

3 Driehoeksverhouding invloed in verhouding tot dader? profiteert de dader van voorziening? schadeverzekering schadebepalende factor subrogatie; art. 7:962 loondoorbetaling; sociale verzekering verplichte voordeelstoerekening zelfstandig regresrecht art. 6:107a, WAO, WIA, ANW subrogatie en regres voorkomen dat dader profiteert van eigen voorzieningen slachtoffer positie regresnemer is identiek aan die van slachtoffer

4 Tan op de korrel genomen ex art. 6:170 HR NJ 2002, 79 Apothekerskast onrechtmatige gevaarzetting Janssen? meer risico dan verantwoord was? functioneel verband in zin van art. 6:170? eigen schuld in zin art. 6:101? Hof: 50% onoplettendheid Van Doesburg zelf Hoge Raad: billijkheidscorrectie schade voor rekening van de werkgever, tenzij opzet of bewuste roekeloosheid dienstverband; werkomstandigheden positie regresnemer exact dezelfde als die van slachtoffer

5 Heel ander geval De Kok loopt ernstig letsel op en raakt langdurig arbeidsongeschikt hij zet zijn geld op art. 6:174 kwalitatieve aansprakelijkheid; risicoaansprakelijkheid gaan zijn regresnemers hierin mee?

6 Tijdelijke regeling verhaalsrechten art. 6:197 regresnemers profiteren niet van uitbreiding aansprakelijkheid andere belangen dan slachtoffer geen subrogatie in zieligheid tussenoplossing in regresdiscussie evt. wel verhaal op basis van art. 6:162 is onrechtmatig gehandeld jegens het slachtoffer?

7 Wat betekent dat dus? De Kok loopt ernstig letsel op en raakt arbeidsongeschikt slachtoffer vordert ex art. 6:174 onverzekerde schade ongedekte inkomensschade smartengeld hamvraag gebrekkige opstal? regresnemers ageren op basis van art. 6:162 i.v.m. TRV hamvraag onrechtmatige gevaarzetting? wereld van verschil?

8 Het Nieuw BW neemt meer risico afdeling en personen art. 6:169, 171, 172 zaken art. 6:173, 174, 175, 185 op zoek naar balans art. 6:110 (limitering bij AMvB) art. 6:109 (rechterlijke matiging) regresnemers zijn geen slachtoffers art. 6:197

9 Wat is de meerwaarde van risico- t.o.v. schuldaansprakelijkheid? sneller en makkelijker aansprakelijkheid vergoedingsperspectief Wetsvoorstel Verruiming Aansprakelijkheid Ouders w.o ene type is andere niet dieren en gevaarlijke stoffen roerende zaken, opstallen en producten inherente gevaren vs. gebrek HR NJ 1997, 510 Hillegehekken/CVO

10 (School)voorbeeld Hof Amsterdam NJF 2010, 82 Schlichting/Van Dijk kind bekneld tussen leuning roltrap en winkelvloer Bristol Shoes aansprakelijkheid ex 6:174 jo. 6:181? voldaan aan overheidsvoorschriften? welke eisen in gegeven omstandigheden te stellen? risico zeer ernstig letsel kinderen normaal gebruik; algemene toegang; hoge eisen aanwezigheid kinderen onbekend met gevaar? niet voorzienbaar? nooit eerder dergelijk ongeval? meerwaarde art. 6:174

11 Meerwaarde art. 6:174 Hof Amsterdam NJF 2009, 295 De Ronde Venen/Hoogheemraadschap doorbraak veendijk; aansprakelijkheid Hoogheemraadschap ex art. 6:174? was dijk wel gebrekkig? welke veiligheid te verwachten? stand wetenschap en techniek destijds? financiële kaders? droogte niet bekend als gevaar onbekendheid van het gevaar op grond wet voor rekening Hoogheemraadschap

12 Dat gaat wel ver HR NJ 2012, 155 Dijkdoorbraak Wilnis veiligheidseisen (HR) gedragsnormen spelen belangrijke rol veiligheidsvoorschriften en zorgvuldigheidsnormen (PG) vrijuit bij in algemene zin voldoen aan geldende veiligheidsvoorschriften? gebrekkige opstal? aard en functie opstal fysieke toestand ten tijde van gevaar te verwachten gebruik derden (PG) grootte kans op verwezenlijking gevaar mogelijkheid/bezwaarlijkheid maatregelen (HR) in geval overheidslichaam (PG) beleidsvrijheid; financiële middelen

13 Betekenis gezichtspunten begrenzen aansprakelijkheid ex art. 6:174 voorkomen te ruime aansprakelijkheid bepaalde begrenzingen uit afd ook bij art. 6:174 laten gelden geen garantienorm t.l.v. bezitter hof zat verkeerd ook toenmalige kennis over faalmechanismen en financiële kaders van belang onbekendheid van gevaar voor risico Hoogheemraadschap? in algemeen niet juist wanneer specifiek gevaar naar toenmalige stand wetenschap/techniek niet kenbaar objectieve maatstaven

14 Zit er licht tussen art 6:162 en 6:174? art. 6:162 vergt gedragstoetsing geschreven normen ongeschreven normen Kelderluikfactoren gedaagde vrijuit indien onbekend met het gevaar? art. 6:174: voldoet opstal aan eisen? geschreven normen ongeschreven normen Kelderluikfactoren gedaagde vrijuit indien onbekend met het gevaar? ongeacht oorzaak en ongeacht bekendheid met gebrek onbekendheid met gevaar is wat anders dan onbekendheid van gevaar

15 Stelt U zich nu echter voor race klassieke racemotoren; toeschouwer getroffen Hof Amsterdam JA 2012, 3 Benelli 250 geld gezet op art. 6:173 ontbreken deksel of beugel? verweer goedkeuring Technische Commissie geen eisen in onderhoudsplan ontbreken deksel i.s.m. reglementen? foutief handelen bezitter vereist? ongeacht oorzaak en ongeacht bekendheid met gebrek gaat om veiligheidseisen veiligheids- en zorgvuldigheidsnormen voldoen aan normen in algemene zin?

16 Het Hof maakt het concreet afschermen vliegwiel voorgeschreven? controle, inspectie, onderhoud dan? maakt ontbreken deksel/beugel motor ongeschikt voor primaire functie? intrinsiek of fysiek gebrek? niets kapot gegaan kern: ontbreken voorziening/niet periodiek controleren hoe groot is kans losraken? klopt dit wel? reflex na Wilnis

17 Kelderluiken op twee fronten Hof Den Bosch NJF 2010, 216 Custos Praktijk BV/X op zoek naar toilet; val gebrekkige opstal (art. 6:174)? welke veiligheidseisen te stellen? kantoorpand personeel en vele bezoekers deur niet afgesloten; niet gemarkeerd rekeninghouden met openen én binnenstappen gedachten; emoties; enige haast en dus? kans niet denkbeeldig; ernstige gevolgen; eenvoudige maatregelen te treffen

18 We zien dat ook in onze casus Hof Den Bosch NJ 1999, 35 Vuilstortplaats vordering gelaedeerde ex art. 6:174 welke factoren staan centraal? kans op een ongeval mogelijk ernstige gevolgen (bezwaarlijkheid) voorzorgsmaatregelen wat zou lot art. 6:162-vordering zijn? wat betekent dat dus voor de regresnemers?

19 Impact van de TRV groot deel schade buiten bereik van afd BW tweedeling in het aansprakelijkheidsrecht complexiteit: immers soms toch, zij het op basis van art. 6:162, regres succesvol

20 Is de regresnemer dus het slachtoffer? tractor met aanhangwagen vs. scooter rechtbank waarschuwingssignalen? te hard gereden; anticipatie? causale verdeling? 60:40 ten nadele tractor billijkheidscorrectie? fouten van gelijke ernst ernst letsel, leeftijd blijvende gevolgen 70:30 ten nadele tractor geldt dat ook voor regresnemer?

21 Geen subrogatie in zieligheid? gaat op voor 50- en 100%-regel regresnemers profiteren niet: andere belangen in geding aansluiting bij art. 6:197 HR NJ 1998, 400 Terminus/ZAO niet abstraheren van ernst letsel van belang in relatie slachtoffer zelf vs. aansprakelijke in appèl: in regres correctie beperkt tot meer objectieve factoren! Hof Arnhem JA 2009, 112 Interpolis/Delta Lloyd

22 Wat doet het Hof? Hof komt opnieuw uit bij 70:30; ook in regres? alle omstandigheden doen mee HR NJ 1998, 400 Terminus/ZAO geen uitsluiting van meer subjectieve omstandigheden consequentie zou zijn dat regresnemer in minder gesubrogeerd zou zijn dan uit wet voortvloeit echte subrogatie in zieligheid!? rechtspraak niet consequent Rb. Alkmaar NJF 2005, 223 VVAA/Noordhollandsche van 1816 maakt het veel uit?

23 Regresnemer is niet (altijd) het slachtoffer gasexplosie; regresvordering; moer; beroep op verjaringsbeding in ALIB Hof: i.s.m. redelijkheid en billijkheid valkuilkarakter, AV niet toegezonden wijze behandeling brief gemeente te snel ingegrepen? HR NJ 2005, 141 GTI/Zürich maatstaf art. 6:248 lid 2 grote wederpartij ; extra terughoudend profiteert schadeverzekeraar van argumenten ten voordele Gemeente? AG Timmerman vs. Hoge Raad beroep jegens een, niet jegens ander?

24 Eigen positie schadeverzekeraar? stel schade 1,5 miljoen; verzekerde som 1 miljoen onverzekerde schade Gemeente vordert zelf; evt. jegens haar geen beroep op verjaringsbeding verzekerde schade Zürich vordert; evt. jegens haar wel beroep op verjaringsbeding Hof Den Bosch 5 februari 2008 BC 4957 stuit GTI op art. 6:248 lid 2? willens en wetens of onbewust? terughoudendheid; onaanvaardbaar professioneel handelende partijen weinig sympathiek? anders indien consument?

25 Tussenbalans positie regresnemers in uitgangspunt gelijk aan slachtoffers diverse uitzonderingen art. 6:197 wetgever toepassing afd /6.3.3 verkeersaansprakelijkheid Hoge Raad toepassing 100%/50%-regel eigen schuld en billijkheidscorrectie rechtspraak art. 6:248 lid 2 Hoge Raad exoneraties

26 Complicaties in driehoeksverhouding ontsporing goederentrein Muiderpoort; schade aan rails en spoorbrug ProRail DB Schenker en Xpedys aangesproken ex art. 6:173 jo. 6:181 als het dan uitmaakt; heeft aangesprokene er dan recht op te weten of eiser verzekerd is? verborgen verzekeraar Hof Amsterdam NJF 2010, 122 DB Schenker en AXA/ProRail BV ben je verplicht je schadeverzekeraar aan te spreken? Rb. Utrecht NJF 2012, 412 ProRail/ DB Schenker en Xpedys NV keuzevrijheid voor verzekerde art. 6:197 lid 3

27 Zo maar een ongeval Nieuwbouwproject in Oosterhout. Ongeluk met kraantje. Koopmans getroffen door kalkzandsteenelement. Betrokken zijn: BAM als hoofdaannemer Wibo als aannemer MKB als onderaannemer Douma als lijmer Koopmans is weer door Douma ingeschakeld Vraag Wie kan Koopmans aanspreken ex art. 7:658 lid 4?

28 Art. 7:658 lid 4 in- en uitleen codificatie rechtspraak Hoge Raad materiële en formele werkgever ex art. 7:658 aansprakelijk verwante contractuele relaties materiële werkgever aansprakelijk zorg niet ontlopen door uitbesteding stageovereenkomst opdracht en aanneming van werk

29 Antwoord in eerste instantie Ktr. Utrecht JA 2009, 76 bescherming art. 7:658 lid 4 niet beperkt tot uitzendkrachten stageovereenkomst vrijwilliger evt. ook ZZP-er is feit dat Koopmans. arbeid verrichtte in kader eenmansbedrijf beletsel? ratio art. 7:658 lid 4 aansprakelijkheid niet te ontlopen door arbeid via tussenschakels te laten verrichten en dus?

30 Hoe zit het dan onderling? hoofdelijke aansprakelijkheid en in de onderlinge verhouding? art. 6:102 jo. 6:10 tenzij bijzondere draagplichtregels art. 6:166 lid 2, art. 6:170 lid 3/7:661 regelend recht; contractuele regeling maatstaf van art. 6:101 causale verdeling billijkheidscorrectie

31 Reikwijdte art. 7:658 lid 4? Hof Arnhem NJF 2010, 354 Davelaar/Allspan Barneveld BV reparatie van vezelverwerkingsmachine t.b.v. Allspan; in machine terechtgekomen; ernstig letsel Allspan aansprakelijk ex art. 7:658 lid 4? tekst vs. strekking bepaling? werknemers van (onder)aannemer? kleine zelfstandige? wisselend beeld in rechtspraak analyse Parl.Gesch driehoeksverhouding met werknemer codificatie 7.10: werknemers, niet zelfstandigen in de uitoefening bedrijf Allspan? regulier onderhoud vs. reparatie/revisie

32 Schept Hoge Raad duidelijkheid? HR RvdW 2012, 447 Davelaar/Allspan Davelaar geen persoon in zin van art. 7:658 lid 4? arbeid door zelfstandig ondernemer o.g.v. ovk van aanneming van werk? laat Hof in midden Hoge Raad gaat volledigheidshalve toch op vraag in wanneer werkzaamheden in uitoefening van zijn beroep of bedrijf?

33 Analyse wetsgeschiedenis niet beperkt tot gevallen waarin werknemer door werkgever bij derde is tewerkgesteld welke verhoudingen nog meer? vrijheid uit te besteden geen invloed op rechtspositie van gene die werk verricht aansprakelijkheid op gelijke voet als jegens werknemers bedoeling bescherming te bieden aan personen met een met werknemer vergelijkbare positie wat betreft zorgverplichtingen werkgever voor zorg veiligheid (mede) afhankelijk van gene voor wie hij werkzaamheden verricht?

34 Vervolg afhankelijk omstandigheden geval feitelijke verhouding betrokkenen aard verrichte werkzaamheden mate waarin werkgever al dan niet d.m.v. hulppersonen invloed heeft op werkomstandigheden en veiligheidsrisico s in uitoefening beroep of bedrijf? werkzaamheden die ander ook door eigen werknemers had kunnen laten verrichten core business of in verlengde ervan? beschermingskarakter behoren verrichte werkzaamheden gelet op wijze waarop opdrachtgever aan beroep of bedrijf invulling pleegt te geven feitelijk tot zijn beroeps- of bedrijfsuitoefening?

35 In concreto? werkzaamheden in algemeen niet in verlengde van verwerking resthout? niet uitgesloten dat het i.c. feitelijk wel tot haar bedrijfsuitoefeing behoorde stellingen in appèl omtrent feitelijke activiteiten buiten vezelverwerking feitelijke kennis ook bij Allspan aanwezig voldoende voor conclusie dat werkzaamheden Davelaar hebben plaatsgevonden in uitoefening bedrijf Allspan Hoge Raad casseert

36 Laatste nieuws Rb. Utrecht 11 juli 2012, LJN:BX1130 geschil tussen AVB-verzekeraar ASR en Allspan grote kans dat verwijzingshof aanneemt dat Davelaar met succes art. 7:658 lid 4 kan inroepen beroep op dekkingsvoorbehoud buiten verzekerde hoedanigheid Eigenaresse/exploitante van een bedrijf dat zich bezighoudt met het vervaardigen, inkopen en verkopen van vezelverpakking.

37 Weten we nu hoe het zit? nieuwbouwproject in Oosterhout Ongeluk met kraantje. Koopmans getroffen door kalkzandsteenelement. BAM hoofdaannemer, Wibo aannemer MKB onderaannemer Douma lijmer, Koopmans door Douma ingeschakeld wie is aansprakelijk ex art. 7:658 lid 4? Ktr. Utrecht JA 2009, 76 4 hoofdelijk aansprakelijke debiteuren

38 Maar nu in hoger beroep Hof Amsterdam 22 februari 2011, LJN:BP6445 K./BAM naar de letter een persoon.. (a) normale bedrijfsuitoefening BAM? (b) zeggenschap BAM over uitvoering? vallen verrichte werkzaamheden onder normale bedrijfsuitoefening BAM? BAM besteedt dit altijd uit eigen mensen doen dit niet, specialisatie groot aannemersbedrijf dat bouwprojecten in geheel aanneemt? behoren alle met bouw verwante werkzaamheden tot normale bedrijfsuitoefening? zeggenschap?; startbespreking verband te ver verwijderd 3 tussenschakels

39 Maar nu in hoger beroep Hof Amsterdam JA 2011, 124 K./Wibo naar de letter een persoon.. (a) normale bedrijfsuitoefening Wibo? (b) zeggenschap Wibo over uitvoering? normale bedrijfsuitoefening Wibo? metselbedrijf lijmen kalksteenblokken uitbesteed zelf geen lijmers in dienst te makkelijk ontlopen aansprakelijkheid? uittreksel Handelsregister? lijmwerkzaamheden niet genoemd algemeen aannemersbedrijf alle verwante werkzaamheden tot normale bedrijfsuitoefening? maar Wibo heeft zich toch jegens BAM tot lijmwerkzaamheden verplicht? zeggenschap?

40 Maar nu in hoger beroep Hof Amsterdam JA 2011, 91 D./K. naar de letter een persoon.. (a) normale bedrijfsuitoefening D.? (b) zeggenschap D.over uitvoering? vallen verrichte werkzaamheden onder normale bedrijfsuitoefening D.? beide lijmers; elkaars werk kunnen doen D. kon klus alleen niet aan zeggenschap over werkzaamheden K.? D. had klus alleen aangenomen stelde materiaal en gereedschap beschikbaar declareerde alleen en betaalde K. vervolgens werkzaamheden die ook door ondergeschikten D. konden worden verricht

41 Waardering eindresultaat bevredigend? enkel ZZP-er aansprakelijk? feitelijk en op papier? wat doet een aannemer nog? kunnen opdrachtgevers feiten niet (te) gemakkelijk naar hun hand zetten? startbespreking afspraken over verantwoordelijkheid afwezigheid

42 Casus Ingeleende werknemer overkomt arbeidsongeval op 13 juni Formele werkgever vergoedt de schade volledig op 21 januari Vervolgens zoekt hij ex art. 6:10 regres op de inlener. Deze beroept zich op verjaring. Vragen welke termijn is van toepassing? wanneer begint deze te lopen?

43 Welke termijn is van toepassing? 5 jaars- of 20 jaarstermijn? zelfstandig regresrecht HR NJ 2004, 161 Bijlsma/ABP HR NJ 2006, 377 St.Lucas/ZAO regime van art. 3:310 dader mag geen nadeel ondervinden en bij hoofdelijkheidsregres? Rb. Arnhem JA 2006, 61 Tecpool en AXA/X van art. 3:306 naar art. 3:310

44 Maar wanneer begint termijn te lopen? Rb. Arnhem JA 2006, 61Tecpool en AXA/X opeisbaar worden regresvordering moment voldoening (PG) betaling op 21 januari 2003 kritiek regresnemer invloed op verjaring? tekst art. 3:310 gaat uit van bekendheid bekendheid toch niet pas bij opeisbaarheid? wanneer is regresnemer daadwerkelijk in staat rechtsvordering in te stellen HR NJ 2006, 112 Saelman/VU

45 Is dat moment van voldoening? twee verzekeraars, A en B, hoofdelijk aansprakelijk A aangesproken, laat B niets weten, erkent aansprakelijkheid maar procedeert 6 jaar lang over omvang van aansprakelijkheid regresvordering van A op B verjaard? wanneer ontstaan? was eerdere actie mogelijk? direct in staat tot juridische actie stuitingsbriefje volstaat

46 Ligt moment voldoening voor de hand? X lijdt schade door fout bij implanteren hulpmiddel aangesproken ziekenhuis vergoedt de schade; 6 jaar later blijkt uit literatuur dat implantaat niet deugde kan ziekenhuis nog regres nemen op fabrikant van implantaat? wanneer ontstaat regresvordering? was eerdere actie mogelijk? wanneer in staat tot juridische actie?

47 Doctrine Smeehuijzen, JA-noot ratio korte termijn vordering ontnomen bij verwijt dralen zonder gegronde reden wanneer mag redelijkerwijze juridische actie worden verwacht? daadwerkelijk in staat zijn op zijn vroegst moment aangesproken zijn door gelaedeerde Baetsen en Jonk, AV&S moment dat regresnemer door gelaedeerde wordt aangesproken mits bekend met hoofdelijkheid en medeschuldenaren

48 Brengt Hoge Raad duidelijkheid? HR RvdW 2012, 534 Melis en ASR/Achmea (Schellekens) ongeval met paard; 50% eigendom ongeval 26/10/1990 Schellekens aangesproken 8/9/1995 verklaring voor recht 15/6/2001 Achmea betaalt in 2005 en 2007 brief Achmea aan Van Aart 7/8/2001 ASR verzekeraar van Van Aart Van Aart (ASR) gehouden tot vergoeding 50% aan Achmea? subrogatie in regresvordering Van Aart (ASR) doen beroep op verjaring

49 Is sprake van verjaring? Hof veronderstellenderwijs: art. 3:310 ontstaan vordering kan in midden blijven aard vordering ook opschortende voorwaarde toekomstige vordering daadwerkelijk in staat zijn opeisbaarheid als ondergrens in cassatie niet steeds opeisbaarheid bekendheid/daadwerkelijk in staat zijn omstandigheden van geval opvatting Smeehuijzen i.c. sept. 1995/feb al bekend met schade en aansprakelijke persoon

50 Vervolg wat kon Schellekens/Achmea toen doen? voorwaardelijke veroordeling art. 6:105 verklaring voor recht in vrijwaring oproepen stuitingsbriefje Hoge Raad stelt voorop ook voor art. 6:10 gaat het om art. 3:310 ruime strekking art. 3:310 op welk moment ontstaat regresvordering? tekst art. 6:10 en 6:11/PG voldoening van schuld voor meer dan hem aangaat

51 Hoe werkt dat nu bij art. 3:310? bekendheid met schade en aansprakelijke persoon daadwerkelijk in staat zijn rechtsvordering in te stellen termijn loopt echter niet reeds voordat vordering opeisbaar is geworden ligt besloten in eis van bekendheid en in eis van daadwerkelijk in staat zijn strijd met rechtskarakter: tenietgaan vanwege niet geldend maken gedurende enige tijd pas bij opeisbaarheid: ook al is eerder bekend dat schade geleden zal worden wanneer is regresvordering opeisbaar? bij voldoening van meer dan aandeel

52 Troost art. 6:8 jo. 6:2? niet op hoogte stellen ander brengt niet mee dat termijn nog niet ontstane regresvordering is gaan lopen in geval van niet verjaarde regresvordering evt. wel: instellen rechtsvordering i.s.m. 6:2 lid 2 rechtsverwerking feiten vóór ontstaan regresvordering ondanks bekendheid met evt. ontstaan regresvordering onaanvaardbare veronachtzaming belangen ander

53 Smaakt regres inderdaad naar meer? geen ontkomen aan het maakt uit wie er claimt: regresnemer is niet altijd het slachtoffer Tijdelijke Regeling verhaalsrechten geld zetten op wetgever en politiek? ook rechtspraak houdt ons bezig risico-aansprakelijkheid art. 7:658 lid 4 art. 6:10 en verjaring laatste woord?