COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN JAARVERSLAG 2003 VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD EN HET EUROPEES PARLEMENT

Transcriptie

1 COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, COM(2003) 527 definitief JAARVERSLAG 2003 VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD EN HET EUROPEES PARLEMENT INZAKE HET COMMUNAUTAIR ONTWIKKELINGSBELEID EN HET VERSLAG 2002 VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAP INZAKE BUITENLANDSE HULP

2 JAARVERSLAG 2003 VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD EN HET EUROPEES PARLEMENT INZAKE HET COMMUNAUTAIR ONTWIKKELINGSBELEID EN HET VERSLAG 2002 VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAP INZAKE BUITENLANDSE HULP INHOUDSOPGAVE A. VOORWOORD... 5 B. SAMENVATTING STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN EN RESULTATEN HET KADER VOOR DE EXTERNE PARTNERSCHAPPEN VAN DE GEMEENSCHAP Aanpassing aan de veranderende EU- en mondiale context in De belangrijkste resultaten in De drie C s: coherentie, coördinatie en complementariteit Samenwerking met anderen De weg naar de toekomst HET HERVORMINGSPROCES - DE IN 2002 GEBOEKTE VOORUITGANG KWALITEITSVERBETERING VERBETERING VAN HET FINANCIEEL BEHEER EN DE RESULTATEN VERDERE SAMENVOEGING VAN DE PROJECTCYCLUS: HET TWEEDE JAAR VAN DE DIENST VOOR SAMENWERKING EUROPEAID DECONCENTRATIE VOORUITGANG BIJ HET BEREIKEN VAN DE STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN Monitoring van vooruitgang bij het bereiken van de strategische doelstellingen Het effect van de EG-hulp zo groot mogelijk laten zijn BELEIDSONTWIKKELINGEN OP PRIORITAIRE TERREINEN IN OP ZOEK NAAR RESULTATEN: MONITORING EN EVALUATIE EVALUATIE PROJECTRESULTATEN: RESULTAATGERICHTE MONITORING Conclusies: HORIZONTALE ACTIVITEITEN EN MAINSTREAMING

3 5.1. DE MAINSTREAMING VAN ONDERWERPEN ALS MENSENRECHTEN EN DEMOCRATIE IN DE EU EUROPEES INITITATIEF VOOR DEMOCRATIE EN MENSENRECHTEN (EIDHR) GELIJKHEID TUSSEN MANNEN EN VROUWEN DRUGSBESTRIJDING HET MILIEU EN TROPISCHE BOSSEN CONFLICTPREVENTIE, SNELLE REACTIE OP CRISES EN DE STRIJD TEGEN TERRORISME Samenwerking op het gebied van wetenschap en technologie beleidsdialoog en capaciteitsopbouw GEZONDHEIDSZORG, AIDS EN BEVOLKING SAMENWERKING MET NIET-OVERHEIDSACTOREN INCLUSIEF NGO s DE ACTIVITEITEN IN WESTELIJKE BALKAN OOST-EUROPA EN CENTRAAL-AZIË MIDDELLANDSE-ZEEGEBIED, NABIJE OOSTEN EN MIDDEN-OOSTEN LANDEN IN AFRIKA, HET CARIBISCH GEBIED EN DE STILLE OCEAAN (ACS) EN LANDEN EN GEBIEDEN OVERZEE (LGO s) AZIË LATIJNS-AMERIKA THEMA: WATERBEHEER IN EU-SAMENWERKING HET BELANG VAN WATER VOOR ONTWIKKELING WATER EN DE ONTWIKKELINGSDOELSTELLINGEN VOOR HET MILLENNIUM MENSEN EN WATER: VERBETERING VAN DE TOEGANG TOT WATER EN AFVALWATERZUIVERING Financiële tabellen COMMITMENTS 2002 WESTERN BALKANS COMMITMENTS 2002 EASTERN EUROPE AND CENTRAL ASIA COMMITMENTS 2002 MEDITERRANEAN AND NEAR AND MIDDLE EAST COMMITMENTS ACP COMMITMENTS 2002 ASIA ENGAGEMENTS 2002 AMERIQUE LATINE

4 9. BIJLAGEN HARMONISATIE VAN CONTRACTPROCEDURES EN FINANCIËLE PROCEDURES RAL JURIDISCHE ZAKEN AUDITS TRANSPARANTIE EN ZICHTBAARHEID MEDEDELINGEN VAN DE EUROPESE COMMISSIE MET BETREKKING TOT BUITENLANDSE HULP in EG-BIJSTAND DIE NIET IN DIT VERSLAG WORDT BESCHREVEN

5 A. VOORWOORD Armoede, conflicten, instabiliteit en menselijke ellende, waar ook ter wereld, treffen ieder van ons. In deze tijd van globalisering is het niet alleen in ons gemeenschappelijk Europees belang, maar is het tevens een morele verplichting, om iets te doen aan deze problemen. De EG-programma s voor buitenlandse hulp zijn een antwoord op deze realiteit. Namens de Europese Gemeenschap beheert de Commissie een vijfde van de totale EUhulpstromen (6,5 miljard euro vastgelegd in 2002), hetgeen meer dan tien procent van de wereldwijde hulp is. Wereldwijd verlenen we bijstand aan meer dan 160 landen, gebieden of organisaties. We geloven in gestructureerde vastleggingen voor de lange termijn en in het opbouwen van een netwerk van samenwerkende partnerschappen. Door het bundelen van middelen voor deze gemeenschappelijke doelstelling, hebben de EUlidstaten hun betrokkenheid getoond bij de gemeenschappelijke waarden van buitenlandse hulp, mensenrechten, stabiliteit, armoedebestrijding, waarvan het beleid en de uitvoering centraal staan bij de rol die de EU in de wereld speelt. Als beheerder van de buitenlandse hulp van de EG heeft de Commissie een uniek comparatief voordeel, dat deskundigheid met zich meebrengt en uitstijgt boven de nationale tradities van de lidstaten. We zetten ons in om het geld van de Europese belastingbetalers te besteden aan hoogwaardige hulpprogramma s die aantoonbare gevolgen hebben voor de kwaliteit van het bestaan van mensen. We proberen dit te bereiken met een mate van efficiëntie die voldoet aan de hoogste internationale maatstaven. Deze aanpak werd in 2002 met name zichtbaar door de 275 miljoen euro die we voor Afghanistan hebben vastgelegd: een concrete bijdrage aan de wederopbouw van een verzwakte staat, door steun te verlenen aan een onervaren regering bij het opbouwen van een beter bestaan voor gewone mensen. De Commissie heeft ook een belangrijke rol gespeeld tijdens de conferentie inzake ontwikkelingsfinanciering (Monterrey), de wereldtop inzake duurzame ontwikkeling (Johannesburg), de Doha-ontwikkelingsagenda en bij de goedkeuring van de Barcelona-doelstellingen en de start van de EU-initiatieven inzake water/waterzuivering en energie. De huidige Commissie gaf prioriteit aan de hervorming van de wijze waarop het budget voor buitenlandse hulp wordt besteed was het jaar waarin de eerste resultaten van deze hervorming in de praktijk zichtbaar werden: de kwaliteit van onze hulp is verbeterd door een enorme deconcentratie van de beheersverantwoordelijkheden van Brussel naar het werkveld. Deze deconcentratie vond in 2002 plaats met betrekking tot de geografische programma s in Europa, het Middellandse-Zeegebied, Azië en Latijns-Amerika. Volgens internationale beste praktijken zijn we thans niet alleen sneller bij de uitvoering - grotendeels in lijn met de prestaties van nationale ontwikkelingsagentschappen - maar beter in het oplossen van problemen en het afstemmen van onze hulp op de werkelijke behoeften. Wat de programmering betreft, is deze winst aangevuld met een nieuw kader van nationale strategieën ter stimulering van samenhang in het beleid en donorcoördinatie. Dit verslag verschaft informatie over beleid en programma s die over de hele wereld zijn uitgevoerd. Het beantwoordt aan het verzoek van de Raad en het Europees Parlement om de nadruk te leggen op de bereikte resultaten en effecten. We erkennen dat er bij de overgang naar een resultaatgerichte aanpak verdere werkzaamheden noodzakelijk zijn. Het vergt veel meer tijd en inspanning om de hervorming te consolideren en te voltooien en om de 5

6 effectiviteit van de buitenlandse hulp verder te verbeteren. Bijzondere uitdagingen zijn de noodzaak om specifieke uitvoeringsproblemen waarmee de Commissie in een aantal ACSlanden wordt geconfronteerd aan te pakken en de noodzaak om na de uitbreiding in 2004 in de context van een groter Europa effectieve financiële instrumenten ten aanzien van onze nieuwe buren in te zetten. We zullen ons inspannen om deze uitdagingen het hoofd te bieden en de resultaten van de buitenlandse EG-hulp verder te verbeteren om zodoende een bijdrage te leveren aan veiligheid en welvaart voor iedereen. Chris Patten, lid van de Commissie belast met buitenlandse betrekkingen Voorzitter van het bestuur van de dienst voor samenwerking EuropeAid Poul Nielson, lid van de Commissie belast met ontwikkeling Algemeen directeur van het bestuur van de dienst voor samenwerking EuropeAid Günter Verheugen, lid van de Commissie belast met uitbreiding Lid van het bestuur van de dienst voor samenwerking EuropeAid Pascal Lamy, lid van de Commissie belast met handel Lid van het bestuur van de dienst voor samenwerking EuropeAid Pedro Solbes Mira, lid van de Commissie belast met economische en financiële zaken Lid van het bestuur van de dienst voor samenwerking EuropeAid 6

7 B. SAMENVATTING Dit jaarverslag geeft een overzicht van de activiteiten van de Europese Gemeenschap op het terrein van de buitenlandse hulp. Het jaarverslag moet worden geplaatst in het kader van de door de Commissie goedgekeurde 1 hervorming van het beheer van de buitenlandse hulp van de EG. Het jaarverslag is gericht tot de Europese instellingen, andere actoren ter plaatse, partnerlanden en het grote publiek. In dit jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de 6,5 miljard euro die is vastgelegd en de 5,2 miljard euro die daadwerkelijk door de EG in 2002 is uitbetaald. Hoofdstuk 1 van het jaarverslag geeft de stand van zaken van de strategische doelstellingen en resultaten. Tijdens de topontmoetingen van Monterrey en Johannesburg is de basis gelegd voor een nieuw mondiaal partnerschap voor uitroeiing van armoede en duurzame ontwikkeling. Indien de EU-lidstaten hun beloften nakomen, is er tegen het jaar 2006 zo n 8,5 miljard euro extra beschikbaar. In 2002 is de eerste generatie nationale strategiedocumenten voltooid. Zij zullen leiden tot meer aandacht voor de bestrijding van armoede. Een betere integratie van de zich internationaal ontwikkelende context en van de overige EU-prioriteiten in het ontwikkelingsbeleid en de planning zal ook bijdragen aan de algehele verbetering van de activiteiten van de EU ter plaatse. En niet te vergeten, de nu al beroemde drie C s (coherentie, coördinatie en complementariteit) die een gestage vooruitgang laten zien. Binnen het EG-beleid helpen zij bij het bevorderen van ontwikkeling, armoedebestrijding en integratie van de begunstigde landen/partnerlanden in de wereldeconomie. Dit hoofdstuk laat ook de vooruitgang op het terrein van de EG-samenwerking met andere donors zien. Met de Wereldbank is een nieuwe kaderovereenkomst gesloten. De herziening van de kaderovereenkomst tussen de EG en de VN voor de financiering door de EG van VNprojecten is afgerond. In 2002 vond op verschillende niveaus een uitgebreide beleidsdialoog plaats met organisaties, fondsen en programma's van de Verenigde Naties. De hervorming van het beheer van de buitenlandse hulp van de EG begint vruchten af te werpen: scherpere programmering, betere kwaliteit en timing van de hulpverlening, meer doorzichtigheid en stimulering van de eigen verantwoordelijkheid, deconcentratie van verantwoordelijkheden naar de delegaties ter plaatse, betere coördinatie met andere donors, met name lidstaten, en de invoering van een nieuw enkelvoudig informatiebeheersysteem, het Common Relex Information System (CRIS), behoren tot de belangrijkste resultaten van 2002, zoals blijkt uit hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving van de vooruitgang die de EG maakt bij het realiseren van haar strategische doelstellingen, met name de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium, waarbij wordt samengewerkt met de rest van de internationale gemeenschap. In het hoofdstuk wordt gewezen op de maatregelen die zijn genomen om de effectiviteit van de Gemeenschapshulp verder te verbeteren, waaronder de aanpassing van de aanpak aan de verschillende omstandigheden per land en per regio, een effectieve doelgerichtheid van financiële middelen, draagbare schulden, grotere gebruikmaking van een sectorbrede aanpak en begrotingssteun. Het hoofdstuk beschrijft ook de vooruitgang die in 2002 is geboekt bij het meer concentreren van de EG-hulp op een beperkter aantal terreinen en de belangrijkste beleidsontwikkelingen op deze prioritaire terreinen. In 2002 hebben sociale sectoren zoals gezondheidszorg en onderwijs, vervoer en voedselzekerheid allemaal een aanzienlijke 1 Mededeling inzake de hervorming van het beheer van de buitenlandse hulp, SEC (2000)814 van

8 vooruitgang gelend. Op het gebied van handel en ontwikkeling hechtte de Commissie haar goedkeuring aan een mededeling die de Raad in november 2002 heeft goedgekeurd. Met een deskundigengroep uit de lidstaten en andere geïnteresseerde partijen, waaronder de Commissie voor ontwikkelingsbijstand (DAC) van de OESO, het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) en de Wereldbank, heeft de Commissie gewerkt aan de ontwikkeling van tien kernindicatoren die zijn ontleend aan de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium. Van deze tien indicatoren hebben er zes rechtstreeks betrekking op het welzijn van kinderen en hebben er drie een specifieke genderdimensie. De Commissie is voornemens om met betrekking tot alle ontwikkelingslanden waaraan zij hulp verleent jaarlijks de vooruitgang te meten met behulp van deze indicatoren. Deze indicatoren zijn: percentage van de bevolking met minder dan 1 USD per dag aantal kinderen met ondergewicht kindersterftecijfer beneden vijf jaar netto inschrijvingsratio in het lager onderwijs percentage dat het lager onderwijs met succes afsluit ratio van meisjes en jongens in het lager, middelbaar en hoger onderwijs percentage geboorten dat is begeleid door deskundig personeel in de gezondheidszorg percentage eenjarigen dat is ingeënt tegen mazelen aantal zwangere vrouwen van jaar met HIV percentage van de bevolking dat duurzame toegang heeft tot een verbeterde waterbron. Hoofdstuk 4 toont de bevindingen in 2002 van de evaluatieactiviteiten en de resultaatgerichte monitoring (Results-Oriented Monitoring, ROM). Het hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen en conclusies van de evaluaties die tijdens de verslagleggingsperiode zijn afgerond en wijst op bepaalde nieuwe algemene problemen. De resultaatgerichte monitoring ging in 2001 van start en werd in 2002 uitgebreid tot alle regio s. De monitoring zorgt ervoor dat de Commissie vergelijkbare gegevens heeft voor al haar programma s voor buitenlandse hulp. In het hoofdstuk zijn de bevindingen en analyse opgenomen met betrekking tot de prioritaire ontwikkelingsterreinen en de verslagen van 2002 die op de ROM-criteria (belang, efficiëntie, doeltreffendheid, effect en duurzaamheid) zijn gebaseerd. De behaalde resultaten en de prestaties van de door de EG gefinancierde projecten en programma s krijgen over het algemeen een goede beoordeling. Een analyse van de prestatiestructuur maakt duidelijk dat er nog iets te leren valt: de prestaties van projecten kunnen worden verbeterd door flexibiliteit en capaciteit voor aanpassingen aan veranderingen. Er zijn ook aanwijzingen dat door evaluatie van het projectconcept, zodra feitelijk wordt gestart met de uitvoering, betere prestaties worden behaald. 8

9 goede integratie in plaatselijke structuren, beleidsondersteuning en betrokkenheid van de begunstigden zorgen duidelijk voor effectiviteit en duurzaamheid en moeten aandacht krijgen bij het ontwerp van projecten. financiële duurzaamheid wordt het meest gezien als een mogelijke oorzaak van problemen voor projecten. tijdsgebondenheid van bijdragen en activiteiten is in veel projecten niet optimaal. In de toelichting bij de monitoringverslagen worden in veel gevallen logge (EG)- procedures en de kwaliteit van het projectbeheer als oorzaak genoemd. Hoofdstuk 5 geeft een analyse van de horizontale of transversale onderwerpen en de mainstreaming daarvan via de algemene structuur van de EG-samenwerking. Mensenrechten, gelijkheid tussen mannen en vrouwen, milieu en conflictpreventie zijn de belangrijkste onderwerpen van dit hoofdstuk, dat ook een beschrijving geeft van de uitvoering van thematische begrotingslijnen zoals voedselzekerheid, tropische bossen, bestrijding van aids of medefinanciering met NGO s. Met China is de mensenrechtendialoog voortgezet en met Iran is deze gestart. In twee landen in het Middellandse-Zeegebied zijn regionale bijeenkomsten gehouden met de maatschappelijke organisaties in die landen. In 2002 waren stimulering van voorlichting over mensenrechten en opleiding voor ethische beoordeling eveneens belangrijke onderwerpen. Dit jaar heeft het Europees initiatief voor democratie en mensenrechten meer dan 100 miljoen euro vastgelegd. Hulp aan derde landen op het terrein van wetenschap, technologie en onderzoek, met name in de Nieuwe Onafhankelijke Staten en de ACS-landen, verdient ook een plaats in dit hoofdstuk. In 2002 werd 23,5 miljoen euro vastgelegd ten behoeve van het mechanisme voor een snelle reactie, dat als allerbelangrijkste taak de tweede fase van de stabilisering in Afghanistan en de wederopbouwwerkzaamheden in de Palestijnse Gebieden heeft. Tijdens de voorbereiding van de nationale strategiedocumenten werd in 45 landen is overleg met niet-overheidsactoren tot stand gekomen. Bijna 200 miljoen euro is vastgelegd ten behoeve van de medefinanciering van NGO-projecten. Nagenoeg 50 miljoen euro is vastgelegd in het kader van de thematische begrotingslijnen milieu en tropische bossen. Hoofdstuk 6 richt zich op samenwerkingsactiviteiten per regio: Oost-Europa en Centraal- Azië, Zuidoost-Europa, het Middellandse-Zeegebied, Nabije Oosten en Midden-Oosten, de landen van Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS) en de landen en gebieden overzee (LGO), Latijns-Amerika en Azië. De structuur van de presentatie is voor alle regio s hetzelfde, waardoor transversaal lezen en een gemakkelijke vergelijking op basis van vergelijkbare gegevens mogelijk is. In de eerste plaats worden niet alleen de strategische doelstellingen en resultaten maar ook de programmeringsprioriteiten tijdens het jaar gepresenteerd. In de tweede plaats is er een paragraaf met daarin de belangrijkste resultaten van zowel afgeronde als lopende projecten, inclusief projecten waarvoor een tussentijdse evaluatie is uitgevoerd. Enkele casestudy s laten concreet de reikwijdte van de EG-activiteiten in iedere regio zien. Om de informatie over iedere regio te completeren, wordt in specifieke paragrafen aandacht besteed aan de uitvoering van de drie C s (coherentie, coördinatie en complementariteit) waarbij een beschrijving wordt gegeven van de samenwerking met lidstaten en andere donors. Ook wordt gewezen op de humanitaire hulp (uitgevoerd door ECHO) en de activiteiten van de 9

10 Europese Investeringsbank (EIB). Het slot van iedere regionale bijdrage wordt gevormd door conclusies en vooruitzichten voor de komende jaren. Ten aanzien van de westelijke Balkan is de aanwezigheid en het goed functioneren van een markteconomie één van de in Kopenhagen vastgestelde criteria, die gelden als basisvoorwaarde voor het lidmaatschap van de EU. Om deze doelstelling te bereiken zal in de komende jaren derhalve worden doorgegaan met de ondersteuning van de noodzakelijke hervormingen, zoals onder andere wetgeving op het gebied van economie, beheer van de begrotingsuitgaven en het innen van belastingen, overheidsopdrachten en als het proces verder is gevorderd wetgeving op het gebied van mededinging. Ook wordt aandacht besteed aan het openbaar bestuur, doorgaans door middel van programma s voor hervorming van het openbaar bestuur, gericht op ondersteuning van het proces van rationalisering, afslanking en stroomlijning van de openbare sector. Op het gebied van justitie en binnenlandse zaken wordt het slecht functionerende gerechtelijk apparaat gezien als één van de belangrijkste problemen, waardoor niet alleen het algemene politieke functioneren van de staat maar ook het goede functioneren van een markteconomie wordt belemmerd (bijv. het ontbreken van effectieve conflictbeslechting op economisch gebied). Corruptie wordt gezien als een ander belangrijk probleem dat een goede politieke, sociale en economische ontwikkeling in de regio in de weg staat. Het is nodig dat de internationale gemeenschap resoluut optreedt, gesteund door gerichte Cards-hulp, teneinde het probleem met wortel en al uit te roeien en een duurzame oplossing te bieden. In 2002 is in de regio bijna 654 miljoen euro vastgelegd en meer dan 617 miljoen euro uitbetaald. Ten aanzien van de landen van Oost-Europa en Centraal-Azië is in 2002 bijna 430 miljoen euro vastgelegd en 383 miljoen euro uitbetaald. In het kader van het begrip een groter Europa, dat is gericht op bevordering van de stabiliteit en verkleining van de welvaartkloof aan de nieuwe buitengrenzen van de EU, is gestart met de beoordeling van de eventuele effecten van de uitbreiding op de betrekkingen van de EU met de landen van Oost-Europa. Dit zal leiden tot meer steun voor activiteiten die grensoverschrijdende samenwerking stimuleren, vooral met betrekking tot de westelijke NOS. In de Kaukasus en Centraal-Azië geeft de EU nog steeds prioriteit aan regionale samenwerking, met name via maatregelen die zijn gericht op armoedebestrijding en economische groei en, waar nodig, conflictpreventie. Met betrekking tot de uitvoering van het Meda-programma is ten aanzien van de landen in het Middellandse-Zeegebied een aanzienlijke verbetering gerealiseerd, met vastleggingen van 762 miljoen euro en uitbetalingen van 684 miljoen euro gedurende het jaar. In 2002 zijn de nieuwe nationale indicatieve programma's voor de eerste keer uitgevoerd. Stabiliteit, veiligheid en duurzame ontwikkeling zijn nog steeds prioriteiten van de EU in de regio, evenals de afronding van associatieovereenkomsten met alle mediterrane partnerlanden en verdere stappen in de richting van een Europees-mediterrane interne markt. Samenwerking op het gebied van juridische aangelegenheden en binnenlandse zaken wordt ook een belangrijke prioriteit die betrekking heeft op onderwerpen als vluchtelingen, asielrechten en de bestrijding van illegale immigratie. De situatie in het Midden-Oosten blijft de belangrijkste zorg in de regio. De samenwerking met de ACS-landen en de landen en gebieden overzee (LGO) bereikte een niveau van bijna 2,4 miljard euro aan vastleggingen en 2,54 miljard euro aan 10

11 uitbetalingen (ondanks dat dit enigszins minder is dan de uitbetalingen in 2001, is dit een van de beste prestaties die ooit is geregistreerd). De goedkeuring van de Overeenkomst van Cotonou maakt een verdere ontwikkeling van de betrekkingen tussen EU en ACS mogelijk. De expliciete betrokkenheid van Afrikaanse landen bij de versterking van hun capaciteit om conflicten, armoede en marginalisering in de context van globalisering aan te pakken en het bestaan van strategiedocumenten voor armoedebestrijding, zijn twee belangrijke pijlers waarop de toekomstige EG-samenwerking in de regio kan worden gebaseerd. Als de regio in de wereld die het hardst zal moeten vechten om de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium te bereiken, moet het ACS-EU-partnerschap ontwikkelingshulp, politieke dialoog en overig beleid en instrumenten verbeteren zoals met betrekking tot handelsaangelegenheden. De start van de Afrikaanse Unie en de goedkeuring van het Nieuw partnerschap voor de ontwikkeling van Afrika (New Partnership for African Development, NEPAD) kunnen voor de nabije toekomst het belangrijkste feit van 2002 worden. Capaciteitsopbouw en crisisbeslechting behoren ook tot de belangrijkste concepten waaraan in deze regio moet worden gewerkt. Tijdens 2002 is ten behoeve van Azië 540 miljoen euro vastgelegd en 434 miljoen euro uitbetaald. Door middel van haar samenwerkingsactiviteiten streeft de EG ernaar om een bijdrage te leveren aan de bestrijding van armoede en verbetering van de levensstandaard in Aziatische landen. In dit opzicht zijn basisgezondheidszorg en lager onderwijs prioritaire terreinen die minimaal een derde van de beschikbare financiële middelen zullen blijven ontvangen. De nadruk wordt gelegd op interventie op sectoraal niveau, bestrijding van armoede via programma s met inbreng van het land zelf en verbetering van de coördinatie tussen het land en de donor. De rol van de Gemeenschap wordt ook uitgebreid zodat een verbeterde relatie tussen die landen en de EU wordt gerealiseerd, de democratie meer wordt gestimuleerd en de vrede wordt bevorderd. Dit betekent bijvoorbeeld ondersteuning van de wederopbouw en rehabilitatie van landen die door conflicten zijn getroffen, zoals Afghanistan en Oost-Timor, en activiteiten die zijn gericht op conflictpreventie in de regio, zoals ondersteuning van het vredesproces in Sri Lanka. De economische samenwerking met Azië wordt versterkt, waarbij met name aandacht wordt besteed aan het ondernemingsklimaat terwijl activiteiten op belangrijke terreinen als energie, milieutechnologie en biodiversiteit worden gesteund. Dialoog en onderhandelingen zijn de belangrijkste woorden van de samenwerking van de EG met Latijns-Amerika. De maatschappelijke organisaties worden geconsulteerd over de drie subregionale onderhandelingen (EU-Mercosur, EU-Mexico en EU-Chili). De conclusies van de top van Madrid kunnen een belangrijke stap vooruit zijn. Al in 2003 kunnen de sectorale aanpak en de begrotingssteun de eerste resultaten in de regio opleveren. Aan de andere kant kan de start van de onderhandelingen met de landen van Midden-Amerika en de Andesgemeenschap in de toekomst leiden tot een volledige subregionale structuur voor de betrekkingen van de EU met Latijns-Amerika. In 2002 bedroegen de vastleggingen van de EG in de regio 382 miljoen euro terwijl de uitbetalingen 272 miljoen euro bedroegen. Het thema-artikel (hoofdstuk 7) van dit jaarverslag heeft betrekking op waterbeheer, ongetwijfeld de belangrijkste uitdaging voor een coherent ontwikkelingsbeleid in de komende jaren. In dit verband wordt de basis van het EU-beleid gevormd door de mededeling van de Commissie van 12 maart 2002 alsook het resultaat van Johannesburg. Het Waterinitiatief van de EU, dat in Johannesburg van start is gegaan, probeert een katalysator voor verdere actie te leveren om de internationaal overeengekomen doelstellingen te realiseren in samenwerking met ontwikkelingslanden. Thans is het nieuwe internationale doel om in 2015 het aantal mensen zonder toegang tot afvalwaterzuivering met de helft terug te brengen, als aanvulling 11

12 op het doel van toegang tot drinkwater overeenkomstig de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium. Hoofdstuk 8 bestaat uit volledige financiële tabellen, volgens de terminologie van DAC. Op deze bladzijden is een verdeling per begrotingslijn, regio, land en instrument te vinden. Tegelijkertijd wordt ieder in 2002 vastgelegd project per voor steun in aanmerking komende regio en sector vermeld. Tot slot geven de bijlagen inzicht in de stand van zaken van de belangrijkste werkzaamheden met betrekking tot de hervorming van het beheer van de buitenlandse hulp, d.w.z. harmonisatie van procedures, de RAL-situatie (betalingsachterstanden), uitgevoerde audits, inspanningen voor doorzichtigheid en zichtbaarheid alsook een volledige lijst met officiële mededelingen van de Europese Commissie waarin wordt verwezen naar de in 2002 verleende buitenlandse hulp. 12

13 1. STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN EN RESULTATEN In dit hoofdstuk wordt de context voor de externe partnerschappen van de Gemeenschap uiteengezet, met inbegrip van het strategisch kader en de doelstellingen, en wordt een beschrijving gegeven van de ontwikkeling die zij in 2002 hebben doorgemaakt, als antwoord op gebeurtenissen zowel binnen als buiten de EU. Ook wordt een toelichting gegeven op een aantal strategische resultaten die in 2002 zijn gerealiseerd, inclusief de afronding van het landenprogrammeringsproces, en op de concrete vooruitgang in de richting van verbeterde samenhang, coördinatie en complementariteit zowel binnen als buiten de EU. 1.1 HET KADER VOOR DE EXTERNE PARTNERSCHAPPEN VAN DE GEMEENSCHAP Het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid van de Europese Gemeenschap is een van de drie elementen binnen het breder kader van buitenlandse betrekkingen. Het bevindt zich op één lijn met de buitenlandse en economische betrekkingen van de Gemeenschap (waaronder handel en investeringen). De Europese Gemeenschap speelt een erg belangrijke rol op alle drie de terreinen. De Europese Gemeenschap is de grootste handelspartner voor veel ontwikkelingslanden. Als regio verleent de EU meer dan de helft van de wereldwijde ontwikkelingshulp: meer dan 28,7 miljard euro in 2002, waarvan 6,5 miljard euro op EG-niveau. In maart 2002, ten tijde van de internationale conferentie inzake ontwikkelingsfinanciering, maakte de EU haar voornemen bekend om in de toekomst een nog grotere rol te gaan spelen door de omvang van de hulp verder te vergroten. Iedere EU-lidstaat heeft toegezegd om in 2006 minimaal 0,33% van zijn nationaal inkomen als officiële ontwikkelingshulp (Official Development Assistance, ODA) te verlenen, zodat de EU collectief een gemiddelde ratio van 0,39% (was 0,33% in 2001) behaalt. Een vijfde van de huidige EU-begroting voor hulpverlening - 6,5 miljard euro - wordt door de Europese Commissie namens de Gemeenschap beheerd. Deze financiële middelen zijn niet alleen afkomstig van de Gemeenschapsbegroting maar ook van het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF). Het EOF verleent steun aan de landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan in het kader van de Overeenkomst van Cotonou en aan de landen en gebieden overzee (LGO) die zijn geassocieerd met de Gemeenschap in het kader van het Besluit betreffende de associatie van de landen en gebieden overzee met de Europese Gemeenschap. 2 De geografische reikwijdte van de hulpprogramma s van de Gemeenschap is eveneens aanzienlijk: van de buren van de EU tot kleine eilandstaten in de Stille Oceaan. In 2002 had de Gemeenschap programma s met 160 landen en 8 regio s. De situatie en de belangrijke problemen variëren aanzienlijk per regio en per land en de Gemeenschap past haar aanpak dienovereenkomstig aan De strategische doelstellingen van het ontwikkelingsbeleid van de EG Hoewel ontwikkelingssamenwerking deel uitmaakt van buitenlandse betrekkingen, is deze op zichzelf ook een legitieme beleidsdoelstelling. Bovendien stimuleert de Commissie de toepassing van informatie- en communicatietechnologie (ICT) als instrument om ontwikkelingsdoelstellingen te verwezenlijken. 2 Besluit 2001/822 van de Raad van , PB L 314 van

14 Sinds november 2000 beschikt de Gemeenschap over één algemeen kader voor de begeleiding van de samenwerking en partnerschappen met alle ontwikkelingslanden waarmee zij banden heeft. Dit maakt duidelijk dat het belangrijkste doel van het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid van de Gemeenschap is: bestrijding en uiteindelijk uitroeiing van armoede, via steun voor een duurzame economische, sociale en milieuontwikkeling, stimulering van de geleidelijke integratie van de ontwikkelingslanden in de wereldeconomie en een vastberadenheid om ongelijkheid te bestrijden. 3 Doelen op het gebied van de gezondheidszorg zijn prominent aanwezig en wijzen op het verband tussen algemene armoedebestrijding en investeringen in gezondheidszorg en onderzoek. Het specifieke doel met betrekking tot de strijd tegen HIV/aids, malaria en andere ziekten laat een grote betrokkenheid zien, waarbij wordt erkend dat, indien deze ziekten niet worden aangepakt, het hoofdresultaat van de wereldwijde armoedebestrijding niet wordt gerealiseerd. Dit verduidelijkt ook de kernbeginselen waarop de Gemeenschapshulp is gebaseerd: duurzame, rechtvaardige en participatieve menselijke en sociale ontwikkeling, met stimulering van mensenrechten, democratie, de rechtsstaat en good governance als een integraal onderdeel daarvan. In toenemende mate wordt erkend dat de waarde van capaciteitsopbouw en innovatie van wetenschap en technologie een essentiële voorwaarde is voor verwezenlijking van de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium, zowel in de verschillende sectoren als ter ondersteuning van de algemene economische ontwikkeling. De EU heeft haar ontwikkelingsinspanningen consequent in de mondiale context vastgelegd en werkt samen met anderen om de reeks ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium, die tijdens de Millenniumtop door de VN-leden zijn goedgekeurd, te verwezenlijken. De hoofddoelstellingen worden in het kader hieronder vermeld. De ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium Realiseren van lager onderwijs voor iedereen Bevorderen van gelijkheid tussen mannen en vrouwen en empowerment van vrouwen Terugdringen van kindersterfte Verbeteren van de gezondheid van moeders Bestrijden van HIV/aids, malaria en andere ziekten Uitroeien van extreme armoede en honger Garanderen van duurzaamheid op milieugebied De Gemeenschap heeft zich eveneens ertoe verplicht om bij de uitvoering van haar hulp internationale beste praktijken toe te passen. Hierbij gaat het om een vastberaden toezegging om via partnerschappen samen te werken met ontwikkelingslanden en om eigen inbreng op lokaal niveau te respecteren en te stimuleren, evenals deelname van niet-overheidsactoren en andere maatregelen, zoals 3 Conclusies van de Raad van 10 november 2000, referentienummer 12929/00 14

15 een effectieve doelgerichtheid van middelen, nauwe samenwerking met andere donors, en waar mogelijk een verschuiving van projecten naar sectorale programma s en begrotingssteun (zie hoofdstuk 3). Dit wordt aangevuld met het programma voor de hervorming van het beheer waarmee eveneens in 2000 is gestart (zie hoofdstuk 2). Om een zo groot mogelijk resultaat te bereiken binnen het mondiale ontwikkelingskader, richt de Gemeenschap haar hulp op zes gebieden waarop zij met name een toegevoegde waarde kan hebben: samenhang tussen handel en ontwikkeling, regionale integratie en samenwerking, steun voor macro-economisch beleid en gelijke toegang tot sociale dienstverlening, vervoer, voedselzekerheid en plattelandsontwikkeling, en institutionele capaciteitsopbouw, met name op het gebied van good governance en de rechtsstaat (zie hoofdstuk 3). Stimulering van mensenrechten, gelijkheid tussen mannen en vrouwen, duurzaamheid voor het milieu en conflictpreventie worden in iedere fase geïntegreerd en opgenomen in alle hulpprogramma s van de Gemeenschap De respons op verschillende nationale en regionale omstandigheden Het hierboven beschreven ontwikkelingssamenwerkingsbeleid is van toepassing op alle ontwikkelingslanden waar de Gemeenschap banden mee heeft. Desondanks worden de betrekkingen en hulpprogramma s van de Gemeenschap in de verschillende regio s en landen aangepast aan de specifieke uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd. Dit varieert van politieke en economische hervorming en stabiliteit op de westelijke Balkan tot duurzame economische en sociale ontwikkeling in het Middellandse- Zeegebied om ervoor te zorgen dat deze regio geen geostrategische breuklijn wordt met een welvarend Europa aan de ene en overwegend arme landen aan de andere kant, in combinatie met een verbeterde samenwerking inzake onderwerpen als terrorisme, het milieu, geneesmiddelen en demografische verandering. In Latijns- Amerika zijn bestrijding van sociale ongelijkheid en het bouwen aan een meer coherente samenleving de allergrootste prioriteiten, gecombineerd met steun voor regionale integratie om het concurrentievermogen van Latijns-Amerikaanse ondernemingen te verbeteren. Azië is het thuis voor twee derde van de armen van de wereld. Terwijl in de regio voedselzekerheid, gezondheidszorg en toegang tot basisdiensten dringende aangelegenheden zijn in de landen met lage inkomens, is ernstige ongelijkheid in inkomens en kansen nog steeds een uitdaging voor veel landen met middellage inkomens. In EG-programma s voor Centraal-Azië wordt veel aandacht besteed aan institutionele, wettelijke en bestuurlijke hervorming en aan ontwikkeling van de particuliere sector en van de economie om problemen aan te pakken die variëren van groter wordende inkomensverschillen en armoede tot trage economische en democratische overgang inclusief mensenrechtenaangelegenheden. De landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan en de landen en gebieden overzee, waarvan de samenvoeging op 1 april 2003 van kracht wordt in het kader van de Overeenkomst van Cotonou, hebben - hoewel ze in een aantal belangrijke opzichten verschillen - te maken met veel gemeenschappelijke problemen. Het Caribisch gebied en de Stille Oceaan hebben veel kleine eilandstaten, terwijl in Afrika diverse conflicten worden verergerd door de omvang en kwetsbaarheid van landen. 40 van de 77 ACS-landen zijn minst ontwikkelde landen die worden gekenmerkt door een bijzonder laag inkomen per hoofd van de bevolking en ernstige infrastructurele problemen. 15

16 De verschillende aspecten van de buitenlandse betrekkingen van de Gemeenschap met diverse regio s zijn ingekaderd in een reeks samenwerkings- en partnerschapsovereenkomsten. Hoofdstuk 6 doet verslag van de belangrijkste ontwikkelingen in 2002 in ieder van deze regio s Complementariteit tussen ontwikkelings- en andere externe doelstellingen In veel gevallen vullen de ontwikkelings- en overige externe doelstellingen van de Gemeenschap elkaar aan, evenals de hulpverlening op verschillende terreinen. Het verband tussen conflictpreventie en de bevordering van mensenrechten en democratie is duidelijk, evenals bijvoorbeeld het verband van deze terreinen met armoedebestrijding. Concrete Gemeenschapshulp heeft tijdens de nasleep van geweld een bijdrage geleverd om de maatschappij weer op te bouwen en te voorkomen dat de geschillen weer oplaaiden. Niet alleen de symptomen van een conflict moeten worden aangepakt, maar er moeten ook methoden worden ontwikkeld waarmee kan worden bepaald wat de achterliggende oorzaken van het conflict zijn en wat daaraan kan worden gedaan. Vaak zal blijken dat het hierbij om extreme armoede gaat. Ook moet nadruk worden gelegd op de relatie tussen investeringen ten behoeve van basisgezondheidszorg en ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling naar nieuwe geneesmiddelen en behandelingen, met name in de context van de strijd tegen de belangrijkste overdraagbare ziekten die samenhangen met armoede. Vanwege het veelzijdige externe beleid en de vele instrumenten die kunnen worden ingezet, alsook de noodzaak om op verschillende omstandigheden te reageren, zijn de nationale strategiedocumenten en de regionale strategiedocumenten van de Gemeenschap een belangrijk hulpmiddel bij het analyseren en aandragen van de juiste beleidsmix. Hulpverlening die wordt uitgevoerd via de horizontale en thematische begrotingslijnen van de Gemeenschap, die niet alleen betrekking hebben op ontwikkeling maar ook op bredere externe doelstellingen, zoals samenwerking op het gebied van geneesmiddelen, wordt in toenemende mate in dit kader geïntegreerd. De Gemeenschap probeert ook een verbeterde samenhang op centraal beleidsniveau te realiseren. Complementariteit tussen het beleid voor ontwikkeling en onderzoek is gebaseerd op de gedachte dat synergie noodzakelijk is tussen capaciteitsopbouw van wetenschap en technologie en interregionale samenwerking op het gebied van onderzoek (Noord-Zuid, Oost-West). 1.2 Aanpassing aan de veranderende EU- en mondiale context in Uitbreiding van de EU en nieuwe politieke prioriteiten Wat de interne ontwikkelingen van de EU betreft, zal het baanbrekende besluit van december om de EU in mei 2004 uit te breiden van 15 tot 25 lidstaten - grote gevolgen hebben voor de toekomstige rol van de regio, waaronder haar rol op het gebied van buitenlands beleid en ontwikkeling. Deze landen, die in de afgelopen 12 jaar ten behoeve van hun eigen politieke en economische overgang aanzienlijke steun van de EU en externe bijstand hebben ontvangen, worden op het moment van hun toetreding lid van het buitenlandse beleid van de EU. In 2002 zijn de kandidaatlidstaten, de Commissie en de lidstaten alsook de externe partners van de EU gestart met de voorbereidingen hiervoor. Hoewel ontwikkelingszaken in de context van de uitbreiding niet opvallend veel aandacht kregen, heeft de Commissie in 2002 met de kandidaat-lidstaten en de huidige lidstaten een werkprogramma opgestart. Hierin 16

17 worden drie aspecten benadrukt: mogelijke gevolgen voor de beleids- en programmaprocessen van de Gemeenschap (zoals besluitvormingsprocessen, prioriteiten, uitvoeringskanalen en financiële zaken), hoe de kandidaat-lidstaten kunnen worden geholpen bij hun voorbereidingen om het ontwikkelingsbeleid van de Gemeenschap en hun rol als nieuwe (in sommige gevallen hun rol hervattende) donors op te pakken, en gevolgen voor de ontwikkelingspartners van de Gemeenschap. In 2002 is niet alleen een start gemaakt met diverse studies en onderzoekswerkzaamheden, maar ook met een eerste reeks activiteiten op het gebied van capaciteitsopbouw en bewustmaking die kunnen helpen bij het vaststellen van en informatie verstrekken over toekomstige activiteiten op dit terrein, inclusief een draaiboek. In zullen deze werkzaamheden worden voortgezet en uitgebreid. Het interne beleid en de activiteiten op andere terreinen hebben ook de context van het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid en de buitenlandse hulp van de Gemeenschap beïnvloed, in het bijzonder de grotere interesse voor de vraag hoe migratiezaken kunnen worden geïntegreerd in de betrekkingen van de EU met haar externe partners, waaronder ontwikkelingslanden De mondiale context: politieke en economische instabiliteit De voortdurende politieke en economische stabiliteit in 2002 heeft grote gevolgen gehad voor de buitenlandse betrekkingen van de Gemeenschap, inclusief haar ontwikkelingsbeleid en haar buitenlandse hulp. Gebeurtenissen in verschillende delen van de wereld hebben volslagen duidelijk gemaakt dat zowel de ontwikkelde landen als de ontwikkelingslanden van elkaar afhankelijk zijn. Van de economische crisis in Argentinië en de vertraging op de markten van de ontwikkelde landen, tot de tragedie van de bom op Bali en de voortdurende strijd tegen terrorisme, tot de vernietiging die wordt veroorzaakt door nieuwe en lopende conflicten. In 2002 waren er positieve stappen in de richting van vrede in landen zoals Sri Lanka, Angola en de Democratische Republiek Congo. De Gemeenschap startte met een hulpprogramma voor lange termijn ten behoeve van Afghanistan, hetgeen een belangrijke overgang markeert in haar partnerschap. Helaas is de situatie op andere plaatsen, zoals het Midden-Oosten, Ivoorkust en Zimbabwe, verslechterd. Deze gebeurtenissen geven aan dat het van essentieel belang is om voortdurend aandacht te hebben voor economische en governance -kwesties en met name voor de preventie en oplossing van conflicten. De Gemeenschap is reeds erg actief op dit terrein, bijvoorbeeld via haar ontwikkelingsbeleid en programma s voor buitenlandse hulp, en erkent de noodzaak van een alomvattende benadering voor de lange termijn. De Gemeenschap heeft, samen met de EU-lidstaten, ook een belangrijke rol op zich genomen in de internationale strijd tegen terrorisme. In 2002 heeft meer erkenning van de banden tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden op haar beurt het belang onderstreept van een adequate en duurzame aandacht voor ontwikkelingszaken teneinde andere doelstellingen met succes te realiseren. Armoede en uitsluiting, regionale conflicten, achteruitgang van het milieu en aids zijn allemaal potentiële bedreigingen voor veiligheid. De ontwikkelingssamenwerking en het beleid en de programma s voor buitenlandse hulp van de Gemeenschap zullen, evenals EU-beleid en activiteiten op andere terreinen, in 17

18 dit proces een essentiële rol spelen en in de loop van het jaar is er een aantal nieuwe initiatieven genomen. Zweden en Frankrijk hebben in 2002 een sleutelrol gespeeld bij het opstarten van een nieuwe internationale taakgroep voor algemene overheidsmiddelen, die in de komende twee jaar onderzoekt hoe ervoor kan worden gezorgd dat belangrijke zaken van internationaal belang, zoals bestrijding van overdraagbare ziekten en tegengaan van klimaatsverandering, duidelijk worden omschreven en geanalyseerd, en dat adequaat wordt voldaan aan de behoeften Een nieuw mondiaal partnerschap voor groei, armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling De internationale conferentie voor ontwikkelingsfinanciering in Monterrey, Mexico, en de wereldtop inzake duurzame ontwikkeling in Johannesburg, Zuid-Afrika, (respectievelijk in maart en september 2002) waren een bevestiging van de richting die met de start van de ontwikkelingsagenda van Doha 4 is ingeslagen met betrekking tot een nieuw mondiaal partnerschap tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. Centraal hierbij staat de erkenning dat alle landen actie moeten ondernemen om succes te behalen. De EU heeft hard gewerkt om Doha, Monterrey en Johannesburg te laten slagen en zal hetzelfde doen met de aanstaande wereldtop van de Verenigde Naties inzake de informatiemaatschappij. De uitbreiding van de EU en de verdere verhoging door alle lidstaten van de EU-hulp tussen nu en 2006 stellen de regio in staat een nog grotere rol bij de voortgang te spelen dan ze nu reeds doet. Monterrey en Johannesburg bevestigden het centrale belang van de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium als leidend kader voor optreden tussen nu en De EU heeft met nadruk de toevoeging van het nieuwe doel gesteund om in 2015 het aantal mensen zonder toegang tot afvalwaterzuivering met de helft terug te brengen, als aanvulling op het doel van toegang tot drinkwater. De internationale gemeenschap heeft thans een duidelijk en alomvattend actiekader voor het verwezenlijken van groei, armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. De aandacht moet nu nog meer worden verplaatst naar de uitvoering De wereldtop inzake duurzame ontwikkeling en de EU-initiatieven: water en energie Tijdens de wereldtop inzake duurzame ontwikkeling (World Summit on Sustainable Development, WSSD) heeft de EU twee belangrijke initiatieven voor water en energie in gang gezet die zijn ontwikkeld om de voorgang bij de uitvoering van de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium te versnellen. Het EU-initiatief water voor leven wordt beschreven in het speciale thema over water in dit verslag (zie hoofdstuk 7). Het EU-initiatief energie voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling wijst op de politieke wil van de EU-lidstaten en de Commissie om op dit terrein meer activiteiten te ontplooien. Hoewel er geen specifieke ontwikkelingsdoelstelling voor het millennium op het gebied van energie is, is de levering van toereikende, betaalbare en duurzame energievoorziening in plattelands-, grootstedelijke en stedelijke gebieden essentieel voor de verwezenlijking van de 4 De ontwikkelingsagenda van Doha verwijst naar de overeenkomst die is gesloten met betrekking tot de agenda voor multilaterale handelsonderhandelingen, opgestart tijdens de ministeriële conferentie van de Wereldhandelsorganisatie te Doha, Qatar, in november

19 ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium. Nu meer dan 2 miljard mensen afhankelijk zijn van biomassa (hout, afval, enz.) als hun belangrijkste energiebron en 1,6 miljard mensen nog steeds geen toegang hebben tot elektriciteit, is een betrouwbare en betaalbare energievoorziening in de ontwikkelingswereld echter ver verwijderd van de norm. Met het energie-initiatief van de EU wordt getracht een bijdrage te leveren aan de bestrijding van armoede, door te helpen bij het verbeteren van de toegang tot energievoorziening en te werken aan een programma van technische mogelijkheden, met inbegrip van elektriciteitsvoorziening op het platteland en gedecentraliseerde energiesystemen, schonere en meer efficiënte fossiele brandstoftechnologieën en het gebruik van plaatselijk beschikbare hernieuwbare energie, met name het verbeterde beheer en gebruik van biomassa. De activiteiten garanderen een eigen inbreng van de begunstigden en worden niet alleen ontwikkeld via partnerschappen met ontwikkelingslanden en -regio s, maar ook met belanghebbenden uit de particuliere sector, financieringsorganisaties en maatschappelijke organisaties. Op nationaal en regionaal niveau wordt de dialoog met partners en belanghebbenden verbeterd, zodat de partnerschappen op een door de vraag bepaalde basis kunnen worden uitgevoerd. Een belangrijk aspect van het initiatief is het verlenen van steun voor institutionele capaciteitsopbouw en technische bijstand aan landen zodat een adequaat energiebeleid kan worden opgezet. Een belangrijke rol wordt gegeven aan de ontwikkeling van strategieën die op nieuwe onderzoeken zijn gebaseerd. Ook heeft de Commissie in juli een nieuwe mededeling gepubliceerd, waarin haar strategische aanpak voor samenwerking met ontwikkelingslanden op het gebied van energie wordt beschreven. 1.3 De belangrijkste resultaten in Voortdurende verbeteringen in efficiëntie en effectiviteit Het algemene kader dat zich voor de EU uit Doha, Monterrey en Johannesburg heeft ontwikkeld, versterkt de richting waarheen de Gemeenschap zich sinds 2000 intern verplaatst, zowel wat betreft het uitvoerings- als het beleidskader. De voortdurende vooruitgang die op het gebied van efficiëntie en effectiviteit wordt geboekt, als onderdeel van het in 2000 opgestarte programma voor de hervorming van het beheer, wordt nader beschreven in hoofdstuk 2 van dit verslag. Overeenkomstig het verzoek van de Raad in zijn besluit van 2001 betreffende de landen en gebieden overzee heeft de Commissie eveneens de financiële procedures van het EOF voor deze landen en gebieden 6 vereenvoudigd en gedecentraliseerd. In hoofdstuk 3 wordt de voortgang van de ontwikkeling en de andere doelstellingen van de buitenlandse hulp beschreven, met inbegrip van de resultaten van een door de Commissie uitgevoerde transregionale en transnationale analyse van de voortgang die is geboekt met het bereiken van de ontwikkelingsdoelstellingen voor het millennium en de voortgang op de zes, in 2000 vastgestelde prioritaire terreinen voor EG-hulp. Een belangrijke uitdaging voor de Gemeenschap op de ingeslagen weg is het geven van een respons op de ontwikkeling van nieuwe EU- en internationale prioriteiten, zonder daarbij selectiviteit en concentratie te ondermijnen. 5 6 COM(2002)408. Verordening nr. 2304/2002 van de Commissie van , PB L 348 van , blz

20 Afronding van het programmeringsproces In 2002 was de afronding van de eerste generatie regionale en nationale strategiedocumenten op basis van het nieuwe gemeenschappelijke kaderproces een belangrijk strategisch resultaat. Dit proces werd pas twee jaar eerder opgestart. Bij de programmering van de buitenlandse hulp van de Gemeenschap is een kwalitatieve sprong vooruit gerealiseerd en de programmeringsdocumenten zullen de komende jaren als waardevolle beheersinstrumenten dienen. Zoals bedoeld heeft het gemeenschappelijk kader voor nationale strategiedocumenten bewezen een erg nuttig instrument te zijn, onder andere bij het operationeel maken van de doelstelling om meerjarenprogrammering meer inhoud te geven en bij het verbeteren van de coördinatie en complementariteit met de bilaterale hulp die wordt verleend door de EU-lidstaten. Het gemeenschappelijk kader voor nationale strategiedocumenten heeft ook een belangrijke bijdrage geleverd aan harmonisering van de programmeringsmethodologie in de regio s. Voor de komende jaren is het belangrijk om een alomvattend mechanisme op te zetten om toezicht te houden op de uitvoering van de regionale en nationale strategiedocumenten en deze te evalueren, teneinde de impuls van het proces van de nationale strategiedocumenten in tact te laten. Het voorbereidingsproces voor de tussentijdse evaluaties, met inbegrip van verdere werkzaamheden inzake methodologieën, zal in 2003 van start gaan. De Commissie streeft onafgebroken naar verbetering van de kwaliteit van haar programmeringsdocumenten en naar een gedegen integratie van het proces van de nationale strategiedocumenten in de internationale ontwikkelingsinspanningen. Toepassing van de aanpak van strategiedocumenten voor armoedebestrijding op landen met lage inkomens Wat de armoedebestrijding in landen met lage inkomens betreft, vond in januari 2002 de eerste internationale evaluatie plaats van de resultaatgerichte partnerschapaanpak op basis van strategieën voor armoedebestrijding met eigen inbreng van een land (ook bekend als de aanpak van strategiedocumenten voor armoedebestrijding). Evenals vele andere donors heeft de Commissie toegezegd strategiedocumenten voor armoedebestrijding, waar deze voorhanden zijn, als uitgangspunt te gebruiken bij het ontwerpen van haar eigen responsstrategieën (nationale strategiedocumenten). In november 2002 hadden 45 landen een tussentijds en 19 een definitief strategiedocument voor armoedebestrijding opgesteld. De Commissie heeft vooral nadruk gelegd op het belang van uitvoering gekoppeld aan een nationale cyclus voor toewijzing van strategische middelen en een sleutelrol voor stimulering van de nationale democratische verantwoordelijkheid, met name via de nationale parlementen, voortbouwend op overeengekomen resultaatindicatoren. Na gezamenlijk overleg in mei 2002 heeft de Commissie hieraan met name nauw samengewerkt met de instellingen van Bretton-Woods. Een werkgroep van de Wereldbank en het IMF, de Europese Commissie namens de Gemeenschap en het Department for International Development van het Verenigd Koninkrijk (DFID) is gestart met de uitwerking van het idee van de cyclus van de strategiedocumenten voor armoedebestrijding. Tijdens de conferentie van januari 2002 werden de inspanningen van de Commissie erkend en haar aanpak werd in de loop van het jaar steeds meer door anderen geaccepteerd. Nu de werkzaamheden aan het concept in 2003 worden geïntensiveerd, belooft het de basis te leggen voor een nog bredere consensus. 20