Psychose en Schizofrenie
|
|
- Monique Claes
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Psychose en Schizofrenie 1. PSYCHOSE ALS SYMPTOOM Psychose is een symptoom (cfr. koorts) en schizofrenie is een ziektebeeld (cfr. griep). Dat is een groot verschil. 1.1 PSYCHOSE Stoornis in de waarneming (Hallucinaties) Stoornissen in de inhoud van het denken (Wanen) Betrekkingswanen: hoofdkenmerk voor schizofrenie, je denkt dat alles betrekking heeft op uzelf bv. een gele auto op straat heeft betrekking op jou want je hebt een geel hemd aan Achtervolgingswanen Nihilistische wanen; je denkt bv. te sterven bij doordat je in de veronderstelling bent dat je geen darmen meer hebt psychotische depressie Ondergangswanen Grootheidswanen Erotomanie: idee dat iemand anders romantische gevoelens koestert of openstaart voor romantische toenadering terwijl dit niet zo is Stoornissen in de vorm van het denken Gedachtenstroom Coherentie van het denken Symbolische betekenis: neologismen, concretismen, privaatsymboliek, WAARNEMINGSSTOORNIS Illusie, pareidolie: vluchtige visuele vervormingen. Er is een echte stimulus aanwezig die vervormd wordt Externe stimulus aanwezig Visueel: valse herkenning Voorbeelden o Bv. stipjes op de muur worden dan verbeeld als spinnetjes of beestjes o Bv. gordijn beweegt idee overleden moeder gezien o Bv. roze olifantjes ontrekkingsdillusie Hallucinatie Geen externe stimulus Elk zintuig kan betrokken zijn: auditief, visueel, olfactorisch, tactiel, Maar is vnl. auditief bv. stemmen horen Visueel komt niet vaak voor maar indien wel vnl. veroorzaakt door hersendeficit 1
2 1.1.2 DENKSTOORNISSEN Overwaardige ideeën Inhoud van een idee is nog min of meer realistisch, maar weegt te zwaar, wordt onvoldoende in de context geplaatst, elementen die in de andere richting wijzen worden niet gezien Waanachtige ideeën Inhoud van ideeën is absurd, onrealistisch, maar de persoon kan nog aan het twijfelen worden gebracht over de echtheid ervan (onrealistisch, maar deze kunnen nog genuanceerd zijn. Bij wanen is dit niet het geval) Wanen Inhoud van ideeën is absurd, onrealistisch, en de persoon kan niet aan het twijfelen worden gebracht over de echtheid ervan. Voorbeeld: iemand heeft iets drie jaar geleden gedaan Overwaardig: denken er overmatig aan, houdt de persoon bezig Waanachtig: denkt misschien ga ik mijn job daardoor verliezen en daardoor komt mijn gezin op straat maar als iemand zegt van nee, je wordt geapprecieerd dan geloven ze dat nog wel Waan: ze geloven niet meer als iemand dat tegenspreekt, zijn overtuigd van hun verdoeming 1.2 PSYCHOSE EN ZIEKTEBEELDEN Psychotische symptomen kunnen voorkomen bij een aantal ziektebeelden in de psychiatrie: Schizofrenie Bipolaire stoornis (manische én depressieve faze) Depressie Schizoaffectieve stoornis Waanstoornis: geen schizofrenie, afgekapselde waan Korte reactieve psychose ( schizofrenie, maar heeft wel psychose als kenmerk): reactie op stress bv. Psychose door alcohol / drugs (intoxicatie of onttrekking) Acute verwardheid (delier) (Borderline Persoonlijkheidsstoornis): hierbij kan je ook micropsychoses hebben 2. DE ZIEKTE SCHIZOFRENIE 2.1 DEMENTIA PRAECOX Emil Kraepelin: eerste die het ziektebeeld van schizofrenie beschreef, founding father van psychiatrie, tijdsgenoot van Freud 2
3 Hij had honderden fichekes bij van patiënten, dementia omdat hun cognitieve functies achteruit gingen Praecox = vroegtijdig Dementia praecox, te onderscheiden van manisch-depressieve ziekte; nadruk op chroniciteit en cognitieve dysfunctie Kreaplin noemde het dementia preacox omdat hij vooral keek naar de cognitieve achteruitgang die deze mensen ervaren. Hij legde niet echt de nadruk op het psychotisch beeld omdat dat ook bij andere ziektebeelden voorkwam. 2.2 GRUPPE DER SCHIZOPHRENIEN Eugen Bleuler Dementia praecox oder Gruppe der schizophrenien Niet altijd cognitief verval, prognose wisselend, Schizofrenie: wel goede naam? Vaak in de volksmond verkeerd begrepen Geestelijke vermogens vallen uit elkaar (niet per se meerdere identiteiten maar verbrokkeling van de geestelijke capaciteit) Gruppe: misschien meerdere aandoeningen, nu vermoeden ze nog dat het meerdere aandoeningen gegroepeerd zijn onder de naam schizofrenie 2.3 SCHIZOFRENIE: DSM CRITERIA Positieve symptomen A. Kenmerkende symptomen: Twee of meer van de onderstaande symptomen die ieder optreden gedurende een significante tijdsduur in een periode van een maand: Wanen Hallucinaties Gedesorganiseerde spraak (bijvoorbeeld ontsporend of onsamenhangend) Ernstig gedesorganiseerd of catatoon gedrag: geen gedrag meer stellen, motoriek is stilgevallen Negatieve symptomen, bijvoorbeeld afgevlakt affect, alogie (= verarming v/h taal/woordgebruik) of avolitie (= gebrek aan wil/drive/innerlijke motivatie) Positieve symptomen: bijkomende symptomen, symptomen die er niet zouden moeten zijn maar ineens opkomen valt nog wel te behandelen met medicatie Negatieve symptomen: dingen die er zouden moeten zijn maar dan verdwijnen, wegvallen van belangrijke psychologische zaken moeilijk te behandelen NB: Er is slechts één symptoom uit categorie A vereist als de wanen bizar zijn, als de hallucinaties doorlopend commentaar geven op het gedrag of de gedachten van de persoon of als twee of meer stemmen met elkaar spreken. 3
4 B. Sociale/beroepsmatige dysfunctie C. Duur: Doorlopende tekenen van de stoornis gedurende minimaal zes maanden. D. Uitsluiting van schizoaffectieve stoornis en stemmingsstoornis E. Uitsluiting middelengebruik (kan tot psychoses leiden)/somatische aandoening 2.4 FIRST RANK SYMPTOMS VAN KURT SCHNEIDER (HÉÉL BELANGRIJK!) Auditory hallucinations : stemmen die commentaar geven, beschuldigen, Broadcasting of thought : gedachten worden uitgezonden via de radio, zijn zichtbaar voor iedereen, (hier worden mensen heel bang van): heel beangstigend want als uw innerlijk naar buiten voelt gebracht dan voelen ze zich niet veilig meer Controlled thought : gedachten worden van buitenaf opgedrongen, gestuurd, onderbroken, weggenomen, : gecontroleerde gedachten. Ze hebben het idee dat deze worden beïnvloed of gestolen bv. idee dat de computer stralen stuurt die je gedachten controleert Delusional perception : normale waarneming krijgt bijzondere betekenis en wordt geïncorporeerd in waansysteem : alles wat je ziet heeft op een of andere manier met de persoon in kwestie te maken, alles wordt binnen het waansysteem gekaderd, dat is geen toeval 2.5 SCHIZOFRENIE: KENMERKEN Komt voor bij 0,5-1% van de bevolking In alle culturen en socio-economische groepen (vnl. biologisch) Begint gewoonlijk op jongvolwassene leeftijd: vaak tussen jaar Onset bij vrouwen gemiddeld 3-5 jaar later dan bij mannen 2.6 EÉN ZIEKTE? Verschillende subtypes: Paranoïd : achtervolgingswaan Gedesorganiseerd (hebefreen) : chaotisch, ongeorganiseerd, slechte prognose, vaker bij meisjes, vaker vroeger Katatoon Ongedifferentieerd Defect: op veel vlakken disfunctioneren Allemaal relatief en niet helemaal van elkaar af te bakenen, beetje van dit en dat, behandeling ook niet echt verschillend Wordt niet gevraagd op examen, gewoon lezen 4
5 Prognose verschillend 1/3 gunstig: kunnen werken, relatie, enz. 1/3 matig met beperkte uitval 1/3 ernstig progressief deficit: handicap op termijn Wordt wel gevraagd op examen 3. OORZAKEN VAN SCHIZOFRENIE Familiestudies in schizofrenie Kans om schizofrenie te K Hoe dichter je verwant bent met iemand met schizofrenie, hoe meer kans op schizofrenie Genetische verwantschap Bij eeneiige tweeling: 50% kans dus niet genetisch allesbepaald maar wel groter risico Vaak dat partners elkaar leren kennen in psychiatrie en dan hebben hun kinderen wel meer kans Kritiek: Niet omdat het in de familie voorkomt dat het dan per se genetisch bepaald is bv. omgeving, opvoeding tweelingstudies: bij schizofrenie is nature belangrijker dan nurture 5
6 Tweelingstudies in schizofrenie MZ Norway, 1967 USA, 1983 Norway, 1991 Concordantie: als 1 iemand van een tweeling het heeft, hoeveel kans heeft de andere dan om het te krijgen. Heritabiliteit van psychiatrische aandoeningen(belangrijk!) Psychiatrische aandoeningen hebben allemaal een andere mate van belang van erfelijkheid. Schizofrenie: sterk genetisch uitgelokte aandoening 6
7 3.1 MODELLEN EENVOUDIGE GENETICA Gepast model voor o.a. M. Huntington Fragiel X syndroom Spino-cerebelaire ataxie Bepaalde vormen van X-gebonden mentale handicap Bepaalde vroegtijdige vormen van Alzheimer Model van eenvoudige genetica past niet bij schizofrenie Meer complex: verschillende genen en wellicht ook interactie met omgevingsinvloeden (nog niet geweten welke) COMPLEXE GENETICA Schizofrenie, manisch-depressieve ziekte, Parkinson, hypertensie, overgewicht, Schizofrenie is heel complex en ingewikkeld. Het is niet gewoon 1 gen met een fout. 7
8 Complexe genetica: evenveel kans bij kinderen van persoon (deel van tweeling) met of zonder Genetica is niet alles bepalend maar speelt wel een grote rol. Bij tweelingen is de kans 50% 3.2 SCHIZOFRENIE: OORZAKEN Genetica is een belangrijk deel (60-80%), maar niet alles Welke andere factoren verhogen het risico voor schizofrenie? Seasonality effect : Geboren worden in Januari tot Mei (als moeders in de wintermaanden zwanger zijn, zou er meer kans kunnen zijn op virale infecties en die kunnen een nadelige invloed op de hersenen van de foetus hebben) Hongersnood tijdens zwangerschap : Hongerwinter in Nederland: meer schizofrenie teruggevonden in die populatie Drugs (kan leiden tot psychosen, en dat kan zich dan soms verder ontwikkelen tot schizofrenie) Andere? SCHIZOFRENIE: VOORLOPIGE HYPOTHESE Te maken met een stoornis in de normale ontwikkeling van de hersenen (neuromigratie) Deze stoornis kan genetisch zijn Kan ook uitgelokt worden door omgevingsfactoren Wellicht vaak samenspel: Omgevingsfactoren bij een genetisch gevoelig persoon SCHIZOFRENIE: NIEUWE VRAGEN Als schizofrenie een vroegtijdige ontwikkelingsstoornis van de hersenen is, waarom beginnen de symptomen dan pas op jongvolwassen leeftijd? Zijn er misschien op jongere leeftijd al een aantal subtielere tekens van neuropsychologisch disfunctioneren? 8
9 4. PRECURSOREN EN PRODROMALE SYMPTOMEN 4.1 PRECURSOREN Beginnen op kinderleeftijd Tekens van abnormale hersenontwikkeling door genetische aanleg in interactie met omgevingsfactoren Duiden op een hogere kans op het ontwikkelen van schizofrenie? Schizofrenie als neuronale ontwikkelingsstoornis Te onthouden van prent: na de conceptie zijn er een aantal zaken die in combinatie belangrijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van de aandoening Moeilijk onderzoeksdomein Retrospectief? Is moeilijk want dan gaan mensen terugdenken in de tijd en dan komen er vaak onbetrouwbare verhalen naar boven, herinneringen worden vervormd door huidige kennis Populatiegebaseerd onderzoek? Heel duur voor een kleine populatie te kunnen opsporen High Risk individuen? Kinderen van ouders met een bepaalde aandoening 9
10 Mogelijke afwijkende gebieden bij high risk individuen Neurologische softs signs (coördinatie, motoriek) Cognitieve functies (aandacht, geheugen, taalontwikkeling, ) minimale fysieke afwijkingen The New York High Risk Project Positieve predictieve waarde = Als iemand een bepaalde afwijking heeft, welke kans heeft die dan om schizofrenie te krijgen? Negatieve predictieve waarde = Als iemand een bepaalde afwijking niet heeft, welke kans heeft die dan om geen schizofrenie te krijgen PREVENTIEF BEHANDELEN OMWILLE VAN PRECURSOREN? Positieve predictieve waarde is beperkt Alles wat eventueel schadelijk zou kunnen zijn als primaire preventieve strategie is te vermijden Bv. Nog niet beginnen met psychofarmaca Cognitieve therapie? Van dichtbij opvolgen ivm het optreden van prodromale symptomen 10
11 4.2 PRODROMALE SYMPTOMEN Kort voor eerste psychotische decompensatie Prodromale symptomen: symptomen voor de psychotische onset Beginnen maanden voor het eigenlijke begin van de ziekte: adolescentie of later Ziektesymptomen die voorafgaan aan het uitbreken van een eerste duidelijke psychotische episode Heel breed Vnl. opgemerkt aan plotse breuk in functioneren bv. sociale jongen die zich plots terugtrekt Schizofrenie als neuronale ontwikkelingsstoornis 11
12 Prodromale tekens bij schizofrenie PSYCHOSIS RISK SYNDROME DSM-5: Aantal aanpassingen, meest opvallend het invoeren van een psychosis risk syndrome Vooral bedoeld om personen op te sporen die nog geen echte diagnose van een psychotische stoornis hebben, maar wel at risk zijn om die te ontwikkelen Wordt dit deel van de DSM-5, of eerder een Appendix (stof voor verder onderzoek)? Houdt verband met het toenemende onderzoek rond prodromale symptomen van schizofrenie Nieuwe categorie in de DSM-V. Heel subtiele verschillen Waarom belangrijk? Alert zijn! Als je bij een jongere van 20 jaar ziet dat hij zich terugtrekt dan kan dat vanalles zijn maar wel zien of er niet iets bizar achter zit, nagaan of er toch niet iets prepsychotisch in zit want dan is directe behandeling nodig Mensen die direct behandeld worden in een vroeg stadium voor opeenvolgend 3 jaar dan kan 90% goed blijven, terwijl anders de helft wel psychose ontwikkelt je kan iets doen aan prodromale symptomen! 12
13 Examenvraag: Bespreek de prodomale symptomen. Dan moet je zeker ook iets zeggen over dat het belangrijk is deze op te merken en er bewust van te zijn omwille van goede prognose bij vroege detectie! Psychosis Risk Syndrome : DSM kenmerken A. Karakteristieke symptomen: minstens één van de volgende moeten voorkomen in gedempte ( attenuated ) vorm met intacte realiteitstoetsing, maar met voldoende ernst en / of frequentie om niet miskend te kunnen worden 1) Wanen 2) Hallucinaties 3) Gedesorganiseerde spraak B. Frequentie: symptomen uit criterium A moeten in de laatste maand aanwezig zijn, en moeten voorkomen met een frequentie van minstens één maal per week in de laatste maand C. Progressie: symptomen uit criterium A moeten begonnen zijn in of significant verslechterd zijn het laatste jaar D. Verstoring / hinder: symptomen uit criterium A veroorzaken voldoende verstoring en hinder om een hulpvraag te veroorzaken bij de patiënt of zijn ouders/omgeving Antipsychotica bij prodromale symptomen Bij vroege detectie, goede prognose! 13
14 5. BIOLOGISCHE BEHANDELINGEN Moeten wij als psycholoog hier iets van weten want als psycholoog mag je niet voorschrijven? Maar psychologen volgen vaak cliënten die medicatie nemen en alhoewel je niet zelf medicatie mag voorschrijven moet je toch weten wat het nut is van medicatie en de consequenties van het al dan niet nemen. belangrijk voor geïntegreerde samenwerking: weten wat het nut is van medicatie voor psychologen en weten wat het belang is van therapie voor psychiaters Links: duivelsteen: opsluiting psychiatrische patiënten Midden: wisselbaden: afwisselend heet en koud water om te kalmeren Rechts: Bevrijding uit de gestichten door Pinel, die de eerste moderne psychiatrie ontwikkelde. Weinig behandelingen: wisselbaden, insuline en elektroshocks, weinig medicatie vnl. om plat te spuiten Laborit had medicatie om te kalmeren voor operatie ontwikkeld en doorgegeven aan collega s, Delay en Deniker, die dat uitprobeerden op schizofrene patiënten en dan bleek dit niet alleen te kalmeren maar ook een goed effect op wanen en andere symptomen te hebben. Janssen ontwikkeld Haldol, dat tientallen jaren als hét middel werd gezien. 14
15 5.1 ANTIPSYCHOTICA ZIJN DOPAMINEBLOKKERS Antipsychotica gaan dopaminereceptoren blokkeren (D2-receptoren) Belangrijk om te weten wat het effect en de neveneffecten zijn Hoe sterker een middel de dopaminetransmissie blokkeert, hoe beter het werkt tegen psychose Deze blauwe prent is illustratief. Het mesolimbisch systeem is belangrijk. Dopamine heeft verschillende circuits in de hersenen en wanneer we het circuit van het mesolimbisch systeem gaan blokkeren dan hebben we goede resultaten want dan verbeteren de symptomen. Wanneer we dopamine bij andere circuits gaan blokkeren gaan we bijwerkingen krijgen. 5.2 HOE WERKEN DE TYPISCHE ANTIPSYCHOTICA? Per toeval ontdekt: eerst uitgeprobeerd (toen nog niet zo n sterke ethische commissie) en dan pas nagegaan wat het effect is op de hersenen. Klinische activiteit is sterk gecorreleerd met affiniteit voor dopamine D2 receptoren: Hoe sterker ze D2 blokkeren, hoe sterker antipsychotisch 15
16 hypothese: Psychose is een gevolg van een overmaat aan dopaminerge neurotransmissie Dit is een simplisme! Een overmaat aan dopamine is niet de oorzaak maar door dit te behandelen, verbeteren de symptomen wel. 5.3 EFFECTIVITEIT VAN ANTIPSYCHOTICA OP KORTE TERMIJN Zeer groot op korte termijn: effect van farmaca op positieve symptomen zoals gemeten met een schaal Op enkele weken tijd wordt tot 60% symptoomloos, tegenover 20-30% op placebo Als psycholoog MOET je doorverwijzen naar psychiater voor extra behandeling met medicatie Niet behandelen van een (schizofrene) psychose met farmaca is een beroepsfout De huidige medicatie werkt goed. 60% wordt symptoomloos. Bij placebo is dit 20% Het is een grote fout om als psycholoog deze patiënten alleen met therapie te behandelen. De medicatie werkt goed voor de positieve symptomen, maar we kunnen weinig doen tegen de negatieve symptomen. De medicatie is vaak levenslang en de patiënten willen vaak na een zekere periode stoppen. Sommigen hebben het gevoel dat ze niet genezen zijn zolang ze medicatie moeten nemen. Deze cognities moet je goed bevragen en nagaan bij je patiënten. 5.4 EFFECTIVITEIT VAN ANTIPSYCHOTICA OP LANGERE TERMIJN (PREVENTIE) Ook groot op langere termijn zeer effectief Terugval in psychose: onbehandeld: 75% hervalt binnen 6 24 maanden antipsychotica: 30% hervalt binnen eerste jaar 16
17 depot antipsychotica (om de 2 weken inspuiting zodat er geen kans is op het vergeten innemen van pillen): 24% hervalt binnen eerste jaar Afhankelijk van uitkomstmaat Vermijden van terugval in psychose: +++ Vermijden van nieuwe hospitalisaties: + Helpen bij negatieve symptomen: +/- Vermijden van nieuwe hospitalisatie minder i.v.m. terugval omdat er met medicatie weinig gedaan kan worden aan de negatieve symptomen personen blijven dus wel zwak Met medicatie stoppen, is vaak geen goed idee Als mensen met die vraag naar de psycholoog komen, begrip tonen maar ook de gevaren aangeven, je kan ze niet tegenhouden maar wel de voor- en nadelen beschrijven Idee dat omdat ze dat pilletje moeten pakken, dat ze nog ziek zijn. Cfr. diabetespatiënt: ook heel diens leven insuline nemen, zekere kwetsbaarheid. Gesprek durven aangaan rond ziekte en kwetsbaarheidsconcept! Bij schizofrenie is de behandeling met antipsychotica steeds langdurig, vaak levenslang 5.5 NEVENEFFECTEN Namen van pathways/circuits niet per se kennen. Haldol vaak leidt vaak tot afgevlakt affect 17
18 EPS (extrapiramidale symptomen) Parkinson symptomen Bij vrouwen kan het prolactine niveau stijgen wat kan leiden tot pijn, zwelling en ongewenst melkverlies t.h.v. de borsten Deze neveneffecten ontstaan omdat de medicatie op verschillende receptoren inwerken (niet alleen op D2 receptoren). 18
19 5.6 ANTIPSYCHOTICA Oudere antipsychotica (Neuroleptica) Haloperidol (Haldol ) Zuclopenthixol (Clopixol ) Droperidol (DHBP ) Clotiapine (Etumine ) Nieuwere (atypische) antipsychotica Amisulpride (Solian ) Clozapine (Leponex ) Risperidone (Risperdal ) Olanzapine (Zyprexa ) Quetiapine (Seroquel ) Aripiprazole (Abilify ) Paliperidone (Invega ) Geen namen van buiten leren, de drie 3 rode zijn de belangrijkste naast Haldol. 5.7 NIEUWERE (ATYPISCHE) AP Veroorzaken minder EPS Veroorzaken minder prolactine-stijging Helpen bij negatieve symptomen??? Men dacht aanvankelijk dat deze nieuwe medicatie ook zou helpen tegen negatieve symptomen maar dit is niet zo. Men denkt echter wel dat deze de negatieve symptomen niet erger maakt, wat men wel vermoedde van Haldol. Hebben ook (andere) belangrijke nevenwerkingen: verstoring van lipiden (vetstoffen) en suikers: hongergevoel aangewakkerd gewichtstoename vermoeidheid Examen: Weten waarom medicatie belangrijk is, de werking (niet de pathways) ervan, voordelen en neveneffecten. Je moet meegeven aan de patiënt dat dit een blijvende kwetsbaarheid is, wat moeilijk te aanvaarden kan zijn voor de patiënt. 6. PSYCHOLOGISCHE BEHANDELINGEN Aanvankelijk werd de double bind (= tegenstrijdige boodschappen in de communicatie bv. ik wil dat je spontaan je kamer opruimt) hypothese aangehaald als oorzaak van schizofrenie. Dit heeft veel ouders een enorm schuldgevoel bezorgd. Er is echter geen enkele evidentie dat schizofrenie een gevolg is van opvoeding. Stress kan wel een uitlokker zijn maar geen oorzaak. 19
20 Nagaan hoe het is ontstaan en het ontwikkelen van causale theorieën is niet nuttig aangezien het gaat om een combinatie van factoren en het helpt de patiënt ook niet verder. 6.1 SCHIZOFRENIE: THERAPIE Schizofrenie bestaat uit een cluster van symptomen: Positieve symptomen, inclusief cognitieve stoornissen Negatieve symptomen, inclusief sociale functiebeperking Desorganisatie, inclusief zelfverwaarlozing Therapie zal dus op meerdere vlakken proberen in te werken Groot belang van vroegtijdige symptoomherkenning! De cliënt moet beseffen welke symptomen aangeven dat er een psychose zal opkomen. alertheid In kaart brengen van symptomen evenals wie kan er helpen als dit opkomt, met wie kan je dit bespreken, enz. Concept bijbrengen van een soort kwetsbaarheid die aangeeft dat je waakzaam en alert moet zijn zodat er tijdig ingegrepen kan worden Leren omgaan met symptomen Deel van patiënten die ondanks medicatie toch nog psychotische symptomen heeft, leren omgaan met deze symptomen. Bv. patiënt denkt dat een ziekenhuiswagen een teken is dat hij psychotisch wordt, dat hij in het oog gehouden worden in therapie nagaan wat het gedrag dan was, leren begrijpen dat dit een gevoeligheid is, durven in detail bevragen wat de psychotische ervaring is en daarop ingaan en er cognitief mee aan de slag te gaan door nieuwe attributies in te stellen Je moet goed bevragen hoe de wanen worden ervaren en daarop ingaan. Dan moet je via cognities stapje per stapje hieraan werken en vooruit gaan. Belang van rouwverwerking Je ziet een groot deel van je leven in rook opgaan, wat je ermee verliest is groot, daar in bijstaan en hierin nuanceren: soort handicap en het leren te aanvaarden dat bepaalde zaken niet zullen gaan maar belang tonen van andere zaken die wel gaan Betrekken van familie omdat die ook verwachten dat de persoon terug het leven zal opnemen Deze patiënten hebben veel verloren en veel moeten opgeven. Soms neem je een patiënt jaren mee, afstand doen van je eigen narcisme want je kan die cliënt niet echt genezen maar wel helpen 20
21 6.2 THERAPIE BIJ SCHIZOFRENIE: MOGELIJKE INTERVENTIES Formele psychotherapie: CGT Cognitieve functietraining Vaardigheidstraining Psycho-educatie Casemanagement en ACT CGT BIJ SCHIZOFRENIE Vroegtijdige symptoomherkenning Leren omgaan met persisterende psychotische klachten psycho-educatie inventariseren van cognities / gedrag bij psychotische ervaringen veranderen van attributies toepassen van nieuwe attributies in dagelijks leven Rouwverwerking : Wat is mij ontnomen door de ziekte, en hoe kan ik mijn leven toch vorm geven? COGNITIEVE FUNCTIETRAINING Klassieke cognitieve training slechts beperkt effect bij schizofrenen Maar wel specifieke cognitieve vaardigheidstrainingen voor deze populatie Eventueel gebruik van technische hulpmiddelen (vb. wekkertje voor medicatieinname) VAARDIGHEIDSTRAININGEN Sociale vaardigheidstraining Training van dagelijkse vaardigheden, zelfzorg, bv. Liberman modules (sommigen hebben hier baat bij): o omgaan met medicatie o omgaan met psychotische symptomen o werk o sociale relaties Theorie, video, rollenspel, huiswerk, PSYCHO-EDUCATIE Voorlichtingsprogramma s voor de patiënt en voor de families Symptomen, oorzaken, beloop en prognose, beloopbepalende factoren, belastbaarheid, gevolgen van de aandoening, Beeld nuanceren 21
22 Omgaan met stress want stress is belangrijk voor herval, hoe stress vermijden en ermee omgaan Behandelmogelijkheden uitleggen Schuldgevoelens wegnemen Uitleg geven over juridische kwesties en dwangmaatregelen zoals opname CASEMANAGEMENT EN ASSERTATIVE COMMUNITY TREATMENT (ACT) Te veel psychiatrische bedden in België! Intensieve opvolging van de individuele patiënt door een zorgverlener die verschillende hulpverleningsmogelijkheden coördineert Assertive Community Treatment lage caseload 24-uurs bereikbaarheid outreaching grote assertiviteit Zorgvuldige afweging tussen recht op autonomie en betrokken zorgverlening! Meer en meer over naar community care, loskomen van die behandeling aan het bed ACT: klein team dat altijd beschikbaar is, delicaat evenwicht: want je moet autonomie stimuleren maar ook voldoende zorg geven Als therapeut: stel dat de cliënt niet meer langskomt: wat is dan de autonomie van de cliënt om zelf te beslissen niet te komen, maar ook voldoende betrokken zijn om na te gaan of hij niet wordt tegengehouden door een psychose en daardoor geen hulp kan komen vragen afhankelijk van band: huisarts, familie of cliënt aanspreken: zeggen dat de cliënt niet moet komen maar vragen of alles in orde is We gaan stillaat weg van het bed -denken. Er is veel mogelijk als een patiënt in een bed ligt, maar veel minder als de mensen thuis blijven. Therapeuten gaan meer langs bij de patiënten thuis. Dat is moeilijk omdat je je een beetje gaat moeien en gaat controleren. Je bent heel betrokken. 7. BESLUIT Psychose is een symptoom dat bij heel wat ziektebeelden kan voorkomen Schizofrenie is een ziekte waarbij psychotische episodes voorkomen, maar ook een aantal andere stoornissen Deze ziekte is in belangrijke mate genetisch bepaald Soms zijn op jongere leeftijd al precursoren merkbaar in de vorm van cognitieve deficits Antipsychotica zijn een cruciaal onderdeel van de behandeling Psychotherapie is evenzeer noodzakelijk Psychiater en psycholoog kunnen hier goed teamwerk leveren 22
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePsychotische stoornissen & Schizofrenie. Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG
Psychotische stoornissen & Schizofrenie Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG filmpje niels is psychotisch Inhoud Inleiding Psychose Schizofrenie
Nadere informatieInFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatieHoorcollege 4: Psychotische stoornissen
Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen Hoofdstuk 5, 7. Dit is het medische gebied. Een psychose is een psychiatrisch toestandsbeeld waarbij de patiënt gedurende een zekere periode het contact met de werkelijkheid
Nadere informatieDrieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg
Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieIs een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Nadere informatieGenetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieReeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater
Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties
Nadere informatie8. Persoonlijkheidsstoornissen
8. Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A Cluster B Cluster C Excentriek, zonderling Dramatisch Angstig Paranoïde Borderline Ontwijkend Schizoïde Narcistisch Afhankelijk Schizotypisch Theatraal Obsessief-compulsief.
Nadere informatieEdwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN
P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieInFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Psychose begrijpen Kwetsbaarheid-Stress model
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePsychose. Ziektebeeld en concrete tips. Cluster-ring justitie en GGZ ontmoeten elkaar - 26 februari 2015
Psychose Ziektebeeld en concrete tips Cluster-ring justitie en GGZ ontmoeten elkaar - Thomas Zoveel perspectieven, zoveel rollen, zoveel oordelen.. Psychotische symptomen Hallucinaties Wanen Gedesorganiseerde
Nadere informatieSAMEN LEVEN MET PSYCHOSE
SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE PROF DR DIRK DE WACHTER UPC KULEUVEN CC HET PERRON, IEPER, 03/12/14 PSYCHOSE? (DSM 5)? Wanen Hallucinaties Incoherentie Negatieve symptomen termen Schizofrenie? Paranoia Schizo-affectieve
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Versie Mei 2018 - objectid 15724 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be Contactgegevens Afdelingspsychiaters Dr. Sven Estercam Dr. Emmanuel Maes Dr. Gert Neirinck Hoofdverpleegkundige
Nadere informatiePsychosen en Schizofrenie. Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose
Psychosen en Schizofrenie Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose Inhoud 1. Wat is psychose? 2. Wat is schizofrenie? 3. Welke symptomen komen voor bij psychosen? 4. Wat is het beloop?
Nadere informatieCAT VRAGEN OEFENEN Week 1. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013
CAT VRAGEN OEFENEN Week 1 Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013 1.Psychiatrisch onderzoek: De cognitieve functies bestaan o.a. uit: a. geheugen,
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatiePsychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden
Psychotische stoornissen in DSM V Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Kritiek op DSM IV Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen Subtyperingen niet betrouwbaar
Nadere informatieSchizofrenie en andere psychotische stoornissen
Schizofrenie en andere psychotische stoornissen 295.xx Schizofrenie De volgende classificatie van het longitudinale beloop is van toepassing voor alle subtypes van schizofrenie: Episodisch met restsymptomen
Nadere informatieVZA Psychiatrie Workshop DVZA Apr Siska Desplenter
VZA Psychiatrie Workshop DVZA 05.02.2019 Apr Siska Desplenter Casus 26/08/2016 Casus Man, 30 jaar, 73 kg DSM: schizofrenie, paranoïde type Wisselend cannabis gebruik Expliciete vraag patiënt switch Xeplion
Nadere informatie11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart
Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!
Nadere informatieDe Stemmenpolikliniek
Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen
Nadere informatieBewegingsstoornissen bij jong volwassenen met schizofrenie. GROUP Symposium Ypsilon en Anoiksis 22 januari 2010 J. Koning, AIOS Symforagroep
Bewegingsstoornissen bij jong volwassenen met schizofrenie GROUP Symposium Ypsilon en Anoiksis 22 januari 2010 J. Koning, AIOS Symforagroep Hoofdboodschap Ondanks de introduc/e van nieuwere types an/psycho/ca
Nadere informatie6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus 2004 6,7 75 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Mijn profielwerkstuk gaat over schizofrenie. Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat het me interessant
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatie100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie
100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie 1 Dankzij de vooruitgang in de wetenschap weten we steeds meer over schizofrenie. Schizofrenie bestaat niet, het is wetenschappenlijk nooit aangetoond.
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieInfobrochure. Psychose
Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende
Nadere informatiePredictieve genetische tests
Predictieve genetische tests De ervaring bij de ziekte van Huntington Gerry Evers-Kiebooms (1) De genetica in de gezondheidszorg (2) Predictieve test voor de ziekte van Huntington (3) Predictief testen
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieInformatiebrochure voor patiënten/verzorgers
JOUW HANDLEIDING VOOR ABILIFY (ARIPIPRAZOL) Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers Datum van herziening: oktober 2013 2013-08/LuNL/1731 Inleiding Jouw dokter heeft bij jou de diagnose bipolaire I
Nadere informatieRELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS)
THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING J e n n y v a n d e r W e r f P A R N A S S I A, D E N H A A G J u d i t h R i e t d i j k D I J K E N D U I N, Z A A N D A M No financial
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieTHE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING. No financial disclosure.
THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING drs. Helga Ising PARNASSIA, DEN HAAG dr. Judith Rietdijk DIJK EN DUIN, ZAANDAM No financial disclosure. RELEVANTIE VROEGHERKENNING:
Nadere informatieDag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie. Dr. P. Geerts
Dag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie Dr. P. Geerts Voorstelling en disclosure Psychiater AZ Groeninge Afdelingspsychiater STAP (ouderenpsychiatrie) Afdelingspsychiater liaisonpsychiatrie Systeemtherapeut
Nadere informatieWelkom bij Djoke.nl Kraamzorg bij Psychische klachten
Welkom bij Djoke.nl Kraamzorg bij Psychische klachten huishoudster maaltijden De Kraamverzorgster beschuitjes smeren lange dagen korte nachten lange werkweken vrouw/moeder mantelzorger kameleon borstvoeding
Nadere informatieDepressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z
Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen
Nadere informatieSuïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen
Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatiePsychotische aandoeningen
Psychotische aandoeningen Psychotische aandoeningen 1/4 1/6 Mensen met een psychose gebruiken antipsychotica om uit de psychose te komen en om een nieuwe psychose te voorkomen. Het is voor iemand met een
Nadere informatieDelier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM
Delier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM 1. Definitie en voorkomen 2. Pathofysiologie 3. Oorzaken 4. Diagnose 5. Behandeling Definitie en voorkomen: 1.
Nadere informatieBEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie. Prof. dr. Peter N van Harten. PN van Harten
BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie Prof. dr. Peter N van Harten KATATONIE IN BEWEGING Classificatiecriteria DSM-5 Katatonie 1. Stupor Geen psychomotorische activiteit; geen actieve interactie
Nadere informatieGeneralistische Basis GGZ en Specialistische GGZ
Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel
Stemmingsstoornissen Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Inhoud 1. Casus Mark 2. De context: psychiatriebij mensenmet eenvb 3. Stemmingsstoornissen
Nadere informatieFrank van Es,psychiater UCP
Zorgvraag: Speerpunt van de KNMG Co-patiënt bij het consult Bereiken we onze patiënten? 376.62 patiënten van 20 studies naar herhalingsrecepten Therapietrouw; vanwege Risico op een Infarct na eerder Infarct
Nadere informatieDe delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatiePsychiatrie. De Stemmenpolikliniek
Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis
Psychiatrie Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Cognitieve gedragstherapiegroep
Nadere informatieFXTAS een neurologische aandoening in verband met fragiele X. Informatie voor mensen met de fragiele X premutatie, behandelaars en andere betrokkenen
FXTAS een neurologische aandoening in verband met fragiele X Informatie voor mensen met de fragiele X premutatie, behandelaars en andere betrokkenen Een uitgave van de Fragiele X Vereniging Nederland Wat
Nadere informatieZorgprogramma Angststoornissen
Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieChapter 7. Samenvatting
Chapter 7 Samenvatting SAMENVATTING 143 INLEIDING Allerlei factoren hebben invloed op het voorschrijven van psychofarmaca in de klinische praktijk zoals geregistreerde en off-label indicaties van geneesmiddelen,
Nadere informatieHet is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep
Het is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep Inhoud Inleiding Casusistiek Met uitleg over verschillende beelden Veel voorkomende diagnoses Oplossingen Conclusie
Nadere informatieDepressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer
Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke
Nadere informatiePsychiatrische symptomen bij Lewy body ziekten. Groot Haags Geriatrie Referaat April 2017 Marielle Hofman, aios geriatrie
Psychiatrische symptomen bij Lewy body ziekten Groot Haags Geriatrie Referaat April 2017 Marielle Hofman, aios geriatrie Inhoudsopgave Casus Diagnostische criteria Pathofysiologie Psychiatrische symptomen
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieparkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK
parkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK ONDERWERPEN PARKINSON, OORZAAK EN ONTSTAAN GETALLEN: HOE VAAK KOMT DEZE ZIEKTE VOOR? KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BELOOP THERAPIE CONSEQUENTIES VOOR
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatieMedische Professionals
ABILIFY (aripiprazol) Medische Professionals Brochure met veelgestelde vragen ABILIFY (aripiprazol) is geïndiceerd voor de behandeling gedurende maximaal 12 weken van matige tot ernstige manische episodes
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA
VERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA Het voorschrijven van geneesmiddelen is = een proces en niet louter een beslissing van de arts. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd
Nadere informatiePSYRATS AUDITORY HALLUCINATION RATING SCALE (AHRS)
PSYRATS AUDITORY HALLUCINATION RATING SCALE (AHRS) G. Haddock, University of Manchester, Engeland,1994 Vertaling: M. De Hert, F. Abrahams, N. Pauwels, UC. St. Jozef, Kortenberg, België, 1996 Aangepaste
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieDe geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieVerslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Nadere informatieHoofdstuk 8. Nederlandse samenvatting
Hoofdstuk 8 Nederlandse samenvatting Inleiding Schizofrenie is een ernstige psychiatrische ziekte, met afwijkingen in denken, taal, waarneming, gedrag, emotie, motivatie en cognitie (verwerking van informatie).
Nadere informatieHELP!! Crisisinterventie bij mensen met een verstandelijke beperking. M. Clerkx, februari 2013
HELP!! Crisisinterventie bij mensen met een verstandelijke beperking M. Clerkx, crisisinterventie wat is dat? Acuut/spoed Ingrijpen bij ontregeling Herstel van evenwicht Kortdurend Intensief Verdere escalatie
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieEen niet biologisch verklarings- en behandelmodel voor hardnekkige psychiatrische klachten
Een niet biologisch verklarings- en behandelmodel voor hardnekkige psychiatrische klachten Maureen Oliver Lezing gehouden tijdens het symposium van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie op 20
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieBasistraining Psychiatrie. Psychische klachten na de bevalling Donderdag 19 oktober Voorschoten
Basistraining Psychiatrie Psychische klachten na de bevalling Donderdag 19 oktober 2017 - Voorschoten Introductie Karin den Oudsten Ervaringsprofessional Geboortezorg/GGZ Gecertificeerd coach (NOBCO) Integratief
Nadere informatieTo blow or not to. blow? Inhoud. Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose. Inleiding. 1. Een psychose. 2. Cannabis
Inhoud To blow or not to Inleiding 1. Een psychose blow? Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose 2. Cannabis 3. Risico op een psychose door cannabisgebruik 4. Redenen om cannabis te gebruiken
Nadere informatieSchizofrenie. Patiëntenversie. multidisciplinaire richtlijn. Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling. Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling.
Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling ggz Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling ggz Deze patiëntenversie is bedoeld voor mensen met schizofrenie en/of hun familie en/of partners als hulpmiddel bij
Nadere informatieZwangerschap en bipolaire stoornis avontuur voor patient en behandelaar. Anja Stevens
Zwangerschap en bipolaire stoornis avontuur voor patient en behandelaar Anja Stevens 14 december 2013 Inhoud Inleiding Kinderwens Zwangerschap Bevalling Kraambed en daarna Zwangerschapsplan Vaders Take
Nadere informatieBipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN
Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie en bipolaire stoornissen Thema s uit de praktijk Máasja Verbraak GZ-psycholoog SCBS 19 juni 2018
Cognitieve gedragstherapie en bipolaire stoornissen Thema s uit de praktijk Máasja Verbraak GZ-psycholoog SCBS 19 juni 2018 Verschillende vormen psychotherapie CGT, IP/SRT, FFT en LGP Gemeenschappelijk
Nadere informatieTriple Trouble in de praktijk. Triple Trouble in de praktijk. Komt een man bij de dokter. Drie soorten middelen. Stoornis in het gebruik van middelen
Triple Trouble in de praktijk Triple Trouble in de praktijk LEDD congres 2014 Joanneke van der Nagel Jannelien Wieland Robert Didden Van enkelvoudig naar complex licht tot ernstig Over wat te doen wie
Nadere informatieSamen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog,
Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot
Nadere informatie