Kinderdagverblijf Villa Kakelbont

Transcriptie

1 Pedagogisch werkplan Kinderdagverblijf Villa Kakelbont A. Romerostraat AV Utrecht

2 2 Inhoudsopgave Inleiding en organisatie 3 1. Pedagogisch doel en uitgangspunten 4 2. Pedagogisch handelen De Groeimeter Met elkaar Communicatie Het spelende kind 8 3. Samenwerken met ouders 11 Bijlage 1: Dagindeling 12 Bijlage 2: Rituelen en feesten 13 Bijlage 3: Ondersteuning beroepskrachten 15 Bijlage 4: Omgaan met (bijzondere) gebeurtenissen 15 Bijlage 5: Afname extra dagdelen 15 Bijlage 6: 4-ogenbeleid 16

3 3 Inleiding De organisatie Kinderdagverblijf Villa Kakelbont vormt samen met Buitenschoolse Opvang (BSO) Villa Kakelbont, Bolderburen en Spoenk Cluster Voordorp. Dit Cluster maakt deel uit van Ludens. Ludens biedt professionele kinderopvang en telt diverse kinderdagverblijven en locaties voor buitenschoolse opvang in vrijwel de hele stad Utrecht. Ook verzorgt Ludens op diverse basisscholen de tussenschoolse opvang. Ludens vindt het belangrijk dat kinderen zich op een kinderdagverblijf of BSO thuis voelen. Bovendien staat Ludens dichtbij ouders en kinderen, wordt er wijkgericht gewerkt en speelt Ludens in op ontwikkelingen in de leefomgeving en in de buurt. De werkwijze Dit pedagogisch werkplan is tot stand gekomen in een werkgroep, waar gekeken is naar de kern van ons werk, ons pedagogisch handelen. Samen met de oudercommissie, pedagogisch medewerkers* en de leidinggevende hebben we aan de hand van de dagelijkse praktijk beschreven hoe wij werken. Dit plan betekent niet dat we nu klaar zijn. Het is een doorgaand proces waaraan we blijven werken. Ieder jaar wordt het pedagogisch werkplan geëvalueerd en gaan we dit, waar nodig, bijstellen. Wij hanteren hierbij de evaluatiekalender van ons HKZ-kwaliteitssysteem. Wij nodigen medewerkers en ouders uit om op dit plan of op de dagelijkse praktijk te reageren, zodat we altijd weer stof tot nadenken hebben. Het team van kinderdagverblijf Villa Kakelbont *de officiële functiebenaming is pedagogisch medewerker, maar wij korten dit af als pm-er.

4 4 1. Pedagogische doelen en uitgangspunten 1.1. De visie van Ludens Ludens biedt verantwoorde opvang die bijdraagt aan een goede en gezonde ontwikkeling van het kind, in een veilige omgeving. Ons doel is om kinderen emotionele veiligheid te bieden. We geven kinderen de mogelijkheden om hun persoonlijke en sociale competenties te ontwikkelen en bieden ze de kans om zich de waarden en normen van onze samenleving eigen te maken. Op de achterkant van onze Groeimeter verwoorden we onze pedagogische uitgangspunten. Bij Ludens kijken we naar de kinderen die voor ons staan. Bij Ludens zien we kinderen als uniek, competent, krachtig en creatief: kinderen hebben van oorsprong al heel veel in huis. Onze pedagogiek gaat uit van wat een kind is en kan; rijk aan mogelijkheden om zichzelf uit te drukken. Wij bieden kinderen een veilige omgeving waarin zij zelf, in hun eigen tempo, de wereld kunnen ontdekken. Een plek om naar die wereld te kijken, hier over na te denken en zelf tot oplossingen voor problemen te komen die zich in hun wereld voordoen. Wij denken dat het voor een kind heerlijk is om te experimenteren, te ervaren, te spelen, te onderzoeken en vooral ook om te doen. Om te merken dat je als kind gezien wordt en dat er echt naar je geluisterd wordt. Dat er veel positieve aandacht voor je is en dat er ook duidelijke grenzen worden gesteld. En dat we steeds kiezen voor win-win-oplossingen. Wij bieden een plek waar kinderen met elkaar zijn, waar ze leren om samen besluiten te nemen en respect te hebben voor iedereen die anders is. Waar ze verantwoordelijkheid leren nemen en zich verbonden voelen met elkaar. Een omgeving waarin kinderen begeleid worden door pm-ers, die vertrouwen in hen hebben en een voorbeeld zijn waar ze van kunnen leren. Pm-ers die hun werk met hart en ziel doen en die de kinderen iedere dag weer stimuleren: probeer het maar je kunt het best. 2. Pedagogisch handelen 2.1. De Groeimeter Op de voorkant van de Groeimeter hebben we in 12 items samengevat hoe wij werken aan onze pedagogische doelen en uitgangspunten: Samen kun je meer: we werken aan verbondenheid, we doen het samen Zo kan het ook!: we hebben aandacht voor ieders eigen werkwijze Wij lossen het samen wel op: we zoeken met elkaar naar win-win-oplossingen Wat vinden jullie ervan?: we nemen kinderen serieus en geven hen een stem Fijn dat je vertelt wat er is: we communiceren op een respectvolle manier Goed gedaan!: we geven veel positieve aandacht aan de kinderen Je vliegt!: we werken met plezier Mmm, lekker appeltje: we geven het goede voorbeeld Bij ons mag je vies worden: we geven ruimte aan kinderen, laten kinderen zelf ontdekken Spring maar, ik vang je op: we bieden uitdagingen aan kinderen en stellen grenzen Wat heb je gevonden?: we kijken en luisteren goed naar wat kinderen bezighoudt Probeer het maar!: we hebben vertrouwen in kinderen In dit hoofdstuk beschrijven we wat deze items concreet betekenen voor ons praktisch pedagogisch handelen Met elkaar Kinderopvang bij Ludens doen met elkaar doen. Wij vinden het belangrijk om een sfeer van verbondenheid te creëren: kinderen samen in een groep, ouders en pm-ers die samenwerken, contacten in de wijk en samenwerking met de scholen. Samen kun je meer

5 5 Stamgroepen Villa Kakelbont heeft vier horizontale stamgroepen: Babygroep de Tommy s met 9 kinderen van 0-2 jaar, onder begeleiding van twee pm-ers per dag. Babygroep de Langkousjes met 14 kinderen van 0-2 jaar, onder begeleiding van drie pm-ers per dag. Peutergroep de Pippi s met 14 kinderen van 2-4 jaar, onder begeleiding van twee pm-ers per dag. Peutergroep de Nilssons met 14 kinderen van 2-4 jaar, onder begeleiding van twee pm-ers. De verhouding tussen het aantal aanwezige pm-ers, het aantal aanwezige kinderen en de groepsgrootte is conform de Beleidsregels van het Ministerie en de Brancheorganisatie Kinderopvang (zie Onze Spelregels ). Op woensdag en vrijdag voegen we de peutergroepen structureel samen en op vrijdag alleen de babygroepen, omdat er dan minder kinderen gebruik maken van de kinderopvang. Van elke stamgroep is een bekende pm-er aanwezig, zowel op woensdag als op vrijdag. Aan het begin van de elke ochtend voegen wij de peutergroepen beneden en de beide babygroepen boven samen. De kinderen weten bij welke stamgroep ze zelf horen, maar ook welke andere kinderen er bij horen. Tijdens vaste momenten, zoals eten en slapen, zijn de kinderen op hun eigen stamgroep. Als kinderen een extra dag komen, worden ze in principe in hun eigen stamgroep geplaatst. Als daar geen plaats is, kunnen ze voor een keertje naar de andere groep. Als u een extra dag afneemt, vragen we u om hiervoor een formulier te tekenen. Zie bijlage 6. Elke dag heten we de kinderen en hun ouders persoonlijk welkom en aan het eind van de dag zeggen we ook weer iedereen gedag. Gedurende de dag hebben wij steeds terugkerende rituelen, zoals de ochtendkring met vaste liedjes en het met elkaar eten. Ook betrekken we de kinderen bij de huishoudelijke taken, zoals de tafel dekken, helpen met Opruimen of samen brood en beleg uit de keuken halen. Hierbij stimuleren we dat de grotere kinderen, als ze dit tenminste leuk vinden, de jongere kinderen helpen. Open deuren Een paar keer per week openen we, in de ochtend of middag, de deuren van alle groepen zodat de kinderen bij elkaar kunnen spelen. Sommige kinderen vinden het leuk om bij de buren te spelen. Dus wie wil, mag in een andere groep gaan spelen. Aan het eind van de dag verzamelen we weer op onze eigen groep. Daarnaast hanteren we ook een paar keer per week een open deurenbeleid. De kinderen mogen dan in groepjes in een andere groepsruimte spelen. Eén van de pm-ers biedt een groep peuters dan bijvoorbeeld een knutselactiviteit aan, terwijl de andere pm-er met een groep kinderen in een bouwhoek of huishoek gaat spelen. En weer een ander maakt een circuit van planken, banken en kisten, pakt de zandwatertafel of gaat buiten spelen. Het spelen kan vrij zijn, maar het kan ook een georganiseerde activiteit zijn. De vaste momenten van eten en slapen zijn wel altijd op de eigen stamgroep. Wennen Voor de kinderen die nieuw bij Villa Kakelbont komen, hanteren wij een schema van langzaam opbouwen. De ervaring leert namelijk dat langzaamaan wennen prettiger is voor zowel de ouders als het kind. Het wennen duurt gemiddeld vier tot vijf dagen en is altijd in overleg met de ouders. Belangrijk is dat kinderen en ouders zich welkom voelen bij ons. En contact met de ouders is hierbij heel belangrijk: met elkaar kennis maken, praten over het kind, ouders rondleiden en wegwijs maken op de groep en in het kinderdagverblijf. Tijdens de wenperiode komt het kind de eerste keren een gedeelte van de dag, samen met een ouder. De verdere wenperiode wordt in overleg met de ouders vastgesteld. Wij vinden het belangrijk dat ouders altijd, maar vooral tijdens het wennen bereikbaar zijn, zodat er altijd overleg mogelijk is. Ouders zijn ook altijd welkom op het kinderdagverblijf en als ouders hier prijs op stellen, mogen ze een keer een dagdeel op de groep komen kijken. Verder mogen kinderen iets meenemen van thuis. Dat geeft ze een vertrouwd gevoel en daardoor gaat het wennen ook vaak makkelijker. Voor alle kinderen is er een placemat met foto s van thuis aanwezig. Wij vragen ouders om thuis een placemat te maken en wij lamineren deze dan op het kinderdagverblijf. Voorbeelden van placemats zijn op Villa Kakelbont aanwezig. Ook houden we van ieder kind een persoonlijke map bij. Ouders

6 6 vragen we om een 23-rings map mee te nemen en op de eerste pagina het kind voor te stellen. De map krijgt het kind weer mee als het vertrekt van het kinderdagverblijf. Naar een andere groep Wanneer een kind binnen Villa Kakelbont van de baby- naar de peutergroep gaat, volgt er voor het kind eerst een wenperiode op de peutergroep. Ouders laten we ruim van te voren weten wanneer hun kind naar de nieuwe groep gaat. We nodigen ouders uit voor een gesprek, waar ook de pm-er van de babygroep en de pm-er van de peutergroep bij aanwezig zijn. Gezamenlijk bespreken we dan de overgang naar de peutergroep en stellen het wenschema op. De eerste twee keren dat het kind gaat wennen op de peutergroep, gaat de aandachtspm-er van de babygroep met het kind mee. De pm-er van de peutergroep gaat dan tijdelijk naar de babygroep Zo kan het ook! We hebben oog en respect voor individuele en culturele verschillen tussen kinderen en ouders. Iedereen mag er zijn en we praten met kinderen regelmatig over overeenkomsten en verschillen tussen de kinderen. Ook hebben we aandacht voor ieders eigen manier van doen. Dit doen we door de kinderen gelegenheid te geven over zichzelf te vertellen. Regelmatig komt hier een leuk groepsgesprek over op gang. Bovendien stimuleren we kinderen om hun eigen oplossingen te zoeken voor problemen. Kinderen leren hier veel van en oplossingen van volwassenen zijn niet altijd per definitie de beste. We bieden een divers aanbod aan spelmateriaal dat ruimte overlaat aan de fantasie, zodat alle kinderen zich kunnen identificeren met het materiaal. Van houten planken kun je bijvoorbeeld een autoweg maken, maar ook een glijbaan. En van kleden kun je een tent maken, maar je kunt er ook mee verkleden tijdens een rollenspel. Zowel poppen met een lichte als met een donkere huidskleur zijn aanwezig op de groep. Ook bieden we kinderen keuzes, zoals wil je kaas op je brood of appelstroop? Omgaan met slapen en rust (Zie ook: Protocol veilig slapen) We gaan altijd uit van de behoefte van het kind, in overleg met ouders. We zorgen voor voldoende rustmomenten voor alle kinderen. In het begin nemen we zoveel mogelijk de slaapgewoontes van thuis over. Als een kind wat ouder wordt, slapen de kinderen bij ons naar behoefte. Als een peuter aangeeft in de ochtend al moe te zijn, dan mag hij lekker gaan slapen. Maar soms lukt het een kind niet om in slaap te komen, omdat het verdrietig is of omdat het nog helemaal geen slaap heeft. Ook dan kijken we altijd naar een passende oplossing. In principe is er voor ieder kind altijd een rustmoment op de dag. Ons streven is om elk kind op een vaste, rustige plaats te laten slapen. Daarbij houden we altijd contact met het kind en gaan we regelmatig kijken of er even bij zitten. Voordat de peuters naar bed gaan, lezen we een verhaaltje voor. Voor de baby s zijn er een aantal buitenbedjes. Hiervoor moeten de ouders een toestemmingsverklaring tekenen. Zindelijkheid Zindelijk worden zien wij als iets dat vanzelf gaat. We ondersteunen en stimuleren dit proces, maar zullen niets forceren. Kinderen stimuleren elkaar en leren van elkaar. Als een kind belangstelling begint te tonen, vragen wij of het kind op het potje wil. Ook als een kind regelmatig een droge luier heeft, vragen we of het kind op het potje of op de wc wil plassen. Er gebeuren regelmatig ongelukjes, maar daar maken wij geen probleem van. Eten Bij Villa Kakelbont eten we met elkaar aan tafel en houden we rekening met de eetgewoonten van iedereen. Zo hebben we naast smeerkaas en vleeswaren ook vegetarisch beleg. We dekken de tafel altijd netjes met borden, een broodmandje, gekleurde bekers etc. Voor het eten zingen we altijd het liedje smakelijk eten. Eten en drinken zijn plezierige en sociale gebeurtenissen. Kinderen krijgen veel tijd en ruimte: ze mogen likken, proeven en voelen hoe het eten aanvoelt. Als kinderen iets niet lusten dan stimuleren we ze om het wel te eten, door bijvoorbeeld de melk warm te maken, een kleine hoeveelheid aan te bieden en zelf het goede voorbeeld te geven. Als kinderen iets echt niet lusten, hoeven ze het niet te eten. De baby s hebben meestal een heel eigen voedingschema. Dit schema volgen we in overleg met de ouders. Een baby zit tijdens het voeden zoveel mogelijk lekker op schoot bij de pm-er en krijgt zo alle aandacht. De grotere baby s doen al meer mee met het dagschema. Ze

7 7 zitten dan gezellig bij ons aan tafel. Dit geeft een huiselijke sfeer en ze nemen een voorbeeld aan de grotere kinderen. De peuters die dat willen, mogen hun eigen brood smeren. De grootste peuters eten zelfstandig aan een lage tafel met hun eigen bestek, bakje boter, beleg ed. De kinderen drinken zoveel mogelijk zelf uit hun beker. Bij het eten van het fruit, drinken we water of sap. Bij het brood drinken we melk of water.tussendoor krijgen de kinderen een rijstwafel of een soepstengel. Wij lossen het samen wel op Wij leren de kinderen dat ze een ruzie kunnen oplossen door te praten. Als ze er zelf niet uit komen, bemiddelt de pm-er en helpt de kinderen om zelf een oplossing te verzinnen. Bij conflicten zoeken we samen met de kinderen naar win-win-oplossingen door: in te grijpen als kinderen elkaar pijn of verdriet doen; de gevoelens te benoemen van de kinderen; te vragen wat er aan de hand is, de kinderen te vragen tegen elkaar te praten, elkaar aan te kijken; het probleem te formuleren; de kinderen om ideeën te vragen voor mogelijke oplossingen en hen er één te laten kiezen die voor allebei oké is; de kinderen te helpen om zich, zo nodig, aan hun afspraken te houden. Anne en Jan spelen in de poppenhoek. Er ontstaat onenigheid over een pan. Jan zwaait met de pan. De pm-er gaat er naar toe en zeg: Jan als je zo met de pan zwaait, ben ik bang dat je Anne raakt en pijn doet. Maar vertel eerst eens wat er aan de hand is. Jan en Anne vertellen dat ze beiden met de pan willen spelen en dat ze hem het eerst hadden. De pm-er vraagt aan de kinderen: hoe kunnen we dit oplossen? Hebben jullie een idee?.anne bedenkt iets: ik ga koken en Jan mag met de pop spelen. Jan vindt dit een goed idee en gaat tevreden met de pop spelen. Wat vinden jullie ervan? De beste voorbereiding op het leven in een democratie is het daadwerkelijk ervaren van democratie in de groep. In onze groepen leren jonge kinderen waarden als: samen meedoen, samen verantwoordelijk zijn voor de groep en voor elkaar, samen conflicten oplossen en samen omgaan met verschillen. Wij staan open voor de ideeën van de kinderen en zijn bereid om deze samen met de kinderen vorm te geven. Daarom laten we de kinderen regelmatig meedenken, vragen we ze wat ze van de dingen vinden en kijken en luisteren we wat hen bezighoudt Communicatie De manier waarop wij communiceren, met zowel ouders als kinderen, vinden we belangrijk. Wij zijn een voorbeeld wat betreft respectvolle communicatie. Daarom zorgen wij ervoor dat kinderen zich bij ons en met elkaar veilig en vertrouwd voelen en daarbij kiezen we voor een actieve, positieve houding. Fijn dat je vertelt wat er is In het leven van de kinderen op Villa Kakelbont spelen wij een belangrijke rol. Wij bieden kinderen emotionele ondersteuning en communiceren respectvol. We praten op een rustige toon, maken oogcontact, kijken naar de lichaamstaal van het kind, gebruiken ik-taal en luisteren actief naar de behoeften en gevoelens van de kinderen. Als de vader van een peuter s ochtends weg wil gaan, begint het meisje te huilen. De pm-er neemt het kind over van de vader en zegt: kom we gaan bij het raam even naar papa zwaaien De vader gaat weg en het meisje blijft huilen. De pm-er loopt met het kind op de arm naar het raam en zegt: dat vind je niet leuk hè, dat papa weggaat! Het kind blijft huilen en zwaait naar haar vader. De pm-er loopt met het meisje naar de bank en neemt haar op schoot. Het kind blijft nog wat nasnikken. Na een poosje ziet zij een vriendje en glijdt van schoot om te gaan spelen. Goed gedaan! Wij benoemen gedrag van de kinderen en geven de kinderen zoveel mogelijk concrete aanwijzingen over wat ze goed doen, in plaats van wat niet mag. We

8 8 leggen uit waarom we iets goed of niet goed vinden. Als we gedrag niet goedkeuren, leggen we uit waarom we dat gedrag niet goed vinden, maar wijzen nooit het hele kind af. Wij geven ieder kind zoveel mogelijk positieve aandacht. Als kinderen bang of verdrietig zijn, blijven we zoveel mogelijk bij ze. Ook laten we de werkstukken van de kinderen aan de ouders zien, zodat kinderen er trots op kunnen zijn. Lisa trekt haar eigen sokken aan en de pm-er zegt: ik vind het knap dat jij zelf je sokken aantrekt of Ik vind het fijn dat jullie zo helpen opruimen, dan kunnen we snel lekker naar buiten. Je vliegt! Bij Villa Kakelbont werken wij met veel plezier en zijn we betrokken bij de kinderen. Wij geven om de kinderen en vinden het leuk om samen te zijn. Wij kiezen voor een actieve houding en bedenken spelletjes, liedjes en activiteiten waaraan wijzelf, maar vooral de kinderen zichtbaar plezier beleven. Ook verbazen we ons samen met de kinderen over allerlei dingen. De pm-ers doen actief mee met de activiteiten en het spel van het kinderen. Marieke klimt de bank en de pm-er zegt (terwijl ze Marieke in de gaten houdt) lachend: wat kan jij goed klimmen Marieke, en zo hoog! Mieke is aan het spelen met de zandtafel in het atelier. Ze giet zand van het ene bakje in het andere en zoekt er steeds weer een ander bakje bij. Ze gaat helemaal op in haar spel. Zo leert ze spelenderwijs iets over inhoud en maten. Nico heeft ook zijn handen bij de zandtafel, maar hij kijkt vooral naar andere kinderen. Hij geniet van het voelen aan het zand en aan zijn handen, en kijkt graag naar andere kinderen. Mmm, lekker appeltje Wij geven bij Villa Kakelbont bewust het goede voorbeeld, omdat we ons ervan bewust zijn dat kinderen ons nabootsen. Bij ongewenst gedrag laten we zien hoe het ook anders kan. Hygiëne Voor de ouders hebben we blauwe overschoenen bij de ingang van de babygroepen staan. De kinderen leren we om hun handen te wassen als ze naar de wc zijn geweest, maar ook voor het eten. We laten de kinderen dit zelf doen. Elke keer als een kind verschoond is, wast de pm-er haar handen. Verder maken we gebruik van een schoonmaakbedrijf dat het kinderdagverblijf elke dag schoonmaakt. Bij ziekte en/of besmettingsgevaar hanteren wij de richtlijnen van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst. We werken volgens het Ludens protocol Hygiënisch werken. Lichaamsbesef Kinderen genieten ervan om vastgehouden te worden, te knuffelen, te stoeien en op schoot zitten. De manier waarop kinderen aangeraakt worden, is belangrijk voor de ontwikkeling van het lichaamsbesef. Pm-ers doen dit op een rustige, ongedwongen manier. Daarom benoemen we ook tijdens het verschonen, het naar de wc gaan en tijdens het aan- en uitkleden het eigen lijf van de kinderen. We doen regelmatig zintuiglijke spelletjes: voelen, proeven, ruiken, horen en zien. Door middel van allerlei gebaren die we tijdens deze spelletjes doen, zoals het kloppen van zand, klappen in de handjes, stampen met de voeten, handen wassen, haren kammen etc. krijgen kinderen lichaamsbesef. Ook zingen we liedjes over de verschillende lichaamsdelen en lezen we hier boekjes over voor. Ervaren dat het fijn is om aangeraakt te worden en dat je ook mag zeggen als je dat niet wilt. Kinderen ontdekken hun eigen lijf, benoemen hun lichaamsdelen en herkennen dit bij de ander. Dit is al de basis voor een gezonde seksuele ontwikkeling. Een paar kinderen zitten op de wc en de pm-er is erbij. Al gauw gaat het over jongens en meisjes. En wordt er druk gesproken over wat jongens en meisjes allemaal wel en niet kunnen. Een peuter leert te ordenen: Jij bent een jongetje en ik ben een meisje! 2.4. Het spelende kind Wij gaan ervan uit dat spelen de natuurlijke manier is van jonge kinderen om te leren en om de omgeving te verkennen. Door te spelen, oefenen kinderen alle sociale, emotionele, cognitieve, motorische, morele en communicatieve vaardigheden die ze nodig hebben.

9 9 Bij ons mag je vies worden De activiteiten die wij aanbieden, sluiten aan bij de interesse van het kind. Klimmen, klauteren, plakken, schilderen, bouwen, rennen ravotten enz. Het einddoel van de activiteit ligt niet altijd vast. De pm-er past de activiteit tussendoor ook wel eens aan, bijvoorbeeld als ze ziet dat het te moeilijk is of niet aanslaat. De baby s worden zoveel mogelijk op een kleed of de vloer gelegd, zodat ze in beweging kunnen komen. Wij vinden het belangrijk dat kinderen uit zichzelf gaan rollen, kruipen, zitten en lopen. Wij zetten een kind pas in een kinderstoel als het uit zichzelf kan zitten. We gebruiken geen wipstoel of maxi-cosi, omdat dit het bewegen van het kind belemmert en het voor kinderen niet goed is om lang liggend of hangend te zitten. Een wipstoeltje gebruiken we hooguit om een baby zijn fruithap te geven. Muziek of zingen gebruiken we vaak als activiteit, om op te dansen, om naar te luisteren, om mee te zingen of juist om een activiteit aan te kondigen of af te sluiten. Er is geen radio aan op de groep en de cd-speler gebruiken we ook zo min mogelijk. Zelf zingen is voor de kinderen vertrouwder. Verder maken de kinderen graag hutten of een trein, van doeken, tafels en stoelen. We bieden spelmaterialen aan die voor meerdere activiteiten gebruikt kunnen worden, zoals lappen, blokken, kisten, planken enz. De ruimte heeft bij ons een belangrijke opvoedkundige functie. Een goed ingerichte ruimte draagt namelijk bij aan de ontwikkeling en het speelplezier van de kinderen. Onze groepsruimte is ingedeeld met verschillende hoeken, bedoeld voor bepaalde soorten spel. We hebben een poppenhoek, een bouwhoek, een keuken met een klein aanrecht, een verkleedhoek en een huisje onder de box. Verder gaan we in principe iedere dag met de kinderen naar buiten om een frisse neus halen. Ook als het regent, trekken we de laarzen en de regenjas aan en gaan we stampen in de plassen. Met warm weer zetten we bakken met water neer zodat de kinderen met water en zand kunnen spelen. Als het buiten te warm is, dan maken we binnen een zwembadje. Buiten kunnen kinderen fietsen, zich verstoppen in de wilgenhut, spelen met de bladeren en wroeten in de modder met een stok enz. De pm-er loopt buiten rond, gaat bij de zandbak zitten en speelt mee. Pm-ers bewegen zich over het speelplein zodat ze snel bij een kind kunnen zijn. Wij geven de kinderen letterlijk en figuurlijk de ruimte om te kunnen ontdekken en te experimenteren. Spring maar, ik vang je op Voor ons is het belangrijk dat kinderen zich op hun gemak voelen. Dan zijn ze ontspannen en nieuwsgierig, tevreden en vol zelfvertrouwen. Wij geven de kinderen een gevoel van veiligheid doordat we ze laten weten waar ze aan toe zijn en wat er op een dag gaat gebeuren. Door kinderen deel uit te laten maken van een stamgroep met het eten en slapen, bieden wij deze structuur. Kinderen kunnen buiten de vaste momenten van slapen en eten op de groep vrij spelen binnen of buiten de groep. Pm-ers verdelen zich dan over de twee peutergroepen en de gang. s Ochtends zitten de met elkaar aan tafel om een cracker te eten. Het gesprek gaat over wat we vandaag allemaal gaan doen. Eerst gaan we..? Mond wassen, roept een peuter. Helemaal goed, zegt de pm-er, en dan gaan we.? Tafel opruimen, zegt Timo. En als alles netjes en schoon is gaan we.? De kinderen kijken de pm-er aan en ze maakt het wat spannender. Wie het leuk vindt, mag straks met echte klei spelen. De kinderen roepen enthousiast ja! en vragen: moet ik een schort aan? en zo gaat het gesprek verder. Activiteiten Elke dag bieden we de kinderen een activiteit aan waarbij we veel aandacht hebben voor de zintuiglijke ontwikkeling: we maken muziek, zingen en dansen. We bewegen, wandelen en tuinieren. Ook vertellen we veel verhalen en lezen we voor. Bovendien schilderen we, werken we met diverse materialen en gaan we krijten en kleien. We bieden bewegingsspelletjes aan, wiegen, wiebelen, veren op en neer, zwieren rondjes. De pm-ers spelen in op de bewegingen die het kind maakt. Maar helpen bij dagelijkse werkzaamheden, zoals de afwasmachine inruimen, was vouwen, ramen zemen, glas en oud papier wegbrengen is ook een activiteit! Meestal beginnen de medewerkers met een activiteit en dan schuiven de kinderen hierbij aan. Het gaat ons om het proces en niet om het resultaat. We gebruiken zoveel mogelijk open spelmateriaal. Daar bedoelen we speelgoed mee dat niet slechts één doel dient. Open spelmateriaal nodigt namelijk meer uit om er lang mee te spelen. Verder letten we bij speelgoed ook op duurzaamheid en dat het zoveel mogelijk gemaakt is van hout. Minder af speelgoed nodigt de fantasie van het kind uit. De kinderen geven we zoveel mogelijk zelf toegang tot

10 10 de materialen. Daarbij splitsen we de peutergroepen ook geregeld op in twee groepen. Dan doen we met de oudere kinderen een wat moeilijkere activiteit, afgestemd op hun niveau. Als we de schoenen uittrekken, valt er zand op de grond. Spontaan tekent het kind met zijn vingers in het zand of met een stokje in het zand en kijkt wat er gebeurt. Of Kijken hoe het water door een lege wc-rol stroomt. De wc-rol wordt nat en scheurt dan gemakkelijk. Dan pakt het kind een ander leeg rolletje, maakt dat nat onder de kraan en trekt deze voorzichtig uit elkaar tot een plat vlak. Hij ontdekt de verschillende kanten van het materaal en er ontstaat ook papier-maché. Het ene volgt uit het andere Of Een aantal kinderen gaat buiten bloemen plukken en plakt ze daarna binnen op een stuk karton. Een andere pm-er gaat met de jongste kinderen met de kisten en planken spelen. Wat heb je gevonden? Wij kijken en luisteren goed naar wat kinderen bezighoudt. We letten op de initiatieven van de kinderen en laten merken dat we het kind gezien hebben. Daarbij waken we ervoor om niet al zelf in te vullen wat het kind denkt of voelt. We verwoorden regelmatig wat een kind aan het doen is en leggen dat ook met de fotocamera vast. Ook gaan we geregeld even zitten om alleen maar te kijken naar de kinderen. Dan letten we op de sfeer en het spelverloop van het kind. Als we in gesprek gaan met een kind, gaan we op dezelfde hoogte zitten als het kind. Op het memobord laten wij aan de hand van foto s zien wat wij op een dag of in een week hebben gedaan en schrijven daar een korte tekst bij. Probeer het maar Wij hebben vertrouwen in kinderen. Kinderen mogen regelmatig op zichzelf zijn en we helpen of corrigeren niet te snel. We geven kinderen keuzes en verantwoordelijkheden (op hun niveau), stimuleren kinderen om te durven en laten kinderen zoveel mogelijk zelf uitproberen. We maken stimulerende opmerkingen en reageren positief op initiatieven van kinderen. Regelmatig vragen we de grotere kinderen om de kleintjes te helpen. Zo smeren kinderen bijvoorbeeld zelf hun boterham en mogen ze zelf kiezen wat ze op brood of op hun cracker willen. Een aantal peuters eet zelfstandig aan een eigen tafeltje. Verder kunnen kinderen zelf speelgoed pakken, mogen ze helpen met opruimen en allerlei andere kleine taken. Een baby houdt zijn beker op zijn kop. De pm-er zegt: zie je dat? Zo loopt de beker leeg! Ze draait de beker weer om en zegt: probeer het nog maar eens.

11 11 3. Samenwerken met ouders Zie ook: Onze Spelregels, Ouderbetrokkenheid en Communicatie Contacten met de ouders Wij staan open voor alle vragen en opmerkingen van ouders. Als er in de groep even geen tijd is om een gesprek te voeren, kan er altijd een afspraak gemaakt worden om op een ander tijdstip wat langer met elkaar te praten. Nadat de definitieve plaatsing van een kind is geregeld, neemt een van de pedagogisch medewerkers die het kind in de groep krijgt, contact op met de ouders. Tijdens het kennismakingsgesprek bespreken we alle praktische zaken en spreken we ook af wanneer het kind voor het eerst komt wennen. Er is een globaal wenschema, maar natuurlijk gaat wennen altijd in overleg. Wij vinden het belangrijk om het wennen rustig op te bouwen, want een goede start geeft een goed vervolg. Na drie maanden hebben wij een gesprek met de ouders over de wenperiode. Eén van de pm-er uit de groep observeert elk kind eens per jaar en bespreekt deze observatie met de ouders. Mocht het gedrag van een kind ons voor vraagtekens zetten, dan kunnen wij, altijd in overleg met ouders, de hulp van onze pedagoog inschakelen. Zij is werkzaam binnen Ludens en zal het desbetreffende kind / pm-ers observeren en haar bevindingen terugkoppelen aan zowel de pm-ers als de ouders van het kind. Breng- en haal contacten Elke dag bij het brengen van de kinderen is er tijd om de pm-ers te vertellen hoe het met het kind is. Bijzonderheden worden opgeschreven zodat ook de andere pm-ers op de hoogte zijn van de situatie. Als het kind gehaald wordt, is er ook tijd voor een overdracht van hoe het die dag gegaan is met het kind op Villa Kakelbont. Wanneer een ouder graag langer over een kind wil praten, dan kan er een oudergesprek aangevraagd worden bij één van de pm-ers. De oudercommissie De ouders zijn vertegenwoordigd in een oudercommissie. Deze oudercommissie behartigt de belangen van de kinderen en de ouders en fungeert als aanspreekpunt voor ouders. Ook geeft de oudercommissie advies over onder andere dit pedagogisch werkplan. Twee keer per jaar is er een ouderavond. Daar worden de lopende zaken besproken en komen onderwerpen en thema s die op dat moment spelen in het kinderdagverblijf aan bod.verder vergadert de oudercommissie vergadert enkele keren pe jaar en meestal is de leidinggevende hierbij aanwezig. Centrale Oudercommissie Bij Ludens hebben we de Centrale Oudercommissie in het leven geroepen waarin ouders zitting kunnen nemen, als belangbehartigers van hun kinderen. Het doel van de Centrale OC is gemeenschappelijke belangenbehartiging op centraal niveau volgens de reglementen. Daarnaast is de Centrale OC klankbord, stimulans en aanspreekpunt. Evaluatieformulier Als ouders het kinderdagverblijf verlaten, vragen wij om een evaluatieformulier in te vullen. Ouders krijgen de gelegenheid om in een gesprek de punten desgewenst te verduidelijken.

12 12 Bijlage 1: Dagindeling Kinderdagverblijf Villa Kakelbont Onderstaande tijden zijn richtlijnen en gelden niet voor de allerkleinsten, die hun eigen eet- en slaapritme volgen. Ook moet worden opgemerkt dat wij soepel omgaan met de tijden en ze waar mogelijk aanpassen aan de behoefte van de kinderen. Tot uur Ouders brengen de kinderen, drinken eventueel een kopje koffie of thee, maken met hun kind een puzzeltje of lezen een boekje en nemen afscheid. Als ouders snel weg moeten, is daar ook begrip voor uur De kring aan tafel. Mocht u niet in staat zijn om uw kind voor 9.30 uur te brengen, dan stellen wij het zeer op prijs als u na uur wilt komen i.v.m. het storen van de kring uur Verschonen, plassen en kinderen die behoefte hebben om te slapen gaan naar bed uur Activiteit of samen spelen bij de peuters en de babygroepen uur Gezamenlijk opruimen, tafel dekken, eten en tafel afruimen uur Plassen, verschonen, uitkleden en wie wil slapen, gaat naar bed. De kinderen die opblijven, bieden we rustige activiteiten aan uur De meeste kinderen zijn wakker en er is weer een plas- en verschoonronde. Aansluitend hebben we de middagkring waarbij we yoghurt, sap en fruit aanbieden uur De kinderen gaan vrij binnen of buiten spelen uur Verschonen, plassen en kinderen die behoefte hebben om te slapen gaan naar bed. Er is wederom een verschoonronde. Aansluitend bieden we nog drinken en een tussendoortje aan. Vanaf deze tijd komen ouders kinderen ophalen en is er mondelinge overdracht.

13 13 Bijlage 2: Rituelen en feesten kinderdagverblijf Vanwege de emotionele veiligheid is het voor een kind belangrijk om herkenningspunten te hebben in de structuur van een dag, een maand, een jaar en in rituelen zoals eten, slapen, verjaardag, afscheid etc. Op Villa Kakelbont hanteren wij de volgende rituelen: Afscheid nemen van ouders Als ouders weggaan, vinden we het belangrijk dat ze dit duidelijk tegen hun kind zeggen en dan afscheid nemen. Zwaaien is een vast ritueel op elke groep. In het algemeen nemen het kind en de pm-ers samen afscheid van de ouders; samen zwaaien zij de ouders uit. Als het kind geen moeite heeft met afscheid nemen, dan zwaait het kind de ouders zelfstandig uit. De kring We beginnen de dag met de kring. Alle kinderen zitten met elkaar aan tafel, we zingen met elkaar en er eventueel lezen we een verhaal voor. De namen van de kinderen worden genoemd, we vertellen waarom bepaalde kinderen of pm-ers er niet zijn en de eventuele inval pm-er wordt voorgesteld. Dan is het tijd om wat te eten en te drinken. Aan het einde van de dag sluiten we wederom af met de kring en wordt er wat gegeten en gedronken. Ook op de babygroepen hebben we ook het kringritueel. Hier nemen de grote baby s aan deel en dan stemmen we het programma en de tijdsduur af op de leeftijd. Eten Tussen de middag gaan wij aan tafel om brood te eten en melk te drinken. Voordat we beginnen met eten, zingen we een liedje. Op de peutergroepen dekken we samen met de kinderen de tafel. De peuters smeren zelf hun boterhammen. Als ze uitgegeten zijn, mogen ze van tafel, nadat we gezamenlijk de tafel hebben afgeruimd. Slapen Kinderen die meerdere malen per dag slapen, hebben een eigen ritme. De baby s worden in bed gelegd met een rustig achtergrondmuziekje (muziekmobile). Peuters en dreumesen die gaan slapen, pakken eventueel hun knuffel en/of speen en kruipen zelf in bed. De pm-ers blijven bij de kinderen tot ze slapen, daarna wordt de babyfoon aangezet. Een ritueel bij de peuters is om voor het slapen gaan een verhaaltje voor te lezen. Als het verhaaltje uit is, blazen de peuters het boekje dicht. Opruimen Opruimen is een regelmatig terugkomend ritueel op de dag. We ruimen samen met de Kinderen op en zingen er een opruimliedje bij. We brengen de kinderen respect bij voor het materiaal en we zorgen dat duidelijk is waar het speelgoed opgeborgen moet worden. Seizoenen Wij volgen de vier seizoenen door middel van liedjes, knutselwerkjes, verhalen etc. en sluiten hierbij aan bij de ideeën van de kinderen. In het voorjaar verzorgt de oudercommissie een picknick in speeltuin De Pan voor alle kinderen, ouders en pm-ers. Alle ouders brengen dan zelfgemaakte hapjes mee. In het najaar organiseert de oudercommissie de Sint-Maarten optocht, waar de medewerkers van de peuetergroepen bij aanwezig zijn. Alle kinderen maken dan op de groep (in overleg met de oudercommissie) een lampionnetje. Afscheid van Villa Kakelbont De meeste kinderen nemen afscheid van Villa Kakelbont als ze vier jaar worden. We vieren dat met liedjes en uiteraard mag het kind dat afscheid neemt trakteren. Ook gaat het persoonlijke plakboek, dat bijgehouden is in de tijd dat het kind op Villa Kakelbont is geweest, mee naar huis. Afscheid nemen van een pm-er Ook bij het vertrek van een pm-er van Villa Kakelbont staan zowel wij als de oudercommissie uitgebreid stil. De pm-er wordt toegezongen en krijgt een cadeautje dat door de kinderen is geknutseld. Als de pm-er hier prijs op stelt, is er voor alle kinderen en ouders een afscheidsreceptie. Sint-Maarten

14 14 Als het einde van de herfst in zicht is, vieren we Sint-Maarten in samenwerking met de ouderraad. De ouders maken zelf een lantaarntje voor hun eigen kind of we maken een lampion op de groep, waarmee de kinderen aan een optocht mee kunnen doen. Verder zingen we Sint-Maarten liedjes en tot slot eten en drinken we iets lekkers. Sinterklaas We bereiden de kinderen voor op de komst van Sinterklaas door verhaaltjes te lezen, liedjes te zingen en door een keer de schoen te zetten. Op of rond 5 december vieren we het feest, ieder op de eigen groep. Sinterklaas en Zwarte Piet bezoeken ons niet, omdat het voor veel kinderen een angstige beleving is. De leuke spanning die dit met zich mee kan brengen, ontstaat vaak op een wat oudere (basisschool) leeftijd. Kerstmis en Pasen Hier besteden we aandacht aan door de aankleding van de ruimten, verhalen, liedjes, knutselwerkjes en een sfeervolle lunch of ontbijt. Zomerfeest Elk jaar sluiten we de zomer, samen met ouders en kinderen, in juni af met een zomerfeest. We eten gezamenlijk en doen allemaal spelletjes. Picknick in speeltuin De Pan De oudercommissie organiseert jaarlijks een picknick in speeltuin De Pan. Afhankelijk van het weer is dit in juni of september. Opa en oma week in het voorjaar Elk voorjaar zijn alle opa s en oma s welkom tijdens de opa en oma week. De hele week draaien s ochtends groepjes opa s en oma s mee op de groep. De opa s en oma s spelen met hun kleinkinderen buiten en binnen, bakken koekjes enz. Verjaardagen In overleg met de ouders bepalen we wanneer een kind zijn verjaardag wil vieren (of helemaal niet wil vieren) en uiteraard vinden wij het leuk als ouders ook zelf bij het verjaardagsfeestje willen zijn. Op de bewuste dag is de groep versierd en er hangt een aankondiging op de deur van de groep. Tijdens de ochtendkring vieren we de verjaardag. Baby s: Voor de jarige Job staat er een zelfgemaakte muts klaar. De pm-ers zingen voor de jarige en geven een cadeautje. Dan mag de jarige zijn meegebrachte gezonde traktatie uitdelen. Als het kind het zelf kan, deelt het kind dit zelf uit en anders doet de pm-er dit. Er worden foto s gemaakt, die we in het plakboek plakken. Peuters: De lampen gaan uit, de verjaardagsstoel wordt klaargezet en dan gaan we met z n allen aan één lange tafel zitten. De jarige Job mag als eerste een muziekinstrumentje uitkiezen, waarmee we muziek gaan maken en liedjes gaan zingen. We zingen altijd een paar vaste verjaardagsliedjes zoals lang zal ze leven en twee violen en een trommel en een fluit, maar de jarige mag ook een lievelingsliedje uitkiezen. Daarna is het tijd om de kaarsjes uit te blazen en kiest de jarige iemand die het cadeautje mag verstoppen.de jarige zoekt en pakt, nadat er geraden wordt wat er in zit, het cadeautje uit. Dan mag de jarige op de tafel staan en nog een cadeautje uit de grabbelton grabbelen. Ten slotte doen alle peuters hun ogen dicht, pakt de jarige de gezonde traktatie en als iedereen wat heeft, gaan we lekker smullen. Geboorten Als een kind een broertje of een zusje heeft gekregen, dan besteden wij daar aandacht aan door er over te praten in de kring. We zingen lang zal ze leven en het kind mag beschuit met muisjes uitdelen.

15 15 Bijlage 3: Ondersteuning beroepskrachten Binnen BSO Villa, Bolderburen en Spoenk werken we met gediplomeerde pm-ers. Op elke groep staan dagelijks pm-ers die in het bezit zijn van minimaal een MBO-diploma. De omvang van de groepen en de beroepskracht-kind ratio staan vast in de CAO en Ludens hanteert die norm. Bij het uitvoeren van hun werkzaamheden worden de pm-ers ondersteund door andere volwassenen. Het gaat hierbij om ondersteuning door: Leidinggevende en assistent-leidinggevende voor aansturing, begeleiding coördinatie i.v.m. het uit te voeren beleid en de dagelijkse gang van zaken. Administratief personeel van Ludens ter ondersteuning van de eigen administratie en voor zaken als planning, plaatsing, aanname personeel e.d. Regiomanager voor aansturing en begeleiding op managementniveau. Facilitaire dienst voor het uitvoeren van onderhoud e.d. binnen de panden en op de buitenterreinen. Een schoonmaakbedrijf voor reinigingswerkzaamheden. Een pedagoog voor advies en ondersteuning van pm-ers indien dit noodzakelijk is (altijd in overleg met de ouders). GGD voor toezicht en controle op uitvoering van het wettelijk vastgestelde beleid. Ludens werkt volgens het HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector) kwaliteitssysteem en heeft het HKZ certificaat. Dit wordt gecontroleerd door een extern auditbureau. Naast de beroepskrachten zoals hierboven beschreven, leidt Ludens ook eigen mensen op. Dit doen we via het leerlingwezen. Dit betekent dat er soms mensen bij de BSO en/of het kinderdagverblijf werken die in opleiding zijn. Zij worden op, maar ook buiten de groep, begeleid door een praktijkopleider. Ook werken er stagiaires bij ons die de MBO-opleiding pedagogisch medewerker volgen en bij ons stage lopen. Deze mensen zijn niet in dienst van Ludens, maar hebben een praktijkovereenkomst. Bijlage 4: Omgaan met (bijzondere) gebeurtenissen Ieder kind kan te maken krijgen met gebeurtenissen die van invloed zijn op het functioneren of op de ontwikkeling van het kind. Een kind kan bijvoorbeeld ernstig ziek worden, er kunnen problemen in de gezinssituatie zijn, er kan sprake zijn van een stoornis of achterstand in de ontwikkeling of van lastig gedrag. Deze gebeurtenissen kunnen klein van aard zijn, waarbij het kind met wat extra zorg en aandacht of wat kleine aanpassingen geholpen kan worden. Er komen echter ook situaties voor die de pedagogisch medewerkers en/of ouders niet eenvoudig opmerken of die ernstiger van aard zijn. Professionele hulp en zorg van buiten het kindercentrum zijn dan noodzakelijk. Vastlegging van beleid Ludens heeft het beleid vastgelegd conform de wet BIG: het signaleren en begeleiden van kinderen met opvallend gedrag of van kinderen die extra zorg nodig hebben, hoe te handelen bij vermoeden van kindermishandeling, hoe om te gaan met pestgedrag in een groep, hoe te handelen in geval van overlijden en hoe te handelen bij ziekte en ongevallen. Dit beleid is terug te vinden in het kwaliteitshandboek. Protocollen beschrijven welke stappen wij kunnen zetten als er iets bijzonders aan de hand is met een kind. Ook kunnen wij onze eigen Ludens pedagoog inschakelen. Zij kan de pm-ers ondersteunen en adviseren bij hun omgang met kinderen met gedrags- of ontwikkelingsproblematiek. Pm ers kunnen de pedagoog vragen om een kind op de groep te observeren, maar dit wordt alleen na toestemming van de ouders gedaan. Bijlage 5: Afname van extra dagen of dagdelen Het afnemen van extra dagdelen staat beschreven in de Ludens Spelregels. Ludens vangt elk kind op in een vaste stamgroep (kdv) of basisgroep (bso). Wanneer ouders incidenteel extra opvang voor hun kind wensen op een dag dat er geen plaats is in de vaste stamgroep, mogen wij het kind in een andere stam- of basisgroep plaatsen. Hiervoor moeten ouder/verzorger wel schriftelijk toestemming geven. Wij leggen dan vast hoe lang het kind in de andere groep zal worden opgevangen.

16 16 Extra dag of ruilen andere stamgroep Als op een extra dag of een ruildag het kind niet in de eigen stamgroep kan worden opgevangen, moet hiervoor vooraf getekend worden door de ouder. Dit kan op het Formulier toestemming incidentele opvang in andere stamgroep, dat op de groep wordt bewaard. De locatie zorgt ervoor dat de ouder vooraf ondertekent. Voor kinderen dit geplaatst worden op twee groepen ondertekenen ouders ook het formulier plaatsing in twee groepen) Bijlage 6: 4-ogenbeleid kinderdagverblijf Villa kakelbont Afspraken en plan van aanpak voor het 4-ogenprincipe Ludens kinderdagverblijf Villa Kakelbont: - Elke slaapkamer die niet grenst aan de groepsruimte heeft een babyfoon. - Slaapkamers die aan de slaapkamers grenzen, hebben deuren die voorzien zijn van een doorkijk. - In de ochtend voegen wij de groepen samen, zowel baby- als peutergroepen. - Eind van de middag is er voortdurend inloop van ouders. Wij aanvaarden dit risico en gaan de kinderen van de babygroepen niet naar de andere groep verplaatsen. - De peutergroepen blijven aan het einde van de middag op hun eigen groep. - De groepen zijn allen voorzien van veel glas, waardoor de pm-ers goed zicht hebben op de groepen als ze er langs lopen. - Aanschaf van babyfoons voor gebruik tussen alle baby- en peutergroepen. - Een vaste pedagogisch medewerker sluit af bij babygroepen op dagen met minder personeelsbezetting, zoals de vrijdag. - Indien een invalkracht bij de babygroep op vrijdag afsluit, gaat zij met de kinderen naar de peutergroep. Dit gebeurt alleen als er boven geen ander personeel aanwezig is, die als achterwacht kan fungeren. - Als een invalkracht afsluit, omdat een vaste pedagogisch medewerker volgens het rooster niet kan afsluiten, dan gaan de kinderen van de babygroep tussen en uur naar beneden, en voegen we de groep samen met de peutergroep. Dit gebeurt alleen op de vrijdagen.