Nederland als netwerk: Munt slaan uit grenzeloos samenwerken. Congres #LCB

Transcriptie

1 Nederland als netwerk: Munt slaan uit grenzeloos samenwerken Congres #LCB

2 Inhoudsopgave Inleiding blz. 3 LCB weblogs blz. 4 Donderdag 16 mei blz. 6 Lezingen blz. 7-9 Tafeldiscussie blz Standhouders blz. 12 Workshops blz. 13 Ronde 1 blz Ronde 2 blz Grind Advies blz Vrijdag 17 mei blz. 39 Lezingen blz Workshops blz. 43 Ronde 1 blz Ronde 2 blz Brasz-scriptieprijs blz. 60 Sprekers presenten blz. 61 Partners blz. 62 Subsidiënten blz. 63 Vooruitzicht LCB2014 blz. 64 Dankwoord blz. 65 Comité van Aanbeveling blz. 66 Colofon Landelijk Congres der Bestuurskunde KvK-nummer: Burgemeester Oudlaan 50 Kamer M PA Rotterdam info@lcb.nl Erasmus Universiteit Faculteit der Sociale Wetenschappen Opleiding Bestuurskunde Vormgeving: LCB bestuur 2013 Uitgave: digitaal 2

3 Inleiding Bij deze presenteren wij u het verslag van het Landelijk Congres der Bestuurskunde De organisatie kijkt met veel plezier en trots terug op twee geweldig leuke dagen en een zeer leerzaam jaar. We hebben veel positieve reacties ontvangen op het congres en voor zover dat mag als verantwoordelijk bestuur: zouden we editie 2013 graag tot een succes uit willen roepen. Via de LCB-website zijn reeds foto s en filmpjes* verspreid, maar voor wie het leuk vindt om meer inhoudelijke herinneringen op te halen van de twee congresdagen, leest u dan dit verslag. Mocht u na het lezen van dit verslag met weemoed terugkijken of leest u dit verslag maar bent u zelf niet bij de twee dagen aanwezig geweest: volgend jaar mei vindt er weer een nieuwe editie plaats in Den Haag. Het nieuwe bestuur staat al in de startblokken en mocht u leuke ideeën hebben voor het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2014 schroom dan niet om contact te zoeken. Namens het bestuur, Tijs Heunks Voorzitter * Filmpje sfeerimpressie LCB2013 (link) Filmpje interviews sprekers LCB2013 (link) 3

4 LCB Weblogs Naar aanleiding van het LCB zijn diverse weblogs geschreven. Naast de weblogs die op uitnodiging voor het LCB geschreven zijn, hebben een aantal correspondenten van re.public weblogs geschreven over het LCB. Door op de onderstaande titels te klikken wordt u doorverwezen naar de internetpagina waar u de weblog kunt lezen. LCB- weblogs: Is Nederland bang voor netwerken? - door Prof. Dr. Ing. Geert R. Teisman (Erasmus Universiteit Rotterdam) Sterker door grenzeloos samenwerken - door Marit Maij (Tweede kamerlid PvdA) Kijk eens breder dan alleen bedrijfsmatig - door Laurens Zwaan (Organisatieadviseur) Flexibilisering in tijden van crises - door Peter Beerten (Voorzitter Alumni Nyenrode Kring Interim Management) Naar een reflexieve overheid - door dr. Peter Scholten (Erasmus Universiteit Rotterdam) Samenwerking ja, superstaat nee! - door Peter van Dalen (Europarlementariër CU) De gemeente: samenwerken over de grenzen van gemeenschappen heen - door Pieter Jeroense (Gemeentesecretaris Alphen a/d Rijn) De jonge gemeente als verbindende factor - door Teun Groenen, Willem van Santen en Bart-Jan Schokking (Adviseurs Peak & Valley) Samenwerken als dynamisch antwoord op complexe problemen - door Annemarie Jorritsma (Voorzitter VNG en burgemeester Almere) Meten is weten - Interview met Pascal Ramaekers (Statistisch onderzoeker bij het CBS) Weblogs door re.public: Netwerken voor een betere wereld - Door Alexandra Ekkelenkamp Netwerken van nul tot nu - door Gideon Peters Nederland als netwerk: munt slaan uit grenzeloos samenwerken - door Mariska Pastoors Verslag 16 mei door re.public: Thorbecke blijft bouwmeester, maar de vloeren kraken - door Rianne Waterval 4

5 5

6 Donderdag 16 mei Grenzeloos samenwerken in nationaal perspectief Op 16 mei, de eerste dag van het congres, stond centraal hoe binnen Nederland vernieuwend samengewerkt kan worden. Actuele thema s zoals gemeentelijke samenwerking, de provinciefusie en publiek - private samenwerkingsverbanden zijn op deze dag onder de loep genomen. Onder leiding van Joost Eerdmans spraken Gert-Jan Buitendijk, Marco Pastors en Mark van Twist over bestuurlijke vernieuwing, samenwerkingsverbanden in Nederland en overheidssturing in de netwerksamenleving. 6

7 Lezingen 7

8 Lezingen De eerste dag van het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2013 wordt geopend door Tijs Heunks, de voorzitter van de congresorganisatie. Tijdens de inleiding geeft hij een korte terugblik op de organisatie en vertelt hij hoe het bestuur tot het thema is gekomen. Voordat hij het woord overdraagt aan Joost Eerdmans, vraagt hij hem of hij nu echt lijsttrekker wordt van Leefbaar Rotterdam. Joost Eerdmans bevestigd noch ontkent deze geruchten. Na de introductie door Joost Eerdmans begint de eerste lezing door Gert-Jan Buitendijk, directeur-generaal Bestuur en Koninkrijksrelaties, die minister Plasterk vervangt. Minister Plasterk is verhinderd te spreken in verband met zijn bezoek aan de begrafenis van Helmin Wiels op Curaçao. In de lezing gaat Gert-Jan Buitendijk in op de huidige bestuurlijke veranderingen in Nederland. Het huis van Thorbecke blijft richtinggevend maar is toe aan een opknapbeurt, hiermee verwijst Gert-Jan Buitendijk naar de toenemende bestuurlijke druk, bezuinigingen en de toenemende verwachtingen en eisen van de burger. Buitendijk gaat verder in op de decentralisaties en bezuinigingen bij de overheid en de gevolgen daarvan voor het openbaar bestuur. Er wordt niet alleen voor 20 miljard euro aan taken overgeheveld naar de gemeenten, daarnaast wordt er ook nog eens voor 5 miljard euro bezuinigd. Om de taken bij de gemeenten op voldoende niveau te blijven faciliteren wil minister Plasterk graag dat kleinere gemeenten samengaan tot grotere gemeenten. Buitendijk wijst hierin echter het Deense model af waarbij veel gemeenten gefuseerd zijn: Nederland is Denemarken niet. Voor de toekomst verwacht Buitendijk niet alleen een grotere rol voor gemeenten maar ook een toenemende rol voor de provincies. Ook binnen de provincies is opschaling niet uitgesloten, neem bijvoorbeeld de voorgenomen fusie tussen Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Hoewel deze provinciefusie vooral vanuit het Rijk opgelegd wordt benadrukt Buitendijk dat dit een uitzondering is en dat samenwerking vooral op vrijwillige basis zal moeten plaatsvinden. *Een uitgebreider verslag van de speech van Gert-Jan Buitendijk vindt u in de PM van Juni 2013, blz. 11(PM is een uitgave van SDU uitgevers) 8

9 Van de bestuurlijke visie op samenwerking binnen het ministerie van BZK ging de tweede lezing over een praktisch voorbeeld van samenwerking, het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ). In deze lezing ging Marco Pastors, directeur van het NPRZ, in op de vraag hoe in het programma munt geslagen wordt uit samenwerking. Het NPRZ richt zich op de aanpak van sociale vraagstukken op Rotterdam Zuid. Om deze vraagstukken het hoofd te bieden wordt er met verschillende partijen samengewerkt. Een voorbeeld hiervan is de aanpak van jeugdwerkloosheid door actief de samenwerking tussen de arbeidsmarkt en het onderwijs en tussen onderwijs en gezinssituatie te stimuleren. Naast de kansen voor samenwerking ging Marco Pastors ook in op de oplossingen van verschillende problemen binnen verschillende samenwerkingsverbanden. Na de lezing van Marco Pastors volgde de lezing van Mark van Twist. Mark van Twist begon zijn lezing met een verwijzing naar de recente affaire rond de uitkeringsfraude door Bulgaren als voorbeeld van een ongewenste manier van munt slaan uit grenzeloos samenwerken. Naast de Bulgaren kwestie ging hij in op verschillende praktijkvoorbeelden van samenwerkingsverbanden en wat de grenzen daarvan waren. In zijn lezing benadrukte Mark van Twist dat de overheid door bureaucratische regels het vaak moeilijker maakt dan nodig. Als voorbeeld gaf hij hier een leeszaal in Rotterdam. De leeszaal is een maatschappelijk initiatief opgezet door buurtbewoners en ondernemers om de publieke voorziening van de inmiddels gesloten bibliotheek op te vangen. Door bepaalde richtlijnen mag de leeszaal geen boeken uitlenen. Als oplossing daarvoor mogen de bezoekers boeken meenemen en als het uitkomt terugbrengen. Naast dit verhaal gaf Mark van Twist aan de hand van kleine verhalen verschillende voorbeelden van samenwerkingsverbanden die opgezet zijn buiten de overheid om. Verder ging Mark van Twist in op overheidssturing binnen netwerken, het veranderende paradigma daarop door de jaren heen en hoe burgerparticipatie verandert in overheidsparticipatie. 9

10 10 Tafeldiscussie

11 Aan het eind van de eerste congresdag vond de tafeldiscussie plaats onder leiding van Herman van Gunsteren. Naast de tafelheer namen Marc Chavannes (Politiek columnist bij NRC en hoogleraar journalistiek), Katherine Diaz (gezinsmanager Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam en Jonge Ambtenaar van het jaar 2013) en Marco Florijn (Wethouder gemeente Rotterdam) plaats aan de tafel. De heer Van Gunsteren was ook bij het ochtendprogramma aanwezig om te kijken welke vragen onder de bezoekers speelden en deze tijdens de tafeldiscussie voor te leggen aan de tafelgasten. Tijdens de terugblik op de dag concludeert Herman van Gunsteren dat samenwerking niet altijd stabiel is. Tijdens de discussie legde Herman van Gunsteren de tafelgasten allemaal een vraag voor waar zij later op konden antwoorden. Zo vroeg hij Katherine Diaz of jongeren wel welkom zijn in de publieke sector. Als antwoord op deze vraag geeft Katherine aan dat jongeren nodig zijn om het anders te doen. Maar wanneer je kijkt naar de jeugdwerkloosheid lijken ze echter niet welkom te zijn. Naast de positie van jongeren in de publieke sector werd ook ingegaan op het werk van Katherine binnen jeugdzorg en hoe zij tegen de verschillende samenwerkingsverbanden aankeek. De afschaffing van deelgemeenten kwam vervolgens aan de orde, in Rotterdam valt dit onder de portefeuille van Marco Florijn. Als reactie op de afschaffing van deelgemeenten vroeg Marc Chavannes zich af of het afschaffen van de democratisch verkozen deelgemeenteraden geen vriendjespolitiek met zich meebrengt. Marco Florijn is van mening dat dit niet zal gebeuren en vindt dat de stad Rotterdam juist beter wordt door afschaffing van de deelgemeenten. Daarnaast geeft hij aan dat angst in de samenleving leidt tot teveel protocollen wat samenwerking juist in de weg kan staan. Ook geeft hij aan hoe controledrang bij de overheid en politiek van invloed kan zijn binnen het bestuur. 11

12 Standhouders Stichting Burger (website) Bezoekers konden via de praatpaal van Stichting Burger reageren op de stelling Heeft niet elke vorm van samenwerking zo zijn grenzen? Adviestalent (website) Bij de stand van Adviestalent konden de bezoekers informatie krijgen over werken bij Adviestalent. Gemeente Rotterdam (website) De gemeente Rotterdam was aanwezig op het LCB2013 om de bezoekers informatie te geven over de mogelijkheden van traineeships bij de gemeente. Aethon Publica (website) Aethon Publica was op het congres aanwezig om bezoekers informatie te geven over de mogelijkheden van werken bij Aethon Publica. 12 Foto s standhouders door Stichting Burger (website)

13 Workshops Workshopronde 1 (13:00-14:15) Davied van Berlo blz. 14 Dröge & van Drimmelen blz. 15 Geerling & Geerlings blz. 16 Lysias Consulting Group blz. 17 Ministerie van BZK i.s.m. Kracht in Nederland blz. 18 Nederlandse School voor Openbaar Bestuur blz. 19 Raad voor het openbaar bestuur blz. 20 Tilburgse School voor Politiek en Bestuur blz. 21 Workshopronde 2 (14:45-16:00) Algemene Rekenkamer blz. 22 Rijkswaterstaat - Project NWO blz. 23 Alumni Nyenrode-kring Interim Management blz. 24 Kennisalliantie blz. 25 Kennisland blz. 26 Montesquieu Instituut blz. 27 Peak & Valley blz

14 Workshopronde 1 Wij, de overheid. Cocreatie in de netwerksamenleving Davied van Berlo De workshop van Davied van Berlo sloot goed aan bij de sprekers van die ochtend, in het bijzonder bij de lezing van Mark van Twist. Davied van Berlo beschreef met behulp van een ingewikkelde, maar overzichtelijke prezie hoe de samenleving steeds meer vernetwerkte en hoe de overheid hierbij kan aansluiten. De ongeveer 25 deelnemers gingen in de loop van de workshop steeds meer het elkaar in discussie over hun rol bij de overheid en hoe zij netwerken zagen. Men zag, net als Van Berlo, een verschuiving naar overheidsparticipatie: burgers nemen eigen verantwoordelijkheid en gebruiken hun eigen netwerk. De overheid draagt hier aan bij en is niet persé de initiatiefnemer. Discussies betroffen wat dit doet met de legitimiteit van de overheid en hoe realistisch zo een dergelijke bottom-up verandering is. 14

15 De geheimen van het Binnenhof Frans van Drimmelen Met de intrigerende titel De geheimen van het Binnenhof werd deze workshop door ongeveer 35 mensen bezocht, om meer te weten te komen over lobbyen op het Binnenhof. Of specifieker gezegd over corporate communication & public affairs waar Dröge en van Drimmelen in gespecialiseerd is. Wat moet een goede lobbyist weten van Den Haag? Allereerst dat transparantie over werkwijzen erg belangrijk is, maar ook dat groot politiek besef vereist is. En natuurlijk moet contact altijd persoonlijk gelegd worden. In het kort: ken Den Haag. Maar vooral: wees altijd eerlijk, en ga vooral niet na een carriere als lobbyist de belangenbehartiging in! Al snel mondde de workshop uit in een discussie over de ethiek van het lobbyen: welke belangen kunnen wel en niet behartigd worden? 15

16 Workshopronde 1 Het nieuwe sociaal domein, de burger en de verbinding met de private sector John Geerlings & Will Stoof De workshop van de Geerling & Geerlings Group werd gegeven door twee vrolijke heren uit Schiedam: John Geerlings en Will Stoof. De workshop betrof uitleg over hun werkzaamheden betreft het Sociale Domein. Eerst werd er verteld over welke demografische en economische veranderingen het sociale domein dwongen te veranderen en te herstructureren. Men behandelde op een interactieve manier hoe overheden zouden kunnen reageren op deze veranderingen, verschillende innoverende suggesties werden opgeworpen door de heren van de Geerling & Geerlings Group en er was ruimte voor kritische vragen van de workshopdeelnemers. 16

17 Kruip in de huid van een gemeentebestuurder Marcel Benard en Femke Smulders De workshop van Lysias bevatte inhoudelijk interessante onderwerpen voor bestuurskundigen van alle leeftijden. Na een korte introductie werd al snel gestart met het interactieve workshopdeel. De workshop was verdeeld in verschillende rondes waarbij de tijd bijgehouden werd door een grote klok op het scherm. Tijdens de verschillende rondes gingen de deelnemers in op de dynamische omgeving van bestuurders en adviseurs binnen gemeenten. Aan de hand van de verschillende rondes konden de deelnemers ervaren wat samenwerking en herindeling binnen gemeenten met zich meebrengt. 17

18 Workshopronde 1 Maatschappelijke innovatie, een nieuw samenspel Paul Basset, Marenthe de Bruijne en Stefanie Schuddebeurs Deze workshop ging het over en doe-het-samen-maatschappij. In de workshop werd ingegaan op groepen mensen die het heft in eigen handen nemen en werken aan concrete oplossingen voor maatschappelijke problemen en de eventueel veranderende rol van de overheid hierbij. In de workshop werd er door middel van co-creatie naar een oplossing gezocht voor een maatschappelijk probleem. Er moest tijdens de workshop gezocht worden naar een oplossing voor de leegstand van winkelpanden in een winkelcentrum in Amsterdam. De groep werd hiervoor in twee groepen verdeeld en in beide groepen kregen de deelnemers verschillende rollen (bv. ambtenaar, bakker, burger) toebedeeld. Aan de hand van trends moesten de deelnemers ideeën opschrijven van oplossingen voor het probleem. Aan het einde van de workshop werden er een heleboel creatieve oplossingen voor het probleem gepresenteerd. Deze workshop liet de deelnemers in het klein het proces van co-creatie ervaren. 18

19 De overheid in de netwerksamenleving dr. Martin Schulz, dr. Martijn van der Steen en drs. Dominic Schrijer Mark van Twist sprak er in het plenaire gedeelte al over: de overgang van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie. Misschien zou de welbekende participatieladder wel eens omgedraaid moeten worden. Maar is dat wel zo eenvoudig? In de workshop met presentaties van het NSOB werd duidelijk dat de overheid onder het mom van eigen kracht zijn publieke waarde aan het drukken is, maar daarachter toch een dwingende (overheids)kracht zit. De initiatieven van burgers en sociaal ondernemers - ook zonder onderneming - kunnen botsen met de huidige logica van de overheid. De overheid positioneert zich vaak door zich aan de voorkant af te zetten tegen burgerinitiatieven en sociaal ondernemerschap, terwijl zij ze aan de achterkant juist nodig heeft. Met als kernwaarde ambiguïteit, moet - zo stellen de workshopleiders - in de toekomst de discussie over de positie van overheid ten opzichte van sociaal ondernemerschap plaatsvinden. Met oog voor de huidige initiatieven én die uit het verleden. 19

20 Workshopronde 1 Loslaten in vertrouwen Eva de Best De workshop begon met een korte inleiding door Eva de Best over haar werkzaamheden bij de Raad van het Openbaar Bestuur. Daarin vertelde zij ook over het onderzoeksrapport Loslaten in vertrouwen, wat in december 2012 werd uitgebracht. Het rapport gaat over de nieuwe verhouding tussen overheid, markt en samenleving. Tijdens de workshop werd dit rapport toegepast op een casus. In deze casus wilden buurtbewoners een moestuin in het nabijgelegen plantsoen aanleggen. Vervolgens werd er een rollenspel gespeeld tussen de buurtbewoners, het wijkbeheer, het groenbeheer, de Gemeenteraad en het College van B&W om zo de verhouding tussen de verschillende partijen te ervaren. 20

21 Controversiële beslissingen: kansen voor krachtig bestuur Niels Karsten Deze workshop van de Tilburgse Universiteit ging over de macht van burgemeesters en wethouders tijdens controversiële beslissingen. In de eerste 15 minuten werd een introductie op het onderwerp gegeven met daarin veel verwijzingen en voorbeelden uit eigen onderzoek naar de huisvesting voor dak- en thuislozen en hoe burgemeesters en wethouders daarover verantwoording afleggen. Vervolgens werd de groep opgedeeld in 3 kleinere groepen, die gezamenlijk een wethouder naar voren moesten schuiven en zelf aan de hand van kaarten een prioriteitenlijst van argumenten moesten samenstellen waarmee zij de keuze van hun locatie zouden verantwoorden tegen over publiek. Tot slot mocht elke groep zijn lijst presenteren en werd door de workshopbegeleider de resultaten besproken. Hieruit bleek dat elke groep een ander publiek had gekozen en argumenten op een andere manier rangschikten. 21

22 Workshopronde 2 Publieke organisaties en private activiteiten: kansen, dilemma s en risico s Diny van Est en Noortje van Willegen De workshop van de Algemene Rekenkamer werd gegeven door Diny van Est en Noortje van Willegen. Tijdens de workshop werd er uitleg gegeven over de werkzaamheden van de Algemene Rekenkamer, onder andere hoe zij in het politieke en bestuurlijke landschap van Nederland passen en over de dagelijkse werkzaamheden van de Algemene Rekenkamer. Vervolgens werd er veel verteld over publiekprivate samenwerking en het onderzoek wat de Algemene Rekenkamer hier naar doet. Voor veel deelnemers was het interessant om te horen wat de Algemene Rekenkamer nu eigenlijk doet en met welke vraagstukken zij zich bezig houden. 22

23 Meedenken en meetekenen - Project NWO Laurens van Tiel en Marlies Langbroek De regio Rotterdam is een dichtbevolkt gebied met veel zakelijke bedrijvigheid en een leefgebied waar mensen wonen, werken en recreëren. Al deze activiteiten in het gebied zorgen voor overvolle wegen waardoor de bereikbaarheid in het geding komt. De oplossing hiervoor is de aanleg van een nieuwe weg: een weg tussen de A15 en de A20. Maar waar moet deze weg komen? De deelnemers van de workshop waren verdeeld over kleinere groepen. Binnen de groepen hadden deelnemers verschillende rollen. Deze rollen waren de milieudienst, de gemeente, bedrijven, inwoners van de gemeente en de Nederlandse Spoorwegen met allemaal hun eigen belang. De opdracht was om samen een tracé voor de nieuwe weg te vinden. Hieraan waren een aantal randvoorwaarden gesteld. Daarnaast verdedigde iedereen zijn of haar eigen belang. Belangrijk was hierbij dat de keuzes die werden gemaakt ook verantwoord konden worden zodat er uiteindelijk een gezamenlijke keuze gemaakt kon worden. 23

24 Workshopronde 2 De Next Generation-Y en nieuwe samenwerkingsvormen Peter Beerten - Alumni Nyenrode-kring Interim Management Als een Tsunami zal hij over ons heenkomen; de vergrijzing. Peter Beerten gaf een wakeup call aan een volle workshopzaal. U aanwezigen bent voor 90% van de generatie Y. Waarom accepteert u datgene wat de generatie X u voorschotelt: dat het allemaal wel los loopt? U zou op de barricade moeten staan! Aan de hand van het theoretisch model van McKinsey werden de deelnemers in groepjes aan het werk gezet: wat was voor de groep, gerangschikt naar generatie, van groot belang in een organisatie. De grote vraag was in hoeverre de generaties verschillen in hun beeld van de ideale organisatie. En: hoe gaan we om met de kennis die generatie X met hun pensioen mee lijken te nemen? Het antwoord hierop lijkt het opzetten van een kennisnetwerk. Een netwerk van kenniswerkers die bijdragen aan het primaire proces en daar continu verbetering in aanbrengen. 24

25 Organiserend vermogen en economische kracht Nico van Buren Hoe kunnen bedrijven in een sector bewogen worden om samen aan de oplossing van een collectief probleem te werken? Is dit überhaupt mogelijk? Dit waren de hoofdvragen waar de workshop van Kennisalliantie om draaide. Het ging hierbij vooral over de vraag hoe het MKB in de maritieme- en glastuinbouw sector samen de tekorten aan werknemers kunnen oplossen. Wie is eigenlijk de eigenaar van dit probleem? Hoe kan voorkomen worden dat dit individueel wordt opgelost? MKB s beschouwen deze problemen maar al te vaak als van de overheid, of zijn niet bereid om samen naar een oplossing to te werken. Aan het eind van de workshop kwam er een levendige discussie op gang over de urgentie van het tekort aan arbeidskrachten, alsmede over andere mogelijkheden voor innovatie. 25

26 Workshopronde 2 Tijd voor een nieuwe generatie ambtenaren! Thomas van Andel - Kennisland Als eerste wilde Thomas kennis maken met de groep. Dit deed hij door studenten te scheiden van de professionals, door vragen te stellen aan de groep die beantwoord werden door op een plek in het lokaal te gaan staan. Daarna maakte hij ook onderscheid in opvattingen over de overheid, zodat een aantal deelnemers aan het woord kwamen om hun mening uit te leggen. Thomas wist nu wat meer over de groep, iedereen nam weer plaats en Thomas begon te vertellen over zijn werk en de actualiteit; over staatssecretaris Weekers en de toeslagenfraude. Thomas stelde vragen aan de groep, hierdoor werd er gediscussieerd/ gebrainstormd over de casus. Vervolgens kreeg iedere groep een vel papier. Iedere groep had ongeveer 25 minuten om een oplossing te bedenken en om te gaan met de t-splitsing (het probleem omtrent de fraude), waarbij je als overheid staat voor het dilemma van aan de ene kant meer controle, en aan de andere kant meer vertrouwen. Tot slot werden de oplossingen besproken en gaf ook Thomas zijn eigen visie op het probleem. 26

27 De antenne voor politieke aandacht Arco Timmermans De onderdirecteur van het Montesquieu Instituut legde de zaal eerst uit wat het instituut was en deed: het is een interuniversitaire organisatie die onderzoek doet en debat voert over de relatie tussen de Europese Unie en Nederland. Daarna mocht een volle zaal deelnemers zich voorstellen, onder de deelnemers waren zowel de studenten als de professionals goed vertegenwoordigd. Met deze gemêleerde groep werd de discussie aangegaan over informatiewinning. De deelnemers deelden hoe zij aan informatie kwamen, bijvoorbeeld door het lezen van vaktijdschriften en Twitter. In het vervolg van de workshop legde Timmermans de conjunctuurgolf van de aandacht uit: Problemen staan voor een moment volop in de aandacht, maar die aandacht wordt na verloop van tijd weer minder. Als dat gebeurt zijn het vooral de experts die ermee bezig blijven. Het bestuur wil immers responsief zijn. 27

28 Workshopronde 2 Samenwerking op lokaal niveau Adviseurs van Peak & Valley De workshop begon met een kleine presentatie over de werkzaamheden van Peak & Valley. Hierna werd er iets verteld over manieren van onderhandelen en wat je beter wel/ niet kan doen in een onderhandelingssituatie, er was ook zeker ruimte voor eigen inbreng van de workshopdeelnemers. Vervolgens werd er een casus uitgelegd over een leegstaand fabriekspand dat nu door krakers bewoond werd in een probleemwijk. De workshopdeelnemers waren verdeeld in drie groepen en iedere groep mocht zijn voorkeur voor een bepaalde actor opgeven om vervolgens een strategie uit te zetten. Aan de hand van een onderhandelingssimulatie moesten de verschillende groepen tot een oplossing zien te komen. Tot slot werd er een conclusie getrokken over de manier waarop de groepen onderhandeld hadden. 28

29 Op 16 mei 2013 vond de eerste dag van het Landelijk Congres der Bestuurskunde plaats. Deze dag stond in het teken van vernieuwende binnenlandse samenwerking in het publieke domein. Zeven adviseurs uit het netwerk van GRIND Advies zijn deze dag in een zwerm door het congres getrokken. Zij hebben naar sprekers geluisterd, workshops bezocht en interviews afgenomen met deelnemers. Achteraf zijn ook alle berichten in de sociale media over het congres geanalyseerd. Het doel van deze activiteiten was om in een korte tijd, met adviseurs uit verschillende disciplines, een gedetailleerd en genuanceerd beeld te creëren van de dag. Wat zijn volgens de studenten en professionals op het congres de thema s die de binnenlandse samenwerking in het publieke domein op korte en lange termijn gaan bepalen? En wat vinden adviseurs hier van vanuit hun diverse disciplinaire kennis en ervaring? GRIND Advies, mei 2013 Teun Groenen, Mark Janssen, Erwin Kerkmeijer, Harm Reindsen, Bart-Jan Schokking, Kees van Stokkum & Willem van Santen. In opdracht van het bestuur van het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2013: GRIND Advies, mei info@grindadvies.nl 29

30 Actuele ontwikkelingen in de maatschappij De eerste vraag die de zwermadviseurs voor ogen hadden was als volgt: welke ontwikkelingen dwingen Nederland tot nieuwe samenwerkingsvormen? Een aantal veranderingen in onze maatschappij zagen we op het LCB 2013 meerdere keren terug. De globalisering was daarin sterk vertegenwoordigd. Hoewel de congres dag specifiek inging op de binnenlandse samenwerking is het besef dat Nederland zich niet kan isoleren van de buitenwereld sterk doorgedrongen. Vraagstukken over milieu, economie en criminaliteit beperken zich niet tot de landsgrenzen en ook de Europese regelgeving heeft invloed op de manier waarop wij ons bestuur inrichten. Dat vervagende grenzen en grootschalige internationale netwerken niet altijd succesverhalen opleveren werd door bestuurskundige Mark van Twist geïllustreerd aan de hand van het actuele nieuws over de toeslagfraude door Bulgaren. De liberalisering van de binnenlandse markt werd door de voorzitter van het bestuur van het LCB 2013 als belangrijke factor genoemd die ons dwingt op een andere manier te gaan samenwerken. Toezicht en handhaving in de financiële sector zijn jaren achtergebleven terwijl het systeem steeds verder vervlochten is geraakt. Daarnaast zijn de grenzen tussen publiek en privaat vervaagd. Privatisering van oude overheidsdiensten hebben geleid tot wisselende resultaten en zelfs van oudsher klassieke taken van de overheid op het gebied van veiligheid vallen nu gedeeltelijk in de handen van particuliere beveiligingsbedrijven. Dat combinaties tussen publiek en privaat soms ook fricties opleveren werd duidelijk in de workshop van de Algemene Rekenkamer. Aan de andere kant brengt publiek-private samenwerking ons nieuwe kansen en uitdagingen. De technologisering is een derde ontwikkeling die invloed heeft op de binnenlandse samenwerking. Davied van Berlo van het netwerk Ambtenaar 2.0 liet in zijn workshop zien dat dit geen nieuwe ontwikkeling is. Hij vergeleek de opkomst van de stoomlocomotief en de daarmee toenemende mobiliteit met de huidige opkomst van het internet. Dergelijke technologische vooruitgang leidt tot een vorm van samenwerking die zich niet houdt aan de bestaande organisatiestructuren en procedures. De horizontalisering van de samenleving is een ontwikkeling die zich specifiek richt op de maatschappij, de burger of de mens. Enerzijds individualiseren we, anderzijds ontstaan er in de samenleving steeds meer netwerken en coalities. 30

31 Mark van Twist illustreerde dit aan de hand van een door buurtbewoners overgenomen supermarkt in de gemeente Sterksel en een guerillabibliotheek in Rotterdam-West. De Raad voor het openbaar bestuur sprak in de workshop over vermaatschappelijking en introduceert de overheidsparticipatietrap, een omgekeerde participatieladder. Probleemoplossing begint niet langer bij de overheid maar bij de burgers, die afhankelijk van het type probleem een bepaalde mate en type overheidsondersteuning krijgen. Het lijkt niet langer te gaan om burgerparticipatie, dat door Marco Pastors in Rotterdam-Zuid niet wordt omarmd, maar om burgerinitiatief. Anderzijds is toch ook een terughoudende burger te zien, die een bepaald niveau van dienstverlening verwacht van de overheid. Deze burger gedraagt zich als klant en verwacht ondanks stijgende kosten, bijvoorbeeld in de zorg, een gegarandeerde kwaliteit. De bestuurlijke herindeling is een thema dat op een wat concreter niveau de bestuurlijke aanpak van de hiervoor geschetste ontwikkelingen moet gaan vormgeven. Een groot deel van de geïnterviewde professionals gaf aan speciaal naar het congres te zijn gekomen om inspiratie op te doen voor de bestuurlijke samenwerking tussen gemeenten, stadsregio s en provincies. Gemeenten hebben op dit moment al te maken met 27 gemeenschappelijke regelingen, zo merkte Directeur-Generaal Bestuur en Koninkrijksrelatie Gert-Jan Buitendijk van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op. De problemen waar professionals tegenaan lopen bij een dergelijke vorm van samenwerking zijn bestaande territoriale, juridische en organisatorische grenzen, maar ook het gebrek aan sturing binnen dergelijke verbanden. Decentralisatie is een ander populair thema binnen de bestuurlijke herindeling dat door Gert-Jan Buitendijk werd uitgelegd. Volgens de heer Buitendijk was Thorbecke een goede bouwmeester maar kraakt de vloer hier en daar onder de bestuurlijke druk(te). Decentralisatie naar- en schaalvergroting van gemeenten moeten het beleid effectiever maken en bovendien een financieel voordeel opleveren. In de zaal was veel kritiek op de voorgenomen decentralisaties, Gert-Jan Buitendijk benadrukte dat deze ontwikkeling niet zal worden opgelegd maar moet voldoen aan de profilering en robuustheid van deze bestuurslaag. Politicus en radiopresentator Joost Eerdmans waarschuwde echter voor een nieuw overlegmoeras en ook van Twist denkt dat het tijd is voor actie. De crisis is het laatste, maar zeker niet het minste thema dat ten grondslag ligt aan het LCB Het takenpakket van de overheid groeit nog steeds, terwijl de begroting krimpt. Meer doen voor minder geld is de uitdaging waar veel besturen voor staan. 31