Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0. Werkboek 1 t/m 5

Transcriptie

1 Werkboek 1 t/m 5 Operator C (niveau 4) Cohort

2 2

3 Inhoud Introductie competentiegericht leren...5 Wat zijn competenties?...5 Hoe is een werkboek opgebouwd?...6 Lesprogramma 1 ste jaar...7 Vaktechniek...7 Procestechniek:...8 Procesbeheersing...9 Veiligheid...10 Praktijk Vaktechniek...11 Maintenance...12 Werktuigbouwkundig tekenen...12 Werktuigbouwkunde en onderhoud...12 Praktijk Maintenance...13 Organisatieleer...13 Milieuzorg...13 Logistiek...14 Kwaliteitzorg...14 Exacte vorming...15 Natuurkunde...15 Scheikunde...16 Projecten...18 Project 1: Neem tijd voor veiligheid!...18 Beoordelingsformulier project 1: Neem tijd voor veiligheid!...20 Bijlage 1. Vuur door ijs...22 Inleiding...22 Bijlage 2. Verkeerde tank, vinylchloride explosie...23 Inleiding...23 Bijlage 3: Verstikking door stikstof...24 Bijlage 4: Brand bij Formosa Plastics...25 Bijlage 5: Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics...26 Bijlage 5: Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen...27 project 2: Milieu...28 Beoordelingslijst project 3 Milieu...31 Project 3: het lezen van een recept...33 Beoordelingslijst project 3 Het lezen van een recept...35 Project 4: Tekening lezen...37 Beoordelingslijst project 4 Tekening lezen...41 Project 5: BIODIESEL

4 4

5 INTRODUCTIE COMPETENTIEGERICHT LEREN Je opleiding tot procesoperator gaat nu echt beginnen. Hoe je opleiding is vormgegeven en wat van je verwacht wordt leer je in dit eerste hoofdstuk van dit werkboek. In de volgende hoofdstukken lees je hoe de komende twee maanden zijn ingericht en wat je gaat leren. Wat zijn competenties? Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (KBB) PMLF heeft beschreven wat de belangrijkste taken het beroep waarvoor jij wordt opgeleid. noemen deze: Kerntaken. In de zijn dat er 2 namelijk: Beheersen productieproces Begeleiden productiewerkzaamheden en zijn voor We opleiding De kerntaken kunnen we in kleinere taken verdelen, dan hebben we het over: Werkprocessen. Om de werkprocessen goed uit te kunnen voeren heb je een geheel aan kennis, vaardigheden en houding nodig. We zeggen dan dat je competent bent of over de juiste competenties beschikt. Een competentie is het vermogen om in een beroepssituatie te weten wat er gedaan moet worden en dat op een goede manier en met goed resultaat te doen. Competenties kun je alleen maar ontwikkelen als je voldoende kennis en vaardigheden hebt. Kennis en vaardigheden doe je op tijdens de theorielessen en de practica. Ook hier meten we je vorderingen door je toetsen en practicumverslagen te laten te maken. Aan het eind van de opleiding heb je geleerd alle taken van een procesoperator goed (competent) uit te voeren. De opleiding is verdeeld in een aantal werkboeken. 5

6 Hoe is een werkboek opgebouwd? Een werkboek heeft tot doel je duidelijk te maken wat je de komende periode kan verwachten en welke resultaten je moet behalen. Een werkboek bestaat uit vier onderdelen waarin beschreven staat: 1. Welke competenties je gaat ontwikkelen. In elk werkboek staat aan welke competenties je gaat werken. Als je een werkboek hebt afgerond dan volgt er een beoordelingsopdracht. Deze opdracht wordt beoordeeld en dan kijken de docenten of je de competenties ook hebt behaald. 2. Welke kennis en vaardigheden je gaat leren In deze paragraaf lees je welke theorielessen en practica je krijgt gedurende de periode van het werkboek. Elk onderwerp dat behandeld wordt staat vermeld. Ook lees je welke toetsen je moet doen en welke practicumproeven en -verslagen je moet uitvoeren of maken. 3. Deelopdrachten Deelopdrachten zijn projecten die je alleen of met een groepje moet uitvoeren. In een deelopdracht combineer je alle kennis die je tijdens de lessen hebt opgedaan. Je gaat werken aan een project, presentatie of (praktijk)werkstuk. Bij een deelopdracht worden dan ook je competenties beoordeeld. 4. Beoordelingsopdracht De beoordelingsopdracht is een proef die je moet uitvoeren. In deze proef komt alles wat je hebt geleerd in het werkboek weer terug. Bij de beoordelingsopdracht meten we in hoeverre je de geleerde operatortaken competent kan uitvoeren. Gebruik je de juiste kennis, vaardigheden en heb je de juiste houding? 6

7 LESPROGRAMMA 1 STE JAAR Het lesprogramma voor de bol opleiding bestaat uit vier leerlijnen: 1. Vaktechniek 2. Maintenance 3. Organisatieleer 4. Exacte vorming Daarnaast zijn er nog de vakken Nederlands, Engels en LB Vaktechniek Vaktechniek omvat de volgende vakken: 1. Procestechniek apparatenleer en berekeningen 2. Procesbeheersing/besturingstechniek 3. Veiligheid 4. Middenkader engineering 5. Milieutechniek 6. Praktijk PT 7. Praktijk PB 7

8 Procestechniek: lesboek onderwerp toets niv Toets moment Werkboek 1 Duur 8 weken Pt Inleiding in de procesindustrie PT1.1 3 Pt Eenheidsbewerkingen PT1.1 3 Pt Stofsoorten PT Pt Schema en schema s lezen PT1.2 3 Pt Processchema s PT Werkboek 2 Duur 16 weken Pt Opslaan: algemeen en apparatuur PT2.1 3 Pt Opslaan: opslagvoorwaarden en PT hoeveelheden Pt Transport van vaste stoffen PT2.2 3 Pt Leidingtransport PT2.2 3 Pt Transport van vloeistoffen PT2.2 3 Pt Transport van gassen PT Werkboek 3 Duur 16 weken Pt-3-21 Mengen:theorie PT3.1 3 Pt-3-22 Mengen: praktijk PT3.1 3 Pt-3-14 Inleiding mechanische scheidingstechnieken PT3.1 3 Pt-3-19 Zeven PT Pt-3-29 Filtratie:theorie PT3.2 3 Pt-3-30 Filtratie: praktijk PT3.2 3 Pt-3-27 Bezinken PT3.2 3 Pt-3-20 Centrifugeren PT3.2 3 Pt-3-28 Cycloneren PT Pt-3-25 Vormverkleinen PT3.3 3 Pt-3-32 Aglomeren PT Werkboek 4 Duur 20 weken Pt-3-16 Warmtewisselen PT4.1 ¾ Pt-3-17 Warmtewisselaars PT4.1 ¾ Pt-3-23 Verdampen en condenseren PT4.1 ¾ PT3H5 Warmte overdracht door straling PT4.2 ¾ PT3H6 Warmte overdracht door geleiding PT4.2 ¾ PT3H7 Warmte overdracht door stroming PT4.2 ¾ PT3H8 Warmtewisselaars PT

9 Werkboek 5 Duur 20 weken Pt-3-15 Inleiding fysische scheidingstechnieken PT5.1 app 3 Pt-3-31 Drogen PT5.1 app 3 Pt-3-34 Destilleren en rectificeren PT5.1 app Pt-3-35 Extraheren PT5.2 app 3 Pt-3-26 Sorptieprocessen PT5.2 app PtD3H1 Hoeveelheden PT5.1 ber 4 PtD3H2 Fysische massa balansen PT5.1 ber 4 PtD3H3 Massabalansen over meerdere units PT5.2 ber 4 PtD3H4 Chemische massa balansen PT5.2 ber Procesbeheersing lesboek onderwerp toets niv Toets moment Werkboek 1 Duur 8 weken Pb Inleiding procesbeheersing PB1.1 3 Pb Weergave van procesgegevens PB Pb Instrumentatieschema s PB Werkboek 2 Duur 16 weken Pb-3-08 Druk- en drukverschilmeting PB2.1 3 Pb-3-12 Niveaumetingen, berekeningen PB Pb-3-09 Volumestroommetingen PB2.2 3 Pb-3-10 Massastroommetingen PB Pb-3-07 Temperatuurmetingen PB2.3 3 Pb Kwaliteitsmetingen PB2.3 3 Pb Monstername PB Werkboek 3 Duur 16 weken Pb-3-11 Procesgegevens overbrengen PB3.1 3 Pb-3-13 Automatisch regelen PB3.1 3 Pb-3-14 Regelklep PB Pb-3-15 Regelaars PB3.2 3 Pb-3-16 Meervoudige regelingen PB

10 Werkboek 4 Duur 20 weken Pb-3-17 Inleiding besturingen PB4.1 3 Pb-3-18 Uitvoerorgaan PB4.1 3 Pb-3-19 Signaalgevers PB4.1 3 Pb-3-20 Besturingen PB4.1 3 Pb-3-21 Schakelen in besturingen PB Pb-3-22 Volgorde processen PB4.2 3 Pb-3-23 Industriële robots PB4.2 3 Pb-3-24 Veiligheid in procesbesturingen PB4.2 3 Pb-3-25 Onderhoud en storingen PB4.2 3 Pb-3-26 Onderhoudssystemen PB Werkboek 5 Duur 20 weken Pb-3-27 Procesbeheersingsystemen PB5.1 3 Pb-3-28 Werken met procesbeheersingsystemen PB5.1 3 Pb-3-30 Dataopslag en analyse PB5.1 3 Pb-3-31 Storingen en analyse methode PB5.1 3 Pb-3-32 Statistical process Control PB5.1 3 Pb-3-33 Kwaliteitsbeheersing PB Pb-3-34 Projectmanagement PB5.2 3 Pb-3-35 Procesketens PB5.2 3 Pb-3-36 Optimalisatiemethodes PB5.2 3 Pb Storingzoeken PB5.2 3 Pb-3-36 Oplossen van procesverstoringen PB Veiligheid lesboek onderwerp toets niv Toets moment Werkboek 3 Duur 16 weken Dictaat VCA Kwalificerende toets VOL-VCA VD3.1 3 Volgt later 10

11 Praktijk Vaktechniek lesboek onderwerp toets Niv Werkboek 1 De praktijkopdrachten hebben vooral betrekking op schemalezen en tekenen Opdrachten voor flowschema en P&ID Werkboek 2 De praktijkopdrachten richten zich op: - Herkennen van diverse appendages. - Het herkennen van de diverse principes uit de meettechniek - Het verband tussen opvoerdruk en pompcapaciteit (centrifugaalpompen) - Het oplijnen van een rondpomp installatie, starten en stoppen. Werkboek 3 De praktijkopdrachten richten zich op: - De werking van de regelklep - Het instellen van transmitters - De werking van enkelvoudige regelkringen Werkboek 4 Het praktijkbesturingstechniek: - Diverse opdrachten voor het bouwen van schakelingen pneumatisch, hydraulisch en PLC. - Diverse opdrachten voor storing zoeken in pneumatische, hydraulische of PLC schakelingen Werkboek 5 De praktijkopdrachten richten zich op: - Meervoudige regelingen - Productspecificaties en procesvariabelen - Toepassen van statistiek in de regeltechniek - Op afstand bedienen van geautomatiseerde processen 11

12 Maintenance Maintenance bestaat uit de ondersteunende technische vakken zoals daar zijn: - Werktuigbouwkundig tekenen - Werktuigbouwkunde en onderhoud - Praktijk Maintenance - Rotating equipment - Electrotechniek Werktuigbouwkundig tekenen lesboek onderwerp toets niv Werkboek 4 Workshop tijdens projecten Wtb Aanzichten Project 3 Wtb Soorten lijnen 3 Wtb Doorsneden 3 Wtb Scheefhoekige projectie 3 Wtb Tekeningen herkennen 3 Wtb Pijptekeningen 3 Wtb Maattoleranties en passingen 3 Wtb-3-31 Tekening lezen 3 Werktuigbouwkunde en onderhoud lesboek onderwerp toets niv Werkboek 4 Duur 20 weken - combinatie met praktijklessen Wtb-3-18 Materiaalbeproevingen WT4.1 3 Wtb-3-19 Ferrometalen en non-ferrometalen WT4.1 3 Wtb-3-20 Niet metalen WT4.1 3 Wtb-3-21 Kunststoffen WT4.1 3 Wtb-3-22 Afdichtingen WT4.1 3 Wtb-3-23 Isolatiematerialen WT4.1 3 Wtb-3-26 Inleiding hydrauliek en pneumatiek WT Wtb-3-27 Pneumatiek WT4.2 3 Wtb-3-28 Hydrauliek WT4.2 3 Wtb-3-29 Corrosiebestrijding WT4.2 3 Wtb-3-30 Veiligheidssystemen in installaties WT4.2 3 Wtb Onderhoud en reparaties WT4.2 3 Wtb-3-31 Smering en smeermiddelen WT

13 Werkboek 5 Duur 20 weken - combinatie met praktijklessen Wtb-23- Gereedschappen WT Wtb-3-02 Hef- en hijswerktuigen WT5.1 3 Wtb-3-10 Aandrijvingen WT5.1 3 Wtb-3-11 Riemen, kettingen en tandwielen WT5.1 3 Wtb-3-12 Variatoren WT Wtb-3-13 Askoppelingen WT5.2 3 Wtb-3-14 Omzetmechanismen WT5.2 3 Wtb-3-15 Lagers WT5.2 3 Wtb-3-16 Remmen WT5.2 3 Wtb-3-17 Schroefdraad en veren WT5.2 3 Wtb-3-15 Verbindingen WT Praktijk Maintenance - gereedschappen (vijlen, boren solderen lassen e.d.) - uitlijnen stellen - flensmonteur - tekenen Organisatieleer Organisatieleer bestaat uit de volgende vakken 1. Milieuzorg 2. Logistiek 3. Kwaliteitzorg 4. Projectmanagement 5. Bedrijfskunde 6. Onderhoudsmanagement Milieuzorg lesboek onderwerp toets niv Werkboek 2 Duur 16 weken onderdeel van Project werkboek 2 Vmk Milieuzorg Project 3 Vmk Afval en milieu 3 Vmk-3-26 Afvalstromen 3 Vmk-3-29 Duurzaam produceren 3 Vmk-3-30 Milieuzorgsystemen 3 Vmk-3-31 Milieuproblemen en -maatregelen

14 Logistiek lesboek onderwerp toets niv Werkboek 4 Duur 20 weken Log Inleiding logistiek LS4.1 3 Log Besturingen binnen de logistiek LS4.1 3 Log Productplanning en voorraad LS4.1 3 Log Opslag en beheer binnen de logistiek LS Log-3-05 Productiviteit verbeteren LS4.2 3 Log-3-06 Ombouwen en omstellen LS4.2 3 WLP B Planning en beheersing LS4.2 3 WLP B Planning bewaken = efficiënt werken LS Kwaliteitzorg lesboek onderwerp toets niv Werkboek 5 Duur 20 weken Vmk-23- Kwaliteitzorg KZ lm Wi Gegevens verzamelen KZ5.1 3 Wi Gegevens weergeven KZ Wi-3-24 Statistische begrippen KZ5.2 3 Wi-3-25 Statistische regelkaart KZ5.2 3 Wi-3-26 Normale verdeling KZ

15 Exacte vorming Exacte vorming bestaat uit 1. Wiskunde 2. Natuurkunde 3. Scheikunde 4. Praktijk exact Natuurkunde lesboek onderwerp toets niv Werkboek 1 Duur 8 weken Na Grootheden en eenheden NA1.1 3 Na Fysische eigenschappen NA1.1 3 Na Volume, massa en dichtheid NA1.1 3 Na Soorten mengsels NA Werkboek 2 Duur 16 weken Na Krachten en gewicht NA2.1 3 Na Samenstellen en ontbinden van krachten NA2.1 3 Na Momenten NA Na Druk:algemeen en eenheden NA2.2 3 Na Luchtdruk en gasdruk NA2.2 3 Na Vloeistof drukken NA Werkboek 3 Duur 16 weken Na Temperatuur en warmte NA3.1 3 Na-3-19 Uitzetting NA3.1 3 Na De gaswetten NA Na Gassen en dampen NA3.2 3 Na-3-20 Vochtigheid en verzadigingsdruk NA3.2 3 Na Vloeistofkrachten NA Werkboek 4 Duur 20 weken Na-3-18 Warmteconstante NA4.1 3/4 Na 3-21 Vormen van Warmteoverdracht NA4.1 3/4 Na 3-22 Warmteoverdracht berekenen NA4.1 3/4 Na 3-31 Thermische energie en enthalpie NA4.1 3/ Na-3-23 Bewegingen NA4.2 3/4 Na-3-30 Energie en omzetting NA4.2 3/

16 Werkboek 5 Duur 20 weken Na Atoom, spanning en stroom NA5.1 3 Na Weerstand en de wet van Ohm NA5.1 3 Na Spanningsbronnen NA5.1 3 Serieschakeling van weerstanden en NA5.1 3 Na-3-25 spanningsmeting Parallelschakeling van weerstanden en NA5.1 3 Na-3-26 stroommeting Na-3-27 Weerstanden en schakelingen NA Na-3-28 Brug van Wheatstone NA5.2 3 Na-3-36 Elektrische energie en vermogen NA5.2 3 Na-3-33 Magnetisme NA5.2 3 Na-3-34 Inductie NA5.2 3 Na-3-35 Transformatoren NA Scheikunde lesboek onderwerp toets niv Werkboek 1 Duur 8 weken Sch Stofeigenschappen SK1.1 3 Sch De atoomtheorie van Dalton SK1.1 3 Sch Enkelvoudige en samengestelde stoffen SK1.1 3 Sch Atoommodel en bindingen SK Werkboek 2 Duur 16 weken Atoombinding SK2.1 3 Sch-3-06 Atoommassa en molecuulmassa SK2.1 3 Sch-3-05 Reactievergelijkingen SK Naamgeving van anorganische stoffen SK2.2 3 Sch-3-13 Zouten SK2.2 3 De samenstelling van mengsels SK Werkboek 3 Duur 16 weken Sch-3-07 Mol en molariteit SK3.1 3 Oplossingen en concentraties SK3.1 3 Sch-3-14 Rekenen aan reacties SK Sch-3-16 Redoxreacties SK3.2 3 Sch-3-12 Evenwichtsreacties SK3.2 3 Sch-3-10 Reactiesnelheid en katalysatoren SK3.2 3 Sch-3-17 Brandstoffen en verbrandingswarmte SK

17 Werkboek 4 Duur 20 weken Oxiden SK4.1 3/4 Sch-3-15 Zuren en basen SK4.1 3/4 Zure en basische oplossingen SK4.1 3/4 ph SK4.1 3/ Sch-3-08 Inleiding organische chemie SK4.2 3/4 Organische chemie SK4.2 3/4 Sch-3-09 Alkanen SK4.2 3/4 Sch-3-11 Alkenen en alkynen SK4.2 3/4 Sch-3-20 Aromaten SK4.2 3/4 Sch-3-08 Reacties van koolwaterstoffen SK4.2 3/ Werkboek 5 Duur 20 weken Sch-3-18/ SK5.1 3/4 OrgCh.N4H5 Alkanolen, alkanalen en alkanonen Sch-3-21/ SK5.1 3/ Organische zuren OrgCh.N4H6 Sch-3-22/ SK5.2 3/4 Ethers en esters OrgCh.N4H7 OrgCh.N4H8 Oliën, vetten en zeep SK5.2 3/4 OrgCh.N4H9 Sachariden SK5.2 3/

18 PROJECTEN In dit jaar zal je individueel of in een grope een vijftal projecten uitvoeren. Project 1: Neem tijd voor veiligheid! In deze opdracht doe je een onderzoek naar oorzaken van ongevallen in de procesindustrie. Aan de hand van deze ongevallen leer je hoe belangrijk het is dat jij veilig werkt. DSM Delft 1999 Een melasse tank Veilig werken is voor je eigen gezondheid belangrijk maar ook van die van je collega s en de omgeving. Zoals je hierboven ziet is de hete melasse (suikerstroop) niet alleen over het bedrijfsterrein gestroomd maar ook in de omliggende tuinen. Bij deze opdracht maak je een verslag. Dit doe je individueel. De deelopdracht bestaat uit drie fase: - de oriëntatiefase - de uitvoeringsfase - de afronding De oriëntatiefase In deze fase stel je vast wat van je verwacht wordt. Je krijgt van je mentor één van de volgende 6 opdrachten uit te voeren: 1. Brand door ijs 2. Formosa plastics vinylchloride explosie 3. Het gevaar van stikstof, verstikking 4. Brand bij Formosa Plastics Texas 18

19 5. Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics 6. Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen Deze 6 opdrachten vind je in de bijlage van dit werkboek. Lees de opdracht goed door en beantwoordt de volgende vragen 1. Wat is het doel van de opdracht? 2. Wat is het eindproduct? 3. Hoe kom ik aan informatie? a. Film b. Rapport c. Chemiekaart d. Lesmateriaal e. Internet 4. Wanneer doe je wat? 5. Wat kan er fout gaan, organisatorisch en of planmatig en wat betekent dat voor je opdracht? 6. Wanneer moet ik de opdracht afgerond hebben? De uitvoeringsfase In de uitvoeringsfase ben je bezig met het verwerven en het verwerken van informatie in een je verslag De film die je moet bekijken is in het Engels. Dit betekent dat je ook je luistervaardigheid van Engels aan het verbeteren bent. Schrijf uit de film 10 Engelse vaktechnische termen op, vertaal deze en voeg ze toe aan je Engelse woordenlijst. De afronding Als afronding van deze opdracht lever je je verslag in.het verslag bestaat uit minimaal 4 A4- tjes en is opgemaakt in Word met het lettertype Arial grootte 11 en een regelafstand van 1. Het verslag wordt beoordeeld door een vakdocent en je Nederlands docente. Samen met je verslag lever je ook het bijhorende beoordelingsformulier in waarbij je jouw gedeelte hebt ingevuld. Je mentor zal met jou de resultaten bespreken. Je verslag en het beoordelingsformulier neem je op in je portfolio 19

20 Beoordelingsformulier project 1: Neem tijd voor veiligheid! Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider Naam docent paraaf paraaf Beoordelingscriteria deelnemer praktijkopleider O V G O V G Samenwerken en overleggen Ik houd me aan de afspraken die ik heb gemaakt Ik vraag om hulp en informatie als ik er zelf niet uitkom Ik neem deel aan werkbesprekingen Plannen en organiseren Ik plan mijn eigen werkzaamheden Ik realiseer mijn doelen binnen mijn planning Ik organiseer mijn werkzaamheden en maak een planning en stel deze bij Formuleren en rapporteren Ik leg gegevens nauwkeurig vast Ik breng de boodschap kort en duidelijk schriftelijk over Ik heb de Engelse tekst goed begrepen Ik kan in correct Nederlands een helder verslag schrijven Vakdeskundigheid toepassen Ik gebruik mijn nieuw verworven kennis om mijn doel te bereiken Ik laat zien in mijn verslag over voldoende vakdeskundigheid te beschikken Ik kan op vragen het juiste vakdeskundige antwoord geven Instructies en procedures opvolgen Ik houd mij aan de procedures en afspraken van de school Ik houd mij aan de procedures en afspraken van het bezochte bedrijf 20

21 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 21

22 Bijlage 1. Vuur door ijs Inleiding Op 16 februari 2007 ontstond een brand van propaan op de raffinaderij van Valero in Sunray, Texas in Amerika. Drie werknemers raakte zwaar verbrand en de raffinaderij moest gestopt worden. De brand begon door een lek in de propaan deasfalerings unit en verspreidde zich snel. Het gevolg was dat al snel een pijpenbrug instortten waardoor nog meer ontvlambare koolwaterstoffen vrij kwamen. Een deel van de pijpenbrugconstructie was niet vuurbestendig. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en is genaamd fire from ice. Ook vindt je op deze website het schriftelijke rapport over dit ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding De propaan deasphalteringsunit (korte procesbeschrijving) Wat zijn de risico s van propaan (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kan je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 22

23 Bijlage 2. Verkeerde tank, vinylchloride explosie Inleiding Op 24 april 2004, zijn vijf medewerkers overleden en twee andere ernstig verwond door een explosie bij de productie van polyvinylchloride (PVC) bij Formosa Plastics in Illiopolis, Illinois in Noord-Amerika. Door de explosie kwam zeer brandbaar vinylchloride vrij, dat vervolgens een brand veroorzaakte. Als gevolg van de explosie is de wijde omgeving rond de fabriek geëvacueerd en kwamen tot een aantal dagen na de explosie steeds kleine brandjes op het terrein voor. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en deze is genaamd Explosion at Formosa Plastics (Illinois). Ook vind je op deze website het schriftelijke rapport over dit ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de situatie/werkzaamheden Wat zijn de risico s van vinylchloride (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 23

24 Bijlage 3: Verstikking door stikstof Inleiding Jaarlijks overlijden er mensen door het inademen van lucht die te weinig zuurstof bevat. Omdat 78% van de lucht die je inademt bestaat uit stikstof, denk je al snel dat stikstof onschuldig is, maar stikstof is alleen veilig als je deze inademt met de juiste hoeveelheid zuurstof. Deze twee gassen kun je niet herkennen aan hun geur, ze zijn reukloos. Een omgeving met verhoogde stikstofconcentratie, een afwezigheid van zuurstof, kan alleen maar gemeten worden met speciale apparatuur. Een te hoge concentratie stikstof (en te laag zuurstof) leidt tot verstikking. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en deze is genaamd Hazards of Nitrogen Asphyxiation. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de situatie/werkzaamheden Wat zijn de risico s van stikstof (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 24

25 Bijlage 4: Brand bij Formosa Plastics Inleiding Een heftruck die tegen een kar met gasflessen, gevuld met het zeer brandbare vloeibare gas propyleen, botst veroorzaakt een lek in de installatie van de Formosa Plastics fabriek in Texas. Het gevolg was dat er een gaswolk propyleen (propeen) vrijkwam. Dit leidde tot een explosie. Zestien werknemers raakte gewond, de procesinstallatie was ernstig beschadigd en een lagere school in de omgeving moest geëvacueerd worden. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en deze is genaamd Formosa Plastics Propylene Explosion. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de proces Wat zijn de risico s van propyleen (propeen) (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 25

26 Bijlage 5: Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics Inleiding Op 19 augustus 2004 ontstond een explosie in een met lucht vervuilde sterilisatie unit bij Sterigenics International in Ontario, California Amerika. Bij de ontploffing van deze installatie voor het steriliseren van medische apparatuur raakten vier medewerkers gewond. Alle werkzaamheden in de omgeving van de fabriek werden enige uren stilgelegd en het duurde 9 maanden voor het bedrijf weer normaal kon produceren. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en deze is genaamd Ethylene Oxide Explosion at Sterigenics. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van het proces Wat zijn de risico s van ethyleen oxide? (gevaareigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 26

27 Bijlage 5: Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen Inleiding OP 25 januari 2005 kwamen bij een gasexplosie 3 medewerkers om van de Acetylene Service Company in Perth Amboy, New York Amerika. De ontploffing ontstond door dat acetyleen uit een reactor stroomde in de opslagtanks van recycled water. Dit kon omdat een terugslagklep faalde. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: en deze is genaamd Dangers of Flammable Gas Accumulation. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de proces Wat zijn de risico s van accetyleen? (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting 27

28 project 2: Milieu Milieu neemt in de procesindustrie een belangrijke plaats in. Alle procestechnische bedrijven moeten voldoen aan strenge eisen die door de overheid worden gesteld, maar dat niet alleen, bedrijven leggen zich zelf soms nog strengere eisen op. De bedrijven doen dit door milieuzorgsystemen op te zetten. In deze systemen stellen zij zich doelen om steeds minder milieubelastend te produceren. Wat milieuzorgsystemen zijn, welke milieuproblemen er zijn en hoe deze veroorzaakt worden ga je leren in deze opdracht. 4.1 Oriëntatie Om voldoende achtergrondkennis te hebben moet je, je lesboek Milieuzorg goed bestuderen. Opdracht 4.1 Bestudeer de zes hoofdstukken uit je boek milieuzorg en maak de vragen lever de antwoorden in bij je docent deze zal ze dan voor je nakijken en vult de onderstaande tabel in. hoofdstuk ingeleverd datum resultaat 1. natuur en milieu 2. ons handelen en milieu 3. grondstoffen, hulpbronnen en milieu 4. milieuproblemen 5. milieumaatregelen 6. milieuzorgsystemen in bedrijven 4.2 Uitvoering Opdracht 4.2 Hieronder is een kolencentrale schematisch weergegeven. 28

29 Meer informatie over deze centrale vind je op Van deze elektriciteitscentrale is een rookgasanalyse gemaakt Stikstof N 2 71,8% Koolstofdioxide CO 2 13,6% Zuurstof O 2 3,4% Water H 2 O 11,2% Stikstofoxide NO x 300 ppm Zwaveldioxide SO ppm Welke stoffen veroorzaken welke milieuproblemen? Leg uit wat het milieuprobleem inhoud? Welke maatregelen heeft een elektriciteitscentrale al genomen om deze problemen te verkleinen? Welke maatregelen kunnen volgens jou nog meer genomen worden om deze problemen verder te verkleinen? 29

30 4.3 Afronding Lever je antwoorden in bij je project? docent samen met jouw beoordelingsformulier. 30

31 Beoordelingslijst project 3 Milieu Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf Beoordelingscriteria deelnemer praktijkopleider O V G O V G Kwaliteit leveren Ik ben kritisch op mijn eigen werkuitvoering. Vakdeskundigheid toepassen Ik kan relevante informatie opzoeken, gebruiken en beoordelen. Ik kan zelfstandig nieuwe (vak)kennis vergaren en toepassen Formuleren en rapporteren Ik gebruik de juiste woorden en vaktermen Ik gebruik de juiste werkwoordspelling Ik kan een tekst goed indelen 31

32 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 32

33 PROJECT 3: HET LEZEN VAN EEN RECEPT In deze deelopdracht ga je aan de slag met het werkproces voorbereiden productiewerkzaamheden. Bij batchprocessen wordt vaak gewerkt aan de hand van een recept. Zo n recept moet je kunnen lezen en interpreteren. Soms moet je vooraf diverse rekenkundige bewerkingen uitvoeren voor je daadwerkelijk je recept kan maken. Dit betekent dat je in deze opdracht je kennis van natuurkunde, wiskunde en procestechniek moet kunnen toepassen. Deze opdracht is een individuele opdracht. Voordat je aan deze opdracht kan beginnen vraag je aan je projectbegeleider het recept, dat jij moet gaan voorbereiden. 2.1 De opdracht In een mengtank, met een inhoud van 5 m 3, moet je een mengsel (een blend) bestaande uit vier stoffen mengen. De samenstelling van de blend krijg je op van je docent. In het tankenpark zijn verschillende stoffen opgeslagen. Deze vind je terug in de tankstandenlijst, zoals hieronder is afgebeeld. Produkt Tanknr Dichtheid Tankstand Opklimming in kg/dm 3 In mm In ltr/mm Caradol , ,55 Caradol , ,35 Caradol , ,85 Caradol , ,65 Het niveau in de opslag tanken mag nooit onder de 50 cm komen. De mengtank heeft een opklimming volgens onderstaande tabel Tankhoogte in cm Opklimming in ltr/mm Volume in ltr 0-50 cm , ,

34 Opdrachten 1. Onderzoek of de opgeslagen hoeveelheden toereikend zijn om je blend te maken. 2. Onderzoek of de mengtank groot genoeg is om de blend in te maken. 3. Wat worden de tankstanden van de vier opslagtanks 4. In welke volgorde voeg je de diverse componenten aan de mengtank toe en wat is dan elke keer de tankstand van de mengtank. 5. Maak de onderstaande tabelcompleet. component Stand in de opslagtank Stand in de mengtank 1 ste 2 de 3 de 4 de Lever je berekeningen en de bovenstaande tabel samen met de beoordelingslijst bij je docent in. 34

35 Beoordelingslijst project 3 Het lezen van een recept Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf beoordelingscriteria deelnemer praktijkopleider O V G O V G Samenwerken en overleggen Ik houd me aan de afspraken die ik met mijn mede leerlingen en docent heb gemaakt Ik vraag om hulp en informatie wanneer ik er zelf niet uitkom Plannen en organiseren Ik plan mijn eigen werkzaamheden en overleg hierover met mijn medeleerlingen en docent Ik realiseer mijn doelen binnen mijn planning Ik organiseer mijn werkzaamheden en maak een planning en stel deze bij Formuleren en rapporteren Ik leg gegevens vast Ik breng de boodschap kort en duidelijk mondeling/schriftelijk over Vakdeskundigheid toepassen Ik gebruik mijn nieuw en eerder verworven kennis om mijn doel te bereiken Instructies en procedures opvolgen Ik houd mij aan de procedures en afspraken van de school Ik houd mij aan de procedures en afspraken van het bezochte bedrijf 35

36 Feedback en verbeterpunten door docent/medeleerlingen Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 36

37 PROJECT 4: TEKENING LEZEN In deze opdracht ga je leren hoe je een technische tekening kan lezen. Dit doe je door twee eenvoudige tekeningen te maken. Deze tekeningen mag je maken in Visio, maar ook met potlood. Aan welke voorwaarde een technische tekening moet voldoen, leer je in een drietal zelfstudielessen. 3.1 Oriëntatie In deze fase leer je de drie lessen uit onderstaande tabel. Je maakt hiervan de zelftoets en deze bespreek je met je docent. lesboek onderwerp Open leren les Aanzichten Open leren les Soorten lijnen Open leren les Doorsnede Met opmaak: opsommingstekens en nummering 3.2 Uitvoering opdracht 2.1 In een bestaande leiding met een nominale diameter van 100 mm en lengte van 20 meter moet een schuifafsluiter (roestvaststaal) worden ingebouwd. De leiding is geschikt voor een NEN druk (ND) van 40 bar. De gebruikte schuifafsluiter heeft een ND van 16 bar. Om de afsluiter te kunnen in bouwen, maken we gebruik van zgn. voorlasflenzen. De gegevens van de diverse materialen zijn in de volgende tabellen vermeld. Ronde pijpleiding volgens NEN-norm (Naadloze roestvaststalen pijpleiding) Nominale diameter Uitwendige diameter ND 40 wanddikte ND 100 wanddikte NW d (mm) s (mm) s (mm) 40 48,3 2,6 4, ,3 2,9 4, ,1 2,9 4, ,9 3,2 5, ,3 3,6 5, ,7 4,0 7,1 Flens gegevens 37

38 De werkende lengte van de flens is 50 mm. 38

39 Gegevens schuifafsluiter 1. Maak een handmatige schets waarin de afsluiter is ingebouwd in de leiding. Geef in de schets de diverse maten weer. 39

40 2. Teken het vooraanzicht en het rechterzij aanzicht van de gebruikte voorlasflens. Volgens de Amerikaanse projectie methode. Opdracht 2.2 Vraag aan je docent een voorwerp waarvan jij een tekening kan maken. Van dit voorwerp maak je zoveel aanzichten als nodig is om alle gegevens mee vast te leggen. Met een schuifmaat moet je alle maten bepalen. Geef in je tekening alle noodzakelijk maten aan. Gebruik de projectie methode uit het derde kwadrant. 3.3 Afronding Lever je drie tekeningen in bij je docent. Deze zal ze beoordelen. 40

41 Beoordelingslijst project 4 Tekening lezen Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf Beoordelingscriteria deelnemer praktijkopleider O V G O V G Vakdeskundigheid toepassen Ik pas de geleerde theoretische kennis toe Materialen en middelen inzetten Ik ga effectief en efficiënt om met gereedschappen en apparatuur Kwaliteit leveren Je bent kritisch op je eigen werkuitvoering Je werk voldoet aan de kwaliteitsnormen 41

42 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 42

43 PROJECT 5: BIODIESEL Informatie volgt. 43