Wat is een explosie? Een explosie is een zeer snel verlopende brand met een vrijkomende (verwoestende) drukgolf.

Transcriptie

1 Toolbox: Brand en Explosie Het doel van een toolboxmeeting is om de aandacht en motivatie voor veiligheid en gezondheid binnen het bedrijf te verbeteren. Wat is brand? Brand is een chemische reactie van een brandbare stof met zuurstof waarvoor tenminste de volgende factoren gelijktijdig aanwezig moeten zijn: - Brandbare stof; - Zuurstof; - Ontstekingsenergie. Wat is een explosie? Een explosie is een zeer snel verlopende brand met een vrijkomende (verwoestende) drukgolf. Risico s Brandwonden; Schade; Verwoesting. Mogelijke oorzaken Bij brandgevaarlijke werkzaamheden (bijv. lassen) eventueel brandbaar materiaal niet verwijderen; Ophoping van brandbare / explosieve gassen en stoffen; Roken en / of open vuur gebruiken op plaatsen waar brandbaar materiaal aanwezig is; Lekkende zuurstoffles / -slang. Brandbare stoffen Brandbare stoffen zijn bijna overal en altijd aanwezig. Brandbare stoffen kennen we in een aantal verschijningsvormen: Vaste stoffen -> Hout, papier, textiel, metaal of teer; Vloeistoffen -> Benzine, verven, lakken of aceton; Gassen -> Aardgas, propaan, butaan of acetyleen. Vloeistoffen zelf kunnen niet branden. Door verhitting zullen vloeistoffen gaan verdampen. Het is vervolgens de damp die zich met zuurstof mengt en gaat branden. Ontstekingsbron: Een ontstekingsbron verschaft de benodigde energie om een brandbare stof te laten ontbranden of exploderen. Bijvoorbeeld: Vonken veroorzaakt door handgereedschap; Vonken veroorzaakt door lassen; Hete oppervlakten

2 Acetyleen UEL 99,5% LEL 1,5% Vlampunt en zelfontbranding Het begrip vlampunt kennen we alleen bij vloeistoffen. Het vlampunt is immers de laagste temperatuur waarbij een vloeistof zoveel ontvlambare damp ontwikkelt dat deze, onder normale luchtomstandigheden, in de aanwezige lucht ontstoken kan worden. Het vlampunt moeten we echter niet verwarren met de zelfontbrandingstemperatuur. De zelfontbrandingstemperatuur is de laagste temperatuur waarbij een stof, onder normale luchtomstandigheden, spontaan ontbrandt zonder ontstekingsbron / -energie. Explosie: Een explosie is een zeer snel verlopende chemische reactie (=brand) met een vrijkomende, verwoestende, drukgolf. Zuurstof Zuurstof zelf is niet brandbaar. Zuurstof is wel noodzakelijk voor het ontstaan van brand. Zuurstof is een bestandsdeel in de omgevingslucht. De normale samenstelling van omgevingslucht is: 21 % zuurstof 78 % stikstof 1 % overige stoffen Wanneer er meer dan 21% zuurstof in de omgevingslucht aanwezig is, door bijvoorbeeld een lekkende zuurstoffles, zal dit het brand- en explosiegevaar ernstig vergroten. Biedt een brandvertragende overal bij 21% zuurstof nog voldoende bescherming. Bij bijv. 26% zuurstof in de omgeving is een vonkje al voldoende om deze in brand te doen vliegen. Mengverhouding Zoals eerder beschreven kan brand slechts ontstaan wanneer er tenminste een brandbare stof, zuurstof en ontstekingsenergie aanwezig zijn. Maar daarnaast moeten de brandbare stof en het zuurstof de juiste mengverhouding hebben. Zo zal een dikke boomstam niet gaan branden als je deze met een lucifer probeert aan te steken, ondanks de drie aanwezige componenten. Terwijl als je houtsnippers of zaagsel op een schaaltje legt en deze probeert aan te steken met een lucifer, zal een en ander wel gaan branden. De brandstof en het zuurstof moeten dus de juiste mengverhouding hebben. Explosiegrenzen Om een explosie te krijgen moet er ook een juiste mengverhouding zijn tussen de brandbare damp / gas met het zuurstof. Er is altijd een minimale hoeveelheid gas nodig om een explosie te kunnen veroorzaken. De laagste concentratie gas / damp waarbij nog een explosie kan optreden noemen we ook wel de onderste explosiegrens. Deze noemen we ook wel de Lower Explosion Limit (LEL). Ligt de concentratie damp onder de LEL, dan kan er geen brand of explosie ontstaan. Het tegenovergestelde kan ook voor komen. We noemen het dan de Upper Explosion Limit (UEL). Als we naar de definities kijken, kunnen we het volgende vaststellen: Onderste explosiegrens of Lower Explosion Limit (LEL): minimale hoeveelheid gas die in de lucht moet zitten om een explosie te veroorzaken Bovenste explosiegrens of Upper Explosion Limit (UEL): maximale concentratie gas in de lucht waarbij nog een explosie kan plaatsvinden Explosiegebied: Gebied tussen LEL en UEL waarbij de mengverhouding gas / damp in de lucht een explosie kan veroorzaken. Voorbeeld: Acetyleen LEL 1,5 volume% UEL 99,5 volume% Voorbeeld: Aardgas LEL 5,0 volume% UEL 15 volume% Explosiegebied Explosiegebied Aardgas UEL 15% LEL 5,0%

3 Eigenschappen brand Bij brand komen rook- en verbrandingsgassen vrij. Deze hebben invloed op de omgeving. Rook- en / of verbrandingsgassen : beperken het zicht en de zichtbaarheid; bevatten mogelijk giftige of schadelijke stoffen; zijn lichter dan lucht (bijna alle gassen stijgen op). Bij brand komt hitte vrij. Deze hitte kan nadelig zijn voor de omgeving of voor goederen die in de omgeving staan. Brand warmt producten in de omgeving op, waardoor ze de zelfontbrandingstemperatuur kunnen bereiken en spontaan in brand vliegen; Stralingswarmte warmt gasflessen en reservoirs zodanig op dat deze kunnen scheuren en ontploffen; Door (extreme) hitte is het moeilijk om de brand te benaderen. Dit kan het blussen (ernstig) bemoeilijken. Indeling van brand in "brandklassen" Vaste stoffen brand (klasse A branden) bepaalde vaste stoffen, zoals hout, papier en katoen branden makkelijk; kans op stofexplosies bij poeders; blussen met water, schuim en / of bluspoeder (ABC). blusdeken, te gebruiken bij brandende producten en personen en brand op een vlakke grond. Vloeistof brand (klasse B branden) Het is de damp boven de vloeistof die brandt: zoals benzine, olie en verven; Bij een vloeistofmengsel bepaalt de vloeistof met laagste vlampunt het brandgevaar; Blussen met bluspoeder(abc of BC), schuim en / of zand. Gassen brand (klasse C branden) de gassen mengen makkelijk met zuurstof, zoals methaan, propaan en butaan; het zijn felle branden; er is een reële kans op explosiegevaar (LEL, UEL); blussen met bluspoeder (ABC of BC) of gastoevoer afsluiten. Metalen brand (klasse D branden) het branden van metalen, zoals magnesium, aluminium, kalium en legeringen van metaal; er zijn hoge temperaturen benodigd om metalen te laten ontbranden (hoge zelfontbrandingstemperatuur); blussen met specifiek bluspoeder. Elektriciteit brand (klasse E branden) branden aan en in elektrische installaties / apparatuur; blussen met koolstofdioxide en / of aangepast schuim. Vetten brand (klasse F branden) branden van vetten en oliën; blussen met koolstofdioxide en / of aangepast schuim.

4 Blussen van een brand Als je een van de drie noodzakelijke factoren / componenten verwijderd, zal een brand doven. Afhankelijk van de brandklassen, doe je dit het best met de aangegeven blusmiddelen. De volgende blusmiddelen zijn te onderscheiden: water -> blust door koelen; schuim -> blust door zuurstofafsluiting; zand -> blust door zuurstofafsluiting; bluspoeder -> vertraagd de reactie van de brand door het onttrekken van energie waardoor het gloeien stopt. Het bluspoeder vormt bovendien een soort glazuurlaag waardoor een soort zuurstofafsluiting optreedt; Koolstofdioxide (CO2) -> blust door zuurstofverdrijving; Blusdeken -> blust door zuurstofafsluiting;

5 Vragen en antwoordformulier toolbox Brand- en explosie Om een brand te kunnen laten ontstaan, zijn er tenminste 3 factoren tegelijkertijd aanwezig zijn. Welke zijn dat? Op een brandblusser staat een brandklasse aanduiding met B+C. Welke branden kunnen we ermee blussen? A) Vloeistof- en gasbranden. B) Gas- en metaalbranden. C) Vloeistof- en metaalbranden Wat is de betekenis van de onderste explosiegrens (LEL)? A) Dit is de laagste hoeveelheid zuurstof die nodig is om een gas te doen ontploffen. B) Dit is de minimale hoeveelheid gas die in de lucht moet zitten om een explosie te veroorzaken. C) Dit is de hoogste hoeveelheid gas in de lucht waarbij nog een explosie kan plaatsvinden. Hoe kunnen we een brand blussen? Door ondertekening van dit formulier verklaart de medewerker de toolbox te hebben gelezen en begrepen. Retourneer het ondertekende antwoordenformulier aan de VGM-functionaris.. (Naam en Handtekening)