Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Slokdarmkanker

Transcriptie

1 Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Slokdarmkanker

2 De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Slokdarmkanker Een verhaal uit de praktijk Wat is slokdarmkanker? De spijsvertering Hoe ontstaat kanker? Wat is slokdarmkanker? Wat zijn de klachten? Wat is de oorzaak? Wat kan de arts doen? Onderzoek Wat is de behandeling? Operatie Bestraling of radiotherapie Wat kunt u zelf doen? Hoe verder? Extra informatie of vragen? Overzicht brochures

3 Een verhaal uit de praktijk Wat is slokdarmkanker? Het gebeurde toen we op vakantie in Frankrijk waren. Ik kreeg steeds vaker het gevoel dat mijn eten niet wilde zakken. Ik dacht eerst dat het door het stokbrood kwam. Maar toen we weer thuis waren, ging het niet over. Ik ben toen direct naar mijn huisarts gegaan. De huisarts stuurde me door naar het ziekenhuis. Daar was ik toen nogal verbaasd over. Nu weet ik beter. In het ziekenhuis kreeg ik allerlei onderzoeken. Ik bleek slokdarmkanker te hebben. Daar schrok ik natuurlijk vreselijk van. Gelukkig bleek de tumor niet door de wand van de slokdarm heen te zijn gegroeid. Wel moest ik eerst gedurende bijna vijf weken met chemotherapie en bestraling behandeld worden. Een aantal weken later ben ik geopereerd. Volgens de chirurg lijkt de ziekte nu onder controle. Voor zover je dat natuurlijk bij kanker kunt zeggen. Het is nu drie jaar geleden dat ik geopereerd ben. Ik voel me eigenlijk vrij goed. Wel een beetje moe zo nu en dan, maar wie is dat niet...? In deze brochure krijgt u meer informatie over slokdarmkanker. U kunt lezen wat de mogelijke oorzaken zijn, wat de klachten zijn en wat er eventueel aan te doen is. De slokdarm speelt een belangrijke rol in de spijsvertering. Hieronder wordt de werking van het spijsverteringsstelsel en de functie van de slokdarm kort uitgelegd. Daarna kunt u lezen hoe kanker ontstaat. De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel 1 spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en vermengd met speeksel. 11 Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk 10 doorslikken. In het speeksel zitten stoffen die het voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag Daarna gaat het weer dicht. Hierdoor 4 Dunne darm 5 Dikke darm stroomt voedsel en maagsap uit de 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus maag niet voortdurend terug in de 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel Slokdarmkanker 4 5 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

4 slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor eenrichtingsverkeer. In de maag wordt of het lymfestelsel terechtkomen. Via het bloed of de lymfe kunnen ze zich voedsel gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap wordt door de maag verspreiden door het hele lichaam. Zo kunnen losgeraakte cellen van een tumor aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur, spijsverteringsenzymen en een uit de slokdarm zich nestelen in bijvoorbeeld de lymfklieren, lever of de longen. stofje dat intrinsic factor heet. Intrinsic factor is nodig voor de opname van In de lever of longen kunnen vervolgens door celdeling weer nieuwe tumoren vitamine B12 uit voeding. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering van het ontstaan. Deze tumoren, die ontstaan zijn door het verplaatsen van kwaadaardige voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele cellen, noemen we uitzaaiingen of metastasen. ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. De meeste bacteriën kunnen niet overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme maaltijd blijft gemiddeld drie uur in de maag. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de twaalfvingerige darm. Dit is het eerste deel van de dunne darm. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm en vervolgens de endeldarm. De spijsvertering is voltooid als de onverteerbare voedselresten als ontlasting het lichaam verlaten. Hoe ontstaat kanker? 3 1 Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet allemaal hetzelfde. Een slokdarmcel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit dan een huidcel of een bloedcel. Cellen verouderen of raken beschadigd. Ze moeten daarom constant vervangen worden. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit één cel ontstaan twee nieuwe cellen. Die twee nieuwe cellen gaan zich ook weer delen, waarna de vier nieuwe cellen zich weer gaan delen, enzovoort. Bij kanker is deze celdeling verstoord. Cellen blijven zich in snel tempo delen, ook al is het niet nodig om verouderde of beschadigde cellen te vervangen. De cellen die door deze verstoorde celdeling ontstaan, zijn niet hetzelfde als de oor- 2 4 spronkelijke cel. Ze zijn anders van structuur en hebben geen nuttige functie. Het Ontstaan van kanker kwaadaardige cellen. Dit wordt een kwaadaardig gezwel of ook wel kanker 1 Kankercel tussen gezonde cellen 2 Verstoorde (ongecontroleerde) deling van kankercellen: een genoemd. Deze tumor kan steeds groter worden. De tumor kan zich uitbreiden kwaadaardige tumor 3 Kankercellen groeien in een bloedvat of lymfevat en verspreiden zich tot in het omringende weefsel en veel schade veroorzaken. Kwaadaardige cellen door het lichaam 4 Via een bloedvat of lymfevat komt een kankercel ergens anders in het kunnen losraken van de tumor. Deze losgeraakte cellen kunnen in de bloedbaan Slokdarmkanker lichaam terecht. Hier ontstaat een uitzaaiing. 6 7 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Van der Zon Visueel zijn kwaadaardige cellen. Na verloop van tijd ontstaat een opeenhoping van

5 Wat is slokdarmkanker? Bij slokdarmkanker is er een kwaadaardige tumor in de slokdarm ontstaan. Er zijn verschillende typen slokdarmkanker. De meest voorkomende typen zijn: het plaveiselcelcarcinoom Deze tumor ontstaat meestal boven in de slokdarm, in het slijmvlies dat de binnenkant van de slokdarm bekleedt. het adenocarcinoom Deze tumor ontstaat meestal in het slijmvlies onder in de slokdarm. Per jaar wordt de ziekte in Nederland bij ongeveer mensen vastgesteld. Slokdarmkanker komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De meeste mensen zijn tussen 50 en 70 jaar oud. Wat zijn de klachten? Een tumor in de slokdarm kan op verschillende manieren groeien: langs de wand van de slokdarm van boven naar beneden of andersom; dwars door de slokdarmwand heen in aangrenzende weefsels en organen. Slokdarmkanker veroorzaakt in het begin meestal nog geen klachten. De klachten ontstaan vaak pas als de tumor zich flink heeft uitgebreid. Hierdoor wordt slokdarmkanker meestal pas laat ontdekt. Tumor in de slokdarm 1 De doorgang voor voedsel is vernauwd, vanwege de tumor in de slokdarm 1 Van der Zon Visueel De klachten die kunnen ontstaan zijn: het gevoel dat voedsel niet goed zakt in de slokdarm. Dit worden passageklachten genoemd; verminderde eetlust; onverklaarbaar gewichtsverlies; een pijnlijk en/of vol gevoel in de buurt van het borstbeen; duizeligheid en vermoeidheid; dit zijn klachten die kunnen ontstaan door bloedarmoede. Bloedarmoede kan ontstaan door langdurig bloedverlies uit de beschadigde slokdarm; een teerachtige, pikzwarte ontlasting door bloedverlies uit een beschadigde slokdarm; het braken van bloed; langdurige hikklachten. Bij slokdarmkanker is er een grote kans op uitzaaiingen naar andere delen van het lichaam. Uitzaaiingen van slokdarmkanker komen vooral voor in de lymfeklieren, de longen en de lever. Slokdarmkanker is een ernstige ziekte die de laatste jaren steeds vaker voorkomt. Slokdarmkanker gaat vaak gepaard met uitzaaiingen. Als u last heeft van één of meerdere van deze klachten, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. De huisarts zal u doorverwijzen voor verder onderzoek. Deze klachten hoeven lang niet altijd op slokdarmkanker te wijzen. Ze kunnen ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen van de slokdarm of van de maag. Slokdarmkanker 8 9 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

6 Wat is de oorzaak? De precieze oorzaak van slokdarmkanker is onduidelijk. Wel zijn er een aantal risicofactoren bekend, die de kans op slokdarmkanker vergroten. Deze risicofactoren zijn: Roken en overmatig alcoholgebruik Vooral de combinatie van deze twee factoren verhoogt het risico. Dit geldt vooral voor het type slokdarmkanker dat plaveiselcelcarcinoom heet. Terugstromen van maagzuur in de slokdarm Als er regelmatig maagzuur vanuit de maag terugvloeit naar de slokdarm raakt het slijmvlies van de slokdarm beschadigd. Dit terugstromen van maagzuur in de slokdarm wordt ook wel reflux genoemd. Na verloop van tijd raakt het slijmvlies van de slokdarm chronisch ontstoken. Door de chronische ontsteking veranderen de cellen in het slijmvlies van de slokdarm. We noemen dit een Barrett-slokdarm, naar de arts die dit verschijnsel voor het eerst heeft beschreven. Patiënten met een Barrett-slokdarm hebben een licht verhoogde kans op slokdarmkanker. Dit gaat dan met name om het adenocarcinoom. Wat kan de arts doen? Als u last hebt van één of meer van de genoemde klachten is het verstandig dat u meteen naar uw huisarts gaat. Uw huisarts zal u lichamelijk uitgebreid onderzoeken en kan beoordelen of verder onderzoek in het ziekenhuis noodzakelijk is. De huisarts verwijst u in dat geval door naar een maagdarm-leverarts (MDL-arts) of een internist. Deze arts bespreekt met u welke klachten u precies hebt. Ook wordt u uitgebreid lichamelijk onderzocht. Daarna is verder onderzoek nodig om de juiste diagnose te stellen. Onderzoek Om afwijkingen aan de slokdarm aan te tonen, zijn er verschillende onderzoeken mogelijk. Dit wil echter niet zeggen dat deze onderzoeken bij u allemaal nodig zijn. Uw arts bepaalt welke onderzoeken in uw geval het meest geschikt zijn. Om de diagnose te stellen wordt er allereerst bloedonderzoek en een endoscopie uitgevoerd. Ongezonde en eenzijdige voeding Het eten van weinig groente en fruit lijkt de kans op slokdarmkanker te vergroten. Overgewicht Bloedonderzoek Met bloedonderzoek kan onder andere bloedarmoede worden vastgesteld. De uitslag van het bloedonderzoek geeft de arts belangrijke informatie over uw lichamelijke conditie. Bloedonderzoek kan geen slokdarmkanker aantonen. Gastroscopie Een gastroscopie is een kijkonderzoek. Bij een gastroscopie wordt de binnenkant van de slokdarm bekeken met behulp van een endo scoop. De endoscoop is een dunne, flexibele slang die via de mond in de slokdarm wordt geschoven. Aan het uiteinde van de slang zit een lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van de slokdarm goed kan bekijken. De camerabeelden van Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

7 de slokdarm worden op een beeldscherm weergegeven. Deze beelden kunnen ook worden bewaard. De arts kan de beelden na het onderzoek dan nog eens rustig te bekijken. Tijdens een endoscopie kan de arts een stukje weefsel uit de slokdarm wegnemen. Dit heet een biopsie. Bij een biopsie schuift de arts een instrument door de holle buis naar beneden. Met dit instrument wordt een stukje weefsel (biopt) uit de wand van de slokdarm weggehaald. Hier voelt u vrijwel niets van. Het weggenomen stukje weefsel wordt onder de microscoop bekeken. Als uit de gastroscopie blijkt dat u slokdarmkanker hebt, wordt er extra onder zoek gedaan. Verder onderzoek is nodig om te bekijken hoe ver de tumor zich in de slokdarm heeft uitgebreid. Ook moet worden onderzocht of de tumor zich al heeft uitgezaaid naar andere organen, zoals bijvoorbeeld de lymfeklieren, longen of lever. Mogelijke vervolgonderzoeken zijn: een echografie, een echogeleide punctie, een CT-scan of een endo-echografie. Op basis van de resultaten van deze onderzoeken kan de arts de beste behandeling kiezen. Gastroscopie 1 Endoscoop 2 Flexibele slang van de endoscoop 3 Slokdarm 4 Maag 5 Licht uit de endoscoop 1 Echografie Meestal wordt er een echografie gemaakt van het halsgebied en in sommige gevallen ook van de bovenbuik. Bij een echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Tijdens het onder - zoek ligt u op een onderzoekstafel. Uw huid wordt voor dit onderzoek ingesmeerd met een gel die geluidsgolven goed geleidt. De arts beweegt het echoapparaat over de huid van uw hals en/of buik. Het echoapparaat is een instrument dat geluidsgolven uitzendt en de teruggekaatste geluidsgolven opvangt. De teruggekaatste geluidsgolven worden weergegeven op een beeldscherm. Meestal kunt u tijdens het onderzoek zelf meekijken op het beeldscherm. Een echografie is een eenvoudig en pijnloos onderzoek Echogeleide punctie Met behulp van een echografie kan afwijkend weefsel zichtbaar worden. Het is dan mogelijk om tijdens de echografie een stukje van dit afwijkende weefsel weg te halen. Dit is een zogenoemde echogeleide punctie. Het wegnemen van weefsel wordt een punctie of biopsie genoemd. Bij een echogeleide punctie wordt eerst met behulp van de echo de exacte plaats van de afwijking bepaald. Daarna prikt de arts met een speciale naald van buiten af door de huid in het afwijkende weefsel. Van dit afwijkende weefsel wordt een stukje weggehaald of opgezogen en samen met de naald naar buiten gebracht. Dit weefsel wordt onderzocht onder de microscoop. Een punctie kan heel even pijnlijk zijn. Van der Zon Visueel Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

8 CT-scan of computertomografie Dit is een onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen. Tijdens het onderzoek wordt u heel langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De scanner maakt een hele serie gedetailleerde foto s van de slokdarm. Vaak krijgt u van tevoren een contrastvloeistof ingespoten. Hierdoor worden de afbeeldingen duidelijker. Op de foto s is te zien of er een tumor is en hoe groot de tumor is. Ook is te zien of de tumor is doorgegroeid in borst- of buikholte en of er uitzaaiingen zijn naar andere delen van het lichaam. Endo-echografie Met een endo-echografie (ook wel kortweg een endo-echo genoemd) kan de arts de grootte van de tumor bepalen. Dit onderzoek is eigenlijk een inwendige echo, die wordt uitgevoerd tijdens een gastroscopie. Aan het uiteinde van de endoscoop zit een klein echoapparaat. Hiermee wordt de slokdarm en de omgeving van de slokdarm van binnenuit in beeld gebracht. De beelden worden getoond op een beeldscherm. Met dit onderzoek kan de arts bekijken hoe ver de tumor door de wand van de slokdarm is gegroeid. Tijdens een endo-echo kan de arts een bioptie doen, waarbij wat weefsel wordt weg genomen van omliggende lymfeklieren. Dit weefsel wordt onder de microscoop verder onderzocht. Voor een endo-echografie moet u nuchter zijn. Het onderzoek gebeurt vaak met een roesje. Dit is een soort slaapmiddel. U merkt daardoor weinig van het onderzoek. De punctie doet ook vrijwel geen pijn. Als u een roesje krijgt, dient u iemand mee te nemen naar het ziekenhuis. Na het onderzoek kunt u enige tijd versuft en slaperig zijn. Hierdoor weet u vaak niet meer goed wat de arts heeft verteld. Daarom is het verstandig om uw partner, een familielid of een vriend(in) mee te nemen. Deze kan samen met u naar de uitslag van het onderzoek luisteren. Ook kunt u na een roesje niet aan het verkeer deelnemen. Het is noodzakelijk dat iemand u naar huis begeleidt. Bronchoscopie Een bronchoscopie is een endoscopisch onderzoek. Het onderzoek wordt gedaan met een bronchoscoop. Dit is een flexibele slang die via de mond tot in de luchtwegen wordt geschoven. De arts kan zo de luchtwegen (bronchiën) goed bekijken. Dit onderzoek wordt gedaan om te bepalen of de tumor is doorgegroeid tot in de luchtwegen. Tijdens een bronchoscopie kan de arts ook kleine stukjes weefsel weghalen. (biopsie). Dit stukje weefsel (biopt) wordt onder de microscoop onderzocht. Om te zorgen dat u van een bronchoscopie weinig last hebt, krijgt u meestal een roesje. Kijkoperatie (Laparoscopie) Soms is het na allerlei onderzoeken toch nog niet zeker hoe groot de tumor is en of de tumor in andere organen is doorgegroeid. In dat geval wordt een kijkoperatie uitgevoerd. Deze kijkoperatie gebeurt onder algehele narcose. Door middel van een paar kleine sneetjes brengt de chirurg kijkinstrumenten in de bovenbuik. Op die manier kan de chirurg de slokdarm en de omgeving van uw slokdarm goed bekijken. PET-scan De PET-scan (Positron Emissie Tomografie) kan worden uitgevoerd om uitzaaiingen elders in het lichaam aan te tonen. Kankercellen hebben meestal een verhoogde stofwisseling. Dat betekent dat kankercellen in vergelijking met normale cellen veel suiker verbruiken. Voorafgaand aan het onderzoek wordt een kleine hoeveelheid radioactief suiker in uw bloed gespoten. De verdeling van de radioactiviteit wordt vervolgens afgebeeld met de PET-scan. De plaatsen waar kankercellen zich in het lichaam bevinden, kunnen op die manier worden opgespoord. Soms wordt een PET scan met een CT scan gecombineerd. Soms is nog extra onderzoek nodig. Er kan dan een bronchoscopie of een kijkoperatie worden uitgevoerd. Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

9 Wat is de behandeling? mogelijke conditie verkeert. U kunt dan goed voorbereid de operatie ondergaan. Als u niet voldoende kunt eten, krijgt u sondevoeding. Deze vloeibare voeding komt via een dun slangetje (sonde) rechtstreeks in de maag of darm terecht. Is sondevoeding niet mogelijk, dan krijgt u via een infuus in een ader de noodzakelijke voedingsstoffen toegediend. Aan de hand van de uitslagen van alle onderzoeken bepaalt de arts welke behandeling mogelijk is. Afhankelijk van de ernst van de slokdarmkanker krijgt u een: een curatieve behandeling Een curatieve behandeling is een behandeling die gericht is op genezing. Bij slokdarmkanker is een curatieve behandeling alleen mogelijk als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt. een palliatieve behandeling Slokdarmkanker geeft meestal pas klachten als de tumor zich al behoorlijk heeft uitgebreid. Genezen van slokdarmkanker is dan vaak niet meer mogelijk. In dat geval krijgt u een palliatieve behandeling. Een palliatieve behandeling is bedoeld om de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en de klachten te verminderen. Om bij de tumor te komen, maakt de chirurg een opening in uw buik en in de hals. Soms is ook nog een opening in uw borstkas nodig. Daarna wordt de tumor verwijderd samen met een deel van het omringende weefsel. Ook worden de lymfeklieren in de omgeving van de tumor weggehaald. Nadat het stuk slokdarm samen met de tumor is verwijderd, wordt het overgebleven deel van de slokdarm weer aan de maag vastgehecht. Dit kan op verschillende manieren: Als het onderste deel van de slokdarm is verwijderd, wordt het bovenste deel van de slokdarm weer met de maag verbonden. Om dit mogelijk te maken wordt van de maag een soort buis gemaakt. Dit deel van de maag wordt daarna naar boven verplaatst en aan het overgebleven stuk slokdarm vastgemaakt. Dit heet een buismaag. Deze operatie wordt het meest toegepast. De meest voorkomende behandelingen bij slokdarmkanker zijn: een operatie, (inwendige of uitwendige) bestraling, chemotherapie of het plaatsen van een stent of een combinatie van deze behandelingen. Operatie Een operatie is alleen mogelijk als de tumor niet door de slokdarmwand tot in het omringende weefsel is doorgegroeid. Ook mogen er geen uitzaaiingen zijn naar andere delen van het lichaam. Helaas is dit niet altijd van te voren met zekerheid vast te stellen. Soms blijkt dit pas tijdens de operatie. De chirurg kan de tumor dan niet in zijn geheel verwijderen of ziet dat er toch uitzaaiingen zijn. Op dat moment wordt soms besloten om niet verder te opereren. Een operatie is een ingrijpende behandeling. Zorg daarom dat u in een zo goed 1 2 Buismaag 1 Tumor in de slokdarm 2 Maag 3 Buismaag 4 Overgebleven stuk slokdarm 4 3 Van der Zon Visueel Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

10 Als de tumor de maag ingroeit, wordt vaak ook een stuk van de maag verwijderd. Voor het maken van een verbinding tussen slokdarm en maag kan een stuk van de dikke darm worden gebruikt. Dit gebeurt als er te weinig maagweefsel over is om een buismaag van te maken. Als de tumor in het bovenste deel van de slokdarm zit, gebruikt de chirurg soms een stuk dunne darm voor een nieuwe verbinding. Na de operatie ligt u één of een paar dagen op de afdeling Intensive Care. Daarna gaat u naar de verpleegafdeling om verder te herstellen. De eerste tijd na de operatie krijgt u sondevoeding via een slangetje door een kleine opening in uw buikwand (voedingsstoma of jejunostomie). Dit is nodig om de littekens in de slokdarm goed te laten genezen. Als sonde voeding niet mogelijk is, krijgt u een voedingsinfuus. Dit is een speciaal infuus, waarbij de voeding direct in de bloedbaan wordt toegediend. Na ongeveer een week worden röntgenfoto s gemaakt terwijl u contrastvloeistof drinkt. De arts kan hiermee bekijken of de aanhechting van de slokdarm en maag is genezen en of er niks lekt. Als na dit onderzoek blijkt dat alles goed is mag u weer vloeibare voeding gaan gebruiken. Daarna gaat u voorzichtig over op vaste voeding. Voor een deskundig voedingsadvies verwijst de specialist u door naar een diëtist. Meer informatie over sondevoeding vindt u in de brochure Sondevoeding via een voedingsstoma. Klachten na de operatie Na de buismaagoperatie kunnen zich specifieke klachten voordoen. Hieronder worden de meest voorkomende klachten toegelicht: Passageklachten Op de plaats waar de chirurg een nieuwe verbinding heeft gemaakt, kan littekenweefsel ontstaan. Door de vorming van dit littekenweefsel kunnen passageklachten ontstaan. Dat komt doordat de doorgang voor voedsel nauwer is op de plaats waar littekenweefsel ontstaat. De vernauwing in de slokdarm kan opgerekt worden. Dit oprekken gebeurt tijdens een endoscopie (kijkonderzoek). De arts brengt via uw mond een flexibele oprekstaaf of een ballonnetje in uw slokdarm. Hierdoor wordt het littekenweefsel opgerekt en wordt de doorgang voor voedsel beter. Deze behandeling moet meestal een aantal keer herhaald worden. Passageklachten kunnen ook ontstaan doordat de tumor terugkomt. Dit terugkomen van de tumor, op de oorspronkelijke plaats, wordt een recidief genoemd. Bespreek uw klachten daarom altijd met uw arts. Brandend maagzuur Bij een aantal operaties, waaronder de buismaag operatie, wordt de normale overgang van de slokdarm naar de maag verwijderd. Het sluitspiertje, dat hier normaal gesproken zit, wordt dan ook verwijderd. Hierdoor kan voedsel gemakkelijker terug omhoog stromen. Veel mensen hebben daardoor na de operatie last van oprispingen en brandend maagzuur. Meer informatie en tips en adviezen om klachten van brandend maagzuur te verminderen vindt u in de brochure Brandend maagzuur. Kleine maag en dumpingsyndroom Na de buismaagoperatie is de opslagfunctie van de maag verminderd of helemaal weggevallen. Dit kan verschillende klachten geven, zoals misselijkheid, braken en snel een vol gevoel hebben. Verder kunnen klachten ontstaan doordat voedsel veel sneller dan normaal in de dunne darm aankomt. Dit wordt ook wel het dumpingsyndroom genoemd. Met verschillende (voeding)adviezen kunt u klachten verminderen. Uw arts, verpleegkundige of diëtist kan u hierover adviseren. Vitamine B12 tekort Vitamine B12 wordt in het laatste deel van de dunne darm opgenomen. Vitamine B12 wordt vooral opgenomen door het lichaam, als het gekoppeld is aan het stofje intrinsic factor. Intrinsic factor is een bestanddeel van het maagsap, dat door het maagslijmvlies wordt geproduceerd. Wanneer de maag geheel of gedeeltelijk is verwijderd, kan het maagslijmvlies (vrijwel) Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

11 geen maagsap meer produceren. Er wordt dan dus ook geen intrinsic factor meer aangemaakt. Op den duur kan er een vitamine B12-tekort ontstaan omdat het lichaam geen vitamine B12 meer op kan nemen. Doordat het lichaam beschikt over grote reservehoeveelheden vitamine B12 duurt het een aantal jaren voordat een vitamine B12 tekort ontstaat. Vraag uw arts om uw vitamine B12-gehalte te controleren. Afhankelijk van de waarden en ernst van de klachten kan de arts vitamine B12 injecties toedienen. Bestraling of radiotherapie Kankercellen gaan kapot door bestraling met radioactieve stoffen. Bestraling is mogelijk op twee manieren: Uitwendige bestraling Hierbij wordt de tumor van buitenaf bestraald. De straling moet door de huid heen de tumor bereiken. Deze uitwendige bestraling duurt een paar minuten en wordt vier à vijf keer per week herhaald. Hoe lang de totale periode is dat u bestraald wordt, hangt af van de uitgebreidheid van de tumor. Bij de bestraling worden niet alleen de kankercellen, maar ook gezonde cellen beschadigd. Dit kan bijwerkingen veroorzaken, zoals vermoeidheid, misselijkheid, een zere keel en een pijnlijke slokdarm. Door irritatie van het slijmvlies van de slokdarm worden de passageklachten soms tijdelijk iets erger. Inwendige bestraling Hierbij wordt de tumor van binnenuit bestraald. Dit gebeurt via een slangetje dat in de slokdarm wordt gebracht, tot dichtbij de tumor. De bestraling kan in totaal enkele minuten tot een uur duren. Het voordeel van inwendige bestraling is dat er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigd omdat de bestralingsbron dicht bij de tumor wordt gebracht. Inwendige bestraling wordt ook wel brachytherapie genoemd. Chemotherapie Bij chemotherapie worden medicijnen meestal via een infuus medicijnen toegediend. Ook kan chemotherapie in de vorm van tabletten worden gegeven. Deze medicijnen worden ook wel cytostatica genoemd. Chemotherapie remt de celdeling, waardoor ook de groei van de tumor wordt afgeremd. Chemotherapie wordt meestal geadviseerd als er uitzaaiingen zijn. De arts bepaalt welke medicijnen of combinatie van medicijnen u krijgt. Het effect van de chemotherapie wordt na een vastgesteld aantal kuren beoordeeld met een foto, echo, CT-scan en/of kijkonderzoek. Chemotherapie veroorzaakt bij veel mensen bijwerkingen. Deze hangen af van de medicijnen die de specialist u voorschrijft. De bijwerkingen kunnen zijn: vermoeidheid, misselijkheid, diarree, gevoelige vingertoppen, nagelafwijkingen, haaruitval en aften in de mond. Deze bijwerkingen zijn voor veel mensen erg belastend. Bespreek van tevoren met uw arts of verpleegkundige wat u kunt verwachten en wat u er het beste tegen kunt doen. Doelgerichte behandeling Een doelgerichte behandeling wordt ook wel targetted therapy genoemd. Net als bij chemotherapie vindt doelgerichte behandeling plaats met medicijnen via een infuus. Een doelgerichte behandeling kan met name worden ingezet als de tumor dicht bij de overgang van de slokdarm en maag zit en als er uitzaaiingen aanwezig zijn. Daarnaast vindt doelgerichte behandeling alleen plaats als de tumorcel in de wand een bepaald type eiwit heeft. De doelgerichte behandeling richt zich op dit type eiwit en zorgt ervoor dat de groei van de kankercel wordt geremd. Doelgerichte behandeling wordt bijna altijd in combinatie met chemotherapie gegeven. Bijwerkingen van doelgerichte medicijnen zijn in het algemeen beperkt. Chemoradiotherapie Chemotherapie wordt ook vaak in combinatie met een andere behandeling gegeven. Bijvoorbeeld vóór een operatie in combinatie met bestraling. Deze behandeling wordt dan gegeven om de tumor kleiner te maken en daarmee de kans op genezing te vergroten. De bijwerkingen staan hierboven beschreven. Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

12 Een stent of endoprothese Als slokdarmkanker niet geopereerd kan worden, kunt u steeds meer last krijgen van passageklachten. Eten is daardoor vaak een groot probleem. Om te zorgen dat u weer beter kunt eten, krijgt u een stent in de slokdarm geplaatst. Een stent is een buisje dat met behulp van een endoscopie in de slokdarm wordt geschoven. Op de hoogte van de tumor wordt de ingeklapte stent losgelaten. Daar ontplooit de stent zich en zet zich vast in de slokdarmwand. Op deze manier zorgt een stent ervoor dat de vernauwde slokdarm opgerekt wordt. Het voedsel kan dan beter door de slokdarm heen, waardoor u weer makkelijker kunt eten. Een stent wordt geplaatst onder een roesje. Daardoor merkt u er nauwelijks iets van. Een andere naam voor een stent is voedingsbuisje of endoprothese. Wat kunt u zelf doen? U kunt uw conditie zo goed mogelijk op peil houden door: te proberen tijdens een behandeling niet (teveel) af te vallen. Soms is het dan verstandig om extra voeding te gebruiken. Uw arts of een diëtist kan u hierover informeren; een diëtist te raadplegen voor een persoonlijk voedingsadvies na een slokdarmoperatie. te zorgen dat u goed en voldoende slaapt; niet te roken; weinig of geen alcohol te drinken; zo veel mogelijk te bewegen, bij voorkeur in de buitenlucht; dingen te doen die u leuk vindt. Hoe verder? Na een slokdarmoperatie hebben veel mensen last van vermoeidheid, verminderde eetlust en soms pijn. Na verloop van tijd worden de klachten in het algemeen wat minder. Soms ontstaan er opnieuw passageproblemen. Dit wordt veroorzaakt doordat de verbinding tussen de buismaag en het restant van de slokdarm door littekenweefsel te nauw is geworden. Dit kan ook optreden bij de verbinding tussen het stuk dikke darm en het restant van de slokdarm. Deze vernauwing wordt behandeld door de slokdarm op te rekken. Door dit oprekken wordt de slokdarm weer wat wijder. Soms moet deze behandeling na enige tijd worden herhaald. Het oprekken van de slokdarm gebeurt tijdens een endoscopie met een roesje. Voedingsproblemen komen na een slokdarmoperatie regelmatig voor. Het is dan belangrijk om een diëtist om advies te vragen. Een diëtist kan goed beoordelen of uw voeding alle noodzakelijke voedingsstoffen bevat. De diëtist geeft een persoonlijk voedingsadvies dat is aangepast aan uw eigen situatie. Slokdarmkanker is een ernstige ziekte. De ziekte zorgt ervoor dat uw leven en dat van uw naasten plotseling erg verandert. U krijgt te maken met angst, onzekerheid en verdriet. Het is onzeker of u wel behandeld kunt worden, want slokdarmkanker wordt vaak pas in een laat stadium ontdekt. Het is misschien ook nog onzeker of u wel behandeld wilt worden. Praat hierover met uw arts. De arts kan u veel informatie en advies geven. Zorg goed voor uzelf en probeer de adviezen van uw arts en diëtist op te volgen. Zo zorgt u ervoor dat u zo lang mogelijk fit blijft en zo aangenaam mogelijk kunt leven. Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

13 Extra informatie of vragen? Notities en vragen Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van tot uur voorlichting@mlds.nl Internet Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 26 voor extra informatie. Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal p/a Nederlandse Federatie Kankerpatiënten Verenigingen (NFK) Postbus 8152, 3503 RD Utrecht Telefoon: Internet: secretariaat@spks.nl Deze patiëntenvereniging behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie en biedt lotgenotencontact aan. Bent u op zoek naar een deskundige diëtist, neem dan contact op met: de Nederlandse Vereniging van Diëtisten Telefoon: Internet: Op deze website kunt u informatie vinden van diëtisten bij u in de buurt. Slokdarmkanker Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

14 Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn ( ) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website POSTCODE/PLAATS IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 26 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort Incassant ID: NLZZZ

15 Inhoudelijk herzien: september 2012 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5029