Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Functionele maagklachten

Transcriptie

1 Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Functionele maagklachten

2 De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Functionele maagklachten Een verhaal uit de praktijk De spijsvertering Wat zijn functionele maagklachten? Wat is de oorzaak en wat zijn de klachten? Een overgevoelige maag Een luie maag Wat kunt u zelf doen? Wat kan de arts doen? Onderzoek Medicijnen Hoe verder? Extra informatie of vragen? Overzicht brochures

3 Een verhaal uit de praktijk Ik sukkel al jaren met mijn maag. Ik heb vaak pijn en veel last van een opgeblazen gevoel. Na het eten voel ik me belabberd. Het is dan net of er een band om mijn maag zit. Ook heb ik vaak oprispingen en ben ik misselijk. Ik heb al heel wat onderzoeken gehad. Nooit werd er iets ernstigs gevonden. Volgens de dokter heb ik een overgevoelige maag. Dit betekent dat mijn maag overgevoelig reageert op prikkels en ik daardoor pijn voel en maagklachten heb. Als ik me ergens druk over maak heb ik er meer last van. Heel vervelend, want hierdoor meld ik mij vaker ziek dan mijn collega s. In deze brochure krijgt u meer informatie over de zogenoemde functionele maagklachten: de luie maag en de overgevoelige maag. De brochure geeft informatie over de mogelijke oorzaken, wat u zelf aan uw klachten kunt doen en welke behandelingen er mogelijk zijn. De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. De spijsvertering De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk doorslikken. In speeksel zitten stoffen die 1 het voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van 11 slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel 10 vanuit de slokdarm de maag in gaat en sluit zich daarna weer. Hierdoor kan er minder gemakkelijk voedsel en maagsap terugstromen vanuit de maag in de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op deze manier voor eenrichtingsverkeer. De maag is een tijdelijke opslagplaats voor het voedsel. De wand van de maag is bedekt met een dikke beschermende Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag slijmvlieslaag. De spieren in de wand 4 Dunne darm 5 Dikke darm van de maag zorgen ervoor dat het 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus voedsel wordt gekneed en vermengd 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel Functionele maagklachten 4 5 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

4 met het maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering van het voedsel in de maag. Ook vormt het zuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Deze bacteriën kunnen niet overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme maaltijd blijft gemiddeld drie uur in de maag. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang (pylorus) in kleine porties door naar de twaalfvingerige darm. De twaalfvingerige darm is het eerste deel van de dunne darm. Na de twaal f vingerige darm gaat de voedselbrij door naar de rest van de dunne en dikke darm. De spijsvertering is voltooid als de onverteerbare resten van het voedsel als ontlasting het lichaam verlaten. Wat zijn functionele maagklachten? Maagklachten komen veel voor. Eén op de vier mensen in Nederland heeft er wel eens last van. Veel voorkomende maagklachten zijn: pijn in de bovenbuik (maagstreek), misselijkheid, opboeren, brandend maagzuur, pijn achter het borstbeen, een opgeblazen gevoel, snel een vol gevoel hebben en soms braken. Er zijn verschillende aandoeningen die maagklachten kunnen veroorzaken. In sommige gevallen gaat het om brandend maagzuur (reflux) of om een maagzweer. Een andere mogelijke oorzaak van maagklachten is een ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis). In sommige gevallen kan maagkanker een oorzaak zijn van maagklachten. Bij veel mensen worden deze aandoeningen door middel van onderzoek uitgesloten. Toch blijven zij maagklachten houden. Wanneer bij onderzoek geen afwijkingen worden gevonden, wordt vaak de diagnose functionele maagklachten gesteld. De klachten worden veroorzaakt door een stoornis van het lichaam en ontstaan waarschijnlijk door een overgevoelige maag en/of verstoorde bewegingen van de maag. Functionele maagklachten komen veel voor. De klachten zijn medisch gezien niet ernstig, maar kunnen wel erg vervelend en pijnlijk zijn en invloed hebben op uw dagelijkse leven. Wereldwijd is door medisch specialisten vastgesteld wanneer bij iemand de diagnose functionele maagklachten kan worden gesteld: Criteria voor functionele maagklachten 1 De patiënt heeft last van één of meer van onderstaande symptomen: Een vervelend vol gevoel na de maaltijd Snelle verzadiging Pijn in de maagstreek Een brandend gevoel in de maagstreek 2 Om de diagnose functionele maagklachten te kunnen stellen moeten de klachten minstens zes maanden geleden begonnen zijn. Als de patiënt gedurende drie van die zes maanden voldoet aan de criteria, kan de diagnose gesteld worden. 3 Als de klachten ook kunnen wijzen op een andere aandoening, dan moet die eerst uitgesloten worden. Meer informatie over de andere maagaandoeningen leest u in de brochures Brandend maagzuur, Maagzweer of Maagkanker. Een overzicht van deze brochures vindt u achterin deze brochure. Wat zijn oorzaken en klachten? De twee meest voorkomende oorzaken van functionele maagklachten zijn een overgevoelige maag en een luie maag. Deze stoornissen van de maag zijn niet aantoonbaar door een zichtbare afwijking, maar veroorzaken wel verschillende maagklachten. Functionele maagklachten 6 7 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

5 Een overgevoelige maag Sommige mensen zijn overgevoelig voor prikkels uit het maag-darmkanaal. Zij voelen pijn waar een ander niets voelt. De oorzaak hiervan is niet bekend. Aan het slijmvlies van maag en slokdarm is niets bijzonders te zien. Bij veel mensen is de oorzaak waarschijnlijk een combinatie van meerdere factoren, waaronder een doorgemaakte infectie van het maag-darmkanaal, een verstoorde beweging van de maag, het voedingspatroon en psychische factoren. Een luie maag Een luie maag is het gevolg van een storing in de bewegingen van de maag. Een luie maag wordt ook een vertraagde maagontlediging genoemd. Bij een luie maag trekt de maagspier te weinig of te onregelmatig samen. Het voedsel wordt hierdoor niet goed fijngemalen en blijft langer in de maag dan normaal. Soms blijft de voeding wel vijf uur of nog langer in de maag in plaats van drie uur. Bij veel mensen is de oorzaak van een luie maag niet bekend. Stress en spanningen kunnen de klachten beïnvloeden bij een luie maag. De klachten bij een overgevoelige maag zijn en een luie maag kunnen zijn: maagpijn; misselijkheid; opboeren en/ of oprispingen; een opgeblazen gevoel; snel een vol gevoel; soms braken. Bij een luie maag kunt u ook last hebben van brandend maagzuur; door het terugstromen van maaginhoud in de slokdarm kunt u last krijgen van oprispingen en een pijnlijk of branderig gevoel in de buurt van het borstbeen. Meer informatie hierover vindt u in de brochure Brandend maagzuur. Wat kunt u zelf doen? Als u last hebt van maagklachten dan kunt u met een aantal vrij eenvoudige maatregelen uw klachten verlichten of misschien zelfs laten verdwijnen. De belangrijkste punten om op te letten zijn: voeding, roken, beweging, alcohol en stress. Eet gezond, gevarieerd en vezelrijk Gezond eten is belangrijk. Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die u dagelijks nodig hebt. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum vormt de basis voor het samenstellen van een gezonde maaltijd. Neem dagelijks voedingsmiddelen uit alle vijf de groepen van de Schijf van Vijf. Dan weet u zeker dat u alle belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt. De Schijf van Vijf wordt op dit moment herzien door het Voedingscentrum op basis van de nieuwe richtlijn Gezonde Voeding van de Gezondheidsraad. Zodra er een nieuw voedingsadvies is kunt u dit advies vinden op onze website: Mensen met maagklachten mogen in principe alles eten en drinken. Wat bij de één de klachten verergert, geeft bij de ander juist geen problemen. Zoek daarom uit waarvan u klachten krijgt. Neem van deze voedingsmiddelen steeds een beetje minder, totdat u geen last meer hebt. Soms kan ook een kleine hoeveelheid problemen blijven geven. Dan is het beter dit voedingsmiddel even niet meer te gebruiken. Meestal kunt u dit product na een tijd weer gewoon eten of drinken. Is uw maag gevoelig voor een product uit een bepaalde groep? Kies dan een ander product uit dezelfde groep. Wanneer u een bepaalde groep voedingsmiddelen niet meer gebruikt, kunnen er tekorten ontstaan. Hierdoor kunt u juist klachten krijgen. Voor hulp bij een persoonlijk voedingsadvies kunt u contact opnemen met een diëtist. Functionele maagklachten 8 9 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

6 Pas uw eetgewoonten aan Met een aantal aanpassingen in uw voedingspatroon en eetgewoonten kunt u maagklachten voorkomen of verminderen. Onderstaande tips en adviezen helpen u hierbij: Eet op regelmatige tijden en kauw het eten goed; Begin de dag met een goed ontbijt; Eet drie keer per dag een hoofdmaaltijd en een enkel tussendoortje; Eet 5 tot 6 keer per dag een kleine maaltijd als u last hebt van een luie maag; Vermijd grote en/ of vette maaltijden; Vermijd pepermunt, chocolade, koolzuurhoudende dranken, sterk gekruid eten en vet eten; Wees voorzichtig met gasvormende voedingsmiddelen zoals bonen, koolsoorten ui en prei; Eet niet later dan drie uur voor het slapen gaan; Neem vloeibare voeding, zoals een gezonde soep. Vloeibare voeding valt vaak beter in de maag; Probeer of minder vezelrijk eten de klachten vermindert, want vezels kunnen klachten bij een luie maag verergeren. Zorg voor voldoende beweging Lichaamsbeweging is ontspannend voor lichaam en geest. Zodoende is het een prima manier om stress tegen te gaan. Door uw lichaam in goede conditie te houden, voorkomt u klachten. Medicijnen Bij apotheek en drogist zijn middelen te koop die uw maagklachten kunnen verlichten. Als uw klachten niet zo ernstig zijn, is er niets op tegen om deze middelen een tijdje te proberen. Vraag wel aan apotheek of drogist welk medicijn in uw geval het beste is. Wanneer uw klachten na een paar weken niet verdwijnen, is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. Deze kan u onderzoeken en eventueel andere middelen voorschrijven. Stop met roken Roken irriteert het maagslijmvlies. Dit kan het ontstaan van een maagzweer bevorderen. Ook verslapt roken het sluitspiertje tussen slokdarm en maag. Drink niet te veel alcohol Alcohol irriteert het slijmvlies in maag en slokdarm. Als u vaak maagklachten hebt, kunt u beter geen alcohol drinken. Probeer stress zoveel mogelijk te vermijden Stress bevordert de zuurproductie in de maag. Bovendien heeft het een negatieve invloed op de bewegingen van de maag. Functionele maagklachten Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

7 Wat kan de arts doen? Als u klachten blijft houden is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. Samen met uw huisarts kunt u bespreken waar u last van hebt en wat u zelf al hebt gedaan om de klachten te verminderen. Zo kan uw huisarts erachter komen wat er met u aan de hand is en u adviezen en leefregels geven die de klachten helpen verminderen. gebracht. Deze slang gaat via de mond en de slokdarm naar de maag en het eerste stukje van de dunne darm, de twaalfvingerige darm genoemd. Aan het uiteinde van de slang zit een camera en een lampje. De arts kan zo de binnenkant van uw maag en uw twaalfvingerige darm bekijken. Gastroscopie 1 Endoscoop 2 Flexibele slang van de endoscoop 3 Slokdarm 4 Maag 5 Licht uit de endoscoop Soms verdwijnen de klachten niet of worden de maagklachten steeds erger. Afhankelijk van de ernst van de klachten kan de huisarts u doorverwijzen voor verder onderzoek. De huisarts verwijst u dan door naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts) of een internist in het ziekenhuis. 1 2 Bij de volgende klachten is het belangrijk dat u naar uw huisarts gaat: als u voelt dat het voedsel niet wil zakken in de slokdarm; als u regelmatig moet overgeven; als u last heeft van zwarte, dunne ontlasting; als u in korte tijd meer dan vijf kilo bent afgevallen, zonder aanwijsbare oorzaak; bij hevige pijnklachten in de bovenbuik Onderzoek Voor het opsporen of uitsluiten van maagaandoeningen kan de huisarts een maagonderzoek in het ziekenhuis aanvragen. Gastroscopie Bij dit onderzoek wordt een dunne, flexibele slang (endoscoop) in de maag Van der Zon Visueel Tijdens dit onderzoek kan een klein stukje weefsel uit de wand van de maag of twaalfvingerige darm worden weggenomen. Dit wordt een biopsie genoemd. Het biopt wordt onder de microscoop verder onderzocht. Meer informatie over dit onderzoek vindt u in de brochure Gastroscopie. Functionele maagklachten Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

8 Maagontledigingsonderzoek Wanneer de arts tijdens een gastroscopie voedselresten van voorgaande dagen terug kan vinden, kan er sprake zijn van een luie maag. Een luie maag kan ook nog worden vastgesteld door middel van een maagontledigingsonderzoek. Dit is een onderzoek waarbij de ontlediging van de maag wordt onderzocht. Hierdoor kan een verstoorde lediging van de maag vastgesteld worden. Voorafgaand aan het onderzoek eet u een testmaaltijd, met een kleine hoeveelheid radioactieve stof. Vervolgens gaat u één tot twee uur voor een camera zitten. De weg die de testmaaltijd aflegt, kan zo gevolgd worden. Dit onderzoek wordt ook wel een maagontlediging-scintigrafie genoemd. Scintigrafie wil zeggen dat gebruik wordt gemaakt van radioactiviteit. Medicijnen Een overgevoelige maag is lastig te behandelen. De huisarts kan zo nodig iets voorschrijven tegen de pijn. In sommige gevallen is gebleken dat lage doseringen van bepaalde antidepressiva de prikkels vanuit het maag-darmkanaal kunnen verminderen. Hier wordt in het algemeen pas mee begonnen als de klachten erg invaliderend zijn of gepaard gaan met aanzienlijk gewichtsverlies. U kunt hiernaar informeren bij uw huisarts. Als u een luie maag hebt kan de arts in sommige gevallen medicijnen voorschrijven die de werking van de spieren in de maag stimuleren. Deze spieren zorgen ervoor dat voedsel wordt gekneed en fijngemalen, voordat het wordt afgegeven aan de twaalfvingerige darm. Daarnaast zorgen de spieren in de maagwand ervoor dat het maagsap zich goed mengt met het voedsel. Deze vermenging is belangrijk voor een goede vertering. Medicijnen die de spieren van het maag-darmkanaal stimuleren heten prokinetica. Deze medicijnen zorgen ervoor dat de spieren in de maagwand regelmatiger samentrekken en versnellen de maaglediging. Hierdoor verminderen klachten zoals misselijkheid. Bij zeer ernstige klachten, wanneer de voedingsadviezen en medicijnen onvoldoende helpen, kan sondevoeding een oplossing zijn. Slechts zeer zelden is een operatieve ingreep noodzakelijk. Wees bij maagklachten altijd voorzichtig met het (regelmatig) gebruik van aspirine en ontstekingsremmende middelen (de zogenoemde NSAID s), zoals Voltaren (diclofenac), Naproxen en Ibuprofen. Hoe verder? Veel maagklachten zijn op te lossen met een aantal leefregels en gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding. Daarnaast zijn er medicijnen die maagklachten kunnen verhelpen. Als u maagklachten hebt, betekent dit niet dat u de rest van uw leven maagpatiënt blijft. Wees altijd voorzichtig met zelfmedicatie. Als uw klachten binnen korte tijd niet overgaan, ga dan naar uw huisarts. Deze kan u verder helpen. Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van tot uur voorlichting@mlds.nl Internet Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Op pagina 18 vindt u een brochureoverzicht. Functionele maagklachten Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

9 Notities en vragen Functionele maagklachten Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

10 Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn ( ) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website POSTCODE/PLAATS IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 18 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort Incassant ID: NLZZZ

11 Inhoudelijk herzien: januari 2016 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5023