2 DE SPREIDING VAN DE MACHTEN EN DE INVLOED VAN DE BURGER IN DE
|
|
- Bart de Kooker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2 DE SPREIDING VAN DE MACHTEN EN DE INVLOED VAN DE BURGER IN DE LOOP DER TIJD 12 Als in de landen van West-Europa met de orde ook het gezag van soevereine vorsten zich vestigt, houden filosofen als Locke, Montesquieu en Rousseau zich bezig met de vraag waar dit gezag zijn oorsprong heeft en waarop het berust. Legt Locke nog de nadruk erop dat de staat er is voor de mensen en niet andersom en dat zij het contract, dat zij met hem hebben gesloten in het uiterste geval kunnen opzeggen, Montesquieu, daarentegen, houdt zich meer bezig met het antwoord op de vraag hoe men de rechts- en staatsinstellingen zodanig kan inrichten dat wordt voorkomen dat absolute macht in willekeur en dictatuur ontaardt. Hij neemt hiervoor Engeland als voorbeeld, een land waar volgens hem de politieke vrijheid het rechtstreekse doel is van het staatsbestel. Die vrijheid garandeert de burger pas de gemoedsrust die voorkomt uit persoonlijke veiligheid en om dit laatste te bereiken, dient het bestuur zo te zijn ingericht dat de ene burger de andere niet behoeft te vrezen. Die vrijheid is er intussen niet als de wetgevende en de uitvoerende macht in dezelfde persoon of hetzelfde bestuursorgaan zijn verenigd en ook niet als de rechtsprekende macht hiervan niet gescheiden is. 13 Hij gaat er daarom van uit dat er in iedere staat drie soorten machten zijn: de wetgevende macht, de macht die uitvoert wat onder het volkenrecht valt en de macht die uitvoert wat onder het burgerlijke recht valt. 14 De rechtsprekende of rechterlijke macht wordt uitgeoefend door personen die zijn geselecteerd uit de bevolking om een rechtbank te vormen die niet langer in functie blijft dan noodzakelijk. Zij is ook niet verbonden met de een of andere stand of beroep, terwijl de verdachte van een ernstig delict zijn eigen rechter uit zijns gelijken kan kiezen. 15 De rechter geeft vervolgens in zijn uitspraak slechts dat weer wat letterlijk in de wet kan worden teruggevonden; hij is dus niet meer dan bouche de la loi, un être inanimé. 16 Un jugeautomate Dit hoofdstuk is gebaseerd op: Bovend Eert, De Groot-van Leeuwen & Mertens 2003; Brenninkmeijer 1987; Kop 1982; Kortmann 1997; Montesquieu (1748) 2006; Van der Pot/Donner/Prakke e.a. 2001; Schwitters 2000; Westerman 1998; Wiarda 1980; Tjeenk Willlink 2001; Tjeenk Willink 2002; Tjeenk Willink Montesquieu (1748) 2006, p. 220, ziet willekeur en onderdrukking als negatieve gevolgen van een samenvoeging van de rechterlijke macht met de wetgevende of uitvoerende macht. Montesquieu (1748) 2006, noemt die op p. 216 (wel) de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Overigens noemde Locke niet de rechterlijke, maar de confederatieve macht. Montesquieu (1748) 2006, p. 221 en 227, en wel gesteund door de wet. Montesquieu (1748) 2006, p Zie echter ook: Brenninkmeijer 1987, p , die stelt dat die uitspraak niet te geïsoleerd mag worden gelezen, maar mogelijk in verband kan worden gebracht met boek VI, hoofdstuk 3, waar M. de grondslag legt voor een nulla poena sine lege-beginsel. Brenninkmeijer 1987, p. 128, concludeert hieruit dat de positie van de rechter voor M. een blinde vlek vormde. 4
2 Omdat op de twee overige staatsmachten een matigende invloed moet worden uitgeoefend, hebben de twee delen van de wetgevende macht, bestaande uit vertegenwoordigers van adel en volk, ter regulering van elkaar een vetorecht. 18 De uitvoerende macht heeft ook een vetorecht en neemt op die manier deel aan de wetgeving, waardoor zij de wetgevende macht kan beteugelen. Die laatste heeft overigens de mogelijkheid rekenschap te vragen voor de wijze waarop de wetten zijn uitgevoerd. 19 Aangezien er evenwel toch altijd wel sprake zal zijn van enige staatsactiviteit, voeren zij de hieraan verbonden werkzaamheden in harmonie met elkaar uit. 20 Montesquieu gaat dus uit van spreiding van en samenwerking tussen de drie machten, terwijl controle over en weer en een streven naar evenwicht moeten voorkomen dat er overwicht van één van de machten ontstaat. 21 Evenals Locke gaat ook Rousseau uit van een contract, zij het dat bij hem de burgers dit met elkaar sluiten. Zij staan hiermee al hun rechten onherroepelijk af aan de gemeenschap die meer belichaamt dan alle individuen bij elkaar. Die gemeenschap is volmaakt en omdat alle burgers hiervan deel uitmaken, raken zij eigenlijk niet al hun rechten kwijt. Zij gehoorzamen immers in feite aan zichzelf en blijven dus vrij. Die gemeenschap neemt de algemene wil tot richtsnoer, de zogeheten volonté génerale die meer is dan de volonté de tous, die de som is van de wil van alle individuen. Die algemene wil vertegenwoordigt wat objectief beoordeeld redelijk en wenselijk is voor de gemeenschap, dus waarvan men redelijkerwijs kan inzien dat het strookt met het algemeen belang. 22 Dit algemeen belang is leidraad voor de wetgeving die vervolgens namens de gemeenschap wordt uitgevoerd door een regering die in een democratische rechtsstaat gebonden is aan de wet. 23 Rousseau wordt in het algemeen aangemerkt als de grondlegger van de moderne democratie. Het gedachtegoed van Locke, Montesquieu en Rousseau is nergens in de wereld in zijn zuiverste vorm verwezenlijkt, al wijst men wel op de constituties van Frankrijk en de Verenigde Staten van Amerika als voorbeelden waarin dit zijn sporen het duidelijkst heeft nagelaten Uiteraard begrijpt M. onder volk niet de brede lagen van de bevolking, die nu het algemeen kiesrecht uitoefenen. Montesquieu (1748) 2006, p , bepleit intussen geen kiesstelsel dat is gebaseerd op evenredige vertegenwoordiging, zoals in Holland het geval is, maar een districtenstelsel, omdat de afgevaardigde in een district de mensen en hun problemen nog kent. Montesquieu (1748) 2006, p. 228, gaat ervan uit dat de machten elkaar niet dwingen tot inactiviteit en nu de noodzakelijke beweging der dingen hen verplicht door te gaan, dient dit volgens M. in harmonie te gebeuren. Zie bijvoorbeeld ook Brenninkmeijer 1987, p. 9-10, De uiterste consequentie van de stelling dat wie bepaalt wat het algemeen belang is en de mogelijkheid iemand te dwingen hieraan te gehoorzamen On le forcera d être libre laat ik hier verder buiten beschouwing. Zij kan slechts uitvoeren wat de gemeenschap wil, vandaar dat Rousseau aan dit aspect weinig aandacht besteedde. Zie met name voor Nederland: Brenninkmeijer 1987, p
3 Ook de grondwet van Nederland sluit bij dit gedachtegoed aan, evenals dit in andere, westers georiënteerde staten het geval is, zij het dat de spreiding van machten en de controle van de ambten over en weer (checks and balances) zich in de loop van de tijd verder hebben ontwikkeld. 25 Eveneens zijn, in ons land ten minste, de indirecte mogelijkheden voor de burger toegenomen om invloed te kunnen uitoefenen op wetgeving en bestuur. Hierbij valt te denken aan de invoering van het algemeen kiesrecht en de talloze mogelijkheden om in te spreken en bezwaren kenbaar te maken. Pogingen, daarentegen, om meer directe mogelijkheden van invloed te openen, zoals bijvoorbeeld de invoering van correctieve referenda of rechtstreekse verkiezingen van nu nog door de regering benoemde bestuurders, zijn tot nu toe (nog) niet erg succesvol gebleken. 26 Samenvattend kan men dus stellen dat, hoewel men tegenwoordig niet meer zo nadrukkelijk uitgaat van de voorstelling van een contract dat de burgers onderling of de staat bindt, het in het staatsrecht al lange tijd niet meer bestreden is dat het gezag van de staat berust op de instemming van de burgers. Hieraan ontleent de staat zijn legitimiteit. Intussen is er in ons land ook serieuze kritiek hoorbaar op de wijze waarop aan de medeverantwoordelijkheid van en deelname door de burger aan het publieke belang feitelijk inhoud wordt gegeven. Het burgerschap als publiek ambt zou te veel zijn verwaarloosd. Bovendien krijgt de staat hierdoor in de publieke ruimte te weinig tegenwicht in het volgen van zijn eigen belangen. Men appelleert hierbij dus aan de burger als drager van en (mede)verantwoordelijke voor de democratische rechtstaat. 27 Naast die veranderingen op het gebied van wetgeving en bestuur, is ook de taak van de rechter in de loop der tijd zodanig gewijzigd dat van de enkele toepasser van de wet geen sprake (meer) is. 28 Als oorzaken hiervoor kunnen de sociale kwestie en de technische ontwikkeling worden genoemd die aan het eind van de 19 de eeuw hun weerslag beginnen te krijgen op de wetgeving. Hierdoor verandert niet alleen de hoeveelheid van wetten, maar ook het karakter ervan. De wet is niet meer de weerslag van het recht, maar is (ver)worden tot middel van beleid. Het recht krijgt een instrumenteel karakter Hoewel de Grondwet geen regeling bevat(te) voor de functionele onafhankelijkheid van de rechter, gaat de grondwetgever er intussen wel van uit dat zij er is. Zie hierover ook Van Bogaert & Hoogers 2003, p Wel kennen bijvoorbeeld Frankrijk en Zwitserland vormen van referenda, plebiscieten en rechtstreekse verkiezingen van bestuurders. Bijvoorbeeld Tjeenk Willink 2006, p. 28 en 31, die attendeert op Europese initiatieven met betrekking tot het burgerschap in onder andere het Verdrag van Maastricht. Auld 2001, p. 139; Bovend Eert 2001, p ; Chavannes 2007; Jensma 2006; De Roos 2006, p. 66, die J.D. Meijer aanhaalt die uitgaat van de participatiegedachte en medeverantwoordelijkheid voor de staat. Het is de vraag of dit ideaalbeeld ooit realiteitsgehalte had. Schwitters 2000, p
4 Ook kan de opkomst van de sociale verzorgingsstaat in de tweede helft van de 20 ste eeuw worden genoemd als oorzaak voor de toevloed aan wetten en de brede stroom regelingen ter uitvoering hiervan. 30 Vaker worden er in de wet ook, al dan niet noodgedwongen en soms ook nog wel begrijpelijk, open normen opgenomen, omdat men in een complexere samenleving nu eenmaal niet alles in wettelijke termen kan en moet willen omschrijven. Het gevolg hiervan is intussen wel dat de burger nog steeds geacht wordt aan de wet gebonden te zijn, terwijl de rechter zich op zijn beurt al lang bedient van autonomere vormen van rechtsvinding, waarbij de wet nog slechts één van zijn hulpmiddelen is. 31 Voor het overige speelt ook de zelfwerkzaamheid van de rechter een grote rol. 32 Een stap verder in die ontwikkeling vormt de situatie waarin de rechter oordeelt in kwesties waarin er helemaal geen wettelijke regeling is, omdat de politiek (nog) niet tot besluitvorming in staat is. 33 Tot slot wijs ik nog op de van tijd tot tijd gewezen contra legem-uitspraken. Uit deze voorbeelden blijkt dat de rechter zich bevindt op het terrein van wetgever en bestuur, zodat van de gebondenheid aan de wet, zoals die Montesquieu voor ogen stond, al lang geen sprake meer is. 34 Bij de gevolgen hiervan, en hierbij doel ik met name op zijn veranderde positie in de Trias Politica, wordt echter amper stil gestaan, terwijl de rechter toch oordeelt over politieke kwesties die nationaal en internationaal van behoorlijk gewicht zijn. Men kan daarom stellen dat de rechterlijke macht weliswaar in theorie onafhankelijk is ten opzichte van de twee andere machten, maar daar staat tegenover dat zij niet (extern) wordt gecontroleerd op een wijze die voortvloeit uit het systeem van de Trias Politica, checks and balances en de leer van de volkssoevereiniteit. 35 Een belangrijk aspect bij die vaststelling is dat de rechtspraak een functie is van de staat en dat de rechter een functionaris van diezelfde staat is, die op enig moment in relatie tot de burger staat Van Buuren 1987, p. 13, typeerde een groot deel van de wettelijke voorschriften al als wegwerprecht. De wet kan evenwel ook nooit zo duidelijk zijn als ooit werd aangenomen, zodat met een rechterelijke uitspraak altijd een bepaalde, soms persoonlijke keuze wordt gemaakt. Bogaert & Hoogers 2003, p ; Kop 1982, p Kortmann 1997, p. 329, noemt als voorbeelden onder andere de abortus- en euthanasiekwesties, het kraken van woningen, de plaatsing van kruisvluchtwapens, de (on)gelijke behandeling en de milieuvervuiling. Voorbeelden waaruit blijkt dat artikel 12 Wet AB geen rol van betekenis speelt. Ondanks de ijver van bijvoorbeeld de HR de lagere rechter zo nu en dan aan zijn positie in het staatsbestel te herinneren. Zie bijvoorbeeld de uitspraken HR 29 maart 1940, NJ 1940, 1128 (Heldenkermis), HR 27 januari 1961, NJ 1963, 248 (Van den Bergh-Staat) en HR 14 april 1989, NJ 1989, 469 (Harmonisatiewet). Zij controleert dus in theorie zichzelf, wat uiteraard niet mogelijk is. Bij vormen van afhankelijkheid die controle illusoir maken, kan men denken aan de heersende cultuur en systeemdruk binnen de rechterlijke macht of overwegingen die met de loopbaan verband houden. Anders Van Boven 1990, p Voor enkele voorbeelden van banden van rechters zie: NRC 11 oktober 2000, p. 7, Ruijs 2002; De Jong Bijvoorbeeld Kortmann 1997, p
5 Overziet men genoemde ontwikkelingen en de gevolgen hiervan voor wet, burger en rechter, dan is een eerste conclusie dat de wet al lang niet meer die zekerheid of, in ieder geval duidelijkheid, biedt die ooit werd beoogd. Verder blijkt dat de staat de burger onverkort aan de wet gebonden acht, terwijl hij op de totstandkoming ervan slechts een geringe, indirecte invloed kan uitoefenen. Tot slot blijkt dat de rechter bij zijn taak de wet nog wel als uitgangspunt neemt, maar dat hij niet zelden in belangrijke kwesties van wetgeving en bestuur in alle ongebondenheid recht spreekt, zonder dat hij hiervoor door een externe controleur ter verantwoording kan worden geroepen. Die situatie is naar mijn oordeel uit het oogpunt van de Trias Politicaleer, het systeem van checks and balances en de leer van de volkssoevereiniteit in een democratische rechtsstaat ongewenst. De vraag die zich dus opdringt, is wie in aanmerking komt om die controle op de rechter (alsnog) uit te oefenen en welke overwegingen hierbij, gegeven de uitgangspunten van ons staatsbestel, een rol behoren te spelen. 37 Omdat de rechterlijke macht onderdeel is van de staat, is controle door de twee andere staatsmachten om de hiervoor uiteengezette redenen ongewenst. 38 Nu de staat zijn legitimiteit aan de instemming van de burger ontleent, komt het ambt van de laatste mijns inziens in aanmerking om die controle uit te oefenen. 39 Die zou naar mijn oordeel het beste kunnen plaatshebben door een gedeelde uitoefening van het rechterlijke ambt, wat bij uitstek ook past in het systeem van checks and balances. 40 Rechtspraak is immers niet per definitie het exclusieve terrein van de rechter, evenmin als wetgeving en bestuur het exclusieve terrein zijn van de wetgever respectievelijk de bestuurder. Ook Montesquieu ging er immers al van uit dat de burger zijn eigen, tijdelijke rechter mocht kiezen. Verder ondersteunt ook de leer van de volkssoevereiniteit in hoge mate het pleit voor controle door de burger, wat immers ook toepassing van het democratiebeginsel binnen de rechtspraak zou betekenen Dat die controle nooit overbodig is, blijkt bijvoorbeeld uit Crombag e.a. 2007a en 2007b die pleiten voor instelling van een onafhankelijk orgaan naar het voorbeeld van de Engelse Criminal Cases Review Commission, dat zich buigt over herziening van strafzaken. Wat ook in strijd is met het internationaal recht, hoewel dit voor de redenering niet van belang is. De wetgever is van mening dat die controle formeel wel bestaat in de plicht in beginsel openbare terechtzittingen te houden en de uitspraken te motiveren, maar zij hebben afgezien van de manco s die dit systeem kent - uiteraard niet de opzet die de Trias Politica, de leer van de volkssoevereiniteit en het systeem van checks and balances beogen. Wraking en klachtenregelingen binnen de rechterlijke macht kunnen hiervoor uiteraard ook onvoldoende uitkomst bieden, omdat beslissingen hierover immers ook van de rechter zelf of zijn (directe) collega afkomstig zijn. Cornegoor 1956, p. 200, vermeldt al dat Van Hogendorp van mening was dat het instituut van de jury de Nederlander tot goed staatsburger moest opvoeden. Zie ook: Auld 2000, p. 139; Bossers, p. 1987, p. 7; Knittel 1978, p. 77. Of, zoalsthornton 2004, p. 136, het kernachtig uitdrukt: The State sets the framework (b)ut the outcome belongs to the people. 8
6 Kennen, tot slot, bovendien ook niet veel landen een vorm van deelname van de burger aan het systeem van rechtspraak, waaruit al blijkt dat, hoewel dit uiteraard geen argument op zich is, men het elders toch niet als zo n revolutionair idee aanmerkt? 42 Enkele voorbeelden hiervan, alsmede de diversiteit en de achtergronden hiervan, zal ik in het volgende hoofdstuk beschrijven. 42 Wat het natuurlijk voor Frankrijk letterlijk genomen wel was, reden waarom dit land poogde dit product na 1794 zo veel mogelijk naar andere landen te exporteren. 9
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 t/m 4
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 t/m 4 Samenvatting door een scholier 1623 woorden 10 december 2007 5,4 53 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1: Idee
Nadere informatieDe Verlichting. De Verlichting
De Verlichting =18 de eeuwse filosofische stroming die de nadruk legt op rationaliteit (zelf nadenken), vrijheid en gelijkheid en dit toepast in alle maatschappelijke velden (politiek, economie, religie
Nadere informatieWat is een rechtsstaat?
Wat is een rechtsstaat? Nederlanders hebben veel vrijheid. We hebben bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting: we mogen zeggen en schrijven wat we willen. Toch heeft deze vrijheid grenzen. Zo staat er in
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 1155 woorden 5 februari 2006 6,4 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Nadere informatieGrondwet van de Tweede Republiek der Nederlanden Neerlandiæ
Grondwet van de Tweede Republiek der Nederlanden Neerlandiæ De Republiek der Nederlanden, verenigd in een micronatie sinds de uitroeping van de Unie van Utrecht 2007, beseffend dat een grondige hervorming
Nadere informatieInstructie: Landenspel light
Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat
Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting door een scholier 1047 woorden 16 maart 2008 5,7 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Democratie en rechtstaat Hoofdstuk
Nadere informatieNo.W03.12.0197/II 's-gravenhage, 16 juli 2012
... No.W03.12.0197/II 's-gravenhage, 16 juli 2012 Bij Kabinetsmissive van 18 juni 2012, no.12.001344, heeft Uwe Majesteit, op voordracht van de Minister van Veiligheid en Justitie, bij de Afdeling advisering
Nadere informatieInstructie Machtenscheidingsquiz
Instructie Machtenscheidingsquiz Korte omschrijving werkvorm De leerlingen worden ingedeeld in teams. Elk team strijdt om de meeste punten. Er zijn kennisvragen en blufvragen. Bij kennisvragen kiest elk
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Staatsinrichting H3+4
Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting H3+ Samenvatting door een scholier 1611 woorden 26 november 2001 5,5 29 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis stof voor eerste rep (maatschappijleerboek
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo I
Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:
Nadere informatieVerslag college 1: Democratische waarden onder druk?
Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? In de collegereeks Democratie en burgerschap, georganiseerd door ProDemos en de Universiteit van Amsterdam, kijken we naar de huidige stand van zaken
Nadere informatieInleiding in de Rechtswetenschap Werkgroepen 2017/2018
Inleiding In dit bestand vind je de inhoudsopgave van onze tentamensamenvatting van dit blok en als voorbeeld het deelonderwerp jurisprudentie, dat onderdeel uitmaakt van hoofdstuk 3 (Rechtbsbronnen).
Nadere informatieBeginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980
Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980 Noot van de editor De beginselprogramma's zijn gescand, en zover nodig gecorrigeerd. Hierdoor is het mogelijk dat de tekst niet meer
Nadere informatieBeginselen van de democratische rechtsstaat
Beginselen van de democratische rechtsstaat Prof. mr. M.C. Burkens Prof. mr. H.R.B.M. Kummeling Prof. mr. drs. B.P. Vermeulen Prof. mr. R.J.G.M. Widdershoven Inleiding tot de grondslagen van het Nederlandse
Nadere informatieBeginselen van het Nederlands Staatsrecht
Prof.mr. A.D. Belinfante Mr. J.L. de Reede Beginselen van het Nederlands Staatsrecht druk Samsom H.D. Tjeenk Willink Alphen aan den Rijn 1997 VOORWOORD II AFKORTINGEN 13 I INLEIDING 15 1. Benadering van
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door D. 971 woorden 31 mei 2013 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1848 Censuskiesrecht Grondrechten Ministeriele verantwoordelijkheid
Nadere informatieWat is een constitutie?
Wat is een constitutie? Veel landen op de wereld worden op een democratische manier bestuurd. Een democratie staat echter niet op zichzelf. Bij een democratie hoort namelijk een rechtsstaat. Democratie
Nadere informatieConstitutioneel recht
Constitutioneel recht Prof. mr. C.A.J.M. Kortmann Bewerkt door Prof. mr. P.P.T. Broeksteeg Prof. mr. B.P. Vermeulen Mr. C.N.J. Kortmann Zevende druk Kluwer a Wotters Kluwer business INHOUD AFKORTINGEN
Nadere informatieInhoud. Voorwoord XI. 3 Staatshoofd en ministers 46 3.1 De liefde van een crimineel 46 3.2 De Grondwet 47 3.3 Het Statuut 50
Inhoud Voorwoord XI 1 Nederland vergeleken 1 1.1 Bestaat Nederland nog? 1 1.2 De Staat der Nederlanden 3 1.3 Nederland en de wereld 6 1.4 Vragen en perspectieven 8 1.5 Nederland vergeleken 12 Internetadressen
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 2124 woorden 7 februari 2008 7 71 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1: Gedonder over schiphol >>>
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland Gebruik bron 1 en 2. 1p 1 De twee bronnen hebben te maken met de constitutionele monarchie. Welke
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer 1 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting door een scholier 1057 woorden 17 maart 2016 7,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Hoofdstuk 1 In de politiek gaat het om keuzes maken. Dat
Nadere informatieTIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES
TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang
Nadere informatieTIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën
TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Tijd van Pruiken en Revoluties 1700-1800 Vroegmoderne Tijd Kenmerkende aspecten Uitbouw van de Europese overheersing,
Nadere informatieTrias Politica hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61320 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieLB Project 2 Politiek-Juridische dimensie. 2 e schooljaar periode 8 voor AA en DA. LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015 / 1 van 8
LB Project 2 Politiek-Juridische dimensie 2 e schooljaar periode 8 voor AA en DA LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015 / 1 van 8 LB 2 e jaar periode 8 cohort 2013 voor AA, DA maart 2015
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer 2012
Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Europese Unie dr. Edwin van Rooyen 10-9-2012 PvdA, VVD en SP zijn voorstander van het vergroten van de controle op
Nadere informatieDe in de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding vergeten voogden en het voogdijplan
Rotterdam Institute of Private Law Accepted Paper Series De in de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding vergeten voogden en het voogdijplan A.J.M. Nuytinck Published in WPNR, 2008,
Nadere informatieSlaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)
Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak
Nadere informatie1Nederland als democratie
Thema 1Nederland als democratie en rechtsstaat 1.1 Inleiding Nederland is een democratie. Wij kiezen bepaalde mensen - de volksvertegenwoordigers - die namens ons regeren. Zij nemen besluiten en besturen
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland
Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting door M. 1255 woorden 6 mei 2015 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Grondwet
Nadere informatieSamenvatting. Gar Yein Ng, 'Quality of Judicial Organisation and Checks and Balances'
In dit proefschrift wordt de mogelijkheid onderzocht om te komen tot een normatieve wijze waarop de kwaliteit van de rechterlijke organisatie kan worden beoordeeld door te beargumenteren dat legitimiteit
Nadere informatieWat is een constitutie?
Wat is een constitutie? 2 Veel landen op de wereld worden op een democratische manier bestuurd. Een democratie staat echter niet op zichzelf. Bij een democratie hoort namelijk een rechtsstaat. Democratie
Nadere informatieGESCHIEDENIS SO3 TV
GESCHIEDENIS SO3 TV 2 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 42 vragen. Bij meerkeuze vragen antwoorden met hoofdletter schrijven. Geef niet meer antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces
Nadere informatieMasterclass Toezicht op en in de financiële sector
Masterclass Toezicht op en in de financiële sector ALGEMEEN KADER STAATSRECHT PROFMR LODEWIJK ROGIER 19 MAART 2019 1 STAATSRECHT 2 RECHTSSTAAT 3 CONCORDANTIEBEGINSEL 4 BESTUURLIJKE HANDHAVING ALGEMEEN
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door een scholier 1027 woorden 10 augustus 2010 5,3 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3. Politiek 3.1. Keuzes
Nadere informatieRancière De haat tegen de democratie
Inleiding Een jonge vrouw houdt heel Frankrijk in spanning met haar verhaal over een verzonnen aanval; pubers weigeren op school hun hoofddoek af te doen; tekorten bij de sociale dienst; teksten van Montesquieu,
Nadere informatieDE PRESIDENT VAN DE REPUBLIEK SURINAME
Wet van... houdende nadere wijzigingen van de Grondwet van de Republiek Suriname (S.B. 1987 No.116, zoals laatstelijk gewijzigd bij S.B.1992 No.38) ONTWERP DE PRESIDENT VAN DE REPUBLIEK SURINAME In overweging
Nadere informatieInterventie Syrië. Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht Oudemanhuispoort 4-6 1012 CN Amsterdam Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 5252833 Interventie Syrië Datum 29 augustus 2013 Opgemaakt
Nadere informatieDe Staten-Generaal en de inzet van de Nederlandse krijgsmacht
TVCR APRIL 2013 boeken 171 Anamarija Kristić De Staten-Generaal en de inzet van de Nederlandse krijgsmacht Een onderzoek naar de parlementaire betrokkenheid bij de besluitvorming over deelname aan internationale
Nadere informatieDe Minister van Veiligheid en Justitie. Postbus 20301 2500 EH Den Haag. Advies wetsvoorstel toevoegen gegevens aan procesdossier minderjarige
POSTADRES Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag BEZOEKADRES Juliana van Stolberglaan 4-10 TEL 070-88 88 500 FAX 070-88 88 501 INTERNET www.cbpweb.nl www.mijnprivacy.nl AAN De Minister van Veiligheid en Justitie
Nadere informatieBij brief van 19 februari 2003 heeft het college een verweerschrift ingediend.
Raad van State, 200300512/1 Datum uitspraak: 29-10-2003 Datum publicatie: 29-10-2003 Rechtsgebied: Bestuursrecht overig Soort procedure: Eerste aanleg - meervoudig Inhoudsindicatie: Bij besluit van 17
Nadere informatieProeftoets E1 vwo 4. 1 Wat is een waarde en wat is een norm? I. Liefde. II. Regels. III. Veiligheid. IV. Plicht.
1 Wat is een waarde en wat is een norm? I. Liefde. II. Regels. III. Veiligheid. IV. Plicht. A. I en II zijn waarden; III en IV zijn normen. B. I en III zijn waarden; II en IV zijn normen. C. I en II zijn
Nadere informatieAAN DE SLAG MET DE RECHTSSTAAT
OKTOBER 2018 AAN DE SLAG MET #3 WAT HEB JE NODIG? PowerPoint Per groepje twee werkbladen met opdrachten van verschillende landen DE WERKVORM IN HET KORT Eerst leg je aan de hand van een PowerPointdia uit
Nadere informatieMediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg
Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg 1 2 wat ga ik behandelen? wat is mediasociologie bij CMDA/IAM? wat gaan we doen en hoe doen we dat? wat is sociologie eigenlijk en hoe zien wij
Nadere informatieVerdrag betreffende de vrijheid tot het oprichten van vakverenigingen en de bescherming van het vakverenigingsrecht, San Francisco,
Verdrag betreffende de vrijheid tot het oprichten van vakverenigingen en de bescherming van het vakverenigingsrecht, San Francisco, 09-07-1948 (vertaling: nl) Verdrag No. 87 betreffende de vrijheid tot
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle
Nadere informatieRechtsbetrekking en rechtsbeginselen in het belastingrecht
Rechtsbetrekking en rechtsbeginselen in het belastingrecht Rechtstheoretische beschouwingen over navordering, toezegging en fiscale vaststellingsovereenkomst J.L.M. Gribnau sanders lnstituut 1998 Gouda
Nadere informatieDe indiener vraagt de Commissie een onderzoek in te stellen naar zijn
Samenvatting aangemelde strafzaken Toegangscommissie Dossiernummer: CEAS 2006/0001 wetenschapper Indiener vraagt de Commissie een onderzoek in te stellen naar een strafzaak, die heeft geleid tot onherroepelijke
Nadere informatieStaatsrecht. Course information. Commencement Period. Lecturer(s) RD Nederlands
Staatsrecht Course information C OURSE RD201 AC ADEMIC YEAR 2017-2018 EC 7.5 LANGUAGES Nederlands PROGRAMME bachelor 2 / Bachelor Rechtsgeleerdheid / Vrijdagmiddagonderwijs C ONT AC T mr. S Philipsen Commencement
Nadere informatieHoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat?
Scheiding der machten De rechters zijn gescheiden www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website*. Naam Leerling:...Klas:...
Nadere informatieReferendum. Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016
Referendum Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016 Bronnen: Van der Steur, De keuze om te kiezen Montesquieu reeks
Nadere informatieINHOUD. Verkort aangehaalde literatuur. Afkortingen EERSTE BOEK INLEIDING De aanvang van de westerse staatsleer 3
Verkort aangehaalde literatuur Afkortingen XV XIX EERSTE BOEK INLEIDING 1 Afdeling I Van staatsleer tot staatstheorie 3 1. De aanvang van de westerse staatsleer 3 2. De onafhankelijke en soevereine staat
Nadere informatieIeder hoofdstuk wordt afgesloten met een aantal vragen om de kennis te toetsen. Het betreft steeds drie multiplechoicevragen en drie open vragen.
1 Inleiding In wetten worden veel zaken geregeld: studiefinanciering, de huur van een studentenkamer, de koop van studieboeken en kleding, maar ook verkeersregels en belastingheffing. Hiermee en met vele
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari 2005 5,9 76 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Democratie bestaat uit 2 basisprincipes: Vrijheid
Nadere informatieBijlage. Antwoorden op de vragen Wetsartikelenregister Jurisprudentieregister
Bijlage Antwoorden op de vragen Wetsartikelenregister Jurisprudentieregister Versie 2016/2017 1 Inleiding recht Antwoorden Hoofdstuk 1 Antwoord 1: B Antwoord 2: B Antwoord 3: wetten (regelgeving), verdragen,
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2005 2006 30 174 Voorstel van wet van de leden Duyvendak, Dubbelboer en Van der Ham houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te
Nadere informatieDE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN
DE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website. Naam Leerling: Klas:. 3.0 a.
Nadere informatieDE OMBUDSMAN: EEN JONG EN HOOG COLLEGE VAN STAAT
Bijdrage Luc Verhey congres Zeg, ken jij de Nationale ombudsman? op 01-04-2016 DE OMBUDSMAN: EEN JONG EN HOOG COLLEGE VAN STAAT 1. Inleiding: het wegebbende zelfvertrouwen Onze Grondwet bestaat ruim 200
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl I
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. POLITIEK 1 B 2 maximumscore 2 Juiste voordelen zijn (één van de volgende): Kiezers hebben directe invloed op het
Nadere informatieGedeputeerde staten, Besluiten vast te stellen de Beleidsregel actieve openbaarheid Zuid-Holland 2017.
Besluit van gedeputeerde staten van Zuid-Holland van 13 december 2016, PZH-2016-573388038 (DOS-2016-0012132) tot vaststelling van de Beleidsregel actieve openbaarheid Zuid-Holland 2017 (Beleidsregel actieve
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieOostenrijk. Staten en kiesstelsels
Staten en kiesstelsels Oostenrijk Oostenrijk is een van de vele landen in Europa waar verkiezingen plaatsvinden volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Toch heeft Oostenrijk weer bepaalde
Nadere informatiePuzzel Historische ontwikkelingen parlementair stelsel
Puzzel Historische ontwikkelingen parlementair stelsel Korte omschrijving Tijdens deze werkvorm spelen leerlingen kwartet, waarbij de kaarten over historische ontwikkelingen en veranderingen van ons parlementaire
Nadere informatieDe indiener vraagt de Commissie een onderzoek in te stellen naar
Samenvatting aangemelde strafzaken Toegangscommissie CEAS 2006/0001 wetenschapper Indiener vraagt de Commissie een onderzoek in te stellen naar een strafzaak, die heeft geleid tot onherroepelijke veroordelingen
Nadere informatieNederland is helemaal geen representatieve democratie
8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve
Nadere informatiewaardigheid participatie gelijke rechten solidariteit individuele vrijheid
individuele vrijheid participatie gelijke rechten solidariteit waardigheid Basisrechten Santé België is een rechtsstaat en een democratie die ieders mensenrechten e De Staat garandeert de naleving van
Nadere informatieAntwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk
Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden door een scholier 927 woorden 22 april 2005 5,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Gechiedenis, par. 1 Vraag 1: Wat voor samenleving
Nadere informatieLeve de democratie? HAVO / VWO
Leve de democratie? HAVO / VWO Korte omschrijving van de werkvorm Leerlingen doen een test: Welke democratie past bij mij? In de test staan vragen over hoe ze zouden willen dat het democratische systeem
Nadere informatieEerste aanleg: ECLI:NL:RBAMS:2015:7924, Meerdere afhandelingswijzen. Algemene wet bestuursrecht 8:4 Gemeentewet Gemeentewet 83 Kieswet
ECLI:NL:RVS:2016:934 Instantie Raad van State Datum uitspraak 06-04-2016 Datum publicatie 06-04-2016 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 201600302/1/A2 Eerste
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Inleiding recht
Samenvatting Maatschappijleer Inleiding recht Samenvatting door M. 714 woorden 27 oktober 2016 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Recht Wat is recht Recht geheel van overheidsregels Komen
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie
Rijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie Instructie onderdeel kennis: Hieronder staan 22 vragen over tijdvak 6 en 7. Probeer de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Omcirkel met
Nadere informatieMEMORANDUM ALGEMENE VOORWAARDEN. 1 Inleiding
MEMORANDUM ALGEMENE VOORWAARDEN 1 Inleiding 1.1 In Nederland wordt in de praktijk door ondernemingen veel gebruik gemaakt van algemene voorwaarden ( AV ). Hoewel het gebruik van AV over het algemeen als
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Samenvatting door een scholier 410 woorden 3 februari 2004 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Aantekeningen Hoofdstuk 2 Politieke
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. MASSAMEDIA 1 maximumscore 2 Juiste antwoorden zijn (twee van de volgende redenen): De opera s (programma s) zijn
Nadere informatieZorgvuldige weging tegenbewijs uitgebleven Stadsdeel Nieuw-West Cition
Rapport Gemeentelijke Ombudsman Zorgvuldige weging tegenbewijs uitgebleven Stadsdeel Nieuw-West Cition 21 september 2011 RA111266 Samenvatting Een man krijgt door Cition een naheffingsaanslag opgelegd.
Nadere informatieDemocratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat
Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat Beschrijving van de activiteit De quiz wordt gespeeld op de wijze van petje op, petje af. In de plaats van petjes krijgen de kinderen
Nadere informatieRaison d'être. Een onderzoek naar de rol van de rechter-commissaris in ons strafproces
Raison d'être Een onderzoek naar de rol van de rechter-commissaris in ons strafproces Een wetenschappelijke proeve op het gebied van de Rechtsgeleerdheid PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor
Nadere informatiePolitiek op het VMBO: Leerlingen activeren
Politiek op het VMBO: Leerlingen activeren 1 Inhoud workshop 11 werkvormen over politiek voor het vmbo. Na afloop krijgt u een reader met daarin de werkvormen. 2 1. Zoekplaat grondrechten Leerdoel: Leerlingen
Nadere informatieRAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO GEMEENTE VOORST LOKALE DEMOCRATIE. 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk
RAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO LOKALE DEMOCRATIE GEMEENTE VOORST 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk Agenda 19.30 uur Opening door burgemeester 19.35 uur Presentatie foto lokale
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1365 woorden 30 mei 2012 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi 1 Democratie Democratie is historisch gezien een
Nadere informatieArtikel 13b, eerste lid Eveneens onder verwijzing naar het voorgaande: of 75 en onderscheidenlijk de Hoge Raad' dient te vervallen.
Excellentie, Met uw brief van 23 april 2008 hebt u ons ter consultatie toegezonden het conceptwetsvoorstel Evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie. Het conceptwetsvoorstel geeft ons aanleiding
Nadere informatieOnderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld
NEDERLANDERS OVER DE VIERDAAGSE Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen Nienke Lammertink en Koen Breedveld Mei 2016 1 Nederlanders over de
Nadere informatie5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem
Nadere informatieDe rijke rommelzolder van Montesquieu: een blijvende inspiratiebron voor staatsrecht en politiek
De rijke rommelzolder van Montesquieu: een blijvende inspiratiebron voor staatsrecht en politiek Toespraak prof.dr. L.F.M. (Luc) Verhey 1 tijdens de openingsbijeenkomst op 9 mei 2007 van het Montesquieu
Nadere informatieRolnummer 4560. Arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 A R R E S T
Rolnummer 4560 Arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 A R R E S T In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 277 Wijziging van de Wet werk en bijstand in verband met de herziening van de definities van gezin en middelen (Wet afschaffing huishoudinkomenstoets)
Nadere informatieAdvies gemeentelijke herindelingen
Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Inleiding Onderwerp Advies gemeentelijke herindelingen In uw brief van 3 december 2009 hebt u de Kiesraad en
Nadere informatie6,6. Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer POLITIEK
Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei 2004 6,6 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer POLITIEK Politiek is de manier waarop voor een land besluiten worden genomen (de meeste besluiten worden
Nadere informatieEdèlhoogachtbare Heer/Vrouwe,
Edèlhoogachtbare Heer/Vrouwe, X Z (belanghebbende), \ beroep in cassatie ingesteld tegen de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 4 juli 2013. Bij brief van 11 oktober 2013 heeft de griffier mij
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 1031 woorden 22 juni 2007 7,7 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer samenvatting 1. Democratie Wetten:
Nadere informatie31 mei 2012 z2012-00245
De Staatssecretaris van Financiën Postbus 20201 2500 EE DEN HAAG 31 mei 2012 26 maart 2012 Adviesaanvraag inzake openbaarheid WOZwaarde Geachte, Bij brief van 22 maart 2012 verzoekt u, mede namens de Minister
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici en bestuurders in hun
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 32 220 Wijziging van de Wet schadeloosstelling leden Tweede Kamer, de Wet vergoedingen leden Eerste Kamer en de Algemene pensioenwet politieke
Nadere informatie