Elektroconvulsietherapie aspecten uit de klinische praktijk
|
|
- Jan Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Elektroconvulsietherapie aspecten uit de klinische praktijk Didier Schrijvers 28/04/2016 PZ Duffel
2 Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Historiek Werkingsmechanisme Technische aspecten (Contra)Indicaties Veiligheid & bijwerkingen ECT in de praktijk
3 Wat is ECT? Zeer effectieve behandelmethode met goede tolerantie Opwekken van convulsies onder verdoving en spierverslapping Veel wetenschappelijke en klinische evidentie Sinds 1938, sinds jaren 80 sterk verminderd Verrijzenis sinds jaren 90 What we have learned about electroconvulsive therapy and its relevance for the practising psychiatrist, Pascal Sienaert, Canadian Journal of Psychiatry, 2011, jan, 56
4 Historiek Camphor induced seizures to treat mania (16eE: Paracelcus; 1764: Auenbrugger; 1798: Weickhardt) Malariatherapie (1918) Insulinecoma (1927) Metrazolshock (1934) Lobotomie (1935) ECT, Cerletti & Bini (1938)
5 Historiek
6 Historiek 1938: ECT zonder anesthesie 1950: gemodificeerd & enkel in ziekenhuis 1960: sterke vermindering psychofarmaca antipsychiatrie: Scientology One flew over the Cuckoo s nest Sinds jaren 90 terug sterke opgang
7 ECT in België Improving Practice in Electroconvulsive Therapy: A Nationwide Survey in Belgium. Sienaert et al., Journal of ECT. 32(1):29-32, FIGURE 1. Number of ECT-sessions performed per year, from 2000 to
8 ECT in PZ Duffel Blinde vlek in provincie Antwerpen na sluiting PAAZ UZA Noodzakelijke behandeling binnen derde lijn GGZ Grote unit ouderenpsychiatrie Verdere specialisatie van PZ Duffel Proces van academisering 8
9 ECT in PZ Duffel ECT team PZ Intensieve samenwerking met AZ Sint- Maarten, campus Rooienberg Team anesthesisten onder coördinatie van dr Goedele Notelé (dr Maurice De Hovre) Team ontwaakzaal operatiekwartier Dagziekenhuis voor opvang ambulante patiënten 9
10 ECT in PZ Duffel Start mei 2012 Periode mei 2012 dec 2015: Totaal aantal sessies: 3527 Ambulant opgenomen verschillende patiënten 10
11 ECT in PZ Duffel alle sessies hosp sessies amb sessies (8m)
12 ECT in PZ Duffel aantal patn hosp patn amb patn amb+hosp patn (8m)
13 Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Historiek Werkingsmechanisme Technische aspecten (Contra)Indicaties Veiligheid & bijwerkingen ECT in de praktijk
14 Werkingsmechanismen Generalized seizure theory Effect ECT ~ elicitation of generalized seizures Greater generalisation~greater brain stem activation Anticonvulsive theory Anticonvulsant properties decreased neural metabolic activity Due to enhanced GABA transmission Treatment in intractable epilepsy Bolwig, 2011, Can j Psychiatry
15 Werkingsmechanismen Neuroendocrine-diencephalic theory Restoring neuroendocrine (HPA-axis) dysfunction associated with melancholic depression Involvement of the hypothalamus? Combined anatomical ictal theory Clinical improvement ~ greater prefrontal slowing EEG activity Also involvement of limbic area and brain stem Seizure activity in LS neurotrophic effect (hippocampus)
16
17 Technische aspecten Sinus wave vs. Pulsstroom: brief pulse Stimulusdrempel Stimuluskenmerken Stroomsterkte (Current, A) Spanning (Voltage, V) Weerstand (Impedance, Ohm) Current=Voltage/Impedance
18
19 Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Historiek Werkingsmechanisme Technische aspecten (Contra)Indicaties Veiligheid & bijwerkingen ECT in de praktijk
20 Klinische indicaties Depressieve stoornis Suïcidaliteit Katatonie Ouderen Manie Schizofrenie Andere
21 Klinische indicaties Depressie Manie Psychose Katatonie Andere 4% 5% 7% 1% 83% 21
22 Depressieve stoornis Melancholie - Uni/bipolair Suïcidaliteit Psychotische depressie Weigering voedsel/vochtinname Vertraging/agitatie/katatonie Ouderen: intolerantie psychofarmaca Medicatieresistentie: goede eerdere respons Ernstige somatische comorbiditeit
23 Depressieve stoornis ECT response rates Algemeen: 75-80% Ouderen: 80-90% Medicatie resistent: 60-70%
24 Depressie bij ouderen
25 Psychotische depressie Depressie met melancholische kenmerken Bijkomende psychotische symptomen Wanen en/of hallucinaties Stemmingscongruente wanen Schuldwaan Zondewaan Armoedewaan Hypochondrische waan Ook stemmingsincongruent
26 Medicatieresistente depressie *Adequate trial doorlopen met SSRI en/of SNRI Één of meerdere TCA s Evt lithiumadditie Quid MAO-inhibitoren? *Belang van Optimale dosis Optimale behandelduur Controle plasmaspiegels Gedocumenteerde behandelrespons Gedocumenteerde ziektegeschiedenis Herevaluatie diagnose cfr As II
27 Comorbiede As II stoornis Depressie bij Cluster A en C: te overwegen Cluster B en vnl. Borderline Pers St: zeer kritisch te benaderen Diagnose verifiëren (behandelaars, questionnaire) Duidelijke symptomen melancholische depressie Emotionele distress geen gevolg van borderline dynamiek en/of uitgelokt dr omgevingsfactoren Suïcidaliteit kaderend binnen borderline dynamiek: geen indicatie Rasmussen, J ECT, 31, 2015
28 Bipolaire stoornis/manie Intolerantie of resistentie lithium/mood stabilisers Risicovol gedrag Noodzaak fixatie/forse sedatie Levensbedreigende symptomen dr uitputting Als combinatie van 2 antimanische middelen niet effectief ECT induced (hypo)mania: zelden
29 Katatonie Als benzo s falen Zeer vaak effect, onafhankelijk van onderliggende conditie Depressie, manie, schizofrenie, somatisch
30 Katatonie
31 Andere Schizofrenie Combinatie met AP Respons 40-57% Neuroleptisch maligne syndroom Delirium Parkinson Therapieresistente epilepsie/status epilepticus
32
33
34 Contra-indicaties
35 Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Historiek Werkingsmechanisme Technische aspecten (Contra)Indicaties Veiligheid & bijwerkingen ECT in de praktijk
36 Veiligheid en bijwerkingen Veilige behandeling met lage morbiditeit en mortaliteit Nutall: geen blijvende of lethale complicatie bij sessies (2279 patiënten) Watts: geen lethale complicaties bij sessies Ostergaard: geen lethaliteit bij sessies Risk-benefit: risico van ECT en anesthesie afwegen tov te verwachten effect Geen verandering/beschadiging hersenen!!
37 Nuttall et al., 2004
38 Veiligheid en bijwerkingen Watts et al., 2011
39 Bijwerkingen Algemene Hoofdpijn, spierpijn, nausea, gebit, allerg reactie Aspiratie, verlengd apnoe, hartritmestoornissen, BD Neurologische Voorbijgaande afasie, apraxie, agnosie, dyskinesieën Non convulsief status epilepticus Psychiatrische Ontremming, postictaal delier, postictale psychose
40 Bijwerkingen Cognitieve problemen Antero & retrograde amnesie (inprenting, verlies v herinneringen) Aandachts- en concentratiestoornissen Kortdurend en voorbijgaand Stimulusdosis, frequentie, elektrodenplaatsing Postictale agitatie-verwardheid-delier (3%)
41 Bijwerkingen Postictale hoofdpijn (10-45%) Nausea & braken (25%) Spierpijn (kauwspieren) (2%) Gebitsbeschadiging (3%) Allergische reactie anesthesie Status epilepticus Anesthesia awareness Verlengd apnoe
42 Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Historiek Werkingsmechanisme Technische aspecten (Contra)Indicaties Veiligheid & bijwerkingen ECT in de praktijk
43 ECT in de praktijk Aanmelding & indicatiestelling Vooronderzoeken Informed consent Elektrodenplaatsing, dosis Anesthesie Medicatie Behandelverloop & schema Nabehandeling
44 Aanmelding Psychiatrisch onderzoek en indicatiestelling Informatieverstrekking aan patiënt en omgeving Vooronderzoeken EKG Tandarts Labo met nierfunctie en elektrolyten Afhankelijk van somatische comorbiditeit verdere onderzoeken Schriftelijke toestemming
45 Informatiebrochure 45
46 Informed consent T O E S T E M M I N G S F O R M U L I E R V O O R E C T Hierbij geef ik de toestemming voor het uitvoeren van een behandeling met ECT (elektroconvulsietherapie). Dokter... heeft mij uitgelegd waarom mij deze behandeling wordt voorgesteld. Ik kreeg voldoende uitleg over de ECT-behandeling, de manier waarop ze wordt uitgevoerd, de te verwachten effecten, mogelijke bijwerkingen en risico s. Ik ben ook ingelicht over de voorzorgen die ik in acht moet nemen voor en na de narcose (verdoving). Ik heb schriftelijke informatie over ECT gekregen, gelezen en begrepen. Op al mijn vragen werd door de behandelende arts een bevredigend antwoord gegeven. Ik heb ook de mogelijkheid gekregen om de voorlichtingsfilm te bekijken. Ik begrijp dat mijn toestemming geldt voor een ECT-kuur die bestaat uit verschillende behandelsessies. Op elk ogenblik tijdens de behandeling kan ik, zonder daarvoor een reden op te geven, mijn toestemming terug intrekken. Ik verleen mijn toestemming tot de geplande ECT-behandelingen volledig uit vrije wil.
47 Elektroden & dosis Elektrodenplaatsing Stimulusdosis Titreren Leeftijdsregel Rekening houdend met mogelijke impact psychofarmaca en/of anesthetica
48 Anesthesie So the anesthesia came in not because we wanted anesthesia for the ECT, it came in because we wanted amnesia for the succinylcholine (Max Fink)
49 Concomittante medicatie Impact op insultdrempel Kwaliteit van insult Status epilepticus Impact op anesthetica Problemen bij ontwaken Cardiovasculaire problemen Verlengd apnoe
50 Concomittante medicatie Benzodiazepines vermijden Lithium laagnormale spiegel Niet tegenaangewezen verlaagt insultdrempel dosistitratie Antiepileptica/stemmingsstabilisatoren Verhogen insultdrempel dosistitratie Individueel te beoordelen Cardiale medicatie (antihypertensiva) doorgeven Venlafaxine best <300mg Best geen theofylline, MAO inhibitoren
51 Behandelverloop
52 Behandelschema Symptoomopvolging: stemming en cognitie Start met 6 sessies, meestal RUL Als geen effect na 6 sessies: Controle kwaliteit insult Verander elektrodeplaatsing naar bilateraal of switch anestheticum Als na 12 sessies geen effect, en reeds bilaterale ECT: switch naar ketamine Verder behandelen tot remissie of plateau in verbetering
53 Nabehandeling Onderhouds ECT Min 2 depressieve episodes in VG of Herval na succesvolle ECT kuur en medicamenteuze behandeling of Voorkeur patiënt Langzaam en op geleide van klinisch beeld afbouwen Combineren met medicatie in onderhoudsdosis
54 Tot slot It is understood, of course, that for the best reults, as in all forms of shock treatments, considerable time must be spent in carrying out psychotherapy. (Jessnr & Ryan, 1941, Shock treatment in psychiatry: a manual)
55 55
Wat is ECT? Elektroconvulsietherapie: is dat nog van deze tijd? MANISCH-DEPRESSIEF? ZO GEK NOG NIET! Gent, 8 oktober 2011 20-10-2011
Elektroconvulsietherapie: is dat nog van deze tijd? MANISCH-DEPRESSIEF? ZO GEK NOG NIET! Gent, 8 oktober 2011 prof dr pascal sienaert upc-kul, campus kortenberg Wat is ECT? 1 E LECTRO C ONVULSIE T HERAPIE
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatie24/09/2018. Psychotische depressie bij ouderen: klinische aspecten. Lodewijk. Suzanne
bij ouderen: klinische aspecten 9 de Vlaams GGZ congres: Allemaal anders Lieve Lemey ouderenpsychiater 18 september 2018 Suzanne 84 j, gehuwd, 5 kinderen blanco psychiatrische VG 2017: borstca: HK en radiotherapie
Nadere informatieinfo voor patiënten en familie Elektroconvulsietherapie
info voor patiënten en familie Elektroconvulsietherapie Elektroconvulsietherapie of ECT ECT is een van de meest werkzame psychiatrische behandelingen. Als zorgvuldig voor ECT gekozen wordt, helpt de behandeling
Nadere informatieAddendum 2. Patiënteninformatie ECT 4 5
Addendum 2 Patiënteninformatie ECT 4 5 4 Deze tekst is een herwerkte versie van het artikel Patiëntenvoorlichting Elektroconvulsietherapie (Sienaert, 2002) dat in het Nederlands tijdschrift Psychopraxis
Nadere informatieInformatiebrochure Elektroconvulsietherapie
P s yc h i at r i s c h Ziekenhui s D u f f e l Informatiebrochure Elektroconvulsietherapie Stationsstraat 22c 2570 Duffel tel : 015 30 40 30 www.pz-duffel.be Inhoud Inhoud Inleiding 3 Wat is elektroconvulsietherapie?
Nadere informatieKatatonie en electroconvulsieve therapie
Katatonie en electroconvulsieve therapie Katatonie In 1583: beschrijving van patient met katatonie In 1874: Duitse psychiater Kahlbaum schrijft een belangrijke verhandeling over katatonie als hem een hersenziekte
Nadere informatieWegwijzer Electroconvulsietherapie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel Wegwijzer Electroconvulsietherapie Stationsstraat 22C 2570 Duffel 015 30 40 30 www.pz-duffel.be Inhoud Inhoud 1 Inleiding 2 Wat is elektroconvulsietherapie? 2 Hoe werkt
Nadere informatieInformatie Elektroconvulsietherapie
Informatie Elektroconvulsietherapie Leuvensesteenweg 517, 3070 Kortenberg, Tel: 02/758.05.11, Fax: 02/759.53.80 www.upckuleuven.be Inleiding Uw arts heeft met u besproken dat uw behandeling mogelijk kan
Nadere informatieInhoud. Inleiding. Inleiding. 2. Voorafgaand aan de behandeling. 3. De behandeling. 3. Indicatie. 5. Mogelijke bijwerkingen en complicaties.
Infobrochure ECT Inhoud Inleiding. 2 Voorafgaand aan de behandeling. 3 De behandeling. 3 Indicatie. 5 Mogelijke bijwerkingen en complicaties. 5 Het einde van de behandeling. 6 Inleiding Elektroconvulsieve
Nadere informatieinfo voor patiënten en familie hoofd, hals en zenuwstelsel Elektroconvulsietherapie
info voor patiënten en familie hoofd, hals en zenuwstelsel Elektroconvulsietherapie Elektroconvulsietherapie of ECT ECT is een van de meest werkzame psychiatrische behandelingen. Als zorgvuldig voor ECT
Nadere informatieDepressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons.
NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING Nederlandstalige samenvatting Depressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons. Inleiding Wereldwijd neemt het aantal mensen met een leeftijd ouder dan
Nadere informatie"Met de stroom mee" Electroconvulsietherapie bij GGNet: werkwijze, resultaten, ontwikkelingen. Fred Bekker, psychiater
"Met de stroom mee" Electroconvulsietherapie bij GGNet: werkwijze, resultaten, ontwikkelingen Fred Bekker, psychiater Globale opzet inleiding introductie: Met de stroom mee. Tegen de stroom in. historie
Nadere informatie40ste week van Verpleegkundigen en Vroedvrouwen Kursaal Oostende 26/03/2014. Promotor: Prof. Dr. G. Lemmens Co-promotor: Dr. D. Van Den Abbeele.
40ste week van Verpleegkundigen en Vroedvrouwen Kursaal Oostende 26/03/2014 voorstelling Masterproef Door VANDEBUERIE Stephanie Promotor: Prof. Dr. G. Lemmens Co-promotor: Dr. D. Van Den Abbeele Schooljaar
Nadere informatieElectroconvulsietherapie (ECT)
Electroconvulsietherapie (ECT) Beste patiënt In samenspraak met uw behandelende arts hebt u beslist de behandeling verder te zetten met electroconvulsietherapie ( ECT ). Het is van groot belang dat u goed
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Elektroconvulsietherapie
Informatie voor patiënten Elektroconvulsietherapie 2 Je arts heeft met jou besproken dat je behandeling mogelijk wordt voortgezet met elektroconvulsietherapie of ECT. Over deze vorm van behandeling bestaan
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Elektroconvulsietherapie
Informatie voor patiënten Elektroconvulsietherapie Je arts heeft met jou besproken dat je behandeling mogelijk wordt voortgezet met elektroconvulsietherapie of ECT. Over deze vorm van behandeling bestaan
Nadere informatieECT verdient beter imago
One flew over the cuckoo s nest is allang achterhaald ECT verdient beter imago Annemiek Dols, psychiater, GGZ ingeest, VUmc Amsterdam Walter van den Broek, psychiater, zorglijn depressieve stoornissen,
Nadere informatieElektroconvulsietherapie (ECT)
Elektroconvulsietherapie (ECT) inhoud 1 Wat is ECT? 02 2 Wanneer wordt overgegaan tot ECT? 02 3 Hoe verloopt de behandelingsprocedure 03 4 Beschrijving van de behandeling 04 5 Wat zijn de mogelijke bijwerkingen?
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieU hee% een indica+e voor ECT, u hee% de pa+ënt of vertegenwoordiger geïnformeerd, u hee% een anesthesie protocol en u hee% een ECT apparaat, hoe nu
Openingsdia U hee% een indica+e voor ECT, u hee% de pa+ënt of vertegenwoordiger geïnformeerd, u hee% een anesthesie protocol en u hee% een ECT apparaat, hoe nu verder? 2 Mijn eerste supervisor zei toen
Nadere informatieAppendix Hoofdstuk 13 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis
3 4 Appendix Hoofdstuk 3 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis Zoals beschreven in hoofdstuk 3.5. Tabel Lithium bij ouderen. N leeftijd (range)
Nadere informatie3.B.1. HC s,vo s en ZO s week 14. Dit uittreksel is te gebruiken bij: GENEESKUNDE, JAAR 3
3.B.1 Dit uittreksel is te gebruiken bij: HC s,vo s en ZO s week 14 GENEESKUNDE, JAAR 3 JoHo Samenvattingen JoHo biedt een compleet pakket samenvattingen aan. In dé studentenwinkels van Nederland vind
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieECT bij ouderen voor- en nadelen. Yamina Madani
ECT bij ouderen voor- en nadelen Yamina Madani inhoudstabel Indicatie ECT bij ouderen Concept frailty Enkele stellingen besluit Indicatie Ect bij ouderen Psychotische depressies Melancholie Katatonie Bipolaire
Nadere informatiePROCEDUREHANDBOEKECT. pascal sienaert - draft versie 2-11/03/2012
PROCEDUREHANDBOEKECT pascal sienaert - draft versie 2-11/03/2012 Procedure Informed Consent ECT Doelstelling De Procedure Informed Consent ECT zorgt voor het, in overeenstemming met de wet patiëntenrechten
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieElektroconvulsietherapie bij ouderen: een oude therapie revisited. Historiek: een oude therapie revisited. Wat is ECT?
Elektroconvulsietherapie bij ouderen: een oude therapie revisited Lieve Lemey ouderenpsychiater AZ St Jan Brugge Oostende av 25/03/17 wat is ECT? historiek werkingsmechanismen procedure indicatie plaats
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Centraal staat in dit proefschrift de efficacy, de doeltreffendheid van unilaterale electroconvulsietherapie (ECT) bij de depressieve stoornis. Het proefschrift is complementair
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieGHB: effecten en risico s intoxicatie en onthoudingssyndroom
GHB: effecten en risico s intoxicatie en onthoudingssyndroom Martijn van Noorden Psychiater Leids Universitair Medisch Centrum GHB-studiedag 2013 Inhoud GHB-effecten GHB-intoxicaties GHB-afhankelijkheid
Nadere informatieElektroconvulsietherapie
Elektroconvulsietherapie (ECT) U krijgt binnenkort elektroconvulsietherapie (ECT). In deze folder leest u wat ECT inhoudt en hoe de behandeling gaat. Deze behandeling werd in 1939 in Nederland voor het
Nadere informatieRichtlijn elektroconvulsietherapie
Richtlijn elektroconvulsietherapie Tweede, herziene versie, 2010 W.W. van den Broek, T.K. Birkenhäger, D. de Boer, J.P. Burggraaf, B. van Gemert, T.H.N. Groenland, K.H. Kho, M.L. Stek, B. Verwey, I.M.
Nadere informatieCasus. Diagnose en behandeling van acute GHB-onthouding in het ziekenhuis. Inhoud. Casus (vervolg) GHB-effecten 30-01-13.
30-01-13 Diagnose en behandeling van acute GHB-onthouding in het ziekenhuis Casus - Mw S, 29 jaar. Presentatie op SEH van het LUMC, uitte zich suïcidaal. Enkele dagen eerder TS met alcohol, GHB en medicatie
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieElektroconvulsietherapie in Nederland: de praktijk in 2015 vergeleken met die in 2008
korte bijdrage Elektroconvulsietherapie in Nederland: de praktijk in 2015 vergeleken met die in 2008 B. VERWEY, J.H.A.M. TUERLINGS, J.A. VAN WAARDE ACHTERGROND De recentste gegevens over de toepassing
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatieDe behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)
Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor patiënten
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor patiënten Uw arts heeft met u de mogelijkheid van elektroconvulsie therapie (ECT) besproken. Ook hebt
Nadere informatieDag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie. Dr. P. Geerts
Dag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie Dr. P. Geerts Voorstelling en disclosure Psychiater AZ Groeninge Afdelingspsychiater STAP (ouderenpsychiatrie) Afdelingspsychiater liaisonpsychiatrie Systeemtherapeut
Nadere informatieElektroconvulsietherapie
Specialist op het gebied van intensief forensische zorg Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Wat is ECT? ECT is een behandeling die wordt toegepast bij een aantal psychiatrische aandoeningen. Het gaat
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInhoud. GHB-effecten. GHB-effecten. GHB-effecten. GHB-effecten 21-3-2013. Intoxicatie en onthouding in het algemeen ziekenhuis.
Inhoud Intoxicatie en onthouding in het algemeen ziekenhuis Dr. Martijn van Noorden Psychiater Leids Universitair Medisch Centrum GHB Monitor 2013 Practice-based richtlijn algemeen ziekenhuis GHB bindt
Nadere informatieBEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie. Prof. dr. Peter N van Harten. PN van Harten
BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie Prof. dr. Peter N van Harten KATATONIE IN BEWEGING Classificatiecriteria DSM-5 Katatonie 1. Stupor Geen psychomotorische activiteit; geen actieve interactie
Nadere informatieMedicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge. Wie ben ik??
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge Wie ben ik?? Specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde
Nadere informatiePostpartum psychiatrie op de moeder-baby unit
Oprichtingssymposium LKPZ 9 september 2010, Corpus, Oegstgeest Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut Afdeling Psychiatrie
Nadere informatieLokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen
Lokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen DEFINITIE Epilepsie is een ziekte van de hersenen waarbij er sprake is van twee nietgeprovoceerde epileptische aanvallen
Nadere informatieEEN NETWERKBENADERING
EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatiein gesprek over: Elektroconvulsietherapie (ECT)
in gesprek over: Elektroconvulsietherapie (ECT) Colofon Auteurs: M. van Verschuer W.W. van den Broek Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein
Nadere informatieDe melancholie voorbij
Werking therapieën bij depressie onduidelijk De melancholie voorbij Sommige depressieve patiënten klauteren uit het dal met behulp van antidepressiva. Anderen hebben juist baat bij rigoureuze elektroshocktherapie
Nadere informatieHet protocol lichttherapie bij bipolaire stoornis
Het protocol lichttherapie bij bipolaire stoornis LOES KAARSGAREN, RAPHAEL SCHULTE, ANJA STEVENS, MARIEKE ELDERING, BENNO HAARMAN, DORIEN POSTMA, RIXT RIEMERSMA, LISETTE ROPS (KENBIS WERKGROEP CHRONOTHERAPIE)
Nadere informatieGHB, van onschuldige partydrug tot gevaarlijke harddrug
GHB, van onschuldige partydrug tot gevaarlijke harddrug Pieter ten Holt, verslavingsarts Brijder Hoofddorp Presentatie 8 oktober 2012 Wat is GHB GHB = Gamma Hydroxy Butyraat Endogene korte keten vetzuur,
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieGedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran Marcus Huibers, Latif Moradveisi, Fritz Renner, Modabber Arasteh & Arnoud Arntz Department of Clinical Psychological
Nadere informatieDepressie bij ouderen. Filip Bouckaert Dienst ouderenpsychiatrie
Depressie bij ouderen Filip Bouckaert Dienst ouderenpsychiatrie Diagnose DSM-IV: Minimaal twee weken vijf of meer van de volgende symptomen aanwezig, waarbij 1 van de eerste twee symptomen in ieder geval
Nadere informatiePsychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
Nadere informatieBijlage 9. Stappenplan bij beoordeling van wilsbekwaamheid
Bijlage 9 Stappenplan bij beoordeling van wilsbekwaamheid Dit Stappenplan biedt een toetsingskader aan hulpverleners die zich een oordeel moeten vormen over de wilsbekwaamheid van een patiënt. Afhankelijk
Nadere informatieDoen bij Depressie. Module 3 Fase 4 - Behandelen. Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen.
Doen bij Depressie Module 3 Fase 4 - Behandelen Module 3 Medicamenteuze behandeling Bijlage 8 Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen Protocol gebaseerd op het Addendum
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatiePAAZ. Elektroconvulsietherapie
PAAZ Elektroconvulsietherapie Uw behandelend arts heeft met u de mogelijkheden van elektroconvulsietherapie (ECT) besproken. In deze brochure vindt u informatie over deze vorm van behandeling. ECT wordt
Nadere informatiePsychogeriatrie of gerontopsychiatrie.
Psychogeriatrie of gerontopsychiatrie. Psychogeriatrie : geneeskunde cognitieve beperkingen Gerontopsychiatrie psychiatrische ziekenhuizen - curatief Bedenkingen Binnen gerontopsychiatrie goede balans
Nadere informatiePsychiatrische symptomen bij Lewy body ziekten. Groot Haags Geriatrie Referaat April 2017 Marielle Hofman, aios geriatrie
Psychiatrische symptomen bij Lewy body ziekten Groot Haags Geriatrie Referaat April 2017 Marielle Hofman, aios geriatrie Inhoudsopgave Casus Diagnostische criteria Pathofysiologie Psychiatrische symptomen
Nadere informatieVoor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen
Voor het eerst een psychose en dan 24-11-2015 Saskia Palmen Wat is een psychose Een psychose is een toestand waarbij door verstoring van de waarneming, het denken of het gedrag het contact met de omringende
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieElektroconvulsietherapie
Elektroconvulsietherapie Uw behandelend arts heeft met u de mogelijkheid van elektroconvulsietherapie (ECT) besproken. In deze brochure vindt u informatie over deze vorm van behandeling. Neem altijd uw
Nadere informatieFarmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieNeurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie
Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het bestuderen van de aard en de mate van veranderingen op meerdere domeinen van het neurocognitief
Nadere informatieElektroconvulsietherapie (ECT)
Psychiatrie Elektroconvulsietherapie (ECT) www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY008 / Elektroconvulsietherapie (ECT) / 17-10-2013 2 Elektroconvulsietherapie
Nadere informatieAcute ingrijpmedicatie. Dr. Maarten Bak, psychiater Benjamin Richartz, afdelingshoofd Mondriaan / Universiteit Maastricht
Acute ingrijpmedicatie Dr. Maarten Bak, psychiater Benjamin Richartz, afdelingshoofd Mondriaan / Universiteit Maastricht Disclosure Maarten Bak Speaker fees received from: Astra Zeneca, Lundbeck Positions
Nadere informatieCluster A Cluster B Cluster C Excentriek(zonderling) Paranoïde
PAK Psychisch functioneren en cognitie 1. Bipolaire stoornissen [Bron: Leerboek Psychiatrie. Hengeveld MW, van Balkom AJLM. 3e geheel herziene druk, de Tijdstroom 2016 - Hfdst 9 Bipolaire-stemmingsstoornissen
Nadere informatiePLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN
PLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN In dit artikel wordt de plaats van antidepressiva in de aanpak van depressie in de eerste lijn bij volwassenen besproken.
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieElektroconvulsietherapie (ect) bij een vijftienjarige patiënte
gevalsbeschrijving Elektroconvulsietherapie (ect) bij een vijftienjarige patiënte k.m.l.g.e.p. felix, w.w. van den broek, c.g. reichart samenvatting Een vijftienjarige patiënte werd acuut opgenomen in
Nadere informatieDe praktijk van elektroconvulsietherapie in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l De praktijk van elektroconvulsietherapie in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Resultaten van een enquêteonderzoek p. s i e n a e r t, f. b o u c
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatieZorgen voor cliënten met gedragsproblemen
Zorgen voor cliënten met gedragsproblemen CineMec Ede 29-5-2015 Dr. Martin Kat (ouderen)psychiater Amsterdam/Alkmaar psykat@hetnet.nl Med. Centrum Alkmaar Afd. Klin. Geriatrie Praktijk Amsterdam Experiment!
Nadere informatieOuderen met schizofrenie
Promoting recovery in older persons with Uit de schizophrenia: schaduw Oudere The case of The New Club, a novel facility offering social contact and activities Paul David Meesters Van Andel Ouderenpsychiatrie
Nadere informatieDiagnostiek en behandeling van cognitieve beperkingen bij bipolaire stoornissen
Diagnostiek en behandeling van cognitieve beperkingen bij bipolaire stoornissen 17-03-2018 landelijke dag VMDB Susan Zyto, MSc Klinisch neuropsycholoog Inhoud Cognitief functioneren: definitie Cognitie
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieBorstchirurgie: tumorectomie
AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Deurne Florent Pauwelslei 1 2100 Deurne T 03 320 50 00 F 03 320 56 00 Borstchirurgie: tumorectomie
Nadere informatieElektroconvulsietherapie
Stand van zaken Elektroconvulsietherapie indicaties, effectiviteit, veiligheid en bijwerkingen Annemiek Dols en Max L. Stek KLINISCHE PRAKTIJK Elektroconvulsietherapie (ECT) is het opwekken van een epileptische
Nadere informatieTraining Psychiatrie en Palliatieve Zorg
Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg Voorwoord Het netwerk palliatieve zorg Eemland is een samenwerkingsverband van zorginstellingen dat sinds 2004 gezamenlijk werkt aan de verbetering van de kwaliteit
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieDepressie behandeling: additie en augmentatie strategieën. Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe
Depressie behandeling: additie en augmentatie strategieën Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geeft presentaties voor: AstraZeneca Eli Lilly
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS
MEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS Bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve stoornis genoemd) wordt gekenmerkt door recidiverende episoden van manie/hypomanie en depressie. Een globale
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieMedicamenteuze behandeling van moeheid bij MS
Medicamenteuze behandeling van moeheid bij MS Jop Mostert Neuroloog Inhoud Hoe deed ik het tot nu toe? Richtlijn Aanpak nazoeken medicamenteuze behandelingen MS Amantadine Modafinil Overige medicijnen
Nadere informatieTineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015
Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Vijf symptomen > 2 weken Ten minste één van de eerste twee Verandering in functioneren Angst kan symptoom zijn van depressie Verschil rouw
Nadere informatieEpileptische aanvallen op de PICU
Epileptische aanvallen op de PICU Astrid van der Heide Neuroloog/kinderneuroloog Inhoud Wat is epilepsie Status epilepticus Video s Take home message Wat is epilepsie? Wat is een epileptische aanval? Plotselinge
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.
TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.
Nadere informatieResPECT een decennium Vlaams- Nederlands onderzoek naar elektroconvulsietherapie
korte bijdrage ResPECT een decennium Vlaams- Nederlands onderzoek naar elektroconvulsietherapie P. SIENAERT, M.L. STEK, H. COMIJS, F.-L. DE WINTER, A. DOLS, P. EIKELENBOOM, L. EMSELL, K.H. KHO, R.M. KOK,
Nadere informatieTrain uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Nadere informatieCognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis
Cognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis Marieke J. van der Werf-Eldering, psychiater Overige werkgroepleden: Nienke Jabben, Baer Arts en Siegried Schouws Overzichtsartikel Cognitieve
Nadere informatiebij welk gedrag denken aan epilepsie?
bij welk gedrag denken aan epilepsie? Scenario Jongen bekend met aandacht, leer, taal, gedrag en interactie problematiek van jongs af aan. Loopt vast -> heranalyse -> afwezigheden, staren Epilepsie? Scenario
Nadere informatie