Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2014

Transcriptie

1 Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2014 Nr: RP-TIN-18 Versie: 1.0 Vrijgegeven door: Ed Steenbergen Vrijgegeven op:

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Transport van afvalwater Hoeveelheden Voldoen aan afnameverplichting Elektraverbruik Projecten en aanpassingen Transportstelsel Geldermalsen Rioolgemaal Hagestein Transportstelsel rwzi Sleeuwijk Transportstelsel rwzi Schelluinen Voldoen aan de afnameverplichting Procesautomatisering ~ ipa Zuiveren van afvalwater Algemeen Functioneren rwzi s Belastingsgraad rwzi s Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV Zuiveringsprestatie Lozingseisen Restvervuiling Zware metalen Energieverbruik rwzi s Elektriciteitsverbruik Energieproductie Bijzonderheden per zuivering Rwzi Alblasserdam Rwzi Arnhem Rwzi Bergharen Rwzi Culemborg Rwzi Dodewaard Rwzi Gorinchem Rwzi Groesbeek Rwzi Leerdam Rwzi Nijmegen Rwzi Tiel Rwzi Wijk en Aalburg Rwzi Valburg Rwzi Zetten Zuivering overstijgende projecten Centrale regiekamer Van watervergunning naar algemene regels Procesautomatisering ~ ipa Procesautomatisering ~ NTA Meer Jaren Afspraak energie Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena Centralisatie rwzi s regio Noord Energie- en Grondstoffenfabriek CE Markering / Machine richtlijn Borgen Veiligheid in projecten Atex Real Energy...18 i

4 4 Verwerking van slib Algemeen Compostering Slibverbranding Onderzoek en projecten Optimalisatie slibontwatering Slibontwatering Schelluinen Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB Energieterugwinning SNB Bijlagen I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen III: Voldoen aan afnameverplichting IV: Belastingsgraad rwzi s V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen VIII: Restvervuiling IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent (berekend) XII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s XIII: Zware metalen in het zuiveringsslib en de bemestingswaarde van het slib XIV: Slibproduktie, natslibafvoer en slibverwerking Standaardoverzichten rwzi s ii

5 1 Inleiding In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de werking van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's) in beheer zijnde bij Waterschap Rivierenland in In bijlage I is het beheersgebied weergegeven. De zuiveringstechnische resultaten zijn ontleend aan de bemonsteringen en analyses van afvalwater en slib in de verschillende stadia van het zuiveringsproces en aan de op de installaties verzamelde gegevens met betrekking tot de bedrijfsvoering. Alle rwzi's worden volgens een in een bemonsteringsprogramma jaarlijks vastgelegde frequentie bemonsterd door Aquon. De bemonsteringsfrequentie is afhankelijk van de grootte van de installatie en voldoet aan de Waterwet. Naast de bemonstering van het influent en effluent zijn eveneens diverse tussenstromen in het zuiveringsproces bemonsterd en geanalyseerd. Aan de hand van deze bemonsteringsresultaten zijn de belastingen, rendementen en overige kengetallen berekend. Deze gegevens worden tevens gebruikt voor de bijsturing van het zuiveringsproces voor de langere termijn. Voor de korte termijn sturing maakt de beheerder veelal gebruik van online metingen. Hiernaast neemt hij van de rioolwaterzuiveringsinstallatie ook nog monsters van onder andere influent, effluent, beluchtingscircuit, ingedikt slib en ontwaterd slib. Van deze monsters worden ter plaatse enkele eenvoudige analyses uitgevoerd. De resultaten hiervan worden met de diverse productiegegevens (kwantiteiten) gerapporteerd middels Z-info. Deze kwantiteitsgegevens zijn gehanteerd voor de berekening van de jaarcijfers. De afgezette slibhoeveelheden en de bestemming van het slib zijn vastgesteld met behulp van de logistieke gegevens. Behalve de routinematige bemonsteringen en analyses heeft bij de uitgevoerde onderzoeken ook projectmatige bemonstering en analysering plaatsgevonden. Deze gegevens zijn verwerkt bij de rapportage van de uitgevoerde onderzoeken. Doel Dit jaaroverzicht dient als naslagwerk voor in- en extern gebruik over de werking van de diverse rwzi s in Leeswijzer De bedrijfsresultaten zijn voor de belangrijkste parameters samengevat in totaaloverzichten voor alle rwzi's. Met de weergegeven overzichten is een vergelijking te zien tussen de rwzi's onderling en hoe de resultaten zich verhouden t.o.v. voorgaande jaren. Ook is er een overzicht van de lopende nieuwbouw projecten en wordt er ingegaan op de in het verslagjaar uitgevoerde onderzoeken. Verder worden de gevonden resultaten van de belangrijkste aspecten nader besproken. Tevens worden de bijzonderheden per zuivering vermeld, zoals opgetreden overschrijdingen van lozingseisen. De indeling van het jaarverslag sluit aan op de productenstructuur van de Unie van Waterschappen: - transporteren van afvalwater, - zuiveren van afvalwater, - verwerking van zuiveringsslib, Naast de totaaloverzichten is in de bijlagen van elke rwzi een standaardoverzicht opgenomen. Hierin zijn gegevens opgenomen over capaciteit, belasting, kwaliteit, kwantiteit en kengetallen. 1

6 2

7 2 Transport van afvalwater 2.1 Hoeveelheden Waterschap Rivierenland beheerde in rioolgemalen en 37 rioolwaterzuiveringen (rwzi s). De hoeveelheid getransporteerd afvalwater was in 2014 met 108 miljoen m 3, circa 4,5% lager dan een jaar eerder. De gemiddelde neerslag was in De Bilt in mm, tegen 741 mm een jaar eerder was een droog jaar. Een mogelijke verklaring voor de afname van het totale hoeveelheid getransporteerd afvalwater is het steeds meer afkoppelen van verhard oppervlak. De aangevoerde vuillast was in 2014 circa 3% hoger dan in 2013 en bedroeg gemiddeld i.e. (voor de vuillast wordt per inwonerequivalent (i.e.) het zuurstof verbruik op 150 gram TZV gesteld). De totale ontwerpbelasting van de rwzi s was in i.e.. In figuur 1 is de ontwerpbelasting, influentbelasting en de aangevoerde hoeveelheid afvalwater weergegeven. In bijlage II is de verpompte hoeveelheid afvalwater per rioolgemaal weergegeven. figuur 1: Ontwerpbelasting, influentbelasting en aangevoerde hoeveelheid afvalwater van alle rwzi s 2.2 Voldoen aan afnameverplichting Het voldoen aan afnameverplichting wordt op dezelfde manier berekend als in de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer. In 2014 voldeden de toevoergemalen van 17 zuiveringskringen volledig aan de afname verplichting. Overall gezien werd voor 98,2 % aan de afnameverplichting voldaan. figuur 2: Voldoen aan afnameverplichting 3

8 In figuur 2 is het verloop van de afnameverplichting voor de jaren 2012 t/m 2014 weergegeven. Jaarlijks vindt een toets van de capaciteiten ten opzichten de afnameverplichting plaats, hiervoor worden de meest recente gegevens gebruikt. In 2014 was de mate van voldoen aan de afnameverplichting gelijk aan een jaar eerder. Aan de hand van deze toets worden aanpassingen aan gemalen afgewogen en ingepland. In bijlage III is per stelsel aangegeven in welke mate deze voldoet aan de afnameverplichting. De gemalen Eck en Wiel en Opijnen springen er negatief uit, omdat deze voor 75% of minder aan de afname verplichting voldoet. Het gemaal Eck en Wiel wordt meegenomen in het project Voldoen aan de afnameverplichting (zie ook hoofdstuk 2.4.5). Het gemaal Opijnen wordt in 2015 van nieuwe pompen voorzien. 2.3 Elektraverbruik In bijlage II is het elektraverbruik en het specifiek elektraverbruik van de diverse gemalen weergegeven. Het gemiddelde specifiek elektraverbruik van de gemalen in 2014 bedroeg 76 Wh/m 3. Dit is een daling van 5% ten opzichte van een jaar eerder. De beheerders beoordelen in het kader van energiebesparingsmogelijkheden de individuele gemalen op dit kental. Hierbij is het verloop in de tijd belangrijk. 2.4 Projecten en aanpassingen Transportstelsel Geldermalsen Binnen het project Transportstelsel Geldermalsen, worden een aantal rioolgemalen en persleidingen aangepast: Om het rioolstelsel van Geldermalsen te ontlasten en de overstortfrequentie vanuit het rioolstelsel op de Linge terug te dringen, wordt de persleiding van de rioolgemalen Deil en Meteren volledig vervangen en doorgetrokken naar de rwzi Geldermalsen. De persleiding van Enspijk wordt verlengd tot aan rioolgemaal Deil. De schakelkasten en de elektrotechnische installatie van rioolgemaal Tricht worden vervangen. De rioolgemalen Enspijk en Deil zijn sterk verouderd, en worden vervangen. Het rioolgemaal Meteren wordt ingrijpend gerenoveerd om het gemaal technisch weer goed en veilig te kunnen laten functioneren. Dit project is in 2014 afgerond Rioolgemaal Hagestein De huidige afvoercapaciteit van het rioolgemaal Hagestein (zuiveringskring rwzi Vianen) voldoet niet meer aan de afnameverplichting. Om toch de afvoercapaciteit te halen worden de pompen zwaarder belast. Hierdoor hebben de pompen meer onderhoud nodig en de kans op falen neemt daardoor toe. Om te kunnen voldoen aan de afvoercapaciteit wordt het huidige rioolgemaal Hagestein vervangen. De capaciteit van de pompen en de berging wordt vergroot om aan de afnamenverplichting te kunnen voldoen. In 2014 is een start gemaakt van de bouwwerkzaamheden. De planning is dat nieuwe gemaal in 2015 wordt opgeleverd Transportstelsel rwzi Sleeuwijk In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2013 is ten behoeve van dit project in samenwerking met de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem een OAS afgerond. Hierbij zijn geen grote optimalisatiemogelijkheden onderkend. De realisatie van het transportstelsel is in 3 deelprojecten onderverdeeld. Voor 2 deelprojecten is aangesloten bij reconstructiewerkzaamheden aan de N283, welke door de provincie Noord-Brabant worden uitgevoerd. Het eerste deelproject is reeds in 2012 gerealiseerd. Het tweede deelproject is in 2013 voorbereid en zal in 2015 worden gerealiseerd. Ook voor het derde deelproject zijn in 2013 voorbereidingen getroffen. Hierbij heeft 2014 in het teken gestaan van het vestigen van zakelijke rechten, dit loopt door in De realisatie van het derde deelproject is gepland in 2016/ Transportstelsel rwzi Schelluinen Dit project bestaat uit twee deelprojecten. Het eerste omvat het aanpassen van alle gemalen in het transportstelsel zodat deze voor de toekomst weer voldoen, dit deel is reeds in 2008 afgerond. Het tweede deel bestaat uit de aanleg van een transportstelsel naar de rwzi Schelluinen en het amoveren van de rwzi s Leerbroek en Meerkerk. In 2013 zijn de rwzi s Leerbroek en Meerkerk aangesloten. Vanwege de voortgang is op de rwzi Meerkerk een tijdelijke pompinstallatie geplaatst, welke in 2014 is vervangen door een definitieve opstelling. In 2014 is dit project afgerond. 4

9 2.4.5 Voldoen aan de afnameverplichting In hoofdstuk 2.2 is de mate van voldoen aan de afnameverplichting reeds beschreven. Om dit percentage verder te verhogen is het project voldoen aan de afnameverplichting opgestart. Vanuit dit project worden jaarlijks een aantal gemalen (met de grootste afwijking) aangepast. Eind 2014 is een start gemaakt met de voorbereidingen voor de rioolgemalen Brakel en Eck en Wiel. Aangezien het gemaal Poederooijen op dezelfde persleiding zit als het rioolgemaal Brakel, wordt ook dit gemaal aangepast Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. In 2014 zijn in kader van het ipa project 22 rioolgemalen omgebouwd. In 2015 zal dit project worden afgerond. 5

10 6

11 3 Zuiveren van afvalwater 3.1 Algemeen In 2014 had Waterschap Rivierenland 37 rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi s) in beheer. De gezamenlijke zuiveringscapaciteit bedroeg i.e. à 150 g TZV (zie ook figuur 1). In bijlage I is het beheersgebied grafisch weergegeven. In tabel 1 is een overzicht van de rwzi s weergegeven. tabel 1: Overzicht rwzi s Waterschap Rivierenland RWZI type Bouw Ontwerp Ontwerp Hydr. Ontvangend opp. water jaar capaciteit ie à 54 g BZV capaciteit ie à 150 g TZV capaciteit (m3.uur) Aalst Oxidatie sloot Waal Alblasserdam Schreiber De Noord Arnhem Bio P + voordenit 2001 * Hoofdwatergang Asperen Oxidatie sloot Linge Beesd Oxidatie sloot Linge Bergharen Concent Nieuwe Wetering Culemborg Carrousel 1997 * Lek Dodewaard Schreiber Linge Dreumel Oxidatie sloot Alphense Uitvliet Druten Schreiber + carrousel 1997 * Waal Dussen Oxidatie sloot Watergang Eck en Wiel Oxidatie sloot Neder-Rijn Eethen Oxidatie sloot Watergang Geldermalsen UCT Linge Gendt Carrousel Waal Gorinchem Carrousel Linge Groesbeek Actief slib Leigraaf Groot-Ammers Carrousel Lek Haaften Oxidatie sloot Waal Hardinxveld-Giessendam Schreiber Beneden Merwede Leerdam Carrousel Linge Lienden Oxidatie sloot Neder-Rijn Maasbommel Oxidatie sloot Bermsloot Millingen aan de Rijn Oxidatie sloot Boven-Rijn Nieuw-Lekkerland Schreiber + actiefslib 1996 * De Lek Nijmegen Pho Redox 2003 * Waal Overasselt Concent Maas Papendrecht Carrousel Beneden Merwede Schelluinen Carrousel 2007 * Boven Merwede Sleeuwijk Rotoflow Robijnswiel Sliedrecht Schreiber Beneden Merwede Tiel Actief-slib 2005 * Amsterdam-Rijnkanaal Valburg Oxidatie sloot Bermsloot Vianen Carrousel De Lek Wijk en Aalburg Oxidatie sloot Watergang Zaltbommel Carrousel Waal Zetten Oxidatie sloot Linge Totaal * Betreft bouwjaar laatste grote uitbreiding. 7

12 3.2 Functioneren rwzi s Belastingsgraad rwzi s Bij een gemiddelde belasting van i.e. à 150 gram TZV (zie ook hoofdstuk 2.1), bedroeg de gemiddelde belastingsgraad in 2014 van de rwzi s 83%. Deze is hiermee licht gestegen (2 procentpunten). In bijlage IV is de belastingsgraad van de rwzi s in de afgelopen 3 jaar weergegeven. Van de 37 zuiveringen waren in rwzi s vol belast (95%-105% belast) en 5 rwzi s tonen een lichte overbelasting, namelijk Aalst, Geldermalsen, Leerdam, Lienden en Zaltbommel. Bij de bouw van de rwzi Zaltbommel is destijds in het ontwerp, in verband met stilstand tijden van de beluchting t.b.v. verdergaande denitrificatie, een grotere beluchtingscapaciteit gebouwd dan strikt benodigd was, hierdoor kan deze zuivering deze overbelasting goed verwerken. In 2013 is de beluchting van de rwzi Leerdam vervangen, hierbij is extra capaciteit geplaatst zodat de structurele overbelasting kan worden opgevangen. Tevens loopt er in samenwerking met de gemeente Leerdam een onderzoek naar de herkomst van de overbelasting. De gemeten overbelasting op de rwzi Geldermalsen is veroorzaakt door het samenvallen van een aantal meetdagen met extreem hoge aanvoer door neerslag. De rwzi s Aalst en Lienden kunnen de lichte overbelasting vooralsnog goed opvangen. Voor de toekomst zijn echter wel maatregelen voorzien. In 2012 is middels een centralisatiestudie besloten om de rwzi Aalst aan te sluiten op de rwzi Zaltbommel. In 2013 is een toekomstvisie voor de rwzi s Dodewaard, Eck en Wiel, Lienden, Tiel, Valburg en Zetten opgesteld. De hiervoor benodigde investeringen zijn opgenomen in het meer jaren investeringsprogramma. Op de rwzi Dodewaard is in 2014 in tegenstelling tot een jaar geen overbelasting meer gemeten, overigens geeft dit door de jaren heen een wisselend beeld Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV Fosfaatverwijdering In 2015 was het fosfaataanbod 1,5 g per i.e. (à 150 g TZV). Figuur 3 geef het fosfaataanbod vanaf 2012 weer. Het fosfaataanbod is de laatste jaren vrij stabiel. Alleen in 2013 is een incidentele verhoging te zien. figuur 3: Fosfaataanbod Qua zuiveringsresultaat was de doelstelling voor 2014, conform de Waterwet, een totaal verwijderingsrendement voor fosfaat van 75% voor het gehele beheersgebied te bereiken. Om deze doelstelling te bereiken zijn de zuiveringen Arnhem-Zuid, Druten, Geldermalsen, Groesbeek, Papendrecht, Schelluinen, Tiel, Vianen en Zaltbommel voor biologische defosfatering ontworpen. Op de zuiveringen Arnhem, Bergharen, Groesbeek, Nijmegen, Overasselt, Schelluinen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg is aanvullend chemisch gedefosfateerd om aan de individuele lozingseisen voor fosfaat te kunnen voldoen. In eerdere jaren werd op de rwzi Nijmegen de chemische defosfatering gestuurd om 75% fosfaatverwijdering in het gehele beheersgebied te kunnen halen. Vanaf 2014 heeft de rwzi Nijmegen vanwege de Waterwet individuele lozingseisen. Dit heeft als gevolg dat op de rwzi Nijmegen meer fosfaat wordt verwijderd dan voorheen, met een hoger gebiedsrendement tot gevolg. In 2014 is in het beheersgebied 79,1% van het aangeboden fosfaat uit het afvalwater verwijderd, tegen 76,7% een jaar eerder. Hiermee is evenals in voorgaande jaren aan de gestelde eis voldaan. In figuur 4 is het verloop van de fosfaatverwijdering over de jaren 2012 tot en met 2014 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de fosfaatverwijdering per rwzi in

13 Stikstofverwijdering Ook voor de stikstofverwijdering was de doelstelling in 2014, conform de Waterwet, een verwijderingsrendement van 75% voor het gehele beheersgebied. Het uiteindelijke verwijderingsrendement voor stikstof kwam in 2014 uit op 83,6%. Bij de stikstofverwijdering worden de installaties op een maximale denitrificatie gestuurd om een zo laag mogelijk energieverbruik te verkrijgen. Dit heeft er in geresulteerd dat het beoogde doel van 75% verwijdering ruimschoots is gehaald. In figuur 4 is het verloop van de stikstofverwijdering over de jaren 2012 tot en met 2014 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de stikstofverwijdering per rwzi in Chemisch zuurstof verbruik (CZV) Op de rwzi s wordt niet specifiek gestuurd op de verwijdering van CZV. Door de benodigde lage slibbelasting voor stikstofverwijdering wordt CZV reeds voor ruim 90% verwijderd. In 2014 was het verwijderingsrendement voor CZV circa 94%. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van CZV over de jaren 2012 tot en met 2014 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Totale zuurstof verbruik (TZV) Deze parameter heeft een directe relatie met de stikstof en CZV verwijdering. Hierdoor is een lagere verwijdering van TZV te zien bij zuiveringen waar de stikstofverwijdering minder is. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van TZV over de jaren 2012 tot en met 2014 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Deze blijft over de jaren vrij constant. In bijlage V is een overzicht gegeven van de verwijdering van TZV per rwzi in figuur 4: Verloop van fosfaat, stikstof, CZV en TZV verwijdering Zuiveringsprestatie Het begrip zuiveringsprestatie laat in één oogopslag het presteren van de rwzi s zien. De zuiveringsprestatie wordt als volgt berekend: (%CZV+%Ntotaal+%Ptotaal)/3. In 2014 was de zuiveringsprestatie circa 86%, en was hiermee hoger dan een jaar eerder. Deze stijging is met name veroorzaakt door de hogere fosfaatverwijdering. In figuur 5 is de zuiveringsprestatie over de jaren 2012 tot en met 2014 weergegeven. 9

14 figuur 5: Verloop van zuiveringsprestatie Lozingseisen In bijlage VI is een overzicht van de gemiddelde effluentkwaliteit over het jaar 2014 weergegeven. Op basis van de daar gepresenteerde jaargemiddelde concentraties kan worden gesteld dat de rwzi s goed hebben gefunctioneerd. Toetsing aan de gestelde normen, conform het Activiteitenbesluit en de Activiteitenregeling, toont aan dat in totaal bij 3 rwzi s één of meerdere overschrijdingen van de lozingseis hebben plaatsgevonden (zie ook tabel 2). Dit is een enorme verbetering ten opzichte van eerdere jaren. Dit is voornamelijk veroorzaakt doordat de geldende lozingseisen in lijn zijn gebracht met de Waterwet. In hoofdstuk 3.4 worden de overschrijdingen per zuivering nader toegelicht. In bijlage VII is per rwzi een overzicht gegeven van de gestelde normen. tabel 2: RWZI Arnhem Bergharen Valburg Overzicht rwzi s met normoverschrijding Parameters waarbij lozingseis is overschreden Droog BZV CZV Nkj Ntot Ptot rest X X X Bezin king Cl Temp ph SO Restvervuiling Het effluent van 20 rwzi s in beheer van Waterschap Rivierenland wordt op oppervlakte water geloosd dat in beheer is bij Rijkswaterstaat. Het betreft de rwzi s Aalst, Alblasserdam Culemborg, Druten, Eck en Wiel, Gendt, Groot-Ammers, Haaften, Hardinxveld-Giessendam, Lienden, Millingen aan de Rijn, Nieuw-Lekkerland, Nijmegen, Overasselt, Papendrecht, Schelluinen, Sliedrecht, Tiel, Vianen en Zaltbommel. Voor deze lozingen dient verontreinigingsheffing te worden betaald. Deze heffing is afhankelijk van de restvervuiling aanwezig in het effluent, welke is opgebouwd uit zuurstofbindende stoffen en zware metalen. De zware metalen zijn verder onderverdeeld in 2 groepen. De grijze lijst stoffen waar zink, koper, nikkel, chroom en lood toe behoren en de zwarte lijst stoffen met arseen, cadmium en kwik. In figuur 6 is de restvervuiling over de jaren 2012 tot en met 2014 weergegeven. In 2013 bedroeg de restvervuiling in totaal (waarvan v.e. aan zuurstofbindende stoffen). Hiermee is de restvervuiling wederom verder gedaald. Deze daling wordt enerzijds veroorzaakt doordat het aandeel in zuurstofbindende stoffen wordt bepaald middels een coëfficiënt, een lagere hoeveelheid afvalwater zorgt dan automatisch voor een lagere restvervuiling. Anderzijds worden vanaf 1 juli 2014 de zware metalen niet meer meegenomen in de bepaling van de restvervuiling, hier staat een tariefsverhoging tegenover. In bijlage VIII is een overzicht gegeven van de restvervuiling per zuivering. 10

15 figuur 6: Restvervuiling lozing op Rijkswater en de bijbehorende rijksheffing Zware metalen Tot 2014 werd het zuiveringsslib en het effluent afhankelijk van de grootte van de rwzi 4 tot 12 maal per jaar onderzocht op het gehalte aan zware metalen. In 2014 is naast het zware metalen gehalte in het zuiveringsslib, alleen het effluent van rwzi s die lozen op rijkswater onderzocht op zware metalen. Vanaf 2015 zal alleen nog het zware metalen gehalte in het zuiveringsslib worden bepaald. De reden voor deze beperking is dat er dan geen verplichting meer is tot het bepalen van zware metalen in het effluent. Aangezien in de zuivering geen afbraak plaats vindt van zware metalen en het opname percentage van zware metalen door de jaren in vrij stabiel is, kan met behulp van het gehalte in het slib indicatief het aanbod aan zware metalen worden berekend. In bijlage IX is per element per rwzi het totale aanbod per jaar weergegeven. In figuur 7 wordt het aanbod van zware metalen, het specifieke aanbod per i.e. en de totaal vracht aan zware metalen in het effluent weergegeven. figuur 7: Zware metalen aanbod en lozing op oppervlakte water In 2014 is middels het influent circa kg zware metalen op de zuiveringen aangeboden. Hiermee is het aanbod aan zware metalen ongeveer 9% lager dan in Deze verlaging kan enerzijds verklaard worden door de nieuwe berekeningswijze, anderzijds blijkt de hoeveelheid zware metalen in het slib ook met 7,5% te zijn afgenomen. Een andere mogelijke verklaring is dat in het verleden de bepaling van zware metalen in het effluent beïnvloed is door slibuitspoelingen en dat de opgestelde massabalans hierdoor verstoord is. Het lijkt er in ieder geval op dat het aanbod echt is afgenomen. Het gewogen gemiddelde van het aanbod per i.e. is gedaald van 73 11

16 naar 65 mg/i.e./dag. In bijlage X is het zware metalen aanbod per element per i.e. weergegeven. Over het algemeen is te stellen dat het aanbod aan koper door de jaren heen afneemt, terwijl een toename te zien is in chroom. In 2014 werd met het effluent circa kg zware metalen op het oppervlakte water geloosd. Dit is duidelijk minder dan een jaar eerder. In bijlage XI wordt de gemiddelde concentraties aan zware metalen in het effluent per rwzi gegeven. Dit zijn voor de binnenwater lozers berekende waarden. Aan het effluent zijn geen eisen gesteld voor wat betreft het gehalte aan zware metalen. Het overige aandeel van zware metalen is in het slib opgenomen en afgevoerd. 3.3 Energieverbruik rwzi s Elektriciteitsverbruik In figuur 7 is het elektriciteitsverbruik van alle zuiveringen weergegeven. Het totale verbruik van alle rwzi s in 2014 was MWh. Het energieverbruik lag hiermee circa 2,5% lager dan een jaar eerder. Voor de hoeveelheid elektra die nodig was voor de beluchting is in 2013 een hoeveelheid geregistreerd van MWh, dit is circa 1% minder dan een jaar eerder. Het specifiek energieverbruik totaal en beluchting is door de toename van de vuillast zelfs nog iets meer gedaald. De daling van energieverbruik wordt grotendeels veroorzaakt door de uitgevoerde besparingsmaatregelen in kader van het EEP. In bijlage XII is voor de rwzi s het specifiek elektriciteitsverbruik over de jaren 2013 en 2014 weergegeven. Opmerkelijk is dat de rwzi s Arnhem, Dussen, Geldermalsen, Leerdam, Nijmegen, Sleeuwijk en Sliedrecht een relatief gunstig specifiek verbruik beluchting hebben ( Wh/kg TZV verwijderd). Het energieverbruik van de beluchting op de rwzi Dussen betreft een schatting. Wellicht is dit verbruik te laag ingeschat. De overige zuiveringen zijn voorzien van bellenbeluchting welke over het algemeen een gunstig energetisch beeld geeft. Dit is vooral goed te zien bij de grotere rwzi s. Voor de ultra laag belaste oxidatiesloten en carrousels ligt het verbruik voor de beluchting tussen de 400 en 600 Wh/kg TZV verwijderd. De rwzi s Gendt, Maasbommel, Millingen aan de Rijn en Papendrecht hebben een relatief hoog specifiek verbruik overig. Bij de rwzi Maasbommel wordt dit veroorzaakt door de nazuivering met behulp van zandfiltratie. Bij de rwzi Papendrecht verklaart het feit dat dit een volledig afgedekte zuivering met een opvoergemaal is, het relatief hoge specifiek verbruik overig. Het relatief hoge specifiek verbruik bij de rwzi s Gendt en Millingen aan de Rijn lijkt te worden veroorzaakt door verdergaande nitrificatie, maar een echt eenduidige verklaring is er niet voor te geven. Hier lijken nog mogelijkheden te liggen voor efficiency verbetering. figuur 8: Elektriciteitsverbruik totaal, beluchting en specifiek 12

17 3.3.2 Energieproductie Op de rwzi s Arnhem, Nijmegen en Tiel wordt het slib vergist. Het met de gistingen geproduceerde biogas wordt gebruikt voor de opwekking van elektriciteit. In figuur 9 wordt de productie van gistingsgas en elektriciteit in de jaren 2012 tot en met 2014 weergegeven. De productie van gistingsgas was in 2014 lager dan een jaar eerder. Dit is veroorzaakt door een lagere productie op de rwzi s Arnhem en Tiel door onderhoudswerkzaamheden aan de gistingen. Ondanks deze daling was de opwekking van elektriciteit in 2014 nagenoeg gelijk aan die van een jaar eerder. Dit is dankzij een efficiëntere omzetting op de rwzi Nijmegen. In totaal is MWh aan elektriciteit opgewekt, dit is ruim 26% van de eigen behoefte van de zuiveringen. Bij de rwzi Nijmegen is een verhoging van de elektriciteitsopwekking gerealiseerd van bijna 10%. Op de rwzi s Arnhem en Tiel lag, door de onderhoudswerkzaamheden, de productie respectievelijk 30% en 12% lager dan een jaar eerder. Over geheel 2014 was de rwzi Nijmegen energie-producerend. De energiedekking was 104%. Het surplus en het overschot op tijden dat er meer elektriciteit werd geproduceerd, is terug geleverd aan het energienetwerk, totaal betrof dit in MWh. figuur 9: Productie van gistingsgas/elektriciteit en aandeel eigen behoefte Voor de komende jaren is het van belang om de energieopwekking nog verder te vergroten. Om dit te realiseren worden op de rwzi s Arnhem en Tiel stapsgewijs procesoptimalisaties doorgevoerd. Bovendien zal de bedrijfsvoering verder geoptimaliseerd worden. Hiermee wordt beoogd het aantal procesverstoringen te reduceren. Ook op de rwzi Nijmegen zullen maatregelen getroffen worden, zodat deze zuivering nog meer energie gaat produceren. Tevens wordt er naar gestreefd zoveel mogelijk slib te vergisten. 3.4 Bijzonderheden per zuivering In de volgende paragrafen worden per zuivering de meest noemenswaardige gebeurtenissen opgesomd. De zuiveringen waarvoor geen bijzonderheden zijn te melden komen niet voor in deze lijst Rwzi Alblasserdam In 2010 is besloten om de rwzi Nieuw-Lekkerland op te heffen en het rioolstelsel aan te sluiten op de rwzi Alblasserdam. Hiervoor dient de rwzi Alblasserdam te worden uitgebreid. In 2011 is een systeemkeuzestudie uitgevoerd. In 2012 is de persleidingtracé-studie afgerond. In 2013 is de uitbreiding van de rwzi Alblasserdam middels een Best Value Procurement (BVP; prestatie inkoop) op de markt gezet. In 2014 heeft een verdere uitwerking van het ontwerp plaatsgevonden. Als zuiveringsconcept wordt ICEAS toegepast. Dit is een continue SBR-reactor, welke in Nederland in de communale afvalwaterwereld nog niet eerder is toegepast. In 2014 zijn de bouwwerkzaamheden aangevangen. De planning is dat de uitbreiding eind 2015 gereed is. Tot 2014 werd het ingedikte slib afkomstig van de rwzi Alblasserdam door Waterschap Hollandse Delta verwerkt op de rwzi Dordrecht. In 2014 is al het ingedikte slib naar de rwzi Schelluinen afgevoerd. 13

18 3.4.2 Rwzi Arnhem In de periode 8 juli tot en met 31 december is de lozingseis ten aanzien van fosfaat (voortschrijdend jaargemiddelde) overschreden. De oorzaken hiervan zijn achterhaald en verschillende verbetermaatregelen zijn in gang gezet. Eén van de verbeteracties is een nieuwe beluchtings- en recirculatieregeling, welke in 2015 zal worden geïmplementeerd. In juni is nabezinktank 5 uit bedrijf genomen en drooggezet. Deze nabezinktank zal voorlopig buiten bedrijf blijven omdat de revisiewerkzaamheden aan deze tank in de tijd zijn uitgezet. Nabezinktank 5 is de kleinste van in totaal vijf nabezinktanks, er blijft dan ook voldoende nabezinkcapaciteit over. In juni is nabezinktank 5 ten behoeve van revisiewerkzaamheden uit bedrijf genomen. Het betreft de kleinste van in totaal vijf nabezinktanks. Er bleef in dit geval voldoende nabezinkcapaciteit over. Vanaf 1 september tot eind 2014 hebben er werkzaamheden aan de gisting plaatsgevonden (vervanging gasdoom, revisie protego, inspectie beton, verwijderen dakbedekking, etc.). De gisting is in deze periode niet gevoed, wat uiteraard een negatieve invloed heeft gehad op de biogasproductie en eigen energieopwekking. Beide harkroosters zijn vervangen door perforatieroosters. De eerste ervaringen zijn goed. In 2014 is een start gemaakt met het vervangen van de afdekking van de voorbezinktanks. Naar verwachting worden de werkzaamheden in de zomer van 2015 afgerond. Er heeft een studie plaatsgevonden naar de toepassing van een ORC (organic rankine cycle) installatie. De realisatie zal naar verwachting in 2015/2016 worden opgestart. In kader van ATEX heeft in 2014 een HAZOP studie plaatsgevonden waarbij de risico s zijn geïnventariseerd. In 2015 zal op basis daarvan een Plan van Aanpak worden opgesteld met de te nemen maatregelen. De voorbereiding voor de automatisering conform ipa standaard is gestart. Dit project zal naar verwachting plaatsvinden in de periode Rwzi Bergharen Op 9 mei heeft er door een hoge hydraulische belasting in combinatie met een hoge slibvolume-index, uitspoeling van slib plaats gevonden. Hierdoor is de lozingsnorm voor onopgeloste bestanddelen overschreden Rwzi Culemborg De configuratie van de beluchtingsplaten is aangepast. De beluchtingsplaten lagen in 1 veld. Dit is opgesplitst in 2 velden. De eerste resultaten zijn positief Rwzi Dodewaard Er is een proef gestart met een zogenaamde drainzuil in de slibbuffer. Onderzocht wordt of hiermee het decanteren kan worden geautomatiseerd, zodat het ingedikte slib dikker kan worden afgevoerd Rwzi Gorinchem Onderzocht is of de vervanging van (deel van) puntbeluchting door bellenbeluchting financieel haalbaar is. Geconcludeerd is dat dit niet het geval is. Vanwege een defecte beluchter is in 2014 noodbeluchting ingezet. Aansluitend op de reparatie van deze beluchter is besloten de tweede beluchter preventief te laten reviseren. Omdat er al noodbeluchting aanwezig was is de voor 2015 geplande revisie met een jaar vervroegd. Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de lozingsnormen geconstateerd Rwzi Groesbeek Voor de roostergoedverwijdering is het stappenrooster aangepast en omgebouwd naar een perforatierooster. Naar verwachting neemt de vervuiling met spinsels in de rest van de installatie hier mee af Rwzi Leerdam In 2014 zijn de puntbeluchters vervangen door bellenbeluchting. Hierbij zijn ten behoeve van de voorstuwing de puntbeluchters vervangen door Landox voorstuwers. De eerste resultaten zijn goed. De op de rwzi Leerdam voorkomende piekbelastingen worden met de nieuwe beluchting goed opgevangen. Tevens is het harkrooster vervangen door een perforatierooster. 14

19 3.4.9 Rwzi Nijmegen In het kader van de energiefabriek zijn onderzoeken uitgevoerd naar de inzet van een ORC om meer energie op te wekken met de gasmotoren, deelstroombehandeling van stikstof dat vrijkomt bij de slibontwatering en verwerking in de gisting van het vet van de rwzi. De uitvoering vindt plaats in 2015 en Er heeft een aanbesteding plaats gevonden voor de vervanging en uitbreiding van de beluchtingselementen, mengers en compressoren. In 2014 zijn drie van de vier straten aangepakt. De vierde straat volgt in Net als de voorgaande jaren is er weer een lozing geweest waardoor de nitrificatie een aantal dagen geremd is geweest. In samenwerking met de gemeente is een onderzoek opgestart naar de mogelijke lozer en deze is achterhaald. Door een foutieve handeling bij een bedrijf, is er bitumen in de riolering en op de rwzi terecht gekomen. De bitumen is door een gespecialiseerd bedrijf van het harkrooster en de voorbezinktank verwijderd. Het zuiveringsproces heeft geen nadelige gevolgen ondervonden. Dit jaar is er op de rwzi meer energie opgewekt dan verbruikt. Het energie rendement is uitgekomen op 104 %. Dit komt met name door een lager verbruik. Hiermee is de rwzi Nijmegen een Energiefabriek Rwzi Tiel Als gevolg van een fout in de regeling is tot en met juli 2014 teveel aardgas naar de WKK geleid. De regeling is aangepast. In juli is de schakelkast van de WKK vervangen. De WKK is daarvoor 2 weken buiten bedrijf geweest. In de periode van 12 augustus tot 20 oktober is de gascompressor van de gisting niet operationeel geweest in verband met onderhoudswerkzaamheden. Gedurende deze periode is er geen menging geweest in de gistingstank. Van 15 tot en met 26 september zijn verschillende betonreparaties aan de voorbezinktank en voorindikker en een betoninspectie uitgevoerd. Zowel de voorbezinktank als de voorindikker zijn hiervoor buiten bedrijf gesteld. De voorbezinktank is hierbij gebypassed. Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de lozingsnormen geconstateerd. Op 3 oktober is de vijzel van nabezinktank 2 vastgelopen. Om die reden is nabezinktank 2 gebypassed. Dit betekent dat al het water van zuiveringsstraat van 1 tot en met 6 oktober over nabezinktank 1 is geleid. Op 6 oktober is nabezinktank 2 weer in bedrijf gesteld. Mede dankzij de gunstige weersomstandigheden zijn geen nadelige invloeden op de effluentkwaliteit geconstateerd. In de periode 14 november tot en met 12 december is zuiveringsstraat 2 aangepast in het kader van het project Modificatie en renovatie van de beluchting rwzi Tiel. Deze zuiveringsstraat is in voornoemde periode buiten bedrijf geweest. Deze buitenbedrijfstelling heeft niet tot overschrijdingen geleid ten aanzien van de lozingseis. Ten aanzien van zuiveringsstraat 2 geldt dat een renovatie diende te worden uitgevoerd omdat de drie aanwezige blowers aan het einde van hun technische levensduur waren en dus vervangen moesten worden. Bij de vervanging van de blowers is gekozen voor energiezuinige blowers, waardoor deze renovatie ook in een energiebesparing zal resulteren. In dit kader zijn ook de beluchtingsplaten vervangen. In 2015 zal zuiveringsstraat 1 worden omgebouwd van puntbeluchting naar bellenbeluchting waarmee eveneens een energiebesparing zal worden gerealiseerd. De voorbereidingen voor de vervanging van het harkrooster door een perforatierooster zijn opgestart. In 2015 zal dit project worden gerealiseerd Rwzi Wijk en Aalburg De rwzi Wijk en Aalburg had in het verleden zomers te maken met ammonium pieken in het effluent. Om deze pieken af te vangen is in 2014 noodbeluchting geplaatst. Deze noodbeluchting is gebouwd met oude elementen van de geamoveerde rwzi Meerkerk Rwzi Valburg Op 12 en 31 mei is de individuele lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen overschreden. Op 12 mei was sprake van een uitzonderlijk hoog influent debiet dat mogelijk tot een slibuitspoeling heeft geleid. Overigens wordt niet uitgesloten dat deze overschrijding is veroorzaakt door de gedeeltelijke overstort van drijflaag. Voor de overschrijding op 31 mei kan op basis van de meetgegevens worden geconcludeerd dat geen sprake is geweest van een slibuitspoeling. Hier lijkt het meest waarschijnlijk dat de overschrijding is veroorzaakt door de gedeeltelijke overstort van drijflaag, mogelijk als gevolg van de sterke wisselingen in het aanvoerdebiet. 15

20 Rwzi Zetten In de periode 6 maart tot 8 april is een van de drie borstelbeluchters buiten bedrijf gesteld vanwege een technisch probleem. Er zijn hierbij geen overschrijdingen ten aanzien van de lozingseis geconstateerd. 3.5 Zuivering overstijgende projecten Centrale regiekamer In 2014 is op het hoofdkantoor één centrale regiekamer voor peilbeheer en zuiveren gerealiseerd. De regiekamer moet naast een efficiëntere bedrijfsvoering, een kwaliteitsverbetering te weegbrengen. Deze regiekamer is tevens gecombineerd met het Waterschaps Calamiteiten Centrum. Dit moet zorg dragen voor een adequate afhandeling van calamiteiten. Vanaf 1 januari 2015 is de regiekamer na een proefperiode van enkele weken operationeel. Voor de dagelijkse bedrijfsvoering van de rwzi s en rioolgemalen zijn middels een werving en selectie procedure 4 medewerkers vanuit de eigen afdeling geworven wordt als een overgangsjaar gezien, vanaf 2016 zullen de CRK-operators verantwoordelijk zijn voor de effluent kwaliteit Van watervergunning naar algemene regels Per 1 maart 2014 is de wijziging van het Activiteitenbesluit milieubeheer in werking getreden. Deze komt er kort gesteld op neer dat lozingen van effluent van rwzi s onder het Activiteitenbesluit zijn komen te vallen. Hiermee zijn de Watervergunningen komen te vervallen. Voor verschillende situaties zijn in het Activiteitenbesluit overgangstermijnen vastgesteld om de overgang naar de algemene regels te formaliseren. In 2014 is WSRL voor alle rwzi s die op eigen water lozen en een groot deel van de rwzi s die op rijkswater lozen tot een definitieve en geformaliseerde overgang naar de algemene regels gekomen. In 2015 zal dit voor de overige rijkswaterlozers gebeuren Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. Opzet is dit gestandaardiseerd uit te voeren. In 2014 zijn de rwzi s Asperen, Culemborg, Dodewaard, Leerdam en Vianen omgebouwd. In 2014 zijn in kader van het ipa project tevens 22 rioolgemalen omgebouwd Procesautomatisering ~ NTA In het NTA project wordt voorzien in renovatie van de besturingsinstallaties en bediening op afstand voor de rwzi s Arnhem, Nijmegen en Tiel. Opzet is deze rwzi s op de ipa-standaard te brengen. In 2014 is dit project opgestart Meer Jaren Afspraak energie In 2012 is in kader van de MJA3 het energie efficiency plan (EEP) opgesteld. Bij de inventarisatie van de besparingsmogelijkheden is gebruik gemaakt van reeds uitgevoerde energiescans die zijn uitgevoerd in het kader van de Wet Milieubeheer, ideeën en maatregelen uit de Energiefabriek, geplande investeringen uit de voorjaarsnota en de branche specifieke maatregelenlijst die is opgesteld door Agentschap NL. In 2014 zijn de volgende maatregelen uitgevoerd: rwzi Asperen - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Bergharen - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Bommelerwaard-Oost - Puntbeluchting deels vervangen door bellenbeluchting rwzi Culemborg - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Dodewaard - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Geldermalsen - Inregelen voorstuwing rwzi Groesbeek - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Leerdam - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Maasbommel - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Maasbommel - Zandfilter alleen in zomer gebruiken rwzi Nijmegen - Deels vervangen blowers rwzi Nijmegen - Vervanging/uitbreiding beluchting rwzi Overasselt - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Papendrecht - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Schelluinen - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting 16

21 rwzi Tiel - Modificatie beluchtingsconfiguratie AST1 rwzi Tiel - Optimalisatie menging Gisting rwzi Vianen - Beluchting koppelen aan ammonium en nitraatmeting rwzi Alblasserdam - Centralisatie Alblasserdam en Nieuw-Lekkerland In totaal hebben de in 2014 uitgevoerde maatregelen een besparing van 1,93 *10 6 kwh opgeleverd Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2011 is een systeemkeuze- en persleidingtracé studie uitgevoerd. In de systeemkeuze is, om zo tot een energiefabriek te komen, ook de haalbaarheid voor een gisting op de rwzi Schelluinen meegenomen. In 2012 heeft binnen dit project middels een OAS afstemming plaatsgevonden met de inliggende gemeenten, welke in 2013 is afgerond (zie ook hoofdstuk 2.4.3). In 2014 is het voorontwerp opgesteld. De planning is dat in 2015 dit voorontwerp wordt aanbesteed voor verdere uitwerking en realisatie Centralisatie rwzi s regio Noord In 2013 is de studie Toekomstvisie zestal rwzi s regio Noord uitgevoerd. Binnen de regio Noord geldt voor een aantal zuiveringen dat maatregelen op de korte of langere termijn noodzakelijk zijn. De noodzakelijke maatregelen zijn in samenhang bekeken waarbij op basis van een multicriteria-analyse, een voorkeursscenario is geselecteerd ten aanzien van kostenefficiency en de strategische wenselijkheid met betrekking tot de centralisatie van de kleinere rwzi s. Het voorkeursscenario betreft de centralisatie van de rwzi s Eck en Wiel en Lienden op rwzi Tiel en van de rwzi s Valburg en Zetten op rwzi Dodewaard. Gemaal Kesteren wordt hierbij afgekoppeld van rwzi Tiel en aangesloten op rwzi Dodewaard. Tevens zal de rwzi Dodewaard worden uitgebreid en de rwzi Tiel worden aangepast. In 2014 is op basis van voornoemde studie een projectvoorstel uitgewerkt, ingediend en goedgekeurd. In 2015 zal worden gestart met voorbereidingswerkzaamheden. De realisatie zal meerdere jaren in beslag nemen Energie- en Grondstoffenfabriek De Energie- en Grondstoffenfabriek is een lerend netwerk van waterschappen met de ambitie om energie neutrale en grondstof leverende rwzi s te realiseren. Het concept van de Energiefabriek richt zich op de winning van zoveel mogelijk duurzame energie uit huishoudelijk afvalwater. Waterschapsenergie is het product. Het past bij de ontwikkeling van onderop naar meer lokale energiewinning en energievoorziening. Vanuit schoon water en energie was het winnen van grondstoffen een logisch vervolg, oftewel de Grondstoffenfabriek. Het concept is de afgelopen jaren bewust apart gehouden van de Energiefabriek om het proces van proberen en broeden niet te verstoren. In 2014 is het samen gegaan: Energie- en Grondstoffenfabriek. WSRL heeft 3 locaties in beeld als Energiefabriek, namelijk de rwzi Nijmegen, de rwzi Schelluinen i.c.m. de rwzi Sleeuwijk en de rwzi Tiel. De rwzi Nijmegen is met een energiedekking van 104% reeds een Energiefabriek. Om de energiedekking verder te verhogen zijn onderzoeken uitgevoerd naar de inzet van een ORC om meer energie op te wekken met de gasmotoren, deelstroombehandeling van stikstof dat vrijkomt bij de slibontwatering en verwerking van het vet van de rwzi in de gisting. De uitvoering zal in 2015 plaatsvinden. De verwachting is dat hierna een energiedekking van circa 137% gehaald zal worden. Op de rwzi Schelluinen staat de bouw van een slibgisting en centrale slibontwatering gepland. Voor de maatregelen is in 2013 uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Deze overleggen zijn in 2014 doorgezet, en krijgen in 2015 een vervolg. Voor de rwzi Tiel is in 2013 de studie Optimalisatie slibgisting rwzi Tiel uitgevoerd. Hiermee is onder andere duidelijk geworden welk scenario, waarbij al het in- en externe slib op Tiel wordt vergist, het meest aantrekkelijk is. In 2014 is op basis van voornoemde studie een projectvoorstel uitgewerkt, ingediend en goedgekeurd. In 2015 kan daarom worden gestart met voorbereidingswerkzaamheden. De realisatie zal meerdere jaren in beslag nemen. Met betrekking tot de Grondstoffenfabriek heeft WSRL in 2014 oriënterende studies naar het winnen van fosfaat uitgevoerd CE Markering / Machine richtlijn In 2014 is een start gemaakt met de uitvoeringsmaatregelen vanuit de risico analyses van de CE-markering/ Machine richtlijn en de richtlijn arbeidsmiddelen. Hierbij worden de hoog risico-installaties ( zoals de 17

22 zeefbandpersen) het allereerst aangepakt. Tevens is in 2014 begonnen met het opstellen van bedieningsvoorschriften Borgen Veiligheid in projecten In 2013 is er een projectgroep opgericht veiligheid in projecten. Deze projectgroep heeft de opdracht om het aspect veiligheid in projecten te borgen in een systematiek. Hiervoor zijn werkmethodieken opgesteld en getest. In 2014 is gestart met pilots om het puzzelstukje veiligheid als vast onderdeel in projecten vast te leggen Atex Begin 2013 is een quick scan uitgevoerd naar de biogasveiligheid op de drie rwzi s met slibgisting. De bevindingen van dit onderzoek wezen op onvolkomenheden in twee richtingen, te weten techniek en organisatorische aandachtspunten. Na uitvoering van de quick scan is direct gestart met de organisatorische kant door het personeel te instrueren en protocollen voor de bediening te verbeteren. Eind 2013 is tevens gestart met het technisch op orde brengen van de installaties. Tevens zijn de wettelijk vereiste Explosie Veiligheid Documenten voor de drie installaties herzien. In het najaar van 2014 werd geconstateerd dat het voor de verdere verbetering van de bedrijfsvoering en uniformering van de bediening het aan te bevelen was een onderzoek in te stellen naar de zogenaamde systeemrisico s (HAZOP/FMECA). Deze analyse is in 2014 opgestart. Daarnaast is op landelijk niveau aandacht geweest voor het samenstellen van de Arbo-catalogus Explosieveiligheid Real Energy Voor de controle van de energiefacturen was in de implementatie van de energie-module van Rilos voorzien. In 2013 bleek deze module niet te voldoen. Hierop is gekozen verder te gaan met het pakket Realenergy. In 2014 is het pakket verder ontwikkeld. De verwachting is dat het pakket medio 2015 operationeel is 18

23 4 Verwerking van slib 4.1 Algemeen De hoeveelheid geproduceerd zuiveringsslib van de 37 zuiveringsinstallaties bedroeg in 2014 ongeveer m3 aan vloeibaar slib. In figuur 10 is het verloop van de productie vloeibaar slib en het gemiddelde drogestof gehalte van het ingedikt slib in de jaren 2012 tot en met 2014 weergegeven. Vanaf 2012 is drogestof gehalte gestegen van gemiddeld 2,9% naar 3,0%. Om deze verbetering door te zetten, zal ook in 2015 het indikken van slib extra aandacht krijgen. figuur 10: Productie vloeibaar slib en gemiddelde drogestof gehalte In 2014 bedroeg de slibproductie ton droge stof. Dit is bijna 4% minder dan in Dit komt voornamelijk doordat meer slib is vergist. Al het geproduceerde slib is ontwaterd op 11 mechanisch slibontwateringsinstallaties in eigen beheer en 1 mobiele slibontwatering op de rwzi Sleeuwijk. Ten behoeve van het ontwateren is circa m3 vloeibaar slib getransporteerd naar een ontwateringinstallatie, dit is nagenoeg gelijk aan een jaar eerder. Totaal is circa ton ontwaterd slib geproduceerd. Hiervan is ton aan de compostering, ton aan de HVC en ton aan de SNB aangeboden (zie bijlage XIV). Het drogestof gehalte van het ontwaterde slib bedroeg in 2014 gemiddeld 22,2 %, dit is een lichte verbetering ten opzichte van een jaar eerder. In figuur 11 is het verloop van de slibproductie en het gemiddelde drogestof gehalte van de slibkoek in de jaren 2012 tot en met 2014 weergegeven. figuur 11: Slibproductie en gemiddelde drogestof gehalte slibkoek In bijlage XIII is een overzicht gegeven van het gemiddelde gehalte aan zware metalen, fosfaat, stikstof en organische stof in het zuiveringsslib. 19

24 4.2 Compostering Vanaf 1993 tot en met 2012 heeft GMB het zuiveringsslib verwerkt op basis van een samenwerkingsovereenkomst. Eind 2012 is voor de verwerking van zuiveringsslib een concessieovereenkomst voor diensten gesloten. Vanaf 1 januari 2013 is GMB ook verantwoordelijk voor het slibtransport, de afzet van biogranulaat en wordt GMB regulier aangeslagen voor verontreinigingsheffing. In 2014 is circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 23,1 % aangeboden aan GMB BioEnergie. Dit is een daling van circa 370 ton ten opzichte van een jaar eerder. Verdere afzet van de geproduceerde compost is door GMB BioEnergie afgehandeld. 4.3 Slibverbranding Een gedeelte van het ontwaterde slib is ter verbranding aangeboden. In 2014 is circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 19,8 % aan de slibverbranding HVC te Dordrecht en circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 20,2 % aan de slibverbranding SNB te Moerdijk aangeboden. Totaal is er circa ton slibkoek te verbranding aangeboden. 4.4 Onderzoek en projecten Optimalisatie slibontwatering Om zorg te dragen voor een zo hoog mogelijke ontwateringsgraad worden bij diverse ontwateringinstallaties (SOI) regelmatig onderzoeken uitgevoerd, hierbij wordt regelmatig kritisch naar de instellingen van de apparatuur gekeken. Naast deze reguliere onderzoeken wordt ook regelmatig onderzoek verricht naar specifieke procesverbeteringen. Hieronder staan maatregelen die in 2014 zijn genomen. Deze lijst is niet onuitputtelijk. Op verschillende ontwateringsinstallaties hebben in het kader van de aanbesteding testen met polyelectroliet plaatsgevonden op basis waarvan leveringscontracten zijn of zullen worden opgesteld. Op SOI Arnhem-Zuid; In 2014 heeft de aanbesteding voor de vervanging van de bandfilters, zeefbandpersen, kettingtransporteur en renovatie van de slib silo plaatsgevonden. In 2015 vindt de realisatie plaats. Dit project zal naar verwachting eind 2015 worden afgerond. Op SOI Tiel; In 2014 is de kettingtransporteur waarmee slib van de kamerfilterpers naar de silo wordt getransporteerd vervangen door een slib pomp. Tevens is een online drogestof meter in de persleiding van deze nieuwe pomp geplaatst, zodat de kwaliteit van het ontwaterde slib continu gemonitord kan worden. In 2015 zal dit systeem verder worden geoptimaliseerd Slibontwatering Schelluinen In 2010 is het voorontwerp uitgewerkt van de centrale slibontwatering op de rwzi Schelluinen. Hierbij is gekozen voor een dermate ruime verwerkingscapaciteit dat in de toekomst ook het slib ontwaterd kan worden van zuiveringen in het westelijke gebied die nu een eigen ontwatering hebben. Zo kan, indien die installaties aan vervanging toe zijn, afgewogen worden het slib naar de locatie Schelluinen te transporteren. In 2011 is dit project tijdelijk op hold gezet in verband met het onderzoek naar de haalbaarheid van een gisting op de rwzi Schelluinen (zie hoofdstuk 3.5.6). Uit dit onderzoek bleek dat de realisatie van een gisting haalbaar is. In 2012 is de ruimtelijke onderbouwing van het gehele plan ten behoeve van een mogelijke bestemmingsplan wijziging opgesteld. In 2013 en 2014 is uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Eind 2014 is een principe verzoek tot wijziging bestemmingsplan ingediend bij de gemeente Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB Ten aanzien van de fosfaatterugwinning zijn in 2012 diverse opties bekeken. Fosfaatterugwinning uit de vliegas van de slibverbranding blijkt goed mogelijk te zijn. SNB heeft in samenwerking met HVC in 2013 nader onderzoek uitgevoerd. Terugwinning van fosfaat blijkt alleen rendabel bij een fosfaatgehalte van boven de 20%, dit heeft als consequentie dat de individuele aandeelhouders zelf geen (extra) fosfaat meer mogen terugwinnen op de zuivering. In 2014 is dit voorgelegd aan de aandeelhouders, en hebben ingestemd. Tevens is een contract met een afnemer van fosfaat afgesloten Energieterugwinning SNB In 2013 heeft SNB aan een Nederlandse specialist in het bouwen van stoomketels de opdracht gegund om twee stoomketels te vervangen voor hoge druk stoomketels in combinatie met jet plaatsen van een stoomturbine om groene elektriciteit op te wekken. De ketels zijn in de loop ban 2014 in gebruik genomen. Vanuit de Meer Jaren Afspraak energie kan WSRL zich de verhoogde energie-efficiency (deels) toerekenen als ketenmaatregel. 20

25 Bijlagen 21

26 22

27 Bijlage I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland 23

28 Bijlage II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektra-verbruik (kwh) Wh/m3 Aalst Aalst Delwijnen Nederhemert Poederoijen Brakel Zuilichem Alblasserdam Oud-Alblas Arnhem Driel Heteren Bemmel Bergerden Huissen Rietbaan Huissen Karstraat Elst Ressen Waalsprong Oosterhout Asperen Heukelum Beesd Beesd Rumpt Gellicum Acquoy Rhenoy Bergharen Bergharen Hernen Horssen Batenburg Culemborg Asch Zoelmond Ravenswaaij Beusichem Dodewaard Dodewaard IJzendoorn Ochten De Heuning Ochten Houtkoperlaan Opheusden Dreumel Dreumel Heerewaarden Alphen Druten Druten Kalverstraat Druten West Puiflijk Wamel Beneden-Leeuwen Afferden Deest Dussen Dussen Hank Eck en Wiel Ingen Maurik Rijswijk (GLD) Eethen Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Geldermalsen Est Meteren Enspijk Deil Tricht Erichem Buren Erichem Buren Geldermalsen Buurmalsen RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektra-verbruik (kwh) Wh/m3 Gendt Angeren Bemmel Leemkuil Bemmel Teselaar Doornenburg Gendt Haalderen Gorinchem Gorinchem Wijdschild Dalem Spijk Vuren Groesbeek Groesbeek Den Drul Groesbeek De Horst Groesbeek Heikantweg Groot-Ammers Ameide Groot-Ammers Goudriaan Langerak Nieuwpoort Sporthal Nieuwpoort Vesting Noordeloos Haaften Herwijnen Hellouw Haaften Tuil Waardenburg Opijnen Hardinxveld-Giessendam Giessenburg Dijkstraat Hardinxveld-Giessendam Binnendams Hardinxveld-Giessendam Rijnstraat Leerdam Kedichem Lienden Lienden Ommeren Maasbommel Maasbommel Lukepad ,6 Appeltern ,2 Altforst ,5 Maasbommel Blauwe Sluis ,6 Millingen aan de Rijn Leuth Kekerdom Millingen aan de Rijn Nieuw-Lekkerland Streefkerk Nijmegen Nijmegen De Biezen Ewijk Beuningen Gld Weurt Wijchen Winssen Malden Beek Ooij Ubbergen Overasselt Nederasselt Overasselt Heumen Papendrecht 24

29 RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektra-verbruik (kwh) Wh/m3 Schelluinen Hardinxveld-Giessendam Tiendweg Gorinchem Bullekeslaan Arkel Giessenburg Stolberglaan Hoornaar Hoogblokland Leerbroek Meerkerk Nieuwland Schelluinen Snouckstraat Schelluinen West Sleeuwijk Almkerk Andel Giessen Nieuwendijk Rijswijk (NB) Sleeuwijk Uitwijk Werkendam Woudrichem Sliedrecht Bleskensgraaf ca Koekoekspad Bleskensgraaf ca Kweldamweg Hardinxveld Giessendam West Ottoland Molenaarsgraaf Sliedrecht Wijngaarden Tiel Echteld Heesselt Kapel Avezaath Kerk-Avezaath Kesteren Medel DWA Medel RWA Ophemert Tiel Diderik Vijghstraat Varik Wadenoijen Zoelen Achterstraat Valburg Slijk-Ewijk Andelst Vianen Everdingen Tienhovenseweg Everdingen Huibertlaan Hagestein Hei- en Boeicop Lexmond Schoonrewoerd Vianen de Hagen Zijderveld Wijk en Aalburg Veen Zaltbommel Alem Kerkwijk Bruchem Gameren Zaltbommel Hedel Ammerzoden Velddriel Kerkdriel Well Rossum Nieuwaal Zetten Zetten Randwijk

30 Bijlage III: Voldoen aan afnameverplichting RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname verplichting Voldoen aan verplichting Aalst % Aalst % Delwijnen % Nederhemert % Poederoijen % Brakel % Zuilichem % Alblasserdam % Oud-Alblas % Arnhem % vijzelgemaal op rwzi % Bemmel Bergerden % Driel % Heteren % Huissen Reitbaan % Huissen Karstraat % Elst % Waalsprong % Oosterhout % Asperen % Heukelum % Beesd % Beesd % Rumpt % Gellicum % Acquoy % Rhenoy % Bergharen % Bergharen % Hernen % Horssen % Batenburg % Culemborg % vijzel gml op rwzi Culemborg % Asch % Zoelmond % Ravenswaay % Beusichem % Dodewaard % Dodewaard % Yzendoorn % Ochten de Heuning % Ochten % Opheusden % Dreumel % Dreumel % Heerewaarden % Alphen % Druten % Druten Kalverstraat % Druten-West % Puiflijk % Wamel % Ben. Leeuwen % Afferden % Deest % Dussen % Dussen % Hank % Eck en Wiel % gml op de rwzi EeW % Ingen % Maurik % Rijswijk (Geld) % Eethen % Drongelen % Eethen % Genderen % Meeuwen % 26 RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname verplichting Voldoen aan verplichting Geldermalsen % gemaal op rwzi Gelderm % Est % Meteren % Enspijk % Deil % Tricht % Erichem % Buren Erichemseweg % Buren Hoofdgemaal % Buurmalsen % Gendt % Angeren % Bemmel Leemkuil % Bemmel Teselaar % Doornenburg % Gendt % Haalderen % Gorinchem % Gorinchem droog (wijdschild) % Gorinchem nat (laag dalem 1) 98 Dalem % Spijk % Vuren % Groesbeek % gemaal op rwzi Groesbeek % Drul % Horst % Groesbeek % Groot-Ammers % Ameide % Groot Ammers % Goudriaan % Langeraak, Melkwg % Sporthal Nieuwpoort % Noordeloos % Haaften % Herwijnen % Hellouw % Haaften % Tuil % Waardenburg % Opijnen % Hardinxveld Giessendam % Giessen Oudekerk % Giessendam % de Peulen % Leerdam % gemaal op rwzi Leerdam % Kedichem % Lienden % Lienden % Ommeren % Maasbommel % Maasbommel % Appeltern % Altforst % Blauwe Sluis % Millingen aan de Rijn % Leuth % Kekerdom % Millingen % Nieuw-Lekkerland % Streefkerk % Nijmegen % Biezen % Ewijk % Beuningen % Weurt % Wijchen % Winssen % Malden % Beek % Ooy % Ubbergen % Overasselt % Nederasselt % Overasselt % Heumen %

31 RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname verplichting Voldoen aan verplichting Papendrecht % Opvoergemaal % Schelluinen % Hardinxveld Boven % Gorinchem Bulkesln % Arkel % Giessenburg % Hoornaar % Hoogblokland % Leerbroek % Meerkerk % Nieuwland % Schelluinen % Sleeuwijk % Almkerk % Andel % Giessen % Nieuwendijk % Rijswijk (NB) % Sleeuwijk % Uitwijk % Werkendam % Woudrichem % Sliedrecht % Blesk'graaf % Blesk'graaf, Kweldamwg % Laagblokland-Ottoland % Molenaarsgraaf % hoofdgemaal sliedrecht % Wijngaarden % Tiel % Echteld % Heesselt % Kapel Avezaath % Kerk Avezaath % Kesteren % Medel nb 214 Ophemert % Tiel % Varik % Wadenoyen % Zoelen % Valburg % vijzelgemaal op rwzi Valburg % Slijk Ewijk % Andelst % Vianen % Everdingen huibertlaan % Everdingen,Tienhovensewg % Hagestein % Hei en Boeicop % Lexmond % Schoonrewoerd % Vianen, de Hagen % Zijderveld % Wijk en Aalburg % vijzelgemaal op rwzi Aalburg % Veen % Zaltbommel % Alem % Kerkwijk % Bruchem % Gameren % Zaltbommel % Hedel % Ammerzoden % Velddriel % Kerkdriel % Well % Rossum % Nieuwaal % Zetten % Zetten % Randwijk % Totaal WSRL ,2% 27

32 Bijlage IV: Belastingsgraad rwzi s

33 Bijlage V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik RWZI P totaal N totaal CZV TZV influent effluent % influent effluent % influent effluent % influent effluent % Aalst 20,2 5, ,3 19, Alblasserdam 44,5 7, ,8 38, Arnhem 246,1 29, ,1 270, Asperen 9,6 2, ,5 7, Beesd 12,5 2, ,3 9, Bergharen 11,3 2, ,9 8, Culemborg 64,6 23, ,9 67, Dodewaard 26,4 1, ,2 29, Dreumel 10,9 2, ,3 10, Druten 44,9 9, ,7 42, Dussen 16,6 5, ,1 15, Eck en Wiel 15,3 4, ,8 12, Eethen 8,1 4, ,8 8, Geldermalsen 54,6 11, ,8 40, Gendt 38,2 13, ,5 39, Gorinchem 31,8 9, ,2 25, Groesbeek 41,6 2, ,3 30, Groot-Ammers 52,5 19, ,7 45, Haaften 24,8 3, ,9 12, Hardinxveld-Giessendam 23,5 11, ,8 27, Leerdam 83,3 5, ,6 29, Lienden 13,2 2, ,3 7, Maasbommel 5,4 0, ,6 3, Millingen aan de Rijn 13,7 2, ,5 12, Nieuw-Lekkerland 18,3 5, ,0 21, Nijmegen 488,7 138, ,4 780, Overasselt 10,0 0, ,3 4, Papendrecht 56,9 6, ,6 41, Schelluinen 107,4 15, ,9 34, Sleeuwijk 74,0 14, ,1 50, Sliedrecht 78,2 12, ,2 94, Tiel 124,5 25, ,8 137, Valburg 12,8 5, ,5 22, Vianen 60,7 12, ,4 25, Wijk en Aalburg 17,1 2, ,3 21, Zaltbommel 123,6 16, ,4 59, Zetten 10,0 2, ,4 15, Totaal

34 Bijlage VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s RWZI Droogrest mg/l BZV mg/l CZV mg/l Nkj mg/l NOx-N mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Aalst 4,4 2,1 29 4,1 2,6 6,7 1,8 Alblasserdam 6,3 3,0 33 3,2 2,6 5,8 1,2 Arnhem 4,3 2,5 24 4,5 4,3 8,8 1,0 Asperen 4,1 2,4 27 2,7 1,8 4,4 1,3 Beesd 6,8 3,6 32 3,5 0,9 4,4 1,1 Bergharen 14,1 4,7 31 2,8 1,4 4,2 1,2 Culemborg 5,0 2,5 27 5,0 0,9 5,9 2,3 Dodewaard 5,2 3,5 29 2,4 5,5 7,9 0,4 Dreumel 5,6 2,6 27 3,4 1,7 5,1 1,2 Druten 10,7 4,6 35 2,5 3,0 5,4 1,2 Dussen 4,8 2,7 27 3,5 1,9 5,4 2,0 Eck en Wiel 8,5 3,9 37 3,7 2,5 6,1 2,3 Eethen 9,4 3,5 28 4,1 3,5 7,6 4,0 Geldermalsen 8,0 3,3 30 2,6 1,8 4,4 1,0 Gendt 5,7 3,3 30 2,6 4,4 7,1 2,2 Gorinchem 4,2 2,8 33 4,7 1,0 5,7 2,2 Groesbeek 6,4 3,0 30 3,4 2,8 6,1 0,5 Groot-Ammers 4,4 2,3 31 3,3 1,7 5,1 2,2 Haaften 11,9 4,8 38 3,0 1,8 4,8 1,2 Hardinxveld-Giessendam 8,8 3,7 35 3,7 2,7 6,4 3,1 Leerdam 6,6 2,9 36 2,5 1,8 4,3 0,8 Lienden 4,9 3,2 35 3,5 1,2 4,7 1,7 Maasbommel 4,7 2,0 26 1,7 1,7 3,5 1,1 Millingen aan de Rijn 4,9 3,1 34 2,7 1,9 5,7 1,2 Nieuw-Lekkerland 8,8 3,5 34 4,1 3,5 7,6 1,8 Nijmegen 6,1 2,6 27 3,4 8,2 11,5 2,1 Overasselt 9,2 3,8 30 2,7 2,2 4,8 0,6 Papendrecht 6,2 3,4 29 2,8 1,3 4,1 0,5 Schelluinen 4,3 1,6 28 1,3 0,9 2,2 1,0 Sleeuwijk 7,6 2,8 28 3,8 1,9 5,7 1,4 Sliedrecht 7,1 3,5 37 4,6 5,2 9,8 1,3 Tiel 7,6 2,8 30 4,1 1,8 5,8 1,1 Valburg 17,1 6,2 42 4,4 3,2 7,6 2,4 Vianen 4,2 1,9 23 2,0 1,5 3,5 1,7 Wijk en Aalburg 6,7 3,4 32 8,0 1,8 9,8 1,2 Zaltbommel 6,9 3,9 39 2,7 1,6 4,3 1,2 Zetten 13,6 5,2 40 7,9 3,8 11,7 1,7 30

35 Bijlage VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen RWZI BZV mg/l CZV mg/l Nkj mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Droogrest mg/l debiet m3/uur # Aalst <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 < 400 # Aalst vanaf <20 <125 <15 JRG <2 JRG* <2,8 JRG <30 < 400 # Alblasserdam <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 # Alblasserdam vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 Arnhem <20 <125 <30 max 3 <40 max 3 <250 <10 JRG <1 JRG max 3 <75 Asperen <20 <125 <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <4 JRG max 2 <75 Beesd <20 <125 <2 JRG* <30 max 3 <40 max 3 <250 <15 JRG <4,5 JRG max 3 <75 Bergharen <20 <125 <2 JRG* <30 max 3 <40 max 3 <250 <15 JRG <4 JRG max 3 <75 # Culemborg <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <2200 # Culemborg vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG* <2,9 JRG <30 <2200 Dodewaard <20 <125 <10 JRG* <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <20 JRG <5 JRG max 2 <75 Dreumel <20 <125 <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <3 JRG max 2 <75 # Druten <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1700 # Druten vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 <1700 Dussen <20 <125 <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <3,5 JRG max 2 <75 # Eck en Wiel <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <340 # Eck en Wiel vanaf <20 <125 <15 JRG <2 JRG* <3,9 JRG <30 <340 Eethen <20 <125 <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <5 JRG max 2 <75 Geldermalsen <20 <125 <30 max 2 <40 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG max 2 <75 # Gendt <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1500 # Gendt vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG* <3,3 JRG <30 <1500 Gorinchem <20 <125 <10 JRG* <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <3 JRG max 2 <75 Groesbeek <20 <125 <30 max 2 <40 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG max 2 <75 # Groot-Ammers <2 VSG10* <20 <125 <10 JRG <4 VSG10 <30 # Haaften <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 # Haaften vanaf <20 <125 <15 JRG <2 JRG <30 # <2 VSG10* Hardinxveld-Giessendam <20 <125 <10 JRG <4,5 VSG10 <30 Leerdam <20 <125 <10 JRG* <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <12 JRG <3 JRG max 2 <75 # Lienden <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <350 # Lienden vanaf <20 <125 <15 JRG <2 JRG* <2,8 JRG <30 <350 Maasbommel <20 <125 <30 max 3 <40 max 3 <250 <15 JRG <2 JRG max 3 <75 # Millingen aan de Rijn <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <510 # Millingen aan de Rijn vanaf <20 <125 <15 JRG <2 JRG* <2,9 JRG <30 <510 # Nieuw-Lekkerland <20 <125 <15 JRG <3,5 VSG10 <30 # Nijmegen <20 <125 <10 JRG* <1 VSG10* <30 <16600 # Nijmegen vanaf <20 <125 <10 JRG* <12,5 JRG <1 JRG* <2,3 JRG <30 <16600 # Overasselt <2 JRG* <20 <125 <10 JRG* <4 JRG <30 <300 # Papendrecht <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 # Papendrecht vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 # Schelluinen <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 VSG10 <3300 # Schelluinen vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 VSG10 <3300 Sleeuwijk <20 <125 <10 JRG* <2 JRG* <30 max 3 <40 max 3 <250 <15 JRG <3 JRG max 3 <75 # Sliedrecht <2 VSG10* <20 <125 <10 JRG* <5,5 VSG10 <30 # Tiel <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 <4130 # Tiel <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 <4130 Valburg <20 <125 <2 JRG* <30 max 3 <40 max 3 <250 <15 JRG <6 JRG max 3 <75 # Vianen <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1600 # Vianen vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 <1600 Wijk en Aalburg <20 <125 <2 JRG* <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <2,5 JRG max 2 <75 # Zaltbommel <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <3000 # Zaltbommel vanaf <20 <125 <10 JRG <2 JRG <30 <3000 Zetten Concentratie verplichtingen <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 # Rijkswaterlozer * Indien gebiedsrendement > 75% vervalt de individuele eis <15 JRG <2 JRG* <4 JRG <30 max 3 <75 31

36 Bijlage VIII: Restvervuiling RWZI Coëfficient Zuurstof bindende stoffen v.e. Zware metalen (zwart) v.e. Zware metalen (grijs) v.e. Totaal v.e./ 1.000m 3 v.e. Aalst 0, Alblasserdam 0, Culemborg 0, Druten 0, Eck en Wiel 0, Groot-Ammers 0, Gendt 0, Haaften 0, Hardinxveld de P 0, Lienden 0, Millingen 0, Nieuw Lekkerland 0, Nijmegen 0, Overasselt 0, Papendrecht 0, Schelluinen 0, Sliedrecht 0, Tiel 0, Vianen 0, Zaltbommel 0, Totaal

37 Bijlage IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent RWZI Koper kg/jaar Chroom kg/jaar Zink kg/jaar Lood kg/jaar Cadmium kg/jaar Nikkel kg/jaar Kwik kg/jaar Arseen kg/jaar Totaal kg/jaar Aalst , ,3 14,0 0,1 4,5 516 Alblasserdam , ,5 23,6 0,6 12, Arnhem , ,9 0,0 1,2 21, Asperen 73 2, ,1 4,0 0,1 1,5 241 Beesd 81 3, ,1 4,0 0,1 2,1 290 Bergharen 56 2, ,1 4,3 0,1 1,3 231 Culemborg , ,4 15,7 0,4 6,7 970 Dodewaard , ,3 15,1 0,2 5,7 502 Dreumel 72 2, ,2 4,4 0,1 2,1 294 Druten , ,6 21,6 4,6 6, Dussen 96 3, ,1 6,2 0,1 3,6 296 Eck en Wiel 92 3, ,2 4,8 0,1 2,0 333 Eethen 77 3, ,1 5,9 0,0 1,4 235 Geldermalsen , ,6 34,3 0,5 7, Gendt , ,4 16,1 0,3 4,6 817 Gorinchem , ,4 15,7 0,3 5,5 708 Groesbeek 78 12, ,4 16,2 0,3 8,5 657 Groot-Ammers , ,6 14,2 0,3 7,1 917 Haaften 137 6, ,2 7,7 0,1 3,0 421 Hardinxveld-Giessendam 55 11, ,3 8,6 0,4 4,9 434 Leerdam , ,6 25,3 0,4 10,2 746 Lienden 50 4, ,1 4,8 0,1 1,4 242 Maasbommel 40 1, ,1 2,8 0,0 1,1 147 Millingen aan de Rijn 36 3, ,1 5,5 0,4 1,3 262 Nieuw-Lekkerland 33 3, ,1 4,5 0,1 2,9 226 Nijmegen , ,0 171,0 3,0 48, Overasselt 38 2, ,1 4,2 0,1 1,0 181 Papendrecht , ,5 16,3 0,3 17,3 808 Schelluinen , ,5 23,4 0,5 10,3 901 Sleeuwijk , ,4 19,0 0,3 7,4 730 Sliedrecht , ,5 21,5 0,5 8,8 783 Tiel , ,2 52,9 0,6 17, Valburg 53 7, ,1 6,7 0,1 1,7 266 Vianen , ,5 17,8 0,3 5,7 874 Wijk en Aalburg 119 4, ,2 5,3 0,1 2,0 333 Zaltbommel , ,5 74,9 0,7 19, Zetten 43 2, ,1 4,2 0,1 1,2 196 Totaal Totaal Totaal

38 Bijlage X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag RWZI Koper mg/i.e./d Chroom mg/i.e./d Zink mg/i.e./d Lood mg/i.e./d Cadmium mg/i.e./d Nikkel mg/i.e./d Kwik mg/i.e./d Arseen mg/i.e./d Totaal mg/i.e./d Aalst 33 3,5 66 3,9 0,06 3,0 0,03 1,0 111 Alblasserdam 18 2,7 66 4,6 0,05 2,2 0,06 1,1 95 Arnhem 16 0,7 28 2,0 0,03 0,0 0,02 0,3 47 Asperen 32 1,1 65 4,8 0,04 1,8 0,03 0,7 105 Beesd 28 1,1 64 4,8 0,04 1,4 0,03 0,7 101 Bergharen 17 0,8 49 2,5 0,04 1,3 0,02 0,4 71 Culemborg 18 0,8 37 3,2 0,03 1,0 0,03 0,4 60 Dodewaard 13 1,4 33 2,5 0,03 1,6 0,02 0,6 52 Dreumel 26 1,0 72 4,1 0,05 1,6 0,04 0,8 105 Druten 29 1,5 73 6,5 0,06 2,0 0,42 0,6 113 Dussen 26 1,0 47 2,8 0,04 1,7 0,03 1,0 79 Eck en Wiel 22 0,9 53 2,8 0,04 1,2 0,03 0,5 80 Eethen 37 1,8 65 4,2 0,06 2,8 0,02 0,7 111 Geldermalsen 28 2,7 49 3,9 0,04 2,4 0,04 0,5 86 Gendt 21 1,4 66 3,6 0,04 1,9 0,04 0,5 94 Gorinchem 22 1,9 55 3,4 0,05 1,9 0,03 0,7 85 Groesbeek 10 1,5 65 3,7 0,06 2,0 0,04 1,1 83 Groot-Ammers 9 1,0 58 4,6 0,05 1,2 0,03 0,6 75 Haaften 24 1,1 43 2,8 0,03 1,3 0,02 0,5 73 Hardinxveld-Giessendam 10 2,2 62 4,7 0,05 1,6 0,07 0,9 81 Leerdam 6 0,6 30 3,7 0,03 1,4 0,02 0,6 42 Lienden 14 1,2 47 2,8 0,04 1,3 0,02 0,4 67 Maasbommel 32 1,4 76 4,2 0,06 2,2 0,03 0,9 117 Millingen aan de Rijn 15 1,5 86 4,6 0,06 2,3 0,15 0,5 110 Nieuw-Lekkerland 8 0,8 41 2,7 0,03 1,1 0,02 0,7 54 Nijmegen 10 1,1 33 3,2 0,03 1,4 0,02 0,4 49 Overasselt 15 0,8 51 2,8 0,04 1,7 0,04 0,4 72 Papendrecht 13 0,8 38 2,9 0,03 1,1 0,02 1,2 57 Schelluinen 6 0,7 30 2,0 0,02 1,1 0,02 0,5 41 Sleeuwijk 15 0,8 29 2,0 0,02 1,3 0,02 0,5 49 Sliedrecht 9 1,0 35 2,9 0,03 1,4 0,03 0,6 50 Tiel 19 1,5 41 2,9 0,04 1,7 0,02 0,6 66 Valburg 19 2,7 65 4,3 0,05 2,3 0,02 0,6 94 Vianen 13 1,1 59 4,6 0,05 1,6 0,03 0,5 80 Wijk en Aalburg 28 1,1 46 2,5 0,04 1,3 0,02 0,5 80 Zaltbommel 22 32,7 54 3,0 0,06 2,8 0,02 0,7 115 Zetten 20 1,2 62 3,7 0,05 1,9 0,03 0,5 89 Gew gemiddelde ,9 41 3,1 0,04 1,4 0,03 0,5 65 Gew gemiddelde ,8 47 3,8 0,04 1,8 0,03 0,6 73 Gew gemiddelde ,4 46 3,7 0,04 1,7 0,03 0,

39 Bijlage XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent (berekend) RWZI Koper ug/l Chroom ug/l Zink ug/l Lood ug/l Cadmium ug/l Nikkel ug/l Kwik ug/l Arseen ug/l Aalst 9,4 1,2 54 0,6 0,02 5,8 0,00 2,0 Alblasserdam 5,0 0,9 53 0,7 0,01 4,1 0,00 2,3 Arnhem 6,4 0,3 32 0,5 0,01 0,0 0,00 1,0 Asperen 8,3 0,3 50 0,7 0,01 3,2 0,00 1,3 Beesd 7,6 0,4 52 0,8 0,01 2,6 0,00 1,5 Bergharen 6,1 0,3 51 0,5 0,01 3,2 0,00 1,1 Culemborg 4,3 0,2 26 0,5 0,01 1,6 0,00 0,7 Dodewaard 4,0 0,5 31 0,5 0,01 3,4 0,00 1,4 Dreumel 6,9 0,3 57 0,7 0,02 2,9 0,00 1,5 Druten 6,6 0,4 49 0,9 0,01 3,1 0,02 1,0 Dussen 7,6 0,4 41 0,5 0,01 3,4 0,00 2,1 Eck en Wiel 7,6 0,4 54 0,6 0,02 2,7 0,00 1,2 Eethen 15,6 0,9 82 1,1 0,03 8,2 0,00 2,1 Geldermalsen 8,1 0,9 42 0,7 0,01 4,8 0,00 1,1 Gendt 3,6 0,3 33 0,4 0,01 2,2 0,00 0,7 Gorinchem 5,2 0,5 39 0,5 0,01 3,1 0,00 1,2 Groesbeek 2,9 0,5 57 0,7 0,02 4,2 0,00 2,4 Groot-Ammers 4,2 0,5 77 1,2 0,02 3,6 0,00 1,9 Haaften 7,4 0,4 40 0,5 0,01 2,9 0,00 1,2 Hardinxveld-Giessendam 2,4 0,6 43 0,7 0,01 2,6 0,00 1,6 Leerdam 2,5 0,3 40 1,0 0,02 4,4 0,00 1,9 Lienden 5,3 0,5 53 0,6 0,02 3,4 0,00 1,1 Maasbommel 9,7 0,5 68 0,8 0,02 4,6 0,00 1,9 Millingen aan de Rijn 2,9 0,3 49 0,5 0,01 3,1 0,01 0,8 Nieuw-Lekkerland 2,9 0,4 44 0,6 0,01 2,7 0,00 1,8 Nijmegen 3,0 0,4 29 0,6 0,01 2,9 0,00 0,9 Overasselt 5,6 0,4 56 0,6 0,02 4,3 0,00 1,1 Papendrecht 3,0 0,2 25 0,4 0,01 1,8 0,00 2,1 Schelluinen 1,5 0,2 22 0,3 0,01 1,8 0,00 0,9 Sleeuwijk 3,3 0,2 18 0,3 0,01 1,9 0,00 0,8 Sliedrecht 2,3 0,3 28 0,5 0,01 2,5 0,00 1,1 Tiel 5,5 0,5 35 0,5 0,01 3,4 0,00 1,2 Valburg 3,7 0,6 38 0,5 0,01 3,2 0,00 0,8 Vianen 3,2 0,3 43 0,7 0,01 2,8 0,00 0,9 Wijk en Aalburg 9,1 0,4 43 0,5 0,01 2,8 0,00 1,2 Zaltbommel 6,9 12,0 50 0,6 0,02 6,0 0,00 1,7 Zetten 4,6 0,3 43 0,5 0,01 3,1 0,00 1,0 Gemiddelde 5,5 0,8 45 0,6 0,01 3,3 0,00 1,4 35

40 Bijlage XII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s