Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2013

Transcriptie

1 Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2013 Nr: RP-TIN-015 Versie: 1.0 Vrijgegeven door: Ed Steenbergen Vrijgegeven op:

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Transport van afvalwater Hoeveelheden Voldoen aan afnameverplichting Elektraverbruik Projecten en aanpassingen OAS zuiveringskring rwzi Druten Transportstelsel Geldermalsen Rioolgemaal Hagestein Transportstelsel rwzi Sleeuwijk Transportstelsel rwzi Schelluinen Voldoen aan de afnameverplichting Procesautomatisering ~ ipa Zuiveren van afvalwater Algemeen Functioneren rwzi s Belastingsgraad rwzi s Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV Zuiveringsprestatie Lozingseisen Restvervuiling Zware metalen Energieverbruik rwzi s Elektriciteitsverbruik Energieproductie Bijzonderheden per zuivering Rwzi Alblasserdam Rwzi Arnhem-Zuid Rwzi Culemborg Rwzi Eethen Rwzi Eck en Wiel Rwzi Geldermalsen Rwzi Gendt Rwzi Groesbeek Rwzi Leerboek Rwzi Leerdam Rwzi Lienden Rwzi Meerkerk Rwzi Nieuw Lekkerland Rwzi Nijmegen Rwzi Tiel Rwzi Wijk en Aalburg Rwzi Zaltbommel Rwzi Zetten Zuivering overstijgende projecten Procesautomatisering ~ ipa Meer Jaren Afspraak energie Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena Centralisatie rwzi s regio Noord Energiefabriek Veiligheidssignalering/Leidingcodering Borgen Veiligheid in projecten Atex i

4 3.5.9 Aquavision / Z-info Infor Real Energy Verwerking van slib Algemeen Compostering Slibverbranding Onderzoek en projecten Optimalisatie slibontwatering Slibontwatering Schelluinen Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB Energieterugwinning SNB CE Markering / Machine richtlijn Bijlagen I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen III: Voldoen aan afnameverplichting IV: Belastingsgraad rwzi s V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen VIII: Restvervuiling IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent XII: Opname percentage zware metalen in het slib XIII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s XIV: Slibproduktie, natslibafvoer en slibverwerking XV: Zware metalen in het zuiveringsslib en de bemestingswaarde van het slib Standaardoverzichten r.w.z.i. s ii

5 1 Inleiding In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de werking van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's) in beheer zijnde bij Waterschap Rivierenland in In bijlage I is het beheersgebied weergegeven. De zuiveringstechnische resultaten zijn ontleend aan de bemonsteringen en analyses van afvalwater en slib in de verschillende stadia van het zuiveringsproces en aan de op de installaties verzamelde gegevens met betrekking tot de bedrijfsvoering. Alle rwzi's worden volgens een in een bemonsteringsprogramma jaarlijks vastgelegde frequentie bemonsterd door Aquon. De bemonsteringsfrequentie is afhankelijk van de grootte van de installatie en voldoet aan de Waterwet. Tevens komt deze frequentie nagenoeg overeen met het zogenaamde Nationaal Standaard Programma. Naast de bemonstering van het influent en effluent zijn eveneens diverse tussenstromen in het zuiveringsproces bemonsterd en geanalyseerd. Aan de hand van deze bemonsteringsresultaten zijn de belastingen, rendementen en overige kengetallen berekend. Deze gegevens worden tevens gebruikt voor de bijsturing van het zuiveringsproces voor de langere termijn. Voor de korte termijn sturing maakt de beheerder veelal gebruik van online metingen. Hiernaast neemt hij van de rioolwaterzuiveringsinstallatie ook nog monsters van onder andere influent, effluent, beluchtingscircuit, ingedikt slib en ontwaterd slib. Van deze monsters worden ter plaatse enkele eenvoudige analyses uitgevoerd. De resultaten hiervan worden met de diverse productiegegevens (kwantiteiten) gerapporteerd middels ZUIS (zuivering informatie systeem). Deze kwantiteitsgegevens zijn gehanteerd voor de berekening van de jaarcijfers. De afgezette slibhoeveelheden en de bestemming van het slib zijn vastgesteld met behulp van de logistieke gegevens. Behalve de routinematige bemonsteringen en analyses heeft bij de uitgevoerde onderzoeken ook projectmatige bemonstering en analysering plaatsgevonden. Deze gegevens zijn verwerkt bij de rapportage van de uitgevoerde onderzoeken. Doel Met dit rapport wordt voldaan aan de verplichting tot jaarlijkse rapportage krachtens de waterwetvergunningen. Tevens dient dit jaaroverzicht als naslagwerk voor in- en extern gebruik over de werking van de diverse rwzi s in Leeswijzer De bedrijfsresultaten zijn voor de belangrijkste parameters samengevat in totaaloverzichten voor alle rwzi's. Met de weergegeven overzichten is een vergelijking te zien tussen de rwzi's onderling en hoe de resultaten zich verhouden t.o.v. voorgaande jaren. Ook is er een overzicht van de lopende nieuwbouw projecten en wordt er ingegaan op de in het verslagjaar uitgevoerde onderzoeken. Verder worden de gevonden resultaten van de belangrijkste aspecten nader besproken. Tevens worden de bijzonderheden per zuivering vermeld, zoals opgetreden overschrijdingen van lozingseisen. De indeling van het jaarverslag sluit aan op de productenstructuur van de Unie van Waterschappen: - transporteren van afvalwater, - zuiveren van afvalwater, - verwerking van zuiveringsslib, Naast de totaaloverzichten is in de bijlagen van elke rwzi een standaardoverzicht opgenomen. Hierin zijn gegevens opgenomen over capaciteit, belasting, kwaliteit, kwantiteit en kengetallen. 1

6 2

7 2 Transport van afvalwater 2.1 Hoeveelheden Waterschap Rivierenland beheerde in rioolgemalen en 39 rioolwaterzuiveringen (rwzi s). Van deze 39 rwzi s zijn medio 2013 de rwzi s Leerbroek en Meerkerk buiten bedrijf genomen. De hoeveelheid getransporteerd afvalwater was in 2013 met 113 miljoen m 3, circa 3,5% lager dan een jaar eerder. Dit is verklaarbaar omdat 2013 een droog jaar was. De gemiddelde neerslag was in De Bilt in mm, tegen 876 mm een jaar eerder. Terwijl de langjarig gemiddelde hoeveelheid neerslag 847 mm bedraagt. De aangevoerde vuillast was in 2013 circa 2% lager dan in 2012 en bedroeg gemiddeld i.e. (voor de vuillast wordt per inwonerequivalent (i.e.) het zuurstof verbruik op 150 gram TZV gesteld). De totale ontwerpbelasting van de rwzi s is in 2013 door amovatie van de rwzi s Leerbroek en Meerkerk afgenomen, deze is i.e.. In figuur 1 is de ontwerpbelasting, influentbelasting en de aangevoerde hoeveelheid afvalwater weergegeven. In bijlage II is de verpompte hoeveelheid afvalwater per rioolgemaal weergegeven. figuur 1: Ontwerpbelasting, influentbelasting en aangevoerde hoeveelheid afvalwater van alle rwzi s 2.2 Voldoen aan afnameverplichting Het voldoen aan afnameverplichting wordt op dezelfde manier berekend als in de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer. In 2013 voldeden de toevoergemalen van 16 zuiveringskringen volledig aan de afname verplichting. Overall gezien werd voor 98,1 % aan de afnameverplichting voldaan. figuur 2: Voldoen aan afnameverplichting 3

8 In figuur 2 is het verloop van de afnameverplichting voor de jaren 2011 t/m 2013 weergegeven. Jaarlijks vindt een toets van de capaciteiten ten opzichten de afnameverplichting plaats, hiervoor worden de meest recente gegevens gebruikt. In 2013 was de mate van voldoen aan de afnameverplichting wederom hoger dan een jaar eerder. Aan de hand van deze toets worden aanpassingen aan gemalen afgewogen en ingepland. In bijlage III is per stelsel aangegeven in welke mate deze voldoet aan de afnameverplichting. Een drietal gemalen springt er negatief uit, omdat deze voor 75% of minder aan de afname verplichting voldoen. Dit betreft de rioolgemalen: Almkerk, Batenburg en Opijnen. Bij deze gemalen geldt een verslechtering ten opzichte van een jaar eerder door afgenomen pompcapaciteiten. In 2014 zal naar de oorzaken hiervan worden gekeken. 2.3 Elektraverbruik In bijlage II is het elektraverbruik en het specifiek elektraverbruik van de diverse gemalen weergegeven. Het gemiddelde specifiek elektraverbruik van de gemalen in 2013 bedroeg 80 Wh/m 3. Dit is een lichte daling ten opzichte van een jaar eerder. De beheerders beoordelen in het kader van energiebesparingsmogelijkheden de individuele gemalen op dit kental. Hierbij is het verloop in de tijd belangrijk. 2.4 Projecten en aanpassingen OAS zuiveringskring rwzi Druten Voor de zuiveringskring Druten is samen met de gemeenten een optimalisatie studie uitgevoerd. In deze studie zijn de volgende conclusies getrokken: Er is een optimalisatie mogelijk in de afstemming van de gemaalcapaciteiten van de hoofdrioolgemalen. Hierdoor zullen deze beter functioneren met lagere energiekosten en minder slijtage en met zodanige capaciteiten dat de vuiluitworp over de overstorten van de totale zuiveringskring wordt verminderd. In perioden met een hoge rivierstand is er veel rioolvreemd water Transportstelsel Geldermalsen Binnen het project Transportstelsel Geldermalsen, worden een aantal rioolgemalen en persleidingen aangepast: Om het rioolstelsel van Geldermalsen te ontlasten en de overstortfrequentie vanuit het rioolstelsel op de Linge terug te dringen, wordt de persleiding van de rioolgemalen Deil en Meteren volledig vervangen en doorgetrokken naar de rwzi Geldermalsen. De persleiding van Enspijk wordt verlengt tot aan rioolgemaal Deil. De schakelkasten en de elektrotechnische installatie van rioolgemaal Tricht worden vervangen. De rioolgemalen Enspijk en Deil zijn sterk verouderd, en worden vervangen. Het rioolgemaal Meteren wordt ingrijpend gerenoveerd om het gemaal technisch weer goed en veilig te kunnen laten functioneren. De verwachting is dat dit project in 2014 wordt afgerond Rioolgemaal Hagestein De huidige afvoercapaciteit van het rioolgemaal Hagestein (zuiveringskring rwzi Vianen) voldoet niet meer aan de afnameverplichting. Om toch de afvoercapaciteit te halen worden de pompen zwaarder belast. Hierdoor hebben de pompen meer onderhoud nodig en de kans op falen neemt daardoor toe. Om te kunnen voldoen aan de afvoercapaciteit wordt het huidige rioolgemaal Hagestein vervangen. De capaciteit van de pompen en de berging wordt vergroot om aan de afnamenverplichting te kunnen voldoen. In 2013 zijn de voorbereidingen voor dit project getroffen. De planning is dat nieuwe gemaal in 2015 wordt opgeleverd Transportstelsel rwzi Sleeuwijk In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2013 is ten behoeve van dit project in samenwerking met de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem een OAS afgerond. Hierbij zijn geen grote optimalisatiemogelijkheden onderkend. De realisatie van het transportstelsel is in 3 deelprojecten onderverdeeld. Voor 2 deelprojecten wordt aangesloten bij reconstructiewerkzaamheden aan de N283, welke door de provincie Noord-Brabant zijn/worden uitgevoerd. Eén deel hiervan is reeds in 2012 gerealiseerd. Het andere deel is in 2013 voorbereid en zal eind 2014/begin 2015 worden gerealiseerd. Voor het derde deel zijn in 2013 ook de voorbereidingen getroffen. In 2014 zal voor dit deel in het teken staan van het vestigen van zakelijke rechten Transportstelsel rwzi Schelluinen Dit project bestaat uit twee deelprojecten. Het eerste omvat het aanpassen van alle gemalen in het transportstelsel zodat deze voor de toekomst weer voldoen, dit deel is reeds in 2008 afgerond. Het tweede deel bestaat uit de aanleg 4

9 van een transportstelsel naar de rwzi Schelluinen en het amoveren van de rwzi s Leerbroek en Meerkerk. In 2013 zijn de rwzi s Leerbroek en Meerkerk aangesloten. Vanwege de voortgang is op de rwzi Meerkerk een tijdelijke pompinstallatie geplaatst. Eind 2013 is begonnen met de realisatie van de definitieve oplossing. De afronding van het gehele project is gepland in Voldoen aan de afnameverplichting In hoofdstuk 2.2 is de mate van voldoen aan de afnameverplichting reeds beschreven. Om dit percentage verder te verhogen is het project voldoen aan de afnameverplichting opgestart. Vanuit dit project worden jaarlijks een aantal gemalen (met de grootste afwijking) aangepast. In 2013 zijn maatregelen genomen om de capaciteit van de rioolgemalen Ameide, Buurmalsen, Maasbommel en Zetten te verhogen Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. In 2013 zijn in kader van het ipa project 163 rioolgemalen omgebouwd. 5

10 6

11 3 Zuiveren van afvalwater 3.1 Algemeen In 2013 had Waterschap Rivierenland 39 rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi s) in beheer. Hiervan zijn medio 2013 de rwzi s Leerbroek en Meerkerk uitbedrijf genomen. De gezamenlijke zuiveringscapaciteit bedroeg eind i.e. à 150 g TZV (zie ook figuur 1). In bijlage I is het beheersgebied grafisch weergegeven. In tabel 1 is een overzicht van de rwzi s weergegeven. tabel 1: Overzicht rwzi s Waterschap Rivierenland RWZI type Bouw jaar Ontwerp capaciteit Ontwerp capaciteit Hydr. capaciteit Ontvangend opp. water ie à 54 g BZV ie à 150 g TZV (m3.uur) Aalst Oxidatie sloot Waal Alblasserdam Schreiber De Noord Arnhem Bio P + voordenit 2001 * Hoofdwatergang Asperen Oxidatie sloot Linge Beesd Oxidatie sloot Linge Bergharen Concent Nieuwe Wetering Culemborg Carrousel 1997 * Lek Dodewaard Schreiber Linge Dreumel Oxidatie sloot Alphense Uitvliet Druten Schreiber + carrousel 1997 * Waal Dussen Oxidatie sloot Watergang Eck en Wiel Oxidatie sloot Neder-Rijn Eethen Oxidatie sloot Watergang Geldermalsen UCT Linge Gendt Carrousel Waal Gorinchem Carrousel Linge Groesbeek Actief slib Leigraaf Groot-Ammers Carrousel Lek Haaften Oxidatie sloot Waal Hardinxveld-Giessendam Schreiber Beneden Merwede Leerdam Carrousel Linge Lienden Oxidatie sloot Neder-Rijn Maasbommel Oxidatie sloot Bermsloot Millingen aan de Rijn Oxidatie sloot Boven-Rijn Nieuw-Lekkerland Schreiber + actiefslib 1996 * De Lek Nijmegen Pho Redox 2003 * Waal Overasselt Concent Maas Papendrecht Carrousel Beneden Merwede Schelluinen Carrousel 2007 * Boven Merwede Sleeuwijk Rotoflow Robijnswiel Sliedrecht Schreiber Beneden Merwede Tiel Actief-slib 2005 * Amsterdam-Rijnkanaal Valburg Oxidatie sloot Bermsloot Vianen Carrousel De Lek Wijk en Aalburg Oxidatie sloot Watergang Zaltbommel Carrousel Waal Zetten Oxidatie sloot Linge Totaal * Betreft bouwjaar laatste grote uitbreiding. 7

12 3.2 Functioneren rwzi s Belastingsgraad rwzi s Bij een gemiddelde belasting van i.e. à 150 gram TZV (zie ook hoofdstuk 2.1), bedroeg de gemiddelde belastingsgraad in 2013 van de rwzi s 81%. Deze is hiermee, ondanks de uitbedrijf name van 2 rwzi s, licht gedaald (1 procentpunt). In bijlage IV is de belastingsgraad van de rwzi s in de afgelopen 3 jaar weergegeven. Van de 39 zuiveringen waren in rwzi s vol belast (95%-105% belast) en 6 rwzi s tonen een lichte overbelasting, namelijk Aalst, Dodewaard, Leerbroek, Leerdam, Lienden en Zaltbommel. Bij de bouw van de rwzi Zaltbommel is destijds in het ontwerp, in verband met stilstand tijden van de beluchting t.b.v. verdergaande denitrificatie, een grotere beluchtingscapaciteit gebouwd dan strikt benodigd was, hierdoor kan deze zuivering deze overbelasting goed verwerken. Begin november 2011 is op de rwzi Leerdam aanvullende noodbeluchting geplaatst. Dit is nodig omdat door de structurele biologische overbelasting anders niet meer aan de lozingsvergunning kan worden voldaan. In 2013 is aanpassing van de beluchting van de rwzi Leerdam i.v.m. energiebesparing opgestart, hierbij zal t.b.v. het opvangen van de overbelasting extra capaciteit worden geplaatst. De rwzi s Aalst, Dodewaard en Lienden kunnen de lichte overbelasting vooralsnog goed opvangen. Voor de toekomst zijn echter wel maatregelen voorzien. In 2013 is een toekomstvisie voor de rwzi s Dodewaard, Eck en Wiel, Lienden, Tiel, Valburg en Zetten opgesteld. In 2012 is middels een centralisatiestudie besloten om de rwzi Aalst aan te sluiten op de rwzi Zaltbommel. De hiervoor benodigde investeringen worden opgenomen in het meer jaren investeringsprogramma. De zuivering Leerbroek is in 2013 geamoveerd, dit stelsel is op de rwzi Schelluinen aangesloten. Op de rwzi s Gendt en Zetten is, in tegenstelling tot een jaar eerder, in 2013 geen overbelasting meer gemeten Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV Fosfaatverwijdering In 2013 was het fosfaataanbod 1,6 g per i.e. (à 150 g TZV). Figuur 3 geef het fosfaataanbod vanaf 2011 weer. Het fosfaataanbod is de laatste jaren vrij stabiel. Alleen in 2013 is een verhoging te zien. Deze lijkt incidenteel en wordt met name veroorzaakt door een groter aanbod op de rwzi s Alblasserdam, Nijmegen en Sleeuwijk. figuur 3: Fosfaataanbod Qua zuiveringsresultaat was de doelstelling voor 2013, conform de AmvB stedelijk afvalwater, een totaal verwijderingsrendement voor fosfaat van 75% voor het gehele beheersgebied te bereiken. Om deze doelstelling te bereiken zijn de zuiveringen Arnhem-Zuid, Druten, Groesbeek, Papendrecht, Schelluinen, Tiel, Vianen en Zaltbommel voor biologische defosfatering ontworpen. Op de rwzi Nijmegen is om 75% fosfaatverwijdering in het gehele beheersgebied te kunnen halen, aanvullend chemisch gedefosfateerd. Verder is op de zuiveringen Arnhem, Bergharen, Groesbeek, Overasselt, Schelluinen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg aanvullend chemisch gedefosfateerd om aan de individuele lozingseisen voor fosfaat te kunnen voldoen. In 2013 is in het beheersgebied 76,7% van het aangeboden fosfaat uit het afvalwater verwijderd, hiermee is evenals in voorgaande jaren aan de gestelde eis voldaan. In figuur 4 is het verloop van de fosfaatverwijdering over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de fosfaatverwijdering per rwzi in Stikstofverwijdering Ook voor de stikstofverwijdering was de doelstelling in 2013, conform de AmvB stedelijk afvalwater, een verwijderingsrendement van 75% voor het gehele beheersgebied. Het uiteindelijke verwijderingsrendement voor stikstof kwam in 2013 uit op 82,9%. Bij de stikstofverwijdering worden de installaties op een maximale denitrificatie gestuurd om een zo laag mogelijk energieverbruik te verkrijgen. Dit heeft er in geresulteerd dat het beoogde doel van 75% verwijdering ruimschoots is gehaald. In figuur 4 is het verloop van de stikstofverwijdering 8

13 over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de stikstofverwijdering per rwzi in Chemisch zuurstof verbruik (CZV) Op de rwzi s wordt niet specifiek gestuurd op de verwijdering van CZV. Door de benodigde lage slibbelasting voor stikstofverwijdering wordt CZV reeds voor ruim 90% verwijderd. In 2013 was het verwijderingsrendement voor CZV circa 94%. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van CZV over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Totale zuurstof verbruik (TZV) Deze parameter heeft een directe relatie met de stikstof en CZV verwijdering. Hierdoor is een lagere verwijdering van TZV te zien bij zuiveringen waar de stikstofverwijdering minder is. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van TZV over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Deze blijft over de jaren vrij constant. In bijlage V is een overzicht gegeven van de verwijdering van TZV per rwzi in figuur 4: Verloop van fosfaat, stikstof, CZV en TZV verwijdering Zuiveringsprestatie Het begrip zuiveringsprestatie laat in één oogopslag het presteren van de rwzi s zien. De zuiveringsprestatie wordt als volgt berekend: (%CZV+%Ntotaal+%Ptotaal)/3. In 2013 was de zuiveringsprestatie circa 84%. Deze was nagenoeg gelijk aan dat van een jaar eerder. In figuur 5 is de zuiveringsprestatie over de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 5: Verloop van zuiveringsprestatie 9

14 3.2.4 Lozingseisen In bijlage VI is een overzicht van de gemiddelde effluentkwaliteit over het jaar 2013 weergegeven. Beoordeeld op het jaargemiddelde hebben de rwzi s over het algemeen goed gefunctioneerd. Bij een toets aan de gestelde normen in de vergunning op de WVO zijn in totaal bij 10 rwzi s één of meerdere overschrijdingen van de lozingseis geconstateerd (zie ook tabel 2). Dit is gelijk aan een jaar eerder. Over het algemeen waren deze overschrijdingen zeer gering van aard. De voornaamste oorzaken zijn lichte slibuitspoelingen of een te hoog fosfaatgehalte. Dit laatste kan in principe door en goede dosering van metaalzouten voorkomen worden. In de toekomst zal dosering nauwlettender in de gaten worden gehouden, en indien nodig eerder worden ingezet. In hoofdstuk 3.4 worden de overschrijdingen per zuivering nader toegelicht. In bijlage VII is per rwzi een overzicht gegeven van de gestelde normen. tabel 2: Overzicht rwzi s met normoverschrijding Parameters waarbij lozingseis is overschreden RWZI Droog Bezin BZV CZV Nkj Ntot Ptot rest king Cl Temp ph SO 4 Alblasserdam X Arnhem X Eck en Wiel X Eethen X Geldermalsen X Gendt X X Leerbroek X X X X Nieuw-Lekkerland X Tiel X X Wijk en Aalburg X Restvervuiling Het effluent van 20 rwzi s in beheer van Waterschap Rivierenland wordt op oppervlakte water geloosd dat in beheer is bij Rijkswaterstaat. Het betreft de rwzi s Aalst, Alblasserdam Culemborg, Druten, Eck en Wiel, Gendt, Groot- Ammers, Haaften, Hardinxveld-Giessendam, Lienden, Millingen aan de Rijn, Nieuw-Lekkerland, Nijmegen, Overasselt, Papendrecht, Schelluinen, Sliedrecht, Tiel, Vianen en Zaltbommel. Voor deze lozingen dient verontreinigingsheffing te worden betaald. Deze heffing is afhankelijk van de restvervuiling aanwezig in het effluent, welke is opgebouwd uit zuurstofbindende stoffen en zware metalen. De zware metalen zijn verder onderverdeeld in 2 groepen. De grijze lijst stoffen waar zink, koper, nikkel, chroom en lood toe behoren en de zwarte lijst stoffen met arseen, cadmium en kwik. figuur 6: Restvervuiling lozing op Rijkswater en de bijbehorende rijksheffing. 10

15 In figuur 6 is de restvervuiling over de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. In 2013 bedroeg de restvervuiling in totaal (waarvan v.e. aan zuurstofbindende stoffen). Hiermee is de restvervuiling lager dan die van In bijlage VIII is een overzicht gegeven van de restvervuiling per zuivering Zware metalen Het zuiveringsslib en het effluent worden afhankelijk van de grootte van de rwzi 4 tot 12 maal per jaar onderzocht op het gehalte aan zware metalen. Daar in de zuivering geen afbraak plaats vindt van zware metalen kan met behulp van een massabalans het aanbod aan zware metalen worden berekend. In bijlage IX is per element per rwzi het totale aanbod per jaar weergegeven. In figuur 7 wordt het aanbod van zware metalen, het specifieke aanbod per i.e. en de totaal vracht aan zware metalen in het effluent weergegeven. figuur 7: Zware metalen aanbod en lozing op oppervlakte water In 2013 is middels het influent kg zware metalen op de zuiveringen aangeboden. Hiermee is het aanbod aan zware metalen nagenoeg gelijk aan Het gewogen gemiddelde van het aanbod per i.e. is licht gestegen van 71 naar 73 mg/i.e./dag. In bijlage X is het zware metalen aanbod per element per i.e. weergegeven. Over het algemeen is te stellen dat het aanbod aan koper door de jaren heen afneemt, terwijl een toename te zien is in chroom en zink. In 2013 werd met het effluent circa kg zware metalen op het oppervlakte water geloosd. Dit is duidelijk minder dan een jaar eerder. In 2012 was de hoeveelheid zware metalen in het effluent (veroorzaakt door een aantal slibuitspoeling) nog verhoogd. In bijlage XI wordt de gemiddelde concentraties aan zware metalen in het effluent per rwzi gegeven. Aan het effluent zijn geen eisen gesteld voor wat betreft het gehalte aan zware metalen. Het overige aandeel van zware metalen is in het slib opgenomen en afgevoerd. In bijlage XII staan de opnamepercentages in het slib vermeld. Hierin is conform de verwachting weinig verandering te zien t.o.v Energieverbruik rwzi s Elektriciteitsverbruik In figuur 7 is het elektriciteitsverbruik van alle zuiveringen weergegeven. Het totale verbruik van alle rwzi s in 2013 was MWh. Het energieverbruik lag hiermee ruim 6% lager dan een jaar eerder. Voor de hoeveelheid elektra die nodig was voor de beluchting is in 2013 een hoeveelheid geregistreerd van MWh, dit is bijna 10% minder dan een jaar eerder. Deze daling wordt teruggevonden bij het specifiek energieverbruik totaal en beluchting. Deze daling wordt grotendeels veroorzaakt door de uitgevoerde besparingsmaatregelen in kader van het EEP. In bijlage XIII is voor de rwzi s het specifiek elektriciteitsverbruik over de jaren 2012 en 2013 weergegeven. Opmerkelijk is dat de rwzi s Arnhem, Asperen, Nijmegen, Sleeuwijk en Sliedrecht een relatief gunstig specifiek verbruik beluchting hebben ( Wh/kg TZV verwijderd). Voor de zuivering Asperen is geen duidelijke verklaring te vinden. De overige zuiveringen zijn voorzien van bellenbeluchting welke over het algemeen een gunstig energetisch beeld geeft. Dit is vooral goed te zien bij de grotere rwzi s. Voor de ultra laag belaste oxidatiesloten en carrousels ligt het verbruik voor de beluchting tussen de 400 en 600 Wh/kg TZV verwijderd. 11

16 De rwzi s Maasbommel en Papendrecht hebben een relatief hoog specifiek verbruik overig. Bij de rwzi Maasbommel wordt dit veroorzaakt door de nazuivering met behulp van zandfiltratie. Bij de rwzi Papendrecht verklaart het feit dat dit een volledig afgedekte zuivering met een opvoergemaal is de oorzaak van het relatief hoog specifiek verbruik overig. figuur 8: Elektriciteitsverbruik totaal, beluchting en specifiek Energieproductie Op de rwzi s Arnhem-Zuid, Nijmegen en Tiel wordt het slib vergist. Het met de gistingen geproduceerde biogas wordt gebruikt voor de opwekking van elektriciteit. In figuur 9 wordt de productie van gistingsgas en elektriciteit in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. In de afgelopen jaren is en stijgende lijn te zien in de opwekking van elektriciteit, ook in 2013 heeft deze lijn zich doorgezet. Vanwege een defecte gasmeter is de gasproductie op de rwzi Tiel niet goed gemeten. In de grafiek is hier een inschatting voor gemaakt op basis van het rendement van de wkk in 2012 en de elektriciteitsproductie in In totaal is MWh aan elektriciteit opgewekt, dit is ruim 25% van de eigen behoefte van de zuiveringen. Bij alle drie de rwzi s is een verhoging van de elektriciteitsopwekking gerealiseerd. Vooral de hogere producties van circa 30% op de rwzi Arnhem en circa 20% op de rwzi Tiel vallen op. De optimalisaties bij deze zuiveringen hebben het gewenste resultaat. Over geheel 2013 was de energievoorziening op de rwzi Nijmegen circa 95% zelf dekkend. Op tijden dat er meer elektriciteit werd geproduceerd dan verbruikt, werd het overschot terug geleverd aan het energienetwerk, totaal betrof dit in MWh. figuur 9: Productie van gistingsgas/elektriciteit en aandeel eigen behoefte 12

17 Voor de komende jaren is het van belang om de energieopwekking nog verder te vergroten. Om dit te realiseren zullen op de rwzi Tiel stapsgewijs procesoptimalisaties worden doorgevoerd. Op de rwzi Arnhem-Zuid zal de bedrijfsvoering verder worden geoptimaliseerd zodat minder processtoringen zullen optreden. Ook op de rwzi Nijmegen zullen maatregelen getroffen worden, zodat deze zuivering volledig in zijn eigen energiebehoefte kan voorzien. Tevens wordt er naar gestreefd zoveel mogelijk slib te vergisten. 3.4 Bijzonderheden per zuivering In de volgende paragrafen worden per zuivering de meest noemenswaardige gebeurtenissen opgesomd. De zuiveringen waarvoor geen bijzonderheden zijn te melden komen niet voor in deze lijst Rwzi Alblasserdam Een verhoogde fosfaataanvoer heeft tot overschrijding van de lozingseis voor fosfaat geleid. Op 8 augustus is een mobiele doseerinstallatie geplaatst. Aangezien de lozingseis voor fosfaat een gemiddelde over 10 metingen betreft, heeft dit niet direct tot beëindiging van de overschrijding geresulteerd. Eind 2013 leek de aanvoer van fosfaat weer normaal. In 2010 is besloten om de rwzi Nieuw-Lekkerland op te heffen en het rioolstelsel aan te sluiten op de rwzi Alblasserdam. Hiervoor dient de rwzi Alblasserdam te worden uitgebreid. In 2011 is een systeemkeuzestudie uitgevoerd. In 2012 is de persleidingtracé-studie afgerond. In 2013 is de uitbreiding van de rwzi Alblasserdam middels een Best Value Procurement (BVP; prestatie inkoop) op de markt gezet. Eind 2013 is de voorlopige gunning verricht. De planning is dat de uitbreiding eind 2015 gereed is Rwzi Arnhem-Zuid In de periode 16 september tot en met 28 september is de lozingseis ten aanzien van fosfaat (een gemiddelde over 10 metingen) overschreden. Per 15 oktober 2013 is voor de rwzi Arnhem een nieuwe Watervergunning van kracht geworden, in deze nieuwe vergunning wordt voor de lozingseis ten aanzien van fosfaat een voortschrijdend jaargemiddelde gehanteerd. Op basis van deze nieuwe vergunning is geen sprake van een overschrijding. De werkzaamheden betreffende de realisatie van maatregelen uit het Energie Efficiency Plan (vervanging beluchtingsplaten en blowers) die op 29 november 2012 waren begonnen zijn in 2013 afgerond In de periode 5 oktober 2012 tot en met 15 april 2013 heeft een praktijkproef pre-precipitatie plaatsgevonden. Op basis van de resultaten is voorgesteld om vooralsnog geen pre-precipitatie toe te passen. In november is een spiraalzeef geïmplementeerd om vuil uit het primair slib af te vangen voordat het wordt vergist. De eerste ervaringen zijn dat een substantiële hoeveelheid vuil wordt afgevangen. In 2013 is de voorbereiding getroffen voor: - Vervanging afdekking voorbezinktanks; - Vervanging harkrooster. De realisatie zal in 2014 worden opgestart Rwzi Culemborg Vanwege een beschadigde effluentleiding en de daarvoor verrichte herstelwerkzaamheden is in mei incidenteel effluent via de overstort op de nabijgelegen sloot geloosd. Hierbij zijn extra bemonsteringen uitgevoerd waarbij geen normoverschrijdingen zijn geconstateerd. Gedurende de maanden juni, juli, augustus en september is op voorkomende momenten wederom effluent geloosd op de nabijgelegen sloot via de noodoverstort. Dit in verband met de revisie van de effluentpompen. Ook voor deze lozingen geldt dat hierbij extra bemonsteringen zijn uitgevoerd waarbij geen normoverschrijdingen zijn geconstateerd Rwzi Eethen Eind 2012 zijn de beluchtingsrotoren op de rwzi Eethen voorzien van FO s. Door een verkeerde instelling hiervan, is op 22 januari de individuele lozingseis voor stikstof overschreden. Na constatering is rotor direct op hand ingeschakeld, vervolgens zijn de instellingen gecontroleerd en waar nodig aangepast. Op 4 april is door een combinatie van lage temperatuur en lage droge stof in de beluchting wederom de individuele lozingseis voor stikstof overschreden. Door de eerdere pieken is op 18 april is de norm voor de voortschrijdend gemiddelde stikstofeis overschreden Rwzi Eck en Wiel Op 10 november heeft een marginale overschrijding plaatsgevonden van de lozingseis ten aanzien van drogestof. Aan deze overschrijding ligt waarschijnlijk het uitzonderlijk hoog debiet van die dag ten grondslag. 13

18 3.4.6 Rwzi Geldermalsen Op 9 april en 2 juni hebben zich overschrijdingen voorgedaan ten aanzien van de individuele totaal-stikstofnorm. Als gevolg hiervan is in de periode 2 juni tot en met 23 augustus de eis voor het voortschrijdend gemiddelde over tien opeenvolgende monsters ten aanzien van het totaal-stikstofgehalte overschreden. De overschrijding is veroorzaakt door vervuiling van de beluchtingsplaten Rwzi Gendt Op 30 januari en 13 februari hebben slibuitspoelingen plaatsgevonden waardoor de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen is overschreden. Op 13 februari is als gevolg hiervan eveneens de lozingseis ten aanzien van het biologisch zuurstofverbruik (BZV) overschreden. De oorzaak van deze overschrijdingen is toe te wijzen aan een verslechterde slibvolumeindex van het slib. Op 10 januari, 25 maart, 27 september, 27 oktober en 7 december zijn in het effluent drogestof gehaltes gemeten van respectievelijk 70, 38, 35, 32 en 36 mg/l. Dit betekent dat overschrijdingen van de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen hebben plaatsgevonden omdat in 2013 vijfmaal een waarde tussen de 30 en 75 mg/l is gemeten, terwijl dit conform de vergunning maximaal driemaal per kalenderjaar mag voorkomen. De verhoogde slibvolumeindex kan hierbij een rol spelen maar begin 2014 zal ook worden onderzocht of ook vervuiling (biofilm) in de effluentkelder een rol zou kunnen spelen. De bemonstering vindt plaats vanuit de zuigleiding van deze kelder Rwzi Groesbeek Door lozing van grote hoeveelheden nitraat rijk water is de biologische defosfatering stil gevallen. Het bedrijf dat de lozing veroorzaakt heeft in mei 2013 een eigen zuiveringsinstallatie in bedrijf genomen. De biologische defosfatering is daarna weer op gang gekomen Rwzi Leerboek Op 13 februari 2013 zijn de lozingseisen voor BZV, onopgeloste bestanddelen en bezinking overschreden. Dit betreft de eisen voor gemiddelden over 10 metingen. Deze overschrijdingen zijn veroorzaakt door 2 slibuitspoelingen een jaar eerder. Op 24 juni is de rwzi Leerboek definitief buiten bedrijf gesteld. Het rioolgemaal Leerbroek is overgegaan naar het nieuwe gemaal dat het rioolwater naar de rwzi Schelluinen verpompt alwaar het voortaan wordt gezuiverd Rwzi Leerdam In november 2011 is op de rwzi Leerdam aanvullende noodbeluchting ingezet omdat anders, als gevolg van overbelasting, niet meer kon worden voldaan aan de effluenteisen. In 2013 is de beslissing genomen ten aanzien van de definitieve aanpassing van de beluchting van de rwzi Leerdam. De aanbesteding hiervoor heeft in 2013 plaatsgevonden. De realisatie heeft begin 2014 plaatsgevonden Rwzi Lienden In 2013 is de studie Fijnzeef rwzi Lienden, business case, die in 2012 was gestart, afgerond. Op basis van de resultaten is besloten geen onderzoek met een pilotinstallatie op te starten. In de periode september tot en met december heeft een onderzoek met een DAF pilotinstallatie (Dissolved Air Flotation) plaatsgevonden. Hierbij worden aan het afvalwater fijne luchtbelletjes toegevoegd. Deze hechten zich aan vuildeeltjes en gaan drijven. Een deel van de vervuiling van de rwzi kan zo als een drijflaag worden verwijderd. Hierdoor neemt de vuilvracht die naar de beluchting gaat af. Uit de proef is gebleken dat met deze techniek de vervuiling met ongeveer 25 % kan worden verminderd. Na optimalisatie en een juiste dimensionering kan dit een interessante methode zijn voor kleine overbelaste installaties Rwzi Meerkerk Op 28 mei is de rwzi Meerkerk definitief buiten bedrijf gesteld. Aangezien het rioolgemaal nog niet gerealiseerd was, is een tijdelijke pompinstallatie geplaatst om het afvalwater naar de rwzi Schelluinen te verpompen, alwaar het voortaan wordt gezuiverd. In 2014 zal het definitieve gemaal worden gerealiseerd Rwzi Nieuw Lekkerland Op 31 januari is door een slib uitspoeling de lozingsnorm voor onopgeloste bestanddelen overschreden. De oorzaak van deze en eerdere slibuitspoelingen werd in eerste instantie gezocht in een te lage slibretourcapaciteit. Na meerdere metingen bleek dit niet het geval. Uit nader onderzoek is gebleken dat een SVI hoger dan 120 een verhoogde kans op slibuitspoeling geeft. Op basis van deze bevindingen is besloten dat zodra de SVI structureel boven de 110 komt, overgegaan moet worden op dosering van een aluminiumzout. 14

19 Rwzi Nijmegen Er heeft een aanbesteding plaats gevonden voor de vervanging van de beluchtingselementen, mengers en compressoren. De vervanging vindt plaats in verband met de staat van onderhoud. Tevens wordt een verlaging van het energieverbruik beoogd. De uitvoering is in In het verslagjaar zijn er een achttal lozingen geweest waardoor de nitrificatie een aantal dagen geremd is geweest. In samenwerking met de gemeente is een onderzoek opgestart naar de mogelijke lozer. Door een foutieve handeling bij een bedrijf, is er 8 m3 olie in de riolering en op de rwzi terecht gekomen. De olie is als een drijflaag door een gespecialiseerd bedrijf van de voorbezinktank verwijderd. Het zuiveringsproces heeft geen nadelige gevolgen ondervonden Rwzi Tiel Op 20 april is de tandwielkast van vijzel 3 van beluchtingsstraat 2 defect geraakt. Om aan de lozingseisen te kunnen blijven voldoen is tijdelijk een noodpomp operationeel geweest. Op 29 juli 2013 heeft een slibuitspoeling plaatsgevonden. Als gevolg van deze slibuitspoeling is de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen op 29 juli overschreden. Ook was het fosfaatgehalte in het effluent die dag zo verhoogd dat als gevolg daarvan de eis voor het voortschrijdend gemiddelde over tien opeenvolgende monsters ten aanzien van het fosfaatgehalte is overschreden in de periode 16 augustus tot en met 16 september. Overigens heeft op 5 oktober 2012 ook een slibuitspoeling plaatsgevonden. Naar aanleiding van beide voornoemde slibuitspoelingen is in 2013 een onderzoek uitgevoerd naar de oorzaak hiervan. Dit onderzoek heeft geen eenduidige oorzaak aangewezen. In 2013 zijn de volgende studies uitgevoerd: o studie Modificatie en renovatie beluchting rwzi Tiel Deze studie is in 2012 opgestart. In februari 2013 is deze studie afgerond. Hiermee is inzicht verkregen op welke wijze de modificatie en renovatie van de beluchting kan worden uitgevoerd, zodat dit leidt tot de energetisch en financieel meest gunstige situatie. Op basis hiervan is in 2013 een projectvoorstel opgesteld en goedgekeurd. De planning is dat de aanbesteding en opstart van het Project Modificatie en renovatie van de beluchting rwzi Tiel zal plaatsvinden in Het project zal dan naar verwachting worden afgerond in o studie Optimalisatie slibgisting rwzi Tiel Deze studie is in 2013 opgestart en afgerond. Hiermee is duidelijk geworden welk scenario, waarbij al het in- en externe slib op Tiel wordt vergist, het meest aantrekkelijk is. Daarnaast is inzichtelijk geworden welke slibverwerkingsmethodiek voor dit scenario het meest aantrekkelijk is. Op basis hiervan zal in 2014 een projectvoorstel ter goedkeuring worden ingediend Rwzi Wijk en Aalburg In 2012 is op de rwzi Wijk en Aalburg een doseerinstallatie geplaatst. Begin 2013 zijn er diverse storingen aan deze installatie opgetreden met als gevolg dat de dosering van aluminiumzout niet gegarandeerd was. Onenigheid over de verantwoordelijkheid van de leverancier hiervoor, heeft er in geresulteerd dat een oplossing lang op zich liet wachten. Als gevolg van deze storingen is op 15 mei de lozingseis voor fosfaat overschreden Rwzi Zaltbommel In mei heeft een (incidentele) lozing op de rwzi Zaltbommel plaatsgevonden. Naast een extra bemonstering van het influent, is ook een verdacht gemaal bemonsterd. Dit onderzoek heeft geen bijzonderheden opgeleverd. Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de lozingsnormen geconstateerd Rwzi Zetten In verband met een defecte borstelbeluchter is in de periode 19 december 2012 tot 28 februari 2013 een noodbeluchtingsinstallatie operationeel geweest. Vanaf 28 februari was de reguliere beluchting weer operationeel. Er zijn in 2013 geen overschrijdingen van de lozingseis geconstateerd. In 2013 is de capaciteit van het effluentgemaal uitgebreid. De twee effluentpompen zijn daarbij vervangen door twee grotere exemplaren. 3.5 Zuivering overstijgende projecten Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. Opzet is dit gestandaardiseerd uit te voeren. In 2013 zijn de rwzi s Dreumel, 15

20 Druten, Groesbeek, Hardinxveld-Giessendam, Lienden en Millingen omgebouwd. In 2013 zijn in kader van het ipa project tevens 163 rioolgemalen omgebouwd Meer Jaren Afspraak energie In 2012 is in kader van de MJA3 het energie efficiency plan (EEP) opgesteld. Bij de inventarisatie van de besparingsmogelijkheden is gebruik gemaakt van reeds uitgevoerde energiescans die zijn uitgevoerd in het kader van de Wet Milieubeheer, ideeën en maatregelen uit de Energiefabriek, geplande investeringen uit de voorjaarsnota en de branche specifieke maatregelenlijst die is opgesteld door Agentschap NL. In 2013 zijn de volgende maatregelen uitgevoerd: Rwzi Aalst Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Arnhem Vergisting bij hogere temperatuur Rwzi Arnhem Vervanging beluchting Rwzi Culemborg Puntbeluchting vervangen door bellenbeluchting Rwzi Dreumel Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Druten Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Hardinxveld-Giesendam Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Lienden Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Millingen Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Schelluinen Aansluiten rwzi s Leerbroek en Meerkerk Rwzi Sliedrecht Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Tiel Vergisting bij hogere temperatuur Rwzi Valburg Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 In totaal hebben de in 2013 uitgevoerde maatregelen een besparing van 1,1 *10 6 kwh opgeleverd Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2011 is een systeemkeuze- en persleidingtracé studie uitgevoerd. In de systeemkeuze is, om zo tot een energiefabriek te komen, ook de haalbaarheid voor een gisting op de rwzi Schelluinen meegenomen. In 2012 heeft binnen dit project middels een OAS afstemming plaatsgevonden met de inliggende gemeenten, welke in 2013 is afgerond (zie ook hoofdstuk 2.4.4). De planning is dat in 2014 het ontwerp van de nieuwe rwzi zal worden opgesteld Centralisatie rwzi s regio Noord In 2013 is de studie Toekomstvisie zestal rwzi s regio Noord uitgevoerd. Binnen regio Noord geldt voor een aantal zuiveringen dat maatregelen op de korte of langere termijn noodzakelijk zijn. Om in de toekomst de zuiveringsprestaties te kunnen waarborgen en daarmee te kunnen blijven voldoen aan de lozingsnormen èn te voldoen aan de maatregelen vanuit de Kader Richtlijn Water (KRW) zijn deze maatregelen in samenhang bekeken, waarbij op basis van een multicriteria-analyse een voorkeursscenario is geselecteerd met betrekking tot de centralisatie van de kleinere rwzi s. Op basis van deze studie zal in 2014 een projectvoorstel ter goedkeuring worden ingediend Energiefabriek De Energiefabriek is een lerend netwerk van waterschappen met de ambitie om energie neutrale rwzi s te realiseren en gezamenlijk met die waterschappen zichtbaar waterschapsenergie te leveren. Het concept van de Energiefabriek richt zich op de winning van zoveel mogelijk duurzame energie uit huishoudelijk afvalwater. WSRL fungeert als opdrachtgever van de Energiefabriek. Dit betekent ook dat de financiële administratie van het samenwerkingsverband via WSRL loopt. WSRL heeft 3 locaties in beeld als Energiefabriek, namelijk de rwzi Nijmegen, de rwzi Schelluinen i.c.m. de rwzi Sleeuwijk en de rwzi Tiel. Voor de rwzi Nijmgen zijn onderzoeken uitgevoerd naar de inzet van een ORC om meer energie op te wekken met de gasmotoren, deelstroombehandeling van stikstof dat vrijkomt bij de slibontwatering en verwerking van het vet van de rwzi in de gisting. De uitvoering zal in 2014 en 2015 plaatsvinden. Op de rwzi Schelluinen staat de bouw van een slibgisting en centrale slibontwatering gepland. Voor de maatregelen is in 2013 uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Deze overleggen zullen in 2014 worden doorgezet. Voor de rwzi Tiel is in 2013 de studie Optimalisatie slibgisting uitgevoerd. Deze studie resulteert in een projectvoorstel welke in 2014 zal worden ingediend. 16

21 3.5.6 Veiligheidssignalering/Leidingcodering Op de zuivering technische werken is alle veiligheidssignalering aangebracht. Op basis van een in 2012 uitgevoerde pilot op de rioolwaterzuivering Tiel moet de leidingcodering verder uitgerold worden. Het beoogde projectplan om te gaan voorzien dat in 2013 bij alle rioolwaterzuiveringen leidingcodering zou worden aangebracht is niet uitgevoerd. Dit staat nu gepland voor Borgen Veiligheid in projecten In 2013 is er een projectgroep opgericht veiligheid in projecten. Deze projectgroep heeft de opdracht om het aspect veiligheid in projecten te borgen in een systematiek. Hiervoor zijn werkmethodieken opgesteld en getest. In 2014 zal worden gestart met pilots om het puzzelstukje veiligheid als vast onderdeel in projecten vast te leggen Atex Het projectplan Optimalisatie explosieveiligheid bij Waterschap Rivierenland is opgesteld. Hierin staat benoemd dat alle slibgistingsinstallaties aan een nader onderzoek zullen worden onderworpen. Op elke locatie is een technisch onderzoek uitgevoerd. Ook is gestart met de opleidingen voor alle betrokken medewerkers Aquavision / Z-info In het project Z-info werken bijna alle zuiveringsbeheerders samen aan het verbeteren van de kwaliteit, het verhogen van de flexibiliteit, het verminderen van de complexiteit en het verlagen van de kosten van het samenstellen van zuiveringsinformatie. Hiervoor hebben alle waterschappen, het Waterschapshuis en het Landelijk Technologen Platform in de afgelopen jaren gewerkt aan het standaardiseren en uniformeren van zuiveringsinformatie. In 2010 is AquaVision gekozen als standaardapplicatie. In 2011 is een pilot van vijf waterschappen gestart om te komen tot een succesvolle uniforme en standaard implementatie van Z-info voor een beperkt aantal zuiveringen. De gezamenlijke implementatie moet leiden tot een gezamenlijk, generiek ontwerp voor de inrichting van AquaVision. Tevens moet het leiden tot een succesvolle centrale implementatie, op een extern te hosten omgeving, die zelfstandig door de waterschappen kan worden ingericht. Waterschap Rivierenland neemt aan deze pilot deel met de rwzi Sleeuwijk. In 2012 is deze pilot succesvol afgesloten. In 2013 is AquaVision volledig geïmplementeerd. Vanaf 1 oktober 2013 was het operationeel en is de rest van het jaar schaduw gedraaid, om vanaf 1 januari 2014 volledig over te stappen Infor In 2013 is het Onderhoud Beheer Systeem Infor geïmplementeerd. Vanuit Infor worden bijna alle onderhoudstaken aangestuurd. Ook de storingsafhandeling en modificaties worden middels dit systeem geregistreerd. De inrichting van Infor is op basis van risico. De komende jaren zal het systeem verder worden geoptimaliseerd en uitgebouwd. Het is de bedoeling dat in de toekomst ook beheertaken worden opgenomen Real Energy Voor de controle van de energiefacturen was in de implementatie van de energie-module van Rilos voorzien. In 2013 bleek deze module niet te voldoen. Hierop is gekozen verder te gaan met het pakket Realenergy. De planning is dat het pakket medio 2014 operationeel is 17

22 18

23 4 Verwerking van slib 4.1 Algemeen De hoeveelheid geproduceerd zuiveringsslib van de 39 zuiveringsinstallaties bedroeg in 2013 ongeveer m3 aan vloeibaar slib. In navolging van 2013 zal ook in 2014 het indikken van slib extra aandacht krijgen. In figuur 10 is het verloop van de productie vloeibaar slib en het gemiddelde drogestof gehalte van het ingedikt slib in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 10: Productie vloeibaar slib en gemiddelde drogestofgehalte In 2013 bedroeg de slibproductie ton droge stof. Dit is zo n 4% minder dan in Dit komt voornamelijk door het meer vergisten van slib. Al het geproduceerde slib is ontwaterd op 11 mechanisch slibontwateringsinstallaties in eigen beheer, 1 mobiele slibontwatering op de rwzi Sleeuwijk en 1 mechanische slibontwatering in beheer bij Waterschap Hollandse Delta. Ten behoeve van het ontwateren is circa m3 vloeibaar slib getransporteerd naar een ontwateringinstallatie, dit is circa 2% minder dan een jaar eerder. Totaal is circa ton ontwaterd slib geproduceerd. Hiervan is ton aan de compostering, ton aan de HVC en ton aan de SNB aangeboden (zie bijlage XIV). Het drogestof gehalte van het ontwaterde slib bedroeg in 2013 gemiddeld 22,0 %, dit is gelijk aan een jaar eerder. In figuur 11 is het verloop van de slibproductie en het gemiddelde drogestof gehalte van de slibkoek in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 11: Slibproductie en gemiddelde drogestofgehalte slibkoek In bijlage XV is een overzicht gegeven van het gemiddelde gehalte aan zware metalen in het zuiveringsslib en de bemestingswaarde van het slib. 4.2 Compostering Vanaf 1993 tot en met 2012 heeft GMB het zuiveringsslib verwerkt op basis van een samenwerkingsovereenkomst. Eind 2012 is voor de verwerking van zuiveringsslib een concessieovereenkomst voor diensten gesloten. Vanaf 1 januari 2013 is GMB ook verantwoordelijk voor het slibtransport, de afzet van biogranulaat en wordt GMB regulier aangeslagen voor verontreinigingsheffing. 19

24 In 2013 is circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 23,0 % aangeboden aan Midden-Betuwe Slibverwerking (MBS). Hiermee is de doelstelling van minimaal 22,5% droge stof gehaald. Verdere afzet van de geproduceerde compost is door MBS afgehandeld. 4.3 Slibverbranding Een gedeelte van het ontwaterde slib is ter verbranding aangeboden. In 2013 is circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 19,7 % aan de slibverbranding HVC te Dordrecht en circa ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 21,3 % aan de slibverbranding SNB te Moerdijk aangeboden. Totaal is er circa ton slibkoek te verbranding aangeboden. 4.4 Onderzoek en projecten Optimalisatie slibontwatering Om zorg te dragen voor een zo hoog mogelijke ontwateringsgraad worden bij diverse ontwateringinstallaties (SOI) regelmatig onderzoeken uitgevoerd, hierbij wordt regelmatig kritisch naar de instellingen van de apparatuur gekeken. Naast deze reguliere onderzoeken wordt ook regelmatig onderzoek verricht naar specifieke procesverbeteringen. Hieronder staan maatregelen die in 2013 zijn genomen. Deze lijst is niet onuitputtelijk. Op verschillende ontwateringsinstallaties hebben in het kader van de aanbesteding testen met polyelectroliet plaatsgevonden op basis waarvan leveringscontracten zijn of zullen worden opgesteld. Op SOI Arnhem-Zuid; In 2013 hebben voorbereidingswerkzaamheden plaatsgevonden ten behoeve van de vervanging van de huidige bandfilters, zeefbandpersen, kettingtransporteur en slibsilo. De aanbesteding van dit project zal in 2014 plaatsvinden waarbij de planning is dat de uitvoering van het project eind 2014 zal worden opgestart. Op SOI Tiel; In 2013 hebben voorbereidingswerkzaamheden plaatsgevonden ten behoeve van de vervanging van de kettingtransporteur. Dit project zal eind 2014 worden opgestart. Op SOI Zaltbommel; De slibpers is in 2013 gereviseerd. Op SOI Culemborg; In november 2012 is een proef gestart waarbij zuur wordt verneveld om restanten polymeer en kalk op te lossen. De ervaringen waren positief. Dit systeem is dan ook definitief geïmplementeerd in Op SOI Leerdam; In 2013 is de slibpers vervangen. Op SOI Vianen; Eind 2012, begin 2013 is een nieuwe slibkoekpomp geplaatst. Daarbij zijn de zogenaamde brugbrekers verwijderd omdat voortaan gewerkt wordt met een open spiraal wat minder kans op brugvorming geeft. Hiermee is zowel een energetisch als onderhoudstechnisch voordeel gerealiseerd Slibontwatering Schelluinen In 2010 is het voorontwerp uitgewerkt van de centrale slibontwatering op de rwzi Schelluinen. Hierbij is gekozen voor een dermate ruime verwerkingscapaciteit dat in de toekomst ook het slib ontwaterd kan worden van zuiveringen in het westelijke gebied die nu een eigen ontwatering hebben. Zo kan, indien die installaties aan vervanging toe zijn, afgewogen worden het slib naar de locatie Schelluinen te transporteren. In 2011 is dit project tijdelijk op hold gezet in verband met het onderzoek naar de haalbaarheid van een gisting op de rwzi Schelluinen (zie hoofdstuk 3.5.3). Uit dit onderzoek bleek dat de realisatie van een gisting haalbaar is. In 2012 is de ruimtelijke onderbouwing van het gehele plan ten behoeve van een mogelijke bestemmingsplan wijziging opgesteld. In 2013 is uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Deze overleggen zullen in 2014 worden doorgezet, waarna een wijzigingsaanvraag ingediend zal worden Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB Ten aanzien van de fosfaatterugwinning zijn in 2012 diverse opties bekeken. Fosfaatterugwinning uit de vliegas van de slibverbranding blijkt goed mogelijk te zijn. SNB heeft in samenwerking met HVC in 2013 naderonderzoek uitgevoerd. Terugwinning van fosfaat blijkt alleen rendabel bij een fosfaatgehalte van boven de 20%, dit heeft als consequentie dat de individuele aandeelhouders zelf geen (extra) fosfaat meer mogen terugwinnen op de zuivering. Dit is voorgelegd aan de aandeelhouders. In 2014 zal hier nadere besluitvorming over plaatsvinden, en zal een contract met een afnemer van fosfaat gesloten worden Energieterugwinning SNB In 2013 heeft SNB aan een Nederlandse specialist in het bouwen van stoomketels de opdracht gegund om twee stoomketels te vervangen voor hoge druk stoomketels in combinatie met jet plaatsen van een stoomturbine om groene elektriciteit op te wekken. De ketels worden in de loop ban 2014 in gebruik genomen. Vanuit de Meer Jaren Afspraak energie kan WSRL zich de verhoogde energie-efficiency (deels) toerekenen als ketenmaatregel. 20

25 4.4.5 CE Markering / Machine richtlijn De uitvoering van de uitkomsten van de risico-inventarisaties met betrekking tot de CE- markering van de zuivering technische werken is in 2013 opgepakt. Hierbij is in 2013 een start gemaakt met de Ce-markering van de ontwateringsinstallaties. Voor iedere regio is een projectgroep samengesteld om tot een veilige oplossing cq CEmarkering te komen. 21

26 22

27 Bijlagen 23

28 24

29 Bijlage I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland 25

30 Bijlage II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Aalst Aalst Delwijnen Nederhemert Poederoijen Brakel Zuilichem Alblasserdam Oud-Alblas Arnhem Driel Heteren Bemmel Bergerden Huissen Rietbaan Huissen Karstraat Elst Ressen Waalsprong Oosterhout Asperen Heukelum Beesd Beesd Rumpt Gellicum Acquoy Rhenoy Bergharen Bergharen Hernen Horssen Batenburg Culemborg Asch Zoelmond Ravenswaaij Beusichem Dodewaard Dodewaard IJzendoorn Ochten De Heuning Ochten Houtkoperlaan Opheusden Dreumel Dreumel Heerewaarden Alphen Druten Druten Kalverstraat Druten West Puiflijk Wamel Beneden-Leeuwen Afferden Deest Dussen Dussen Hank Eck en Wiel Ingen Maurik Rijswijk (GLD) Eethen Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Geldermalsen Est Meteren Enspijk Deil Tricht Erichem Buren Erichem Buren Geldermalsen Buurmalsen RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Gendt Angeren Bemmel Leemkuil Bemmel Teselaar Doornenburg Gendt Haalderen Gorinchem Gorinchem Wijdschild Dalem Spijk Vuren Groesbeek Groesbeek Den Drul Groesbeek De Horst Groesbeek Heikantweg Groot-Ammers Ameide Groot-Ammers Goudriaan Langerak Nieuwpoort Sporthal Nieuwpoort Vesting Noordeloos Haaften Herwijnen Hellouw Haaften Tuil Waardenburg Opijnen Hardinxveld-Giessendam Giessenburg Dijkstraat Hardinxveld-Giessendam Binnendams Hardinxveld-Giessendam Rijnstraat Leerdam Kedichem Lienden Lienden Ommeren Maasbommel Maasbommel Lukepad ,9 Appeltern ,0 Altforst ,0 Maasbommel Blauwe Sluis ,8 Millingen aan de Rijn Leuth Kekerdom Millingen aan de Rijn Nieuw-Lekkerland Streefkerk Nijmegen Nijmegen De Biezen Ewijk Beuningen Gld Weurt Wijchen Winssen Malden Beek Ooij Ubbergen O verasselt Nederasselt Overasselt Heumen Papendrecht 26

31 RWZI Gemalen Schelluinen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Hardinxveld-Giessendam Tiendweg Gorinchem Bullekeslaan Arkel Giessenburg Stolberglaan Hoornaar Hoogblokland Leerbroek Meerkerk Nieuwland Schelluinen Snouckstraat Sleeuwijk Almkerk Andel Giessen Nieuwendijk Rijswijk (NB) Sleeuwijk Uitwijk Werkendam Woudrichem Sliedrecht Bleskensgraaf ca Koekoekspad Bleskensgraaf ca Kweldamweg Ottoland Molenaarsgraaf Sliedrecht Wijngaarden Tiel Echteld Heesselt Kapel Avezaath Kerk-Avezaath Kesteren Medel Ophemert Tiel Diderik Vijghstraat Varik Wadenoijen Zoelen Achterstraat Valburg Slijk-Ewijk Andelst Vianen Everdingen Tienhovenseweg Everdingen Huibertlaan Hagestein Hei- en Boeicop Lexmond Schoonrewoerd Vianen de Hagen Zijderveld Wijk en Aalburg Veen Zaltbommel Alem Kerkwijk Bruchem Gameren Zaltbommel Hedel Ammerzoden Velddriel Kerkdriel Well Rossum Nieuwaal Zetten Zetten Randwijk

32 Bijlage III: Voldoen aan afnameverplichting RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Aalst % Aalst % Delwijnen % Nederhemert % Poederoijen % Brakel % Zuilichem % Alblasserdam % Oud-Alblas % Arnhem % vijzelgemaal op rwzi % Bemmel Bergerden % Driel % Heteren % Huissen Reitbaan % Huissen Karstraat % Elst % Waalsprong % Oosterhout % Asperen % Heukelum % Beesd % Beesd % Rumpt % Gellicum % Acquoy % Rhenoy % Bergharen % Bergharen % Hernen % Horssen % Batenburg % Culemborg % vijzel gml op rwzi Culemborg % Asch % Zoelmond % Ravenswaay % Beusichem % Dodewaard % Dodewaard % Yzendoorn % Ochten de Heuning % Ochten % Opheusden % Dreumel % Dreumel % Heerewaarden % Alphen % Druten % Druten Kalverstraat % Druten-West % Puiflijk % Wamel % Ben. Leeuwen % Afferden % Deest % Dussen % Dussen % Hank % Eck en Wiel % gml op de rwzi EeW % Ingen % Maurik % Rijswijk (Geld) % Eethen ,8% Drongelen % Eethen % Genderen % Meeuwen % Geldermalsen % gemaal op rwzi Gelderm % Est % Meteren % Enspijk % Deil % Erichem % Buren Erichemseweg % Buren Hoofdgemaal % Buurmalsen % RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Gendt % Angeren % Bemmel Leemkuil % Bemmel Teselaar % Doornenburg % Gendt % Haalderen % Gorinchem % Gorinchem droog (wijdschild) % Gorinchem nat (laag dalem 1) 98 Dalem % Spijk % Vuren % Groesbeek % gemaal op rwzi Groesbeek % Drul % Horst % Groesbeek % Groot-Ammers % Ameide % Groot Ammers % Goudriaan % Langeraak, Melkwg % Sporthal Nieuwpoort % Noordeloos % Haaften % Herwijnen % Hellouw % Haaften % Tuil % Waardenburg % Opijnen % Hardinxveld-Giessendam % Giessen Oudekerk % Giessendam % de Peulen % Leerdam % gemaal op rwzi Leerdam % Kedichem % Lienden % Lienden % Ommeren % Maasbommel % Maasbommel % Appeltern % Altforst % Blauwe Sluis % Millingen aan de Rijn % Leuth % Kekerdom % Millingen % Nieuw-Lekkerland % Streefkerk % Nijmegen % Biezen % Ewijk % Beuningen % Weurt % Wijchen % Winssen % Malden % Beek % Ooy % Ubbergen % O verasselt % Nederasselt % Overasselt % Heumen % Papendrecht % Opvoergemaal % 28

33 RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Schelluinen % Hardinxveld Boven % Gorinchem Bulkesln % Arkel % Giessenburg % Hoornaar % Hoogblokland % Leerbroek % Meerkerk % Nieuwland % Schelluinen % Sleeuwijk % Almkerk % Andel % Giessen % Nieuwendijk % Rijswijk (NB) % Sleeuwijk % Uitwijk % Werkendam % Woudrichem % Sliedrecht % Blesk'graaf % Blesk'graaf, Kweldamwg % Laagblokland-Ottoland % Molenaarsgraaf % hoofdgemaal sliedrecht % Wijngaarden % Tiel % Echteld % Heesselt % Kapel Avezaath % Kerk Avezaath % Kesteren % Medel nb 214 Ophemert % Tiel % Varik % Wadenoyen % Zoelen % Valburg % vijzelgemaal op rwzi Valburg % Slijk Ewijk % Andelst % Vianen % Everdingen huibertlaan % Everdingen,Tienhovensewg % Hagestein % Hei en Boeicop % Lexmond % Schoonrewoerd % Vianen, de Hagen % Zijderveld % Wijk en Aalburg % vijzelgemaal op rwzi Aalburg % Veen % Zaltbommel % Alem % Kerkwijk % Bruchem % Gameren % Zaltbommel % Hedel % Ammerzoden % Velddriel % Kerkdriel % Well % Rossum % Nieuwaal % Zetten % Zetten % Randwijk % Totaal WSRL ,1% 29

34 Bijlage IV: Belastingsgraad rwzi s

35 Bijlage V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik RWZI P totaal N totaal CZV TZV influent effluent % influent effluent % influent effluent % influent effluent % Aalst 17,9 6, ,1 21, Alblasserdam 73,3 14, ,6 28, Arnhem 231,7 19, ,1 244, Asperen 9,0 2, ,3 8, Beesd 10,6 2, ,8 5, Bergharen 10,0 2, ,1 6, Culemborg 64,5 25, ,4 63, Dodewaard 30,1 1, ,9 36, Dreumel 12,4 3, ,0 15, Druten 54,5 17, ,6 74, Dussen 14,1 3, ,9 17, Eck en Wiel 16,3 6, ,0 13, Eethen 7,8 3, ,6 9, Geldermalsen 45,2 5, ,0 46, Gendt 39,8 18, ,3 40, Gorinchem 27,5 8, ,1 19, Groesbeek 35,2 3, ,3 27, Groot-Ammers 60,1 19, ,0 38, Haaften 22,0 4, ,1 18, Hardinxveld-Giessendam 23,3 12, ,8 21, Leerbroek 5,2 2, ,0 5, Leerdam 43,0 6, ,5 33, Lienden 13,5 4, ,9 10, Maasbommel 4,8 0, ,4 2, Meerkerk 7,4 0, ,4 6, Millingen aan de Rijn 16,6 3, ,6 15, Nieuw-Lekkerland 18,7 9, ,1 25, Nijmegen 463,9 152, ,4 746, Overasselt 9,8 2, ,6 7, Papendrecht 65,5 8, ,2 53, Schelluinen 106,7 14, ,8 36, Sleeuwijk 129,9 10, ,6 66, Sliedrecht 94,0 14, ,0 92, Tiel 133,8 33, ,8 172, Valburg 13,4 5, ,4 21, Vianen 65,0 16, ,4 25, Wijk en Aalburg 14,3 3, ,0 21, Zaltbommel 128,6 27, ,2 77, Zetten 11,3 3, ,7 11, Totaal % verwijderd

36 Bijlage VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s RWZI ph Droogrest mg/l BZV mg/l Aalst 8,1 4,7 2,9 29 3,5 4,2 7,7 2,5 97 Alblasserdam 7,8 6,7 2,6 36 1,0 3,6 4,6 2,4 159 Arnhem 7,8 4,6 2,9 27 3,9 4,4 8,3 0,6 77 Asperen 8,0 4,7 2,3 27 2,5 2,8 5,3 1,2 97 Beesd 8,0 5,2 2,8 30 2,1 1,6 3,7 1,5 88 Bergharen 8,0 9,4 3,7 34 2,9 2,1 5,0 1,8 123 Culemborg 7,9 4,9 2,4 28 4,1 1,8 5,9 2,4 75 Dodewaard 7,6 5,3 3,4 34 2,7 5,0 7,7 0,4 99 Dreumel 8,1 5,2 2,5 30 3,7 4,7 8,3 1,7 118 Druten 7,9 16,0 5,5 38 3,7 3,9 7,6 1,9 96 Dussen 7,9 4,1 2,1 26 3,3 4,9 8,1 2,0 69 Eck en Wiel 8,0 7,2 3,6 29 2,3 2,1 4,5 2,1 61 Eethen 8,1 5,3 2,6 33 5,2 6,5 11,7 3,6 95 Geldermalsen 7,8 6,3 2,9 31 4,6 3,1 7,7 0,8 121 Gendt 7,9 27,2 6,4 43 3,7 2,1 5,8 2,9 69 Gorinchem 8,1 4,1 2,4 29 3,5 1,5 5,0 2,4 135 Groesbeek 7,8 6,0 2,7 27 2,9 2,6 5,4 0,6 158 Groot-Ammers 8,0 4,2 2,0 31 2,8 1,8 4,7 2,3 93 Haaften 8,2 11,2 4,9 43 3,6 1,8 5,4 1,3 97 Hardinxveld-Giessendam 7,5 7,5 3,5 33 3,2 2,3 5,4 3,2 94 Leerbroek 8,1 7,0 3,8 52 5,0 7,6 12,6 4,7 124 Leerdam 8,0 4,6 2,3 32 1,9 3,1 5,0 1,3 139 Lienden 8,0 6,8 4,1 37 3,2 2,7 5,9 2,7 59 Maasbommel 8,1 4,5 2,0 26 2,3 2,1 4,3 1,1 121 Meerkerk 7,9 17,8 4,6 48 3,6 4,8 8,4 1,0 126 Millingen aan de Rijn 8,2 5,2 3,2 31 3,1 2,1 5,2 1,2 65 Nieuw-Lekkerland 7,7 14,9 4,7 39 4,4 3,4 7,8 2,8 98 Nijmegen 7,6 5,4 2,4 26 3,2 7,8 11,0 2,2 147 Overasselt 7,9 9,7 4,2 33 3,8 2,2 6,0 1,9 94 Papendrecht 7,9 16,1 5,0 41 3,7 1,3 5,0 0,8 117 Schelluinen 8,1 5,5 1,8 27 1,4 0,9 2,3 0,9 139 Sleeuwijk 7,8 4,8 2,0 26 2,5 3,5 5,9 0,9 85 Sliedrecht 7,9 7,0 3,3 36 5,9 3,2 9,1 1,2 155 Tiel 8,0 8,2 2,5 26 3,0 3,5 6,4 1,1 94 Valburg 7,9 10,0 4,7 36 3,8 7,3 11,1 2,8 46 Vianen 8,0 4,2 1,8 24 2,0 1,4 3,4 1,9 186 Wijk en Aalburg 7,8 6,5 3,7 34 9,1 2,8 11,9 1,9 89 Zaltbommel 7,9 7,3 4,1 35 3,3 1,3 4,7 1,3 142 Zetten 7,9 14,0 6,5 41 4,0 5,1 9,2 2,9 64 CZV mg/l Nkj mg/l NO3 mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Cl mg/l 32

37 Bijlage VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen RWZI BZV mg/l CZV mg/l Nkj mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Droogrest mg/l Bezinking ml/l Chloride mg/l temp C ph debiet m3/uur SO4 2- mg/l Concentratie richtlijnen Chloride mg/l temp C Koper mg/l Zink mg/l # Aalst <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 < 400 # Alblasserdam <20 <10 JRG <2 VSG10 <30 Arnhem <15 VSG10 <10 VSG10 90% <20 90% <15 <1 VSG10 90% <30 <250 <25 6,5-8,5 <6400 <100 Arnhem vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 3 <75 Asperen <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 < 25 6,5-9 <250 <25 <5 <10 Asperen vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <4 JRG* <30 max 2 <75 Beesd <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <3 VSG10 max 2 < 25 6,5-9 <250 <25 <4 <20 Beesd vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <4,5 VSG* <30 max 3 <75 Bergharen <7 <60 <15 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 <40 6,5-9 <250 <25 <10 <35 Bergharen vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <4 VSG* <30 max 3 <75 # Culemborg <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <2200 Dodewaard <15 <100 <30 <10 <40 <10 VSG10 <50 VSG10 <20 VSG10 <5 VSG10 <20 VSG10 <200 6,5-9 <75 Dodewaard vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <20 JRG* <2 JRG <5 JRG* <30 max 2 <75 Dreumel <15 VSG10 90% <20 <15 JRG 90%<30 <250 <25 6,5-8,5 <378 <100 Dreumel vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 # Druten <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1700 Dussen <7 <15 <125 <15 VSG10 <3,5 VSG10 <30 <200 6,5-9 <75 Dussen vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <3,5 JRG* <30 max 2 <75 # Eck en Wiel <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <340 Eethen <20 <100 <25 <12 <50 <10 VSG10 <50 VSG10 <15 VSG10 <5 VSG10 <25 VSG10 <200 6,5-9 <75 Eethen vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <5 JRG* <30 max 2 <75 Geldermalsen <15 <100 <20 <5 <40 <7 VSG10 <60 VSG10 <10 VSG10 <2 VSG10 <30 VSG10 <200 6,5-9 <75 Geldermalsen vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 2 <75 # Gendt <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1500 <250 <25 <25 <35 Gorinchem <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG* <3 VSG10* max 2 <25 6,5-9 Gorinchem vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <15 JRG* <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 Groesbeek <10 VSG10 90% <15 <10 JRG <1 VSG10 90% <30 <250 <25 6,5-8,5 <900 <100 Groesbeek vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 2 <75 # Groot-Ammers <2 VSG10 <20 <125 <10 JRG <4 VSG10* <30 <250 <25 <3 <10 # Haaften <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 # <2 VSG10 Hardinxveld-Giessendam <20 <125 <10 JRG <4,5 VSG10* <30 Leerdam <6 <40 <10 max 25% <12 max 25% <80 <12 JRG <3 VSG10 max 25% <25 6,5-8,5 Leerdam vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG* <12 JRG <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 # Lienden <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <350 <2 <20 Maasbommel <15 <125 <30 max 3 <30 max 3 <250 <20 JRG <4 VSG10 max 3 <75 6,5-8,5 Maasbommel vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <30 max 3 <75 # Millingen aan de Rijn <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <510 # Nieuw-Lekkerland <20 <125 <15 JRG <3,5 VSG10 <30 # Nijmegen <20 <125 <10 JRG* <1 VSG10* <30 <16600 # Overasselt <20 <125 <10 JRG* <4 VSG10* <30 <300 # Papendrecht <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 # Schelluinen <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 VSG10 <3300 Sleeuwijk <6 <10 <50 <15 VSG10 <3 VSG10 <30 <200 6,5-9 <75 Sleeuwijk vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <10 JRG <15 JRG* <2 JRG <3 JRG* <30 max 3 <75 # Sliedrecht <2 VSG10 <20 <125 <10 JRG* <5,5 VSG10* <30 # Tiel <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 <25 6,5-9 <4130 Valburg <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <3 VSG10 max 2 <25 6,5-9 Valburg vanaf <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <6 VSG* <30 max 3 <75 # Vianen <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1600 <250 <25 <3 <20 Wijk en Aalburg <20 <125 <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <2,5 VSG10 max 2 <75 <200 6,5-9 <100 Wijk en Aalburg vanaf <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <2,5 JRG* <30 max 2 <75 # Zaltbommel <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <3000 Zetten <7 <60 <15 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 <40 6,5-9 <250 <25 <5 <30 Zetten vanaf Concentratie verplichtingen <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 # Rijkswaterlozer * Indien gebiedsrendement > 75% vervalt deze individuele eis <15 JRG <2 VSG <4 VSG* <30 max 3 <75 33

38 Bijlage VIII: Restvervuiling RWZI Coëfficient Zuurstof bindende stoffen v.e. Zware metalen (zwart) v.e. Zware metalen (grijs) v.e. Totaal v.e./ 1.000m 3 v.e. Aalst 0, Alblasserdam 0, Bommelerwaard 0, Culemborg 0, Druten 0, Eck en Wiel 0, Gelkenes 0, Gendt 0, Haaften 0, n.b. n.b. 609 Hardinxveld de P 0, Lienden 0, Millingen 0, Nieuw Lekkerland 0, Nijmegen 0, Overasselt 0, Papendrecht 0, Schelluinen 0, Sliedrecht 0, Tiel 0, Vianen 0, Totaal

39 Bijlage IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent RWZI Koper kg/jaar Chroom kg/jaar Zink kg/jaar Lood kg/jaar Cadmium kg/jaar Nikkel kg/jaar Kwik kg/jaar Arseen kg/jaar Totaal kg/jaar Aalst , ,2 11,5 0,1 3,8 356 Alblasserdam , ,4 11,7 0,2 9,9 750 Arnhem , ,1 63,1 1,7 23, Asperen 81 2, ,1 3,8 0,1 1,3 217 Beesd 93 3, ,1 3,8 0,1 1,7 259 Bergharen 67 3, ,1 4,8 0,1 1,7 257 Culemborg , ,6 17,8 0,4 11, Dodewaard , ,3 29,0 0,2 4,9 741 Dreumel 67 2, ,2 5,0 0,1 2,3 682 Druten , ,7 22,1 0,3 6, Dussen 92 2, ,1 4,5 0,1 3,7 267 Eck en Wiel 130 5, ,3 6,4 0,2 4,7 427 Eethen 60 2, ,1 2,9 0,0 1,1 168 Geldermalsen , ,5 21,7 0,3 5, Gendt , ,4 10,4 0,4 3,0 795 Gorinchem , ,4 13,1 0,2 4,6 678 Groesbeek , ,4 13,3 0,1 4,3 614 Groot-Ammers , ,5 14,6 0,2 11,6 805 Haaften 141 5, ,2 4,2 0,1 1,6 343 Hardinxveld-Giessendam 80 10, ,3 7,7 0,4 7,0 638 Leerbroek 12 1, ,0 2,0 0,0 0,4 68 Leerdam 89 11, ,0 20,7 0,2 6,6 566 Lienden 61 4, ,1 4,9 0,1 1,7 246 Maasbommel 39 1, ,1 2,4 0,0 0,6 126 Meerkerk 8 0, ,0 1,2 0,0 0,6 62 Millingen aan de Rijn 45 5, ,2 8,0 0,1 2,1 312 Nieuw-Lekkerland 34 4, ,1 5,7 0,1 4,0 222 Nijmegen , ,5 278,5 3,2 49, Overasselt 39 2, ,1 3,7 0,0 0,5 173 Papendrecht , ,0 27,9 0,3 18,4 906 Schelluinen , ,7 30,1 0,7 18, Sleeuwijk , ,6 26,1 0,6 16, Sliedrecht , ,5 20,3 0,4 15,6 941 Tiel , ,4 50,9 0,8 25, Valburg 53 3, ,1 5,1 0,0 2,3 255 Vianen , ,9 40,0 0,5 8, Wijk en Aalburg 133 6, ,2 5,2 0,1 2,6 376 Zaltbommel , ,6 61,4 1,4 17, Zetten 52 3, ,2 4,0 0,2 1,5 253 Totaal Totaal Totaal

40 Bijlage X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag RWZI Koper mg/i.e./d Chroom mg/i.e./d Zink mg/i.e./d Lood mg/i.e./d Cadmium mg/i.e./d Nikkel mg/i.e./d Kwik mg/i.e./d Arseen mg/i.e./d Totaal mg/i.e./d Aalst 27 2,5 49 2,8 0,04 2,8 0,02 0,9 86 Alblasserdam 14 1,6 58 4,5 0,04 1,2 0,02 1,0 80 Arnhem 16 1,1 34 3,2 0,04 1,1 0,03 0,4 56 Asperen 30 1,0 44 3,2 0,03 1,4 0,02 0,5 80 Beesd 40 1,4 63 4,2 0,06 1,6 0,06 0,7 110 Bergharen 25 1,2 63 3,1 0,04 1,8 0,02 0,6 95 Culemborg 16 1,1 41 4,5 0,04 1,1 0,03 0,7 65 Dodewaard 17 2,1 45 2,3 0,02 2,7 0,02 0,5 69 Dreumel 24 1, ,0 0,06 1,8 0,03 0,8 247 Druten 30 1,3 62 6,9 0,06 1,7 0,02 0,5 103 Dussen 30 0,9 51 2,9 0,10 1,5 0,10 1,2 88 Eck en Wiel 37 1,6 75 4,3 0,08 1,8 0,06 1,3 121 Eethen 32 1,3 51 3,0 0,10 1,5 0,10 0,6 89 Geldermalsen 29 2,4 63 3,4 0,04 1,9 0,03 0,5 100 Gendt 19 1,1 51 3,0 0,04 1,0 0,03 0,3 75 Gorinchem 32 2,1 56 3,4 0,06 1,9 0,03 0,6 96 Groesbeek 17 1,5 60 4,0 0,05 1,8 0,02 0,6 85 Groot-Ammers 10 1,0 48 3,5 0,04 1,2 0,02 0,9 65 Haaften 27 1,1 33 2,7 0,03 0,8 0,02 0,3 65 Hardinxveld-Giessendam 15 2,0 95 5,1 0,06 1,4 0,08 1,3 120 Leerbroek 9 0,8 39 1,0 0,03 1,5 0,01 0,3 52 Leerdam 7 0,9 32 3,6 0,08 1,7 0,02 0,5 47 Lienden 18 1,3 50 2,5 0,04 1,5 0,03 0,5 74 Maasbommel 34 1,3 69 3,3 0,06 2,1 0,02 0,5 110 Meerkerk 3 0,3 22 0,5 0,01 0,5 0,00 0,3 27 Millingen aan de Rijn 15 1,9 81 4,8 0,06 2,7 0,04 0,7 106 Nieuw-Lekkerland 7 0,9 35 2,8 0,03 1,2 0,02 0,9 48 Nijmegen 10 1,1 35 4,2 0,04 2,4 0,03 0,4 54 Overasselt 16 1,1 50 2,5 0,04 1,5 0,01 0,2 72 Papendrecht 13 1,0 41 4,0 0,07 1,9 0,02 1,3 62 Schelluinen 10 1,2 37 3,1 0,03 1,4 0,03 0,9 53 Sleeuwijk 28 1,4 47 3,9 0,04 1,9 0,04 1,2 84 Sliedrecht 9 1,1 42 3,4 0,03 1,2 0,03 1,0 58 Tiel 24 1,5 41 2,8 0,04 1,4 0,02 0,7 72 Valburg 20 1,4 66 4,0 0,05 1,9 0,02 0,8 94 Vianen 19 2,0 70 7,0 0,07 3,3 0,05 0,7 103 Wijk en Aalburg 39 1,9 63 3,1 0,05 1,5 0,03 0,8 109 Zaltbommel 25 27,5 82 4,0 0,06 2,2 0,05 0,6 141 Zetten 19 1,4 68 4,6 0,06 1,5 0,07 0,6 95 Gew gemiddelde ,8 47 3,8 0,04 1,8 0,03 0,6 73 Gew gemiddelde ,4 46 3,7 0,04 1,7 0,03 0,6 71 Gew gemiddelde ,2 45 3,5 0,04 1,8 0,02 0,

41 Bijlage XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent RWZI Cadmium ug/l Chroom ug/l Koper ug/l Kwik ug/l Nikkel ug/l Lood ug/l Zink ug/l Arseen ug/l Aalst 0,00 0,5 3,6 0,0 3,5 0,2 39 1,7 Alblasserdam 0,00 0,9 2,6 0,0 1,6 0,8 44 2,4 Arnhem 0,00 0,3 3,0 0,0 2,0 0,6 37 1,0 Asperen 0,00 0,5 3,5 0,0 1,5 0,4 18 1,0 Beesd 0,00 0,3 4,6 0,0 1,4 0,9 42 1,7 Bergharen 0,00 1,1 8,2 0,0 3,0 1,6 44 2,1 Culemborg 0,00 0,2 2,4 0,0 1,1 0,3 17 1,5 Dodewaard 0,00 0,9 3,7 0,0 2,1 3,8 96 0,8 Dreumel 0,00 0,3 3,5 0,0 2,3 0, ,5 Druten 0,00 0,9 11,1 0,0 1,6 2,3 47 0,7 Dussen 0,00 0,0 3,4 0,0 1,2 0,2 22 1,8 Eck en Wiel 0,01 0,4 7,6 0,0 1,3 1,2 53 2,2 Eethen 0,00 0,3 3,5 0,0 1,3 0,5 35 1,4 Geldermalsen 0,00 0,5 6,9 0,0 2,2 2, ,2 Gendt Gorinchem 0,00 0,5 2,3 0,0 1,7 0,3 27 1,4 Groesbeek 0,00 0,5 1,7 0,0 2,3 0,4 29 0,5 Groot-Ammers 0,00 0,6 1,2 0,0 1,4 0,4 14 1,7 Haaften Hardinxveld-Giessendam 0,00 0,6 1,8 0,0 1,1 0,6 30 2,1 Leerbroek 0,00 0,8 2,2 0,0 1,9 0,6 73 0,8 Leerdam 0,00 0,6 1,7 0,0 2,1 0,6 26 2,0 Lienden 0,00 0,6 7,6 0,0 1,7 0,8 36 1,2 Maasbommel 0,02 0,0 4,6 0,0 1,7 0,1 26 0,8 Meerkerk 0,00 0,0 6,3 0,0 1,7 1,4 84 1,3 Millingen aan de Rijn 0,01 0,8 2,3 0,0 2,7 1,1 31 1,0 Nieuw-Lekkerland 0,00 0,6 2,9 0,0 1,3 1,0 24 2,0 Nijmegen 0,01 1,2 1,8 0,0 9,9 0,4 35 1,2 Overasselt 0,00 1,2 4,8 0,0 1,7 0,6 28 0,0 Papendrecht 0,09 0,2 3,6 0,0 1,4 0,8 23 1,8 Schelluinen 0,00 0,7 7,0 0,0 2,1 0,4 18 1,8 Sleeuwijk 0,00 0,8 2,6 0,0 2,0 0,2 26 1,9 Sliedrecht 0,00 0,5 2,6 0,0 1,4 0,9 35 1,8 Tiel 0,01 0,7 32,9 0,0 2,1 0,7 32 1,4 Valburg 0,02 0,3 6,1 0,0 1,4 1,0 35 1,5 Vianen 0,00 0,0 0,0 0,0 1,5 0,4 26 1,1 Wijk en Aalburg 0,00 0,9 7,2 0,0 1,8 0,6 27 1,3 Zaltbommel 0,00 9,8 4,6 0,0 3,1 0, ,9 Zetten 0,15 1,0 7,4 0,0 1,6 1,5 53 1,3 Gemiddelde 0,01 0,8 4,7 0,00 1,9 0,8 46 1,3 37

42 Bijlage XII: Opname percentage zware metalen in het slib RWZI Koper % Chroom % Zink % Lood % Cadmium % Nikkel % Kwik % Arseen % Aalst Alblasserdam Arnhem Asperen Beesd Bergharen Culemborg Dodewaard Dreumel Druten Dussen Eck en Wiel Eethen Geldermalsen Gendt Gorinchem Groesbeek Groot-Ammers Haaften Hardinxveld-Giessendam Leerbroek Leerdam Lienden Maasbommel Meerkerk Millingen aan de Rijn Nieuw-Lekkerland Nijmegen Overasselt Papendrecht Schelluinen Sleeuwijk Sliedrecht Tiel Valburg Vianen Wijk en Aalburg Zaltbommel Zetten Gewogen gemiddelde

43 Bijlage XIII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s