Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2012 (BVZ 2012) Delfland

Transcriptie

1 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ ) versie 24 september 2013 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 1

2 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2

3 Inhoudsopgave Inleiding 4 Typering waterschap 4 Rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's) binnen 5 Slibontwateringsinstallaties (SOI's) binnen 5 1 Algemeen 6 Kerncijfers, 6 Samenvatting, 7 2 Functioneren installaties Transport afvalwater Zuivering afvalwater Slibverwerking Onderhoud 34 3 Financiën Totale kosten zuiveringsbeheer Kosten transport afvalwater Kosten zuivering afvalwater Kosten slibverwerking Totale kosten zuiveringskring Discrepantie 59 4 Milieu Specifiek energieverbruik afvalwaterzuivering Energieopwekking afvalwaterzuivering65 43 Duurzame energie afvalwaterzuivering67 44 Grondstoffen 68 5 Maatschappelijk Innovaties Arbo en veiligheid 72 Bijlage: Beschrijvingen 73 De paginanummers in de inhoudsopgave worden automatisch gegenereerd en kunnen licht afwijken van de daadwerkelijke nummering In de digitale versie kan gebruik worden gemaakt van een hyperlink voor elke paragraaf Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 3

4 Rapportage bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer Inleiding Dit is de rapportage van de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ) die in opdracht van de Unie van Waterschappen is uitgevoerd De bedrijfsvergelijking maakt de prestaties van het zuiveringsbeheer transparanter en reikt de besturen en managers van de waterschappen een instrument aan om hun bedrijfsvoering te verbeteren Eerdere vergelijkingen hebben een succesvolle impuls gegeven aan de kwaliteitsverbetering in het zuiveringsbeheer en aan het leren en verbeteren bij de waterschappen De afgelopen jaren zijn de zuiveringsprestaties aanzienlijk verbeterd, terwijl de waterschappen de kosten nagenoeg gelijk hebben weten te houden Alle deelnemende waterschappen ontvangen met dit document hun eigen waterschapsrapport met daarin de vergelijking op detailniveau van de resultaten van het zuiveringsbeheer over met waar mogelijk een vergelijking met 2006 en Per onderdeel van het zuiveringsbeheer worden kengetallen gepresenteerd per waterschap en per RWZI om de prestaties en de ontwikkelingen op een eenduidige manier in beeld te kunnen brengen Waar mogelijk worden verklarende variabelen beschreven, waarmee de verschillen tussen de waterschappen kunnen worden uitgelegd De methodiek voor de bedrijfsvergelijking is gebaseerd op de Balanced Score-Card De methodiek houdt in dat er vanuit verschillende perspectieven naar de prestaties in het zuiveringsbeheer wordt gekeken: vanuit het functioneren, de financiën, het milieu (duurzaamheid) en vanuit de toekomst (innovaties) De BVZ is met name gefocust op de doelmatigheidsverbeteringen in het zuiveringsbeheer (de prestaties in relatie tot de kosten) Het perspectief belanghebbenden is in niet belicht Deze rapportage geeft inzicht in de ontwikkeling van de eigen prestaties en kosten en laat zien in hoeverre uw waterschap in lijn zit met de collega waterschappen Wij wensen u en alle overige deelnemers veel plezier en leerinformatie toe met het bestuderen van dit rapport en hopen dat het ook dit jaar de energie genereert en de prikkel geeft om verder te willen verbeteren Meer uitvoerige analyses vindt u in WAVES (wwwbvzwavesdatabanknl) Typering waterschap Het waterschap bestaat uit voormalige polders en/of waterschappen, waarvan de oorsprong teruggaat tot de Sint Elisabethsvloed van 1421, toen reeds bestaande inpolderingen en andere lager gelegen gebieden overstroomd werden Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 4

5 Rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's) binnen Slibontwateringsinstallaties (SOI's) binnen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 5

6 1 Algemeen De kerncijfers van waterschap zijn weergegeven in de onderstaande tabel De cijfers worden in de tabel vergeleken met het landelijk gemiddelde en met het gemiddelde van het stroomgebied waartoe het waterschap behoort De kolom totaal waterschappen geeft de optelling (indien van toepassing) weer van alle waterschappen Kerncijfers, Stroomgebied* Rijn- West RWZI's [aantal] Gemiddelde Totaal Waterschappen Waterschappen Totale ontwerpcapaciteit RWZI's [ie] Gemiddelde belasting RWZI's [ie] Aangeslagen ve [ve] Totale capaciteit rioolgemalen [m3/uur] Aantal m3 afvalwater gezuiverd [m3/dag] Aantal ie verwijderd Totale slibproductie slibontwatering [tonnen ds] Lengte transportstelsel [km] Totale kosten zuiveringstechnische werken [euro] Discrepantie [procent] Huishoudens dat afvalwater loost [aantal] Bedrijven dat afvalwater loost [aantal] Aandeel effluent geloosd op buitenwater [procent] Oppervlakte [hectare] [2011] ** Inwoners [aantal] [2011] ** ,2 7,3 12,5 12, ,0 61,5 41,2 41, ** De waarden van de referentiegroepen geven het gemiddelde van de waterschappen binnen de desbetreffende groep weer ** Bron: Waterschapsspiegel, overige onderwerpen komen uit de uitvraag van de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 6

7 Samenvatting, Gemiddelde waterschappen Functioneren installaties Transport afvalwater 211 Afnamecapaciteit (liter/uur per ie) 29,2 30,8 32,2 14,7 51,2 100,0 100,0 97,7 93,7 100,0 78,3 78,5 83,0 70,7 102,7 222 Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent) 100,0 100,0 98,6 88,9 100,0 223 Rendement voor N+P+CZV verwijdering (procent) 85,4 82,4 86,6 81,5 93,0 224 Rendement voor stikstofverwijdering (procent) 82,9 79,4 82,8 77,6 90,5 225 Rendement voor fosfaatverwijdering (procent) 80,5 75,4 84,4 75,4 93,3 226 Rendement voor CZV verwijdering (procent) 92,7 92,3 92,7 89,0 95,9 227 % ie's verwijderd (procent) 93,3 92,7 92,6 88,5 95, ,0 34,5 37,8 25,6 71, Specifieke slibproductie (kg slib/ie verwijderd) 13,0 13,0 16,5 9,0 27,1 234 Ontwateringspercentage slib (procent) 20,7 21,4 23,1 17,9 26,3 241b Verlies beschikbaarheid transportsysteem (procent) 0,07 0,05 0,30 0,00 1,33 242b Verlies beschikbaarheid zuiveringsinstallaties (procent) 0,06 0,00 0,61 0,00 3,84 243b Verlies beschikbaarheid slibverwerkingsinstallaties (procent) 0,00 0,05 0,45 0,00 1, Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent) Zuivering afvalwater 221 Gemiddelde belastinggraad (procent) 228 Hoeveelheid aangevoerd afvalwater (liter/dag per ie) 229 Hydraulische capaciteit (liter/uur per ie) Slibverwerking 231 Slibproductie (tonnen ds) Onderhoud Financiën Totale kosten zuiveringsbeheer 311 Tarief zuiveringsheffing (euro per ve) 312 Totale kosten zuiveringstechnische werken (euro) 313 Totale kosten zuiveringstechnische werken per ve (euro) 314 Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (euro/ie verwijderd) 65,06 85,14 53,51 41,76 85, ,78 82,64 46,25 35,45 82,64 67,34 76,06 39,65 28,80 76,06 805,75 792,47 467,62 351,37 792, Totale directe kosten transporteren afvalwater (1000*euro/m3*km) 24,03 25,20 15,56 5,92 48, Totale gestand kosten transport afvalwater (1000*euro/m3*km) 44,74 37,62 29,69 11,10 92,17 6,42 5,05 5,49 2,75 16, Totale directe kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) 48,99 52,92 24,57 17,34 52, Totale gestand kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) 58,90 54,26 35,73 23,63 54, Op beheer- en onderhoudskosten zuiv afvalwater (euro/ie verwijderd) 14,06 10,66 10,34 7,51 14, Totale directe kosten slibverwerking (euro/ton ds) 484,11 621,25 620,78 472,03 933, Totale gestand kosten slibverwerking (euro/ton ds) 467,17 523,93 335,05 124,03 635,17 77,51 130,36 182,11 97,03 270, Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (1000*euro/m3 per jaar) Kosten transport afvalwater 323 Op beheer- en onderhoudskosten trans afvalwater (1000*euro/m3*km) Kosten zuivering afvalwater Kosten slibverwerking en afzet 343 Op beheer- en onderhoudskosten slibverwerking (euro/ton ds) Totale kosten zuiveringskring 351 Totale directe kosten transp en zuiv afvalwater (euro/ie verwijderd) 352 Totale directe kosten transp en zuiv afvalwater (1000*euro/m3 per jaar) 61,03 67,97 30,88 21,82 67,97 730,32 708,19 364,19 255,63 708,19 0,8-1,2 12,5-1,2 30,8 Discrepantie 361 Discrepantie (procent) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 7

8 Gemiddelde waterschappen 411 Specifiek energieverbruik transporteren afvalwater (GJprim/m3km) 114,3 118,9 63,9 301,5 412 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater (GJprim/1000 ie verwijderd) 374,1 294,6 213,4 381,6 1334,3 1152,2 459,6 2562,3 418,9 337,6 257,6 438, ,21 29,03 6,02 59,82 95,8 101,5 90,7 149,1 Milieu Specifiek energieverbruik afvalwaterzuivering 413 Specifiek energieverbruik slibontwatering (GJprim/1000 ton ds) 414 Totaal energieverbruik (GJprim/1000 ie verwijderd) Energieopwekking afvalwaterzuivering 421 Energie-opwekking: biogasproductie (Nm3) 422 Energie-opwekking: zelfvoorzienendheid mbv biogas (procent) Duurzame energie afvalwaterzuivering 431 Duurzame energie: % groene energie (incl inkoop) (procent) Grondstoffen 441 Specifiek chemicaliënverbruik defosfatering (mol/(1000 ie verwijderd)) 15,53 12,14 19,94 4,15 50, Specifiek chemicaliënverbruik PE slibontwatering (g/ kg ds) 13,26 17,21 13,71 4,18 19, Specifiek chemicaliënverbruik Fe slibontwatering (g/ kg ds) 0,00 0,00 2,79 0,00 27, ,67 5,66 4,32 0,84 9,47 0 6,0 1,8 0 6,0 Maatschappelijk Innovaties 511 Nieuwe innovatietechnologieën (aantal) Arbo en veiligheid 531 Gemiddelde verzuimpercentage (procent) 532 Totaal aantal ongevallen (aantal) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 8

9 2 Functioneren installaties Kerntabel functioneren Gemiddelde waterschap pen Functioneren installaties Transport afvalwater 211 Afnamecapaciteit (liter/uur per ie) 29,2 30,8 32,2 14,7 51,2 100,0 100,0 97,7 93,7 100,0 78,3 78,5 83,0 70,7 102,7 222 Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent) 100,0 100,0 98,6 88,9 100,0 223 Rendement voor N+P+CZV verwijdering (procent) 85,4 82,4 86,6 81,5 93,0 224 Rendement voor stikstofverwijdering (procent) 82,9 79,4 82,8 77,6 90,5 225 Rendement voor fosfaatverwijdering (procent) 80,5 75,4 84,4 75,4 93,3 226 Rendement voor CZV verwijdering (procent) 92,7 92,3 92,7 89,0 95,9 227 % ie's verwijderd (procent) 93,3 92,7 92,6 88,5 95,5 212 Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent) Zuivering afvalwater 221 Gemiddelde belastinggraad (procent) 228 Hoeveelheid aangevoerd afvalwater (liter/dag per ie) ,0 34,5 37,8 25,6 71, Specifieke slibproductie (kg slib/ie verwijderd) 13,0 13,0 16,5 9,0 27,1 233 Techniek slibontwatering: Centrifuge (procent) 94,4 94,5 67,5 0,0 100,0 233 Techniek slibontwatering: Kamerfilterpers (procent) 0,0 0,0 11,5 0,0 100,0 233 Techniek slibontwatering: Membraanfilterpers (procent) 0,0 0,0 1,8 0,0 100,0 233 Techniek slibontwatering: Zeefbandpers (procent) 5,6 5,5 20,4 0,0 100,0 233 Techniek slibontwatering: Overig (procent) 0,0 0,0 0,0 0,0 1,7 229 Hydraulische capaciteit (liter/uur per ie) Slibverwerking 231 Slibproductie (tonnen ds) 234 Ontwateringspercentage slib (procent) 20,7 21,4 23,1 17,9 26,3 100,0 47,6 0,0 100,0 235 Verwerking ontwaterd slib: Verbranden (procent) 0,0 15,1 0,0 100,0 235 Verwerking ontwaterd slib: Biologisch drogen + meestoken (procent) 0,0 17,6 0,0 100,0 235 Verwerking ontwaterd slib: Thermisch drogen + meestoken (procent) 0,0 19,7 0,0 100,0 235 Verwerking ontwaterd slib: Overig (procent) 0,0 0,0 0,0 0,0 235 Verwerking ontwaterd slib: Monoverbranden(procent) Onderhoud 241b Verlies beschikbaarheid transportsysteem (procent) 0,07 0,05 0,30 0,00 1,33 242b Verlies beschikbaarheid zuiveringsinstallaties (procent) 0,06 0,00 0,61 0,00 3,84 243b Verlies beschikbaarheid slibverwerkingsinstallaties (procent) 0,00 0,05 0,45 0,00 1,54 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 9

10 Inleiding De vragenlijst van de BVZ is herzien Als gevolg van het Bestuursakkoord Water is de vraagstelling en de methodiek zodanig aangepast, dat gegevens niet alleen per waterschap of rwzi kunnen worden beschouwd, maar ook per zuiveringskring Hiermee is het mogelijk gemaakt om de gegevens beter te kunnen vergelijken, ook met andere waterpartners Daarnaast zijn de volgende parameters nieuw toegevoegd: 1 De afnamecapaciteit van een zuiveringskring De afnamecapaciteit van een zuiveringskring is de afnameverplichting (uitgedrukt in l/h) gedeeld door de biologische ontwerpcapaciteit van de rwzi (in ie) Het is een maat voor de hoeveelheid afvalwater die per ie moet worden gezuiverd 2 De hydraulische capaciteit van een rwzi De hydraulische capaciteit van een rwzi is de hydraulische ontwerpcapaciteit (uitgedrukt in l/h) gedeeld door de biologische ontwerpcapaciteit (in ie) Het is een maat voor de hoeveelheid afvalwater die per ie kan worden gezuiverd 3 De hoeveelheid aangevoerd afvalwater Dit is de jaargemiddelde aangevoerde hoeveelheid afvalwater gedeeld door het aantal ie In het algemeen zijn de prestaties in het zuiveringsbeheer goed en zijn ze ook weer iets gestegen ten opzichte van Dit geldt onder andere voor het voldoen aan de afnameverplichting, het nalevingspercentage, de technische betrouwbaarheid en beschikbaarheid Daarnaast valt op dat voor een aantal KPI s met name het minimum is gestegen, waardoor de spreiding is afgenomen Dit geldt voor het voldoen aan de afnameverplichting en de gemiddelde belastinggraad Transport afvalwater Zowel ten aanzien van de afnamecapaciteit van een zuiveringskring (hoeveelheid afvalwater dat volgens de gemaakte afspraken met gemeenten moet worden gezuiverd) als de hydraulische capaciteit van een rwzi (de hydraulische ontwerpcapaciteit gedeeld door de biologische ontwerpcapaciteit van een rwzi) kan worden gesteld, dat er in het algemeen weinig ontwikkeling te zien is Opvallend is dat er een grote spreiding is tussen de waterschappen met als uitersten enerzijds waterschap Zuiderzeeland en anderzijds waterschapsbedrijf Limburg Het voldoen aan de afnameverplichting laat ook in weer een verdere stijging zien, enerzijds van het gemiddelde van alle waterschappen (van 95,4% in 2006, via 96,2% in naar 97,7% in ) maar vooral van het minimum (van gemiddeld 89,4% in naar 93,7% in ) Het voldoen aan de afnameverplichting is bij bijna alle waterschappen vastgelegd in schriftelijke afspraken met de gemeenten Gemiddeld 87% van de afspraken is schriftelijk Voor driekwart van de waterschappen ligt dat percentage ver boven de 90% Deze afspraken beschrijven in het algemeen ook een prognose voor de komende 5 tot 15 jaar en er wordt jaarlijks aan de gemeente verslag uitgebracht Zuivering afvalwater Op jaarbasis is er in bijna 2 miljard m3 afvalwater gezuiverd, terwijl dit in 2006 en ongeveer 1,83 miljard m3 was De totale capaciteit van de 346 RWZI s in Nederland bedraagt ruim 30 miljoen ie In zijn ruim 25 miljoen ie aangevoerd naar de rwzi s, waarvan de waterschappen ruim 23 miljoen ie uit het afvalwater hebben verwijderd Het gemiddelde percentage ie-verwijderd is stabiel gebleven op 92,6% De gemiddelde belastinggraad is in de afgelopen jaren steeds verder gestegen en bedraagt nu gemiddeld 83% Dit is onder andere te danken aan het feit dat een aantal rwzi s zijn gesloten en waarvan het afvalwater nu gezuiverd wordt op een andere rwzi Het aantal rwzi s is gedaald van 390 In naar 346 in Hierdoor is ook de minimum belastinggraad toegenomen van ruim 56 % in naar bijna 71% in Het nalevingspercentage met betrekking tot de lozingseisen is ook verder gestegen tot gemiddeld 98,6% in Dat betekent dat bijna alle rwzi s vrijwel het gehele jaar volledig voldoen aan hun lozingsvergunning Ondanks dat het gemiddelde is toegenomen zijn er wel verschillen tussen de waterschappen te zien Er zijn enkele grote stijgers, maar daarentegen ook enkele waterschappen waarbij het resultaat substantieel lager is dan in voorgaande jaren of langjarig lager is dan dat van andere waterschappen Hoewel tussen 2006 en nog een stijging van het gemiddelde zuiveringsrendement (CZV, N en P) waarneembaar was, lijkt dit tussen en te stabiliseren (gemiddeld 86,6%) Ditzelfde geldt ook voor het stikstof- en fosfaatrendement Wel is in de beschouwde periode de aangevoerde vuilvracht op de rwzi s gestegen, zodat gesteld kan worden dat de netto zuiveringsprestatie is toegenomen Ten aanzien van fosfaat kan worden geconcludeerd, dat een aantal waterschappen het beleid heeft ingezet om niet meer fosfaat te verwijderen dan wettelijk verplicht (voor zover dit uit financieel-economisch oogpunt haalbaar is), terwijl wel voldaan blijft worden aan het nalevingspercentage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 10

11 De hoeveelheid aangevoerd afvalwater (in l/d per ie) vertoont grote verschillen tussen de waterschappen De gemiddelde hoeveelheid bedroeg in 215 l/d per ie met een spreiding van 129 tot 285 l/d per ie In is er meer afvalwater per ie aangevoerd dan in voorgaande jaren, maar was ook een relatief nat jaar (gemiddelde neerslag in De Bilt 878 mm in en 777 mm in ) Slibverwerking De totale slibhoeveelheid die wordt afgevoerd naar de slibeindverwerking bedroeg in bijna ton droge stof Dit is min of meer dezelfde hoeveelheid als in In deze zelfde periode zijn echter ook de belasting van de rwzi s (met 2,9%) en het verwijderingsrendement (met 4,5%) toegenomen, zodat per saldo de specifieke slibproductie in lichte mate is gedaald Het ontwateringspercentage van het slib is sinds 1999 min of meer constant op gemiddeld ongeveer 23% Om dit resultaat te bereiken moet echter wel steeds meer polymeer worden toegevoegd In 1999 bedroeg het specifiek chemicaliënverbruik nog geen 8 g / kg ds, maar in is dit gestegen tot boven de 11,3 g / kg ds Een stijging van 45% heeft overigens niet geleid tot een hoger ontwateringspercentage Wat betreft de slibontwateringsmethode kan worden gesteld, dat het aandeel kamerfilterpers en zeefbandpers is afgenomen van respectievelijk 15% en 23% in naar 11% en 21% in ten gunste van de centrifuge (van gemiddeld 59% in naar 66% in ) In is voor het eerst gevraagd naar de wijze van slibeindverwerking Bijna 48% van het ontwaterde slib wordt in een monoverbrandingsinstallatie gestookt, 15% wordt meeverbrand met bijvoorbeeld huisvuil, bijna 18% wordt eerst biologisch gedroogd en daarna verbrand, terwijl bijna 20% thermisch wordt gedroogd en daarna verbrand Onderhoud In de BVZ zijn de kritische proces indicatoren technische betrouwbaarheid en beschikbaarheid geïntroduceerd van zowel het transportsysteem, de zuiveringsinstallatie als de slibverwerkinginstallatie Toen werd geconcludeerd dat veel waterschappen bezig waren om het onderhoudsbeleid te professionaliseren, maar nog niet in staat waren om de gevraagde gegevens te leveren Dat laatste geldt in iets mindere mate ook voor Van de waterschappen die wel gegevens hebben aangeleverd kan worden gesteld, dat de betrouwbaarheid en de beschikbaarheid zijn toegenomen Deze laatste is voor alle drie de onderwerpen (transport, zuiveren en slibverwerken) meer dan gehalveerd en varieert tussen de 99,4 en 99,7% Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 11

12 21 Transport afvalwater 211 Afnamecapaciteit (liter/uur per ie) Afnamecapaciteit (liter/uur per ie) Gem waterschappen ,0 30,3 5,7 52,1 29,2 33,2 13,5 53,1 30,8 32,2 14,7 51,2 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 12

13 212a Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent) Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent) Gem waterschappen ,1 95,4 81,6 100,0 100,0 96,2 89,4 100,0 100,0 97,7 93,7 100,0 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 13

14 212b Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent), Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 14

15 22 Zuivering afvalwater 221 Gemiddelde belastinggraad (procent) Gemiddelde belastinggraad (procent) Gem waterschappen ,5 78,7 56,3 95,3 78,3 81,6 63,6 100,0 78,5 83,0 70,7 102,7 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 15

16 222a Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent) Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent) Gem waterschappen ,8 97,7 81,9 100,0 100,0 97,5 89,5 100,0 100,0 98,6 88,9 100,0 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 16

17 222b Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent), Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 17

18 223a Rendement voor N+P+CZV verwijdering (procent) Rendement voor N+P+CZV verwijdering (procent) Gem waterschappen ,7 83,7 68,7 90,8 85,4 86,5 81,3 91,3 82,4 86,6 81,5 93,0 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 18

19 223b Rendement voor N+P+CZV verwijdering (procent), Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 19

20 224 Rendement voor stikstofverwijdering (procent) Rendement voor stikstofverwijdering (procent) Gem waterschappen ,3 77,6 39,3 89,5 82,9 83,1 72,8 88,8 79,4 82,8 77,6 90,5 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 20

21 225 Rendement voor fosfaatverwijdering (procent) Rendement voor fosfaatverwijdering (procent) Gem waterschappen ,3 81,9 75,8 92,9 80,5 84,4 75,2 92,6 75,4 84,4 75,4 93,3 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 21

22 226 Rendement voor CZV verwijdering (procent) Rendement voor CZV verwijdering (procent) Gem waterschappen ,5 91,6 87,5 94,8 92,7 92,3 88,2 95,3 92,3 92,7 89,0 95,9 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 22

23 227 % ie's verwijderd (procent) % ie's verwijderd (procent) Gem waterschappen ,3 91,2 75,3 96,1 93,3 92,6 87,1 94,5 92,7 92,6 88,5 95,5 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 23

24 228 Hoeveelheid aangevoerd afvalwater (liter/dag per ie) Hoeveelheid aangevoerd afvalwater (liter/dag per ie) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 24

25 229 Hydraulische capaciteit (liter/uur per ie) Hydraulische capaciteit (liter/uur per ie) Gem waterschappen ,2 35,4 25,5 52,3 34,0 35,9 25,8 52,4 34,5 37,8 25,6 71,6 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 25

26 23 Slibverwerking 231a Slibproductie (tonnen ds) Slibproductie (tonnen ds) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 26

27 231b Slibproductie (tonnen ds), Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 27

28 232 Specifieke slibproductie (kg slib/ie verwijderd) Specifieke slibproductie (kg slib/ie verwijderd) Gem waterschappen ,0 16,2 12,2 20,6 13,0 16,6 12,1 25,5 13,0 16,5 9,0 27,1 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 28

29 233 Onderverdeling techniek slibontwatering (kg droge stof) () Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 29

30 234 Ontwateringspercentage slib (procent) Ontwateringspercentage slib (procent) Gem waterschappen ,7 23,3 20,2 28,0 20,7 23,0 19,5 27,5 21,4 23,1 17,9 26,3 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 30

31 235 Onderverdeling verwerking ontwaterd slib (kg droge stof) () Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 31

32 24 Onderhoud 241a Technische betrouwbaarheid transportsysteem (uren) Technische betrouwbaarheid transportsysteem (uren) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 32

33 241b Verlies beschikbaarheid transportsysteem (procent) Verlies beschikbaarheid transportsysteem (procent) Gem waterschappen 0,07 0,77 0,03 2,44 0,05 0,30 0,00 1,33 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 33

34 242a Technische betrouwbaarheid zuiveringsinstallaties (uren) Technische betrouwbaarheid zuiveringsinstallaties (uren) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 34

35 242b Verlies beschikbaarheid zuiveringsinstallaties (procent) Verlies beschikbaarheid zuiveringsinstallaties (procent) Gem waterschappen 0,06 1,59 0,01 8,33 0,00 0,61 0,00 3,84 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 35

36 243a Technische betrouwbaarheid slibverwerkingsinstallaties (uren) Technische betrouwbaarheid slibverwerkingsinstallaties (uren) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 36

37 243b Verlies beschikbaarheid slibverwerkingsinstallaties (procent) Verlies beschikbaarheid slibverwerkingsinstallaties (procent) Gem waterschappen 0,00 1,09 0,00 5,57 0,05 0,45 0,00 1,54 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 37

38 3 Financiën Kerntabel financiën Gemiddelde waterschappen 65,06 85,14 53,51 41,76 85,14 Financiën Totale kosten zuiveringsbeheer (euro's) 311 Tarief zuiveringsheffing per ve 312 Totale kosten zuiveringstechnische werken Totale kosten zuiveringstechnische werken per ve 88,78 82,64 46,25 35,45 82, Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (euro/ie verwijderd) 67,34 76,06 39,65 28,80 76, Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (1000*euro/m3 per jaar) 805,75 792,47 467,62 351,37 792,47 Kosten transport afvalwater (1000*euro/m3*km) 321 Totale directe kosten transporteren afvalwater Totaal netto directe kosten (euro's) Aangevoerd afvalwater x aantal km leiding (m3 km) 322 Totale gestand kosten transport afvalwater 24,03 25,20 15,56 5,92 48, ,74 37,62 29,69 11,10 92,17 Gestandaardiseerde kapitaallasten (euro's) Totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater (euro's) Op beheer- en onderhoudskosten trans afvalwater Netto directe operationele beheerkosten (euro's) Netto directe operationele onderhoudskosten (euro's) 6,42 5,05 5,49 2,75 16, Kosten zuivering afvalwater (euro/ie verwijderd) 331 Totale directe kosten zuiveren afvalwater 48,99 52,92 24,57 17,34 52, ,90 54,26 35,73 23,63 54,26 Gestandaardiseerde kapitaallasten (euro's) Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater (euro's) ,06 10,66 10,34 7,51 14, ,11 621,25 620,78 472,03 933, ,17 523,93 335,05 124,03 635,17 Gestandaardiseerde kapitaallasten (euro's) Totale gestandaardiseerde kosten slibverwerking en afzet (euro's) ,51 130,36 182,11 97,03 270,08 Netto directe operationele beheerkosten (euro's) Netto directe operationele onderhoudskosten (euro's) Totale directe kosten transp en zuiv afvalwater (euro/ie verwijderd) 61,03 67,97 30,88 21,82 67, Totale directe kosten transp en zuiv afvalwater (1000*euro/m3 per jaar) 730,32 708,19 364,19 255,63 708,19 0,8-1,2 12,5-1,2 30,8 Totale netto directe kosten (euro's) ie's verwijderd (ie) 332 Totale gestand kosten zuiveren afvalwater 333 Op beheer- en onderhoudskosten zuiv afvalwater Netto directe operationele beheerkosten (euro's) Netto directe operationele onderhoudskosten (euro's) Kosten slibverwerking en afzet (euro/ton ds) 341 Totale directe kosten slibverwerking Totaal netto directe kosten verwerken en afzetten van slib (euro's) Slibproductie (tonnen ds) 342 Totale gestand kosten slibverwerking en afzet 343 Op beheer- en onderhoudskosten slibverwerking Totale kosten zuiveringskring Discrepantie (procent) 361 Discrepantie Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 38

39 Ontwikkeling kosten zuiveringstechnische werken De kosten van de waterschappen voor beheer en exploitatie van zuiveringstechnische werken bedroegen in 1040 miljoen Ten opzichte van de vorige bedrijfsvergelijking in ( 1025 miljoen1) zijn de kosten 1,5% gestegen De stijging is ruim lager dan de inflatie die ten opzichte van 6,2% bedraagt, waardoor er in reële zin sprake is van een daling van de kosten voor zuiveringstechnische werken Zoals onderstaande grafiek van de meerjarige ontwikkeling van deze kosten laat zien, geldt voor de laatste tien jaar dat de zuiveringskosten niet meer stijgen dan het niveau van de inflatie Alleen de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer liet een stijging boven inflatieniveau zien, maar deze werd met name veroorzaakt door de ingebruikname van de compleet nieuwe en zeer grote RWZI Harnaschpolder door het hoogheemraadschap van Los hiervan zou de stijging ook in niet hoger dan inflatieniveau zijn geweest De ingebruikname van de RWZI Harnaschpolder leidde tot een forse verbetering van de zuiveringsprestaties Een belangrijke oorzaak van de beperkte stijging van de kosten van zuiveringstechnische werken is de daling van de kosten voor het verwerken en afzetten van slib van 220,4 miljoen in tot 203,9 miljoen in De waterschappen hebben goedkopere contracten afgesloten voor het transport en de eindverwerking van het slib dat in zuiveringsinstallaties vrij komt Verhouding kosten-prestatie De kosten van de waterschappen voor beheer en exploitatie van zuiveringstechnische werken zijn ten opzichte van dus ruim binnen de inflatiestijging gebleven Daar staat tegenover dat de prestaties van de waterschappen op zuiveringsgebied zijn verbeterd Bij een toename van de verwerkte hoeveelheid vervuilingseenheden van 24,6 miljoen in tot 25,1 miljoen in is het voldoen aan de afnameverplichting toegenomen van gemiddeld 96,2% in naar 97,7% in, het nalevingspercentage met betrekking tot de lozingseisen toegenomen van 97,5% in naar 98,6% in en zijn de zuiveringsrendementen gelijk gebleven (gemiddeld rendement van de verwijdering van stikstof, fosfaat en zuurstofbindende stoffen was zowel in als 86,6%) Tarief zuiveringsheffing De belastingplichtigen betalen voor de zuivering van afvalwater door middel van de zuiveringsheffing Dit is een belasting die een tarief per vervuilingseenheid kent In dit tarief zijn naast de kosten van zuiveringstechnische werken ook andere kosten en opbrengsten van het waterschap die samenhangen met de taak zuivering van afvalwater verdisconteerd Het gaat dan om kosten van planvorming, belastingheffing en inning, communicatie, bestuur, kwijtschelding en opbrengsten uit reserves en dividend Het tarief van de zuiveringsheffing was in gemiddeld 53,51 per ve Ten opzichte van betekent dit een stijging met 8,2% in drie jaar, oftewel 2,7% per jaar (: 49,47) Het betreft hier gewogen gemiddelden die zijn berekend op basis van de geraamde ve s Door lagere 1 In de BVZ staat een totaal van 1001 miljoen De bedragen van en Brabantse Delta waren in respectievelijk 18,8 miljoen en 4,9 miljoen te laag aangehouden Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 39

40 onttrekkingen aan reserves, vermindering van opbrengsten uit dividend en meer kwijtscheldingen en oninbaarverklaringen is de stijging van het gewogen gemiddelde tarief in groter dan van de kosten van zuiveringstechnische werken Omvang en kosten zuiveringsinstallatie Het aantal rioolwaterzuiveringsinstallaties bedroeg in in totaal 348 (in : 390) Gemiddeld worden per rwzi ruim inwonersequivalenten (ie s) gezuiverd (in : ruim ie s) In onderstaande grafiek2 zijn de gestandaardiseerde kosten van zuiveren per ie gerelateerd aan de capaciteit van de rwzi s in ie De trendlijn in de grafiek laat zien dat kleinere rwzi s gemiddeld genomen hogere kosten per ie hebben Door de grote spreiding kan geen harde conclusie worden getrokken over de relatie tussen de kosten en grootte van de rwzi In deze bedrijfsvergelijking zijn de kosten voor het eerst ook gerelateerd aan een zuiveringskring Dit is het geheel van een zuiveringsinstallatie en alle transportsystemen van waaruit afvalwater op de rwzi wordt gebracht In de volgende grafiek3 zijn de directe kosten van transporteren en zuiveren bij elkaar geteld en uitgedrukt in gezuiverde ie s De kosten zijn dus gerelateerd aan de omvang van de zuiveringskring De kosten van slibverwerking zijn in deze grafiek niet meegenomen omdat slibverwerkinginstallaties in veel gevallen voor meerdere zuiveringskringen werken Uit de grafiek zijn geen conclusies te trekken; het standaardiseren van kosten en het toevoegen van gemeentelijke kosten van transport van afvalwater per zuiveringskring kan het inzicht in de toekomst verbeteren 2 De grafiek is exclusief de vier grootste rwzi s met meer dan ie s 3 De grafiek is exclusief de vier grootste rwzi s met meer dan ie s Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 40

41 Discrepantie De discrepantie (verschil tussen aangeboden en aangeslagen vervuilingseenheden) is ten opzichte van de BVZ toegenomen met 2% Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 41

42 31 Totale kosten zuiveringsbeheer 311 Tarief zuiveringsheffing (euro per ve) Tarief zuiveringsheffing (euro per ve) Gem waterschappen 65,06 49,47 36,84 68,76 85,14 53,51 41,76 85,14 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 42

43 312 Totale kosten zuiveringstechnische werken (euro) (x mlneuro) Totale kosten zuiveringstechnische werken (euro) Gem waterschappen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 43

44 313 Totale kosten zuiveringstechnische werken per ve (euro) Totale kosten zuiveringstechnische werken per ve (euro) Gem waterschappen ,43 41,15 24,43 57,73 88,78 45,91 36,47 88,78 82,64 46,25 35,45 82,64 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 44

45 314 Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (euro/ie verwijderd) Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (euro/ie verwijderd) Gem waterschappen ,42 34,46 29,11 49,18 67,34 39,62 30,88 67,34 76,06 39,65 28,80 76,06 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 45

46 315 Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (1000*euro/m3 per jaar) Totale directe kosten zuiveringstechnische werken (1000*euro/m3 per jaar) Gem waterschappen ,66 409,48 284,66 673,44 805,75 496,18 357,84 833,10 792,47 467,62 351,37 792,47 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 46

47 32 Kosten transport afvalwater 321 Totale directe kosten transporteren afvalwater (1000*euro/m3*km) De post "Opbrengsten transportstelsel anders dan transport voor andere waterkwaliteitsbeheerders" is buiten beschouwing gelaten Totale directe kosten transporteren afvalwater (1000*euro/m3*km) Gem waterschappen ,18 8,98 1,26 33,42 24,03 15,65 6,30 42,25 25,20 15,56 5,92 48,12 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 47

48 322 Totale gestandaardiseerde kosten transport afvalwater (1000*euro/m3*km) Totale gestandaardiseerde kosten transport afvalwater (1000*euro/m3*km) Gem waterschappen 44,74 31,50 12,95 69,73 37,62 29,69 11,10 92,17 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 48

49 323 Operationele beheer- en onderhoudskosten transporteren afvalwater (1000*euro/m3*km) Operationele beheer- en onderhoudskosten transporteren afvalwater (1000*euro/m3*km) Gem waterschappen ,88 3,45 0,27 13,02 6,42 6,07 2,85 21,16 5,05 5,49 2,75 16,12 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 49

50 33 Kosten zuivering afvalwater 331 Totale directe kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) De post "Opbrengsten zuiveringsinstallaties excl zuivering voor andere waterkwaliteitsbeheerders" is buiten beschouwing gelaten Totale directe kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) Gem waterschappen ,40 20,06 14,22 29,69 48,99 23,99 18,01 48,99 52,92 24,57 17,34 52,92 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 50

51 332 Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) Gem waterschappen 58,90 35,89 23,37 58,90 54,26 35,73 23,63 54,26 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 51

52 333 Operationele beheer- en onderhoudskosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) Operationele beheer- en onderhoudskosten zuiveren afvalwater (euro/ie verwijderd) Gem waterschappen ,17 9,10 6,74 12,26 14,06 10,66 8,74 16,76 10,66 10,34 7,51 14,58 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 52

53 34 Kosten slibverwerking 341 Totale directe kosten slibverwerking (euro/ton ds) De post "Opbrengsten ontwateren en transport van slib excl andere waterkwaliteitsbeheerders" is buiten beschouwing gelaten Totale directe kosten slibverwerking (euro/ton ds) Gem waterschappen ,05 610,25 448, ,71 484,11 648,25 484,11 963,29 621,25 620,78 472,03 933,71 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 53

54 342 Totale gestandaardiseerde kosten slibverwerking (euro/ton ds) Totale gestandaardiseerde kosten slibverwerking (euro/ton ds) Gem waterschappen 467,17 312,50 163,10 539,43 523,93 335,05 124,03 635,17 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 54

55 343 Operationele beheer- en onderhoudskosten slibverwerking (euro/ton ds) Operationele beheer- en onderhoudskosten slibverwerking (euro/ton ds) Gem waterschappen ,15 136,11 52,15 227,35 77,51 170,83 57,19 245,18 130,36 182,11 97,03 270,08 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 55

56 35 Totale kosten zuiveringskring 351 Totale directe kosten transport en zuivering afvalwater (euro/ie verwijderd) De posten "Opbrengsten transportstelsel anders dan transport voor andere waterkwaliteitsbeheerders" en "Opbrengsten zuiveringsinstallaties excl zuivering voor andere waterkwaliteitsbeheerders" zijn buiten beschouwing gelaten Totale directe kosten transport en zuivering afvalwater (euro/ie verwijderd) Gem waterschappen ,25 25,02 20,10 35,03 61,03 29,96 23,49 61,03 67,97 30,88 21,82 67,97 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 56

57 352 Totale directe kosten transport en zuivering afvalwater (1000*euro/m3 per jaar) De posten "Opbrengsten transportstelsel anders dan transport voor andere waterkwaliteitsbeheerders" en "Opbrengsten zuiveringsinstallaties excl zuivering voor andere waterkwaliteitsbeheerders" zijn buiten beschouwing gelaten Totale directe kosten transport en zuivering afvalwater (1000*euro/m3 per jaar) Gem waterschappen ,57 297,27 217,57 479,66 730,32 375,16 240,46 730,32 708,19 364,19 255,63 708,19 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 57

58 36 Discrepantie 361 Discrepantie (procent) Discrepantie (procent) Gem waterschappen 11,8 16,4-4,9 28,3 0,8 10,5-13,5 37,6-1,2 12,5-1,2 30, Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 58

59 4 Milieu Kerntabel milieu Gemiddelde waterschappen 114,3 118,9 63,9 301,5 Milieu Specifiek energieverbruik afvalwaterzuivering 411 Transporteren afvalwater (GJprim/m3km) 412 Zuivering afvalwater (GJprim/1000 ie verwijderd) 413 Slibontwatering (GJprim/1000 ton ds) 414 Totaal energieverbruik (GJprim/1000 ie verwijderd) 374,1 294,6 213,4 381,6 1334,3 1152,2 459,6 2562,3 418,9 337,6 257,6 438, ,21 29,03 6,02 59,82 95,8 101,5 90,7 149,1 Energieopwekking afvalwaterzuivering 421 Biogasproductie (Nm3) 422 Zelfvoorzienendheid mbv biogas (procent) Duurzame energie afvalwaterzuivering 431 Percentage groene energie (procent) Grondstoffen 441 Specifiek chem verbruik defosfatering (mol/(1000 ie verwijderd)) 15,53 12,14 19,94 4,15 50, Specifiek chem verbruik PE slibontwatering (g/ kg ds) 13,26 17,21 13,71 4,18 19,99 0,00 0,00 2,79 0,00 27, Specifiek chem verbruik Fe slibontwatering(g/ kg ds) Algemeen Bij het hoofdstuk milieu is voor de energiegegevens van gebruik gemaakt van de gegevens van MJA3 Deze vragen zijn dus niet opnieuw uitgevraagd voor de BVZ Door een iets andere methodiek en definitie van de indicatoren zijn de cijfers uit niet altijd 1 op 1 te vergelijken met de prestaties in 2006 en Om toch trends te kunnen maken is een aantal gegevens van omgerekend van primaire energie naar kwh (elektrisch), zodat ze te vergelijken zijn met die van 2006 en Energieverbruik Het totale energieverbruik van de waterschappen voor het zuiveringsbeheer bedroeg in bijna 8000 TJ Tussen 2006 en is er nog een lichte stijging waar te nemen van het totale primaire energieverbruik Daarna is een daling te zien Dezelfde trend is waarneembaar als wordt gekeken naar het totaal elektriciteitsverbruik In 2006 bedroeg dit kwh/1000 ie verwijderd, in was het en in Opmerkelijk is wel het verschil tussen de waterschappen in primair energieverbruik per ie verwijderd Dit varieert tussen de 260 en 440 GJprim/1000 ie verwijderd Deze zelfde variatie is ook waarneembaar bij het specifieke energieverbruik voor het transporteren, het zuiveren en het slibverwerken Het specifieke energieverbruik voor het transporteren van afvalwater was gemiddeld 119 GJprim/m3km met een spreiding van 64 tot 302 Voor het specifieke energieverbruik zuiveren afvalwater was dit 295 GJprim/1000 ie verwijderd (range ) en voor het slibverwerken 1149 GJprim/1000 ton ds (range ) Omdat in de BVZ in niet alle informatie is uitgevraagd om een goede trend waar te nemen op grond van de kennis en definities zoals die nu worden gehanteerd, is voor een overall trend geciteerd uit het MJA3 verslag In de eerste MJA3 planperiode is aan energie-efficiency maatregelen 13% gerealiseerd, terwijl 11% was geprognosticeerd (zekere en voorwaardelijke maatregelen) Dit is exclusief de inkoop van duurzame energie Wanneer ook de inkoop van duurzame energie wordt meegerekend zijn deze percentages zelfs 21%, respectievelijk 37% Afgezien van de inkoop van duurzame energie, betekent dit in deze periode een jaarlijkse verbetering van ruim 3% (MJA gaat uit van een gemiddelde van 2% per jaar) Het accent van de maatregelen ligt in deze periode op opwekking van duurzame energie en procesmaatregelen Energieopwekking In Nederland werd in door de waterschappen in totaal meer dan 100 miljoen m3 biogas opgewekt op jaarbasis Dit biogas wordt grotendeels in gasmotoren omgezet in elektriciteit en warmte, een paar waterschappen werken dit op tot groen aardgas dat in het openbare net wordt geïnjecteerd Met de in gasmotoren opgewekte elektriciteit kunnen de waterschappen gemiddeld in bijna 29% van het (totale) eigen energieverbruik voorzien De energieopwekking bij de waterschappen varieert van 6 % tot 60 % Het doel is 40% duurzame energieopwekking in 2020 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 59

60 Van de geproduceerde hoeveelheid biogas werd veruit het grootste deel, namelijk 93,2% nuttig gebruikt Slechts 6,6% wordt afgefakkeld en 0,2% gespuid Duurzame energie Het percentage groene energie is 101% in voor het zuiveringsbeheer en 94% voor het gehele waterschap Sommige waterschappen scoren meer dan 100% omdat ze een deel van de groene energie die ze opwekken terugleveren aan het net Gemiddeld wordt bij het zuiveringsbeheer - 72% van de groene energie ingekocht en wordt 29% van de groene energie door de waterschappen zelf opgewekt door middel van biogas Het doel is 100% duurzaam inkopen in 2015 voor het gehele waterschap Grondstoffen Chemicaliën worden in hoofdzaak voor twee doeleinden gebruikt op rwzi s, namelijk ten behoeve van de fosfaatverwijdering en ten behoeve van de slibontwatering Het chemicaliënverbruik ten behoeve van de fosfaatverwijdering is gedaald van gemiddeld 24 mol Fe/1000 ie verwijderd in 2006 tot gemiddeld 20 mol/1000 ie verwijderd in Enerzijds heeft dit te maken met een toename van de biologische fosfaatverwijdering (tot ruim 71%), maar anderzijds sturen sommige waterschappen ook duidelijker op het behalen van de wettelijke eisen en niet op het maximaal haalbare resultaat (voor zover dit economisch voordeliger is) De meeste waterschappen gebruiken polymeer bij de slibontwatering, een minderheid gebruikt ijzer De ijzerconsumptie is de afgelopen jaren min of meer constant en bedraagt 4,5 g / kg ds De polymeerconsumptie stijgt van nog geen 8 tot ruim 11,3 g / kg ds tussen 1999 en, terwijl het ontwateringspercentage gelijk is gebleven Dit is ook in de BVZ geconstateerd Vervolgens zijn acties ondernomen om dit nader uit te zoeken, maar er zijn nog geen resultaten beschikbaar omdat de onderzoeken nog lopen Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 60

61 41 Specifiek energieverbruik afvalwaterzuivering 411 Specifiek energieverbruik transporteren afvalwater (GJprim/m3km) Specifiek energieverbruik transporteren afvalwater (GJprim/m3km) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 114,3 Gem waterschappen 118,9 63,9 301,5 61

62 412 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater (GJprim/1000 ie verwijderd) Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater (GJprim/1000 ie verwijderd) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 374,1 Gem waterschappen 294,6 213,4 381,6 62

63 413 Specifiek energieverbruik slibontwatering (GJprim/1000 ton ds) Specifiek energieverbruik slibontwatering (GJprim/1000 ton ds) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 1334,3 Gem waterschappen 1152,2 459,6 2562,3 63

64 414 Totaal energieverbruik (GJprim/1000 ie verwijderd) Totaal energieverbruik (GJprim/1000 ie verwijderd) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 418,9 Gem waterschappen 337,6 257,6 438,6 64

65 42 Energieopwekking afvalwaterzuivering 421 Energie-opwekking: biogasproductie (Nm3) Energie-opwekking: biogasproductie (Nm3) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Gem waterschappen

66 422 Energie-opwekking: zelfvoorzienendheid mbv biogas (procent) Energie-opwekking: zelfvoorzienendheid mbv biogas (procent) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 38,21 Gem waterschappen 29,03 6,02 59,82 66

67 43 Duurzame energie afvalwaterzuivering 431 Duurzame energie: % groene energie (incl inkoop) (procent) Duurzame energie: % groene energie (incl inkoop) (procent) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 95,8 Gem waterschappen 101,5 90,7 149,1 67

68 44 Grondstoffen 441 Specifiek chemicaliënverbruik defosfatering (mol/(1000 ie verwijderd)) Specifiek chemicaliënverbruik defosfatering (mol/(1000 ie verwijderd)) Gem waterschappen ,55 23,76 0,00 54,55 15,53 20,51 0,00 48,65 12,14 19,94 4,15 50,52 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 68

69 442 Specifiek chemicaliënverbruik PE slibontwatering (g/ kg ds) Specifiek chemicaliënverbruik PE slibontwatering (g/ kg ds) Gem waterschappen ,56 9,82 2,18 17,32 13,26 11,63 1,43 19,12 17,21 13,71 4,18 19,99 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 69

70 443 Specifiek chemicaliënverbruik Fe slibontwatering (g/ kg ds) Specifiek chemicaliënverbruik Fe slibontwatering (g/ kg ds) Gem waterschappen ,00 3,25 0,00 19,97 0,00 3,06 0,00 24,29 0,00 2,79 0,00 27,78 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 70

71 5 Maatschappelijk Kerntabel maatschappelijk Gemiddelde waterschappen ,67 5,66 4,32 0,84 9,47 0 6,0 1,8 0 6,0 Maatschappelijk Innovaties 511 Nieuwe innovatietechnologieën (aantal) Arbo en veiligheid 531 Gemiddelde verzuimpercentage (procent) 532 Totaal aantal ongevallen (aantal) Innovatie Het aantal nieuwe innovatietechnologieën dat in is toegepast bedroeg in totaal 43 Dat is gemiddeld 1,9 innovaties per waterschap Daarnaast zijn er ook diversie innovatietechnologieën onderzocht die om uiteenlopende redenen (nog) niet zijn toegepast Veel van de onderzochte en toegepaste innovaties hebben betrekking op het besparen, opwekken en toepassen van energie (Energiefabriek, biogas), het terugwinnen van grondstoffen (struviet, fosfaat, stikstof, cellulose) en het efficiënter en goedkoper zuiveren van afvalwater (Nereda, Pharmafilter, 1 step filter, Anammox) In sommige gevallen gaat het ook om het slim sturen en meten in de afval-waterketen bijvoorbeeld om riooloverstorten te voorkomen Vaak wordt er intensief samen-gewerkt met kennisinstellingen, bedrijfsleven en internationale partners Kringloopsluiting Het aantal opgegeven projecten in het kader van de Energiefabriek bedroeg in de periode in totaal 33 De prognose voor geeft een totaal van 47 projecten te zien Het is niet bekend waarom deze aantallen hoger zijn dan het aantal Energiefabrieken dat daadwerkelijk wordt gerealiseerd Het aantal projecten in het kader van de Grondstoffenfabriek bedroeg in de periode in totaal 19 De prognose voor geeft een totaal van 37 projecten te zien De cijfers over het opwerken van het effluent voor toepassing en het hergebruik van effluent laten een sterk wisselend en waarschijnlijk onbetrouwbaar beeld zien Arbo en veiligheid Het aantal bijna-ongevallen in het zuiveringsbeheer bedroeg in in totaal 311 en het aantal ongevallen bedroeg in totaal 42 (dat is gemiddeld 1,8 ongeval per waterschap) Ten opzichte van is het aantal bijna-ongevallen gestegen met 38%, maar is het aantal daadwerkelijke ongevallen gedaald met 30% Zowel in als in waren er geen dodelijke ongevallen De ongevallenindex (het aantal ongevallen gedeeld door het aantal gewerkte uren) bedroeg in gemiddeld 6,3 Het ziekteverzuim in het zuiveringsbeheer bedroeg in gemiddeld 4,3% Dat is een daling van 0,3% ten opzichte van Het gemiddelde ziekteverzuim van de waterschapssector in bedroeg 4,2% Ter vergelijking: het ziekteverzuim bij de overheid in bedroeg gemiddeld 5,3% en bij de sector waterbedrijven en afvalbeheer 5,5% De meldingsfrequentie (aantal keren dat een medewerker zich ziek meldt) bedroeg in gemiddeld 1,1% en is daarmee iets lager dan het landelijk gemiddelde voor de waterschapsector (1,2% in ) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 71

72 51 Innovaties 511 Nieuwe innovatietechnologieën (aantal) Nieuwe innovatietechnologieën (aantal) Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer - Gem waterschappen

73 53 Arbo en veiligheid 531 Gemiddelde verzuimpercentage (procent) Gemiddelde verzuimpercentage (procent) Gem waterschappen 2,67 4,61 1,90 7,40 5,66 4,32 0,84 9,47 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 73

74 532 Totaal aantal ongevallen (aantal) Totaal aantal ongevallen (aantal) Gem waterschappen 0 2, ,0 1,8 0 6,0 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 74

75 Bijlage: Beschrijvingen 211 Afnamecapaciteit (liter/uur per ie) De afnamecapaciteit van een zuiveringskring is een maat voor de capaciteit van het transportsysteem en geeft de hoeveelheid afvalwater weer dat volgens de gemaakte afspraken met gemeenten gezuiverd moet worden 212a Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent) Het kengetal "Aandeel voldoen aan afnameverplichting (procent)" geeft aan in hoeverre de transportcapaciteit van de gemalen is afgestemd op de met de gemeenten overeengekomen verplichting voor afname van het afvalwater Het kengetal wordt direct door de waterschappen berekend door per overnamepunt de beschikbare transportcapaciteit (m3/uur) en de afnameverplichting (m3/uur) te bepalen voor het gehele verzorgingsgebied van de rwzi's Overcapaciteit mag hierbij niet worden meegnomen De transportcapaciteit is dus per overnamepunt nooit hoger dan de afnameverplichting De mate waarin aan de afnameverplichting wordt voldaan wordt door de waterschappen opgegeven als percentage per verzorgingsgebied van een rwzi Op waterschapsniveau wordt een gewogen gemiddelde berekend (weging op basis van ontwerpcapaciteit) Elk waterschap heeft afspraken met gemeenten over de hoeveelheid afvalwater die door het waterschap van de gemeenten moet worden afgenomen Deze afspraken zijn vastgelegd in een aansluitvergunning, overeenkomst of een Basis Rioleringsplan (BRP) Het kengetal geeft aan in hoeverre de waterschappen voldoende transportcapaciteit hebben geïnstalleerd om aan de afnameverplichting te voldoen Indien niet aan de afnameverplichting (transporteren van afvalwater) wordt voldaan kan het risico van periodieke overstorten van ongezuiverd afvalwater uit riolering en transportstelsel op het oppervlaktewater groter zijn 221 Gemiddelde belastinggraad (procent) Het kengetal geeft de verhouding weer tussen de gemiddelde belasting en ontwerpcapaciteit van de rwzi's De gemiddelde belasting en de ontwerpcapaciteit worden uitgedrukt in ie's a 150 g TZV Tot en met 2006 was dit 136 g TZV Het kengetal wordt weergegeven in procenten Als de belastinggraad groter dan 100% is, betekent dit dat er mogelijk onvoldoende capaciteit beschikbaar is om de belasting te verwerken Het kengetal geeft aan of er voldoende capaciteit voorzien is om de belasting te verwerken Als er onvoldoende capaciteit is kan dit leiden tot verslechtering van de zuiveringsprestatie 222a Nalevingspercentage mbt lozingseisen (procent) Het nalevingspercentage geeft aan in welke mate wordt voldaan aan de individuele lozingseisen van de rwzi's Het gaat hier om de eisen mbt BZV, CZV, onopgeloste bestanddelen, stikstof en fosfaat In vergelijking met het kengetal voldoen aan de lozingseisen is dit geen absolute toets Bijvoorbeeld: indien er 100 maal is bemonsterd en er 10 overschrijdingen zijn geweest, leidt dit tot een nalevingspercentage van 90% Het kengetal is een aanvulling op het kengetal "voldoen aan de lozingseisen" en geeft een genuanceerder beeld van de mate waarin wordt voldaan aan de lozingseisen Het kengetal is in 2006 voor het eerst opgenomen in de bedrijfsvergelijking In 2006 is getoetst aan het "Lozingenbesluit stedelijke afvalwater" In is dit veranderd in toetsing aan de eisen uit de lozingsvergunning Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 75