PRESENTATIES concentratiedag E&E in balans. 12 maart 2015

Transcriptie

1 PRESENTATIES concentratiedag E&E in balans 12 maart 2015

2 Samenhang in ons werk voor de Eems Michiel Firet (PRW), 12 maart 2015

3 De 4 pijlers vd Eemsregio (inter)nationale normen kustveiligheid (inter)nationale resultaatafspraken natuur milieuruimte economische ontwikkeling actuele situatie thema gezamenlijk gewenst doelbereik

4

5 Sporen komen bij elkaar

6 Eems emplacement Toen Straks

7 Eems-Dollard verdrag 1960 Eems Dollard Verdrag 1960

8 Masterplan Ems 2050 Vergunningen Meyer et al Lebendige Ems Natura 2000 Masterplan Ems 2050 Maatregelen Unterems

9 Integraal Management Plan Natura 2000 ROR KRW Integraal Management Plan Aanwijzing HR N2000 NL-D Beheerplan N2000 (NL) Maatregelen Unterems Estuarium

10 Stroomgebiedsplan(en) Kaderrichtlijn Water Stroom Gebieds Plan Beheer Plan Rijks Wateren Maatregelen Beheer Plan Rijks Wateren Maatregelen KRW Slibmodel Duitsland? Nederland RWS Eems: slibmodel, (Griesberg), kwelderondz. Nederland RWS Eems Griesberg, slibmodel fase 2 Waterschappen, m.n. vispassages Systeemkennis

11 Ecologie en Economie in balans E-pact Natuur Milieu Economie Vaargeul Nz-Eemsh. PRW Ecologie & Economie in Balans SOK 1-14 Icoonproject 9-14 MIRT Monitoringconcept onderzoek Economische projecten Verbeteren randen Structuurvisie Eemsdelta Maatregelen Financiering Governance Economische kansen MIRT Verkenning?

12 Programma naar een Rijke Waddenzee PRW 2010 aanjagen ecologische verbetering Eems PRW Kennis Inspiratie Maatregelen Verbinden en sturen op samenhang PRW 2015

13 Wetenschap Planprocessen tappen kennis af Wetenschap Eigen onderzoek Samenwerking - Future Ems - Tide In opdracht - RWS KRW - EZ IMP - I&M MIRT - WWF - Unterems Continue interactie processen en wetenschap

14 Parallel of samen?

15 Waar wordt de regie belegd? Sturing Uitvoering

16 Een beetje orde

17 Integraal Managementplan Eems-Dollard estuarium T.b.v. concentratiedag E&E D.d. 12 maart 2015 te Garrelsweer 12 maart 2015

18 Stand van zaken IMP op dit moment IMP nog niet gereed voor consultatie Vakbijdrage Natura 2000 biedt inzicht 12 maart 2015

19 Historie IMP Juli 2007: kabinetsbesluit Nedersaksen gezamenlijk geintegreerd beheerplan. Sept. 2007: NL-aanmelding gemeenschappelijk gebied als HR Najaar 2007: afspraak ministers Verburg (LNV) en Sander (Umwelt). Begin 2008: Duitsland start bezwarenprocedure EU-Hof. Dec. 2008: Opname HR-gebied in communautaire lijst Sept 2010 Uitnodiging Sander voor gezamenlijk IMP Dec. 2010: Besluit Staatssecretaris Bleker 12 maart 2015

20 Integraal Managementplan Eems Dollard Aanleiding Belang van estuaria voor economie en ecologie Gemeenschappelijk gebied De wil tot samenwerking Slechte natuurkwaliteit EU-richtlijnen 12 maart 2015

21 Gemeenschappelijk gebied 12 maart 2015

22 Plangebied IMP 12 maart 2015

23 Uitgangspunten Instandhouding fysieke kenmerken estuarium Optimale toegankelijkheid havens Gezond en dynamisch ecosysteem Maximale bescherming tegen overstroming Bestuurlijk-politieke en operationele samenwerking 12 maart 2015

24 Doelstelling IMP Eems Dollard Het eens worden - samen met Duitsland - over de bescherming van natuurwaarden en over het vervolg Implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijn In samenhang met KRW, ROR en gebruiksfuncties (dus integraal) 12 maart 2015

25 Organisatie Staatssecretaris EZ Nederlands NL/DLD Duits Minister Umwelt DG Agro en Natuur NL Stuurgroep EZ - RWS Prov.Gr. Nederlands Duitse Stuurgroep NLWKN Nederlands Kernteam EZ RWS (IenM) Prov. Gron. NL- Dld Kontaktgruppe Duits Kernteam NLWKN Nederlandse Projectgroep (sectorale stakeholders) Nederlands Duitse Planungsgruppe (sectorale stakeholders) Overige Nederlandse Vakbijdragegroepen Overige Duitse Vakbijdragegroepen Nederlands Duitse Vakbijdragegroep Natura maart 2015

26 Afstemming E&E: agenda E&E in Stuurgroep IMP, ruggelings vergaderen MIRT: via opdrachtgevers en projectgroep Regulier overleg projectleiders E&E/PRW/IMP/MIRT 12 maart 2015

27 Afstemming en samenhang trajecten Eems Dollard IMP MIRT E & E Andere initiatieven/ visies/ verkenningen 2012 Intentieverklaring ER&E in Balans Visies: Groene havenvisie, Lebendige Unterems 2013 Vakbijdragen: gebruik + wensen Start MIRT-onderzoek Onafhankelijk Programma management PRW: Inspiratiekaart Helder & Productief, Bureau Stroming Synopsis Conflict-analyse Maatregelen Beheerplan N2000 Overige uitvoering Shortlist maatregelen Best practices uitvoeringsorgani satie Adaptief maatregelenprogr. Economische kansenprogr. Contouren uitvoeringsorg. Go/no go MIRT verkenning Samenwerkingsover eenkomst E&E in balans Uitvoeringsprogramma verdieping vaargeulen Concrete plannen: Marconi, Dollarddijk, Dubbele dijk, Griesberg, etc. Masterplan Ems 2050 PRW Kennisnetwerk Eems Dollard KRW: RWS Slibverkenning

28 Communicatie tot nu toe Projectgroep van sectorale stakeholders en overheden Website (NLWKN) Nieuwsbrief E&E 12 maart 2015

29 Producten 2011 t/m 2013: 10 Vakbijdragen: 1. Natura 2000 (NL/Dld) 2. Ruimtelijke ordening (NL/Dld) 3. Kaderrichtlijn Water (NL/Dld) 4. Hoogwater en kustbescherming(nl/dld) 5. Scheepvaart en havens (NL/Dld) 6a. Landbouw 6b. Visserij 6c. Jacht 7. Handel, industrie, havenindustrie wegenbouw 8. Vrijetijd en toerisme 12 maart 2015

30 Producten 2013 t/m medio Synopsissen 9 Conflictanalyses 9 Gespreksdocumenten 6 Afstemmingsgesprekken N2000 Vakgroep 2 Afstemmingsgesprekken NL/Dld Medio 2014 t/m heden Gezamenlijk met Duitsland (NLWKN) schrijven IMP-teksten 12 maart 2015

31 Van Vakbijdragen tot IMP 12 maart 2015

32 Maatregelen Vakbijdrage N maatregelen waarvan: 5 Nederlands 27 gemeenschappelijk Nederlands-Duits 22 Duits 12 maart 2015

33 Prioritering maatregelen Vakbijdrage N2000 Prioriteitsvolgorde: - Ecosysteem maatregelen - Habitat- en soortenmaatregelen - overige maatregelen 12 maart 2015

34 Voor NL belangrijkste ontwikkelingsmaatregelen 1. Bagger- en sedimentsmanagementconcept 2. Geïntegreerd waterloopkundig concept 3. Integraal kustzone concept 4. Gemeenschappelijk monitoringplan Hoogwater Delfzijl Samenwerking 12 maart 2015

35 Voor NL belangrijkste concrete maatregelen 1. Creëren meergeuligheid 2. Naar achteren leggen van de hoofddijklijn 3. Inrichten storingsvrije gebieden tbv herstel zeegras/mosselbanken 4. Beschermende maatregelen voor vogels mbt behoud foerageer- en broedplaatsen, vliegcorridors 5. Organiseren van de samenwerking 12 maart 2015

36 Vervolg (verwachting) Eind april concept-imp voor consultatie naar Stakeholders. 6 weken consultatie Medio juni bilaterale Planungsgruppe Presentatie tijdens werkbezoek bewindslieden Samen aan de slag! 12 maart 2015

37 Natura 2000 in the Netherlands Eems-Dollard ir. Vincent van der Meij drs. Cees van den Brand Senior policy officers, Department of Nature & Biodiversity Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

38 Defining targets Responsibility for the conservation of all habitats and species in the European territory of the Member State national conservation objectives Targets Site designation Site Management Translation into site-specific targets: By using principle of strategically locating Importance of the site Current natural quality and most effective and efficient way of maintaining or creating a sustainable situation in the long term What isn t possible, is not possible Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

39 SCI Eems-Dollard Placed on List of Sites of Community Importance December 2008 Should have been designated latest December 2014 (HD-art. 4.4) Site will be designated for H1130 estuaria only Other conservation targets for the area in designation decree Natura 2000-site Waddenzee Targets Site designation Site management By means of an amendment of the designation decree for Natura 2000-site Waddenzee The amendment will only state the conservation objective for H1130 and why (ecological arguments): no measures mentioned Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

40 Conservation objective H1130 National conservation objective expansion of surface area and improvement of quality Two Natura 2000-sites in the Netherlands with H1130: Westerschelde & Saeftinghe (Western Scheldt) and Eems- Dollard Strategically locating conservation targets Targets Site designation Site management Site-specific conservation targets Western Scheldt expansion of surface area and improvement of quality Eems-Dollard maintain surface area and quality Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

41 Conservation target H1130 maintain surface area and quality (in accordance with HD-art. 6.2) reference date : December 2008 By no means conservation target means sit back and relax! Targets Site designation Site management Area of common interest If necessary and possible: improvement measures can be strategically located in common area Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

42 Site designation: process Maximum clarity One designation for Natura 2000-sites Clear boundaries, coinciding with boundaries which are recognizable in the field Therefore If possible, coinciding boundaries for sites designated under HD and BD Simple format/ long time tenable Targets Site designation Site management Process (dictated by law) Public consultation based on draft designation Formal response to received views If needed, changing of draft designation decree before final designation decree Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

43 Site management: Management Plan Designation decree knows no measures! Natura 2000-Management Plan follows site s designation decree Targets Site designation Site management Development by provinces or national government, in consultation with landowners, parties concerned and relevant governmental bodies Obligation: within 3 years of final designation decree Content: Current situation and trends Natura 2000-site s conservation targets Relation with activities (fisheries, dredge deposit) Conservation measures Evaluation and monitoring Financing Public consultation based on draft management plan Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

44 Relation IMP IMP strives for quality improvement for the Eems-estuary takes into account (a.o.): BD, HD, HWD & WFD But improvement of Eems-estuary improvement quality H1130 Eems-estuary habitat H1130 estuaries Targets Site designation Site management Therefore IMP Natura 2000 management plan Alternative Dutch IMP including Natura 2000 management plan Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

45 Remaining questions? Ministry of Economic Affairs January 16th 2015

46 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Nathalie de Koning projectleider MIRT-onderzoek E&E-dag 12 maart 2015 t Oude Kerkje te Garrelsweer

47 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Inhoud MIRT en MIRT-onderzoek Aanleiding en doel Betrokkenen en bestuurlijke overleggen MIRT Aanpak Stand van zaken Uitkomst? Participatie 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 2

48 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie MIRT MIRT: Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport Doel: het verbeteren van de samenhang en afstemming van investeringen in ruimtelijke projecten In brede zin: het realiseren van beter (in tijd) afgestemde en inhoudelijk samenhangende investeringen binnen het ruimtelijk fysieke domein. Het gaat hierbij om financiële investeringen van het Rijk, decentrale overheden en/of andere partijen. Vijf onderdelen: Bestuurlijk overleg, Gebiedsagenda, MIRT Onderzoek, MIRT Projectenoverzicht en Spelregels van het MIRT (3-fasen). 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 3

49 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie MIRT-onderzoek Sinds Onderzoek is gericht op ruimtelijke opgaven en/of ontwikkelrichtingen op de middellange of lange termijn die mogelijk rijksbetrokkenheid vereisen. Bron: gebiedsagenda. Kan leiden tot: afspraken met betrekking tot het vervolgproces, over een ruimtelijke reservering of over een aanpassing van sectorale wet- en regelgeving en normering. 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 4

50 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 5

51 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Aanleiding en doel Aanleiding Zorg voor de economische randvoorwaarden, noodzaak dat een zichtbaar ecologisch herstel van het estuarium optreedt. Hiervoor zijn afspraken nodig over zowel economische ontwikkelingsruimte als over ecologische maatregelen. Doel: Het voorbereiden van keuzes rondom: de Nederlandse strategie in de bilaterale samenwerking met Duitsland, gericht op het ecologisch behoud en herstel van het Eems- Dollard estuarium in balans met kustveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische ontwikkeling; en een beeld van een vervolg, waaronder een afweging of een MIRTverkenning moet volgen, obv afspraken over bilaterale samenwerking (maatregelen en financieringstrategie) voor herstelmaatregelen in het Nederlandse deel van het Eems-Dollard estuarium. 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 6

52 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Betrokkenen en BO MIRT Provincie Groningen en ministerie van Infrastructuur en Milieu (trekker) zijn gezamenlijk opdrachtgever i.s.m. Economische Zaken en RWS Noord-Nederland en i.o.m. E&E, Waddenvereniging en Groningen Seaports Bestuurlijk overleg MIRT 2013 Rijk en regio starten gezamenlijk met een MIRT-onderzoek Bestuurlijk overleg MIRT 2014 Fase I afgerond, eerste beeld problematiek en mogelijke maatregelen Bestuurlijk overleg MIRT 2015 => Besluitvorming omtrent: Een mogelijk adaptief maatregelenprogramma; De financiering daarvan; De rolverdeling rijk regio in samenhang met bilaterale afspraken; En een uitvoeringsorganisatie. Afweging op basis van de definitieve resultaten uit de vier sporen of een vervolg in de vorm van een MIRT-verkenning aan de orde is. 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 7

53 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Organisatie (governance)? Kosten? Haalbaarheid? Trajecten/ontwikkelingen? Kennis? Effectiviteit? Problematiek? Betrokken partijen? Maatregelen? 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 8

54 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Aanpak MIRT onderzoek SPOOR 1 Probleemanalyse SPOOR 2 Maatregelen en financiering SPOOR 3 Governance / Organisatie SPOOR 4 Economische kansen 1. Beeld problematiek 2. Voorlopige short list maatregelen (92 => 24 ecologisch effectief) 3. Analyse gremia, structuren en best practice 4. Overzicht mogelijke economische kansen Uitkomst FASE I SPOOR 1 Ecologisch perspectief SPOOR 2 Financieringsstrategie SPOOR 3 Governance / Organisatie SPOOR 4 Economische kansen 1. Probleemanalyse en maatregelensets 2. Analyse financiële opties (breed) 3. Verdere uitwerking (contouren) uitvoerings/samenwerkingsorganisatie 4. Verdere uitwerking van kansrijke maatregelen 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 9

55 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Stand van zaken FASE I E&E-dag 20 oktober 2014 Probleembeschrijving: problemen zijn veroorzaakt en verergerd door inpolderingen, indijkingen, baggeren vaargeulen Voorlopige shortlist van maatregelen 92 => 24 ecologische effectief Langs de kust, tegen het slib, hydrodynamiek Globale kostenindicatie: van minimaaal 70 mln 500 mln tot aantal miljarden (incl. nieuwe diepzeehaven) Uitvoerings(organisatie) : governance gat tussen Nld en Dld 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 10

56 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Stand van zaken FASE II Verdere analyse / uitwerking van: Probleembeschrijving => streefbeeld ecologisch perspectief Toespitsen maatregelenoverzicht: naast ecologische effectiviteit ook draagvlak, kosten en haalbaarheid. Mogelijke financieringsbronnen => publiek én privaat Contouren van een uitvoeringsorganisatie samen met Duitsland IMP Eems-estuarium Masterplan Ems 2050 Kansrijke maatregelen => meekoppelkansen 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 11

57 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Leren: Pilots? Doen: Maatregelen? SLIB KUST HYDRODYNAMIEK UITKOMST? Kennis: Onderzoeksprogramma? Monitoring? 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 12

58 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie MIRT-onderzoek: GEEN formele procedure Wel participatie! WIE? Overheden, Waterschappen, NMO s Bedrijfsleven, Sectoren, Belangenpartijen,???... Nederland én Duitsland??? WAT? Oa: Mail met voorstel participatie => betrokkenheid?, Brede bijeenkomsten, E&E-dagen, Sessies Omgevingswijzer 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 13

59 MIRT-onderzoek Eems-Dollard Economie Ecologie Dank voor uw aandacht. Vragen? 12 maart 2015 E&E-dag te Garrelsweer 14

60 KRW-onderzoek Eems-estuarium periode Invloed van vertroebeling op primaire productie 12 maart 2015

61 Aanleiding en hoofdvragen Maatregelenprogramma Kaderrichtlijn Water Vanwege kennisleemtes geen concrete maatregelen, maar onderzoek naar: 1. In welke mate is de slibhuishouding veranderd, wat zijn de oorzaken hiervan en welke aandeel heeft het huidige bagger- en stortbeleid hierin? 2. Wat zijn de effecten van de (veranderde) slibhuishouding op de ecologie en daarmee de biologische kwaliteitselementen van de KRW? 3. Welke oplossingsrichtingen en mogelijke maatregelen zijn er om de ecologische kwaliteit te verbeteren of te herstellen? 17 maart 2015

62 Relatie licht nutrienten algen Troebel, voedselrijk water Helder, voedselarm water 17 maart 2015

63 Relatie licht nutrienten algen (Pelagische) primaire produktie lichtgelimiteerd (Pelagische) primaire produktie nutrienten-gelimiteerd 17 maart 2015

64 Relatie licht nutrienten algen Maximale pelagische primaire produktie in bovenste meter 17 maart 2015

65 Relatie licht nutrienten algen Benthische primaire produktie op droogvallende platen geen lichtlimitatie 17 maart 2015

66 Relatie licht nutrienten algen Algen vormen de basis van het voedselweb! 17 maart 2015

67 Aanleiding en hoofdvragen Maatregelenprogramma Kaderrichtlijn Water Vanwege kennisleemtes geen concrete maatregelen, maar onderzoek naar: 1. In welke mate is de slibhuishouding veranderd, wat zijn de oorzaken hiervan en welke aandeel heeft het huidige bagger- en stortbeleid hierin? 2. Wat zijn de effecten van de (veranderde) slibhuishouding op de pimaire produktie? 3. Welke oplossingsrichtingen en mogelijke maatregelen zijn er om de primaire produktie te verbeteren of te herstellen? 17 maart 2015

68 Is de slibconcentratie in het water veranderd? MWTL metingen laten een toename in vertroebeling zien Huibertgat Bocht van Watum Noord Bocht van Watum Groote Gat 17 maart 2015

69 Is de slibconcentratie in het water veranderd? MWTL metingen laten een significante toename in vertroebeling zien Huibertgat Bocht van Watum Noord Bocht van Watum Groote Gat 17 maart 2015

70 Is de slibconcentratie in het water veranderd? Metingen tot in de Eems Rivier (de Jonge, 2014) laten zien dat de concentratie daar veel sterker is veranderd 17 maart 2015

71 Is de primaire productie veranderd? 1 2 In 2012 en 2013 metingen uitgevoerd op 6 locaties waar ook in de jaren 70 primaire produktie is gemeten (BOEDE)

72 Is het lichtklimaat veranderd? Lichtuitdoving - Hogere uitdoving in winter dan in zomer - Toename uitdoving richting Dollard

73 Is het lichtklimaat veranderd? Lichtuitdoving - Hogere uitdoving in winter dan in zomer - Toename uitdoving richting Dollard - Lichtuitdoving vergelijkbaar met 40 jaar geleden

74 Is de hoeveelheid algen veranderd? Algen - Metingen in dezelfde range als

75 Is de pelagische primaire productie veranderd? Primaire produktie (g C m -2 y -1 ) - Hoogste produktie in buitengebied (meeste doorzicht) - Geen significante veranderingen, met uitzondering van de monding van de Eems Hele estuarium is meestal lichtgelimiteerd. - De 2 meest zeewaartse stations lijken aan het einde van de algenbloei nutriënten-gelimiteerd

76 Is de benthische primaire produktie veranderd? Benthische primaire produktie metingen suggereren grote veranderingen, maar er bestaat een grote onzekerheid over de nauwkeurigheid van de metingen 17 maart 2015

77 Is de slibconcentratie in de bodem veranderd - De slibconcentratie in de bodem lijkt afgenomen op de platen, en toegenomen in de geulen. - De uitkomsten zijn echter sterk beïnvloed door de meetmethode (oude methodiek is niet reproduceerbaar), waardoor er veel onzekerheid over blijft. 17 maart 2015

78 Is de nutrientenhuishouding veranderd? Een aantal nutriënten (Ammonium, Fosfaat) is afgenomen, een aantal (Silicium, Nitraat) gelijk gebleven. 17 maart 2015

79 Verklaring veranderingen: numeriek model Model Waterbeweging opgezet om veranderingen van slib & pp in tijd en ruimte te Getij kunnen kwantificeren en te begrijpen. Golven Waardoor Zout is het slib veranderd? (model) Wat is het effect van bodemveranderingen op het Wat betekent dit voor licht en nutrienten getij de stroming? limitatie in primaire produktie? (model) Waar kan licht limitatie het beste worden aangepakt? (model) Illustreer modelketen met plaatje 17 maart 2015

80 Verklaring veranderingen: numeriek model Model opgezet om veranderingen van slib & pp in tijd en ruimte te kunnen kwantificeren en te begrijpen. Waardoor is het slib veranderd? (model) Wat is het effect van bodemveranderingen en baggeren / storten op vertroebeling door ruimte Wat betekent dit voor licht en nutrienten limitatie in primaire produktie? (model) en tijd? Waar kan licht limitatie het beste worden aangepakt? (model) Illustreer modelketen met plaatje Sediment Sedimentconcentratie Bodemsamenstelling 17 maart 2015

81 Verklaring veranderingen: numeriek model Model opgezet om veranderingen van slib & pp in tijd en ruimte te kunnen kwantificeren en te begrijpen. Licht Waardoor is het slib veranderd? (model) Wat betekent dit voor licht en nutrienten limitatie in primaire produktie? (model) Waterkwaliteit Nutrienten Algen Waar kan licht limitatie het beste worden aangepakt? (model) Illustreer modelketen met plaatje Wat is het effect van vertroebeling op primaire produktie door ruimte en tijd?? 17 maart 2015

82 Verklaring veranderingen: numeriek model Een instrument om deze veranderingen te verklaren is een numeriek model: een modelketen die de waterbeweging, slibconcentratie, en primaire produktie doorrekent 17 maart 2015

83 Calibratie aan metingen 2012 en slib Chlorofyl lichtuitdoving 17 maart 2015

84 Let wel! Modellen kunnen een aantal processen goed weer geven, maar blijven altijd een versimpelde weergave van een zeer complexe realiteit. Modeluitkomsten dienen daarom altijd zorgvuldig geinterpreteerd te worden, en vormen een ondersteuning in beleidvorming. Het is geen absolute waarheid! 17 maart 2015

85 Waardoor is het slibgehalte veranderd? Transport van slib - Slib wordt opgewoeld door golven en stroming. - Netto transport wordt veroorzaakt door netto stroming (horizontaal en vertikaal), en door asymmetrieen in de snelheid (aanslibbing op platen wordt veroorzaakt door lagere stroomsnelheden op de plaat dan in de geul) - De hoeveelheid getransporteerd slib wordt meestal beperkt door de beschikbare hoeveelheid slib, niet door de stroomsnelheid! (belangrijk verschil met zand) 17 maart 2015

86 Waardoor is het slibgehalte veranderd? Mogelijke verklaringen voor de gemeten veranderingen in het slibgehalte: 1 Getij 2 Verdiepingen in de Eems-Dollard 3 Baggeren en storten 4 Veranderingen in onttrekkingen 5 De Eems Rivier 17 maart 2015

87 Getij verandering Eems-Dollard Eems rivier 17 maart 2015

88 Effect van getij verandering? Belangrijk onderscheid tussen Eems Rivier en Eems estuarium: Getij is sterk veranderd in de Eems rivier, maar veel beperkter in de Eems-Dollard De hoge concentraties in de Eems Rivier zijn vooral het gevolg de getij amplificatie als gevolg van verdieping en vergladding van de bodem In het Eems estuarium spelen veel meer veranderingen een rol, die belangrijker zijn dan veranderingen in getij 17 maart 2015

89 Effect van verdieping van de Eems-Dollard? Diverse geulen in het estuarium zijn de afgelopen jaren verdiept, maar er hebben ook (half) natuurlijke veranderingen plaatsgevonden. 17 maart 2015

90 Effect van verdieping van de Eems-Dollard? Diverse geulen in het estuarium zijn de afgelopen jaren verdiept, maar er hebben ook (half) natuurlijke veranderingen plaatsgevonden. De totale bodemverandering tussen 1985 en 2005 lijken tot een vertroebeling van de Dollard te leiden 17 maart 2015 Verandering in jaargemiddelde sedimentconcentratie

91 Effect van baggeren en storten? 8 miljoen m 3 slib wordt jaarlijks verspreid in de Eems-Dollard Dit leidt tot een verhoging van slibconcentraties nabij stortlocaties Slib bezinkt in de havens verlaging nabij havens Het netto effect van baggeren en storten is daarmee vooral een herverdeling van sediment, en geen toename 17 maart 2015 Verandering in jaargemiddelde sedimentconcentratie

92 Veranderingen in onttrekkingen Tussen werden grote hoeveelheden slib (5 miljoen m 3 ) onttrokken uit de vaargeul naar Emden en de haven van Emden Onttrekkingen beïnvloeden de sedimentconcentratie Stoppen met onttrekkingen in 1990 heeft geleid tot een toename in de sedimentconcentratie 17 maart 2015 Verandering in jaargemiddelde sedimentconcentratie

93 Hoe beïnvloedt de Eems rivier de Dollard? De sedimentconcentratie in de Eems-rivier is sterk toegenomen door o.a. verdieping Sinds 1995 wordt 1 Mton/j sediment gebaggerd uit de Eems-rivier en op land gebracht De rivier is hierdoor netto importerend: trekt slib aan vanuit de Dollard (en Noordzee/Waddenzee) Hoe deze aantrekking de slibconcentratie in de Dollard beïnvloedt is onzeker: Gaat de slibconcentratie hierdoor mee omhoog of wordt deze juist verlaagd door de netto import in de Eemsrivier? 17 maart 2015

94 Wat is het effect op primaire produktie? In het Eems-estuarium is de helft van de totale primaire produktie benthisch, de andere helft pelagisch. 17 maart 2015

95 Wat is het effect op primaire produktie? In het Eems-estuarium is de helft van de totale primaire produktie benthisch, de andere helft pelagisch. Pelagische primaire productie wordt sterk bepaald door lichtuitdoving door hoge slibconcentratie Benthische primaire produktie wordt sterk bepaald door droogvalduur. 17 maart 2015

96 Wat is het effect op primaire produktie? In het Eems-estuarium is de helft van de totale primaire produktie benthisch, de andere helft pelagisch. Pelagische primaire productie wordt sterk bepaald door lichtuitdoving door hoge slibconcentratie Benthische primaire produktie wordt sterk bepaald door droogvalduur. Beide zijn afhankelijk van nutriënten (maar er is een overschot aan nutriënten) Daarom kan de pelagische primaire produktie beïnvloed worden door de slibconcentratie, en benthische primaire produktie door plaatareaal 17 maart 2015

97 Wat is het effect op primaire produktie? In het Eems-estuarium is de helft van de totale primaire produktie benthisch, de andere helft pelagisch. Pelagische primaire productie wordt sterk bepaald door lichtuitdoving door hoge slibconcentratie Benthische primaire produktie wordt sterk bepaald door droogvalduur. Beide zijn afhankelijk van nutriënten (maar er is een overschot aan nutriënten) Daarom kan de pelagische primaire produktie beïnvloed worden door de slibconcentratie, en benthische primaire produktie door plaatareaal Wij richten ons hier vooral op de pelagische primaire produktie vanwege de relatie met slib. 17 maart 2015

98 Effect van 25% minder slib tov huidige situatie referentie 25% afname slibconcentratie Primaire produktie in tonc/jaar per gebied 17 maart 2015

99 Wat is het effect van slib op primaire produktie? De meeste primaire produktie vindt plaats in het buitengebied (Eemshaven en verder). In het gehele estuarium is primaire produktie door licht gelimiteerd, en nauwelijks door nutriënten. 17 maart 2015

100 Wat is het effect van slib op primaire produktie? De meeste primaire produktie vindt plaats in het buitengebied (Eemshaven en verder). In het gehele estuarium is primaire produktie door licht gelimiteerd, en nauwelijks door nutriënten. Een 25% afname in slibgehalte leidt tot een 50% toename in totale pelagische primaire produktie in het gehele gebied Slib heeft geen invloed op de benthische primaire productie Effect is in totaal 25% toename van totale primaire produktie 17 maart 2015

101 Wat is het effect van slib op primaire produktie? De meeste primaire produktie vindt plaats in het buitengebied (Eemshaven en verder). In het gehele estuarium is primaire produktie door licht gelimiteerd, en nauwelijks door nutriënten. Een 25% afname in slibgehalte leidt tot een 50% toename in totale pelagische primaire produktie in het gehele gebied Slib heeft geen invloed op de benthische primaire productie Effect is in totaal 25% toename van totale primaire produktie Volgende stap: Maatregelen doorrekenen die het slibgehalte verlagen en daarmee de primaire produktie verhogen Hierbij rekening houden met produktieve gebieden! 17 maart 2015

102 Welke maatregelen hebben mogelijk effect? Op basis van expert judgement, eerdere modelresultaten en stakeholder workshop (1 april 2014) zijn een set maatregelen geïdentificeerd. Deze maatregelen zijn gerangschikt op effectiviteit, haalbaarheid, en geschiktheid modelinstrumentarium 17 maart 2015

103 Welke maatregelen hebben mogelijk effect? 4 maatregelen zijn doorgerekend op slibconcentratie 2 zijn doorgerekend voor bepalen primaire produktie Maatregel Slib Primaire produktie Slib onttrekken uit havens Ja Nee Havenslib verder zeewaarts verspreiden Ja Ja Sediment onttrekken via wisselpolder Ja Nee Verondiepen vaargeul Ja Ja 17 maart 2015

104 Wat is het effect van zeewaarts storten? Hoe verder weg de storting, des te sterker de verlaging in sediment concentratie Alle scenarios leiden tot een verlaging zuidwaarts van Eemshaven, maar een aantal tot een toename in het meest produktieve gebied 17 maart 2015

105 Wat is het effect van vaarweg verondieping? Drie scenarios zijn doorgerekend, met een verschillende verondieping van de geul Scenario 1: Verondieping toegangsgeul Eems met 2 m Scenario 2: Verondieping vaargeul Eems- Dollard met 1 tot 2 m Scenario 3: Combinatie scenario 1 en 2 17 maart 2015

106 Wat is het effect van vaarweg verondieping? Drie scenarios zijn doorgerekend, met een verschillende verondieping van de geul Deze leiden tot een lagere troebelheid in de Dollard, maar meer vertroebeling in het buitengebied 17 maart 2015

107 Wat is het effect van vaarweg verondieping? Drie scenarios zijn doorgerekend, met een verschillende verondieping van de geul Deze leiden tot een lagere troebelheid in de Dollard, maar meer vertroebeling in het buitengebied 17 maart 2015

108 Wat is het effect van vaarweg verondieping? Drie scenarios zijn doorgerekend, met een verschillende verondieping van de geul Deze leiden tot een lagere troebelheid in de Dollard, maar meer vertroebeling in het buitengebied De berekende verschillen zijn kleiner (minder dan 25% afname) dan gesuggereerd door totale bodemaanpassing tussen 1985 en 2005 concentraties veranderen door optelsom van veranderingen. 17 maart 2015

109 Conclusie 4 maatregelen De 4 maatregelen zijn doorgerekend en hebben de volgende effecten op de slibconcentratie in het Eems-estuarium: Maatregel Dollard Buitengebied Slib onttrekken uit havens Max 50% Max 50% Havenslib verder zeewaarts verspreiden Max 50% Max 50% Sediment onttrekken via wisselpolder / / Verondiepen vaargeul < 10 % < 1 % 17 maart 2015

110 Wat is het effect op primaire produktie? Zeewaarts storten en verondieping is vervolgens doorgerekend met het primaire produktiemodel referentie Verondieping Zeewaarts storten

111 Wat is het effect op primaire produktie? Zeewaarts storten en verondieping is vervolgens doorgerekend met het primaire produktiemodel Hierbij leidt alleen zeewaarts storten tot een significante verbetering, vooral in het middengebied (verhoging van de totale primaire produktie met 38% (10 ton C /jaar)) referentie Verondieping Zeewaarts storten

112 Wat is het effect op primaire produktie? Zeewaarts storten en verondieping is vervolgens doorgerekend met het primaire produktiemodel Hierbij leidt alleen zeewaarts storten tot een significante verbetering, vooral in het middengebied (verhoging van de totale primaire produktie met 38% (10 ton C /jaar)) Primaire produktie blijft gelimiteerd door hoeveelheid licht, niet door nutriënten verlaging vertroebeling leidt tot verhoging primaire produktie 17 maart 2015

113 Conclusies (1) De vertroebeling in de Eems-Dollard is de laatste 20 jaar significant toegenomen met 20 tot 80 mg/l Dit lijkt vooral veroorzaakt te zijn door veranderingen in onttrekkingen (haven van Emden) en morfologische veranderingen, waaronder vaargeul verdieping) De concentratie veranderingen in de Eems Rivier zijn veel groter (10-tallen g/l) door veranderingen in getij Het effect van baggeren en storten is vooral een verandering van de verdeling van de sedimentconcentratie Het zeewaarts storten van havenslib verlaagt de vertroebeling het meest (met 50% in de Dollard en 25% in het buitengebied); concentratie afname van ~10 mg/l (buitengebied) tot enkele 100 en mg/l in de Dollard 17 maart 2015

114 Conclusies (2) De verlaging van het slibgehalte leidt tot een verhoging van de primaire produktie met 38% (10 ton C /jaar) in het gehele gebied Resultaten zijn gebaseerd op numerieke modellen. De berekende veranderingen zijn fysisch realistisch, maar alle modellen hebben beperkingen en vooral absolute veranderingen moeten daarom met zorg worden geïnterpreteerd. 17 maart 2015

115 Aanbevelingen Vergroot kennis van het estuarium, oa door Verbetering monitoring (continue metingen in plaats van 2 keer per maand Detail onderzoek (inclusief metingen) nabij gebieden met kennishiaten (vaargeul Emden, ondiepe platen) Interactie slib - biologie Model verbeteringen Interactie Eems Rivier Eems estuarium (zowel hydrodynamica als sediment processen) voor lange tijdschalen Betere koppeling slib biologie Doorrekenen van lange-termijn maatregelen benaderd de grens van het toepassingsgebied van modellen vergelijk meerdere model concepten 17 maart 2015

116 Tabel: Overzicht van alle Natura 2000-Maatregelen uit Vakbijdrage 1 'Natura 2000' Nr. M 1 M 2 M 3 M 4 M 5 M 6 M 7 M 8 M 9 M 10 M 11 M 12 M 13 M 14 M 15 M 16 M 17 M 18 M 19 M 20 M 21 M 22 M 23 M 24 M 25 M 26 M 27 M 28 M 29 M 30 M 31 M 32 M 33 M 34 M 35 M 36 M 37 M 38 M 39 M 40 M 41 M 42 M 43 M 44 M 45 M 46 M 47 Benaming van de Natura 2000-Maatregel Creëren van meergeuligheid Geïntegreerd waterloopkundig concept Bagger- en sedimentmanagementconcept Opruimen van de Griesberg Handelingsrichtlijn voor onderhoudswerkzaamheden in de vaargeul en het vermijden van aanzienlijke geluidsoverlast Verkenning van een overgangszone Algemene maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater / de waterkwaliteit Vermindering of staken van het lozen van pekel Afbreken of afvlakken van oeverbeschoeiingen Maatregelen ter bewaring en ontwikkeling van kweldergemeenschappen Aanleg van pionierzones ter beperking van erosieprjjocessen Maatregelen voorbehoud en ontwikkeling van rietlandzones Maatregelen voor behoud en ontwikkeling van de lagune en schelpenbank Maatregelen voor behoud en ontwikkeling van het complex van kwelders en brakwaterrietland met duinvegetatie en struwelen Onderhoudsplannen Behoud van de habitatkwaliteit voor de zeehond Verbouwen of afbreken van spuisluizen en gemalen om ze passeerbaar te maken of de passeerbaarheid te verbeteren Duurzame organisatie van de visserij, regeling inzake een visserij-beheerplan Ecologisch geoptimaliseerde koelwaterinname Uitwerking en implementering van beschermende bepalingen, verordeningen en vrijwillige afspraken voor het duurzaam veiligstellen van ongestoorde pleister- en foerageerplaatsen voor gastvogels Bepaling van de betekenis van verschillende wadden in hun functie als foerageergebied Uitwerking en implementering van beschermende bepalingen, verordeningen en vrijwillige afspraken voor het duurzaam veiligstellen van storingvrije broedplaatsen Rekening houden met het belang van onbelemmerde vliegcorridors bij de controle van ingrepen tussen foerageer- en slaapplaatsen en andere met elkaar verbonden deelhabitats (bijvoorbeeld bij het zoeken naar locaties voor windenergie-installaties) Inrichting van storingvrije / storingarme gebieden in het aquatische milieu voor de ontwikkeling van de resterende zeegrasbestanden en de typische daarmee gepaard gaande fauna en flora Onderzoek / monitoring voor het verkrijgen van inzicht met betrekking tot de verspreiding en herpopulatie van zeegrasbestanden Maatregelen tegen de verdere immigratie en verspreiding van invasieve soorten Behoud, ontwikkeling en herpopulatie van eulitorale en sublitorale mosselbanken Opstellen van een voor het Eems-Dollard estuarium specifiek inventarisatie- en monitoringconcept Onderzoeksprogramma voor het uitbrengen van harde substraten Behoud van de habitatkwaliteit voor de bruinvis Maatregelen ter bewaring van een deelpopulatie van de meervleermuis Toename van de wateruitwisseling langs de Geise-strekdam en strekdam zeedijk Herstel Westerwoldse Aa Voorgestelde maatregelen uit de onderzochte alternatieven van de stuurgroep Eems Voorgestelde maatregelen uit het project 'Perspectief Levendige Benedeneems' Aanleg van ondiep-waterzones Naar achteren verleggen van de hoofddijklijn Opening of afbreken van zomerdijken of oeverwallen Aanleg van secundaire wateren Meanders en nevengeulen terugbrengen in de natuurlijke toestand Maatregelen voor behoud en ontwikkeling van mesofiel grasland Maatregelen voor behoud en ontwikkeling van nagenoeg natuurlijke ooibosbestanden Maatregelen voor behoud van de nagenoeg natuurlijke stilstaande oppervlaktewateren Bescherming van Natura 2000-gebieden Instandhouding / bevordering van foerageerhabitats in de buurt van broedhabitats Maatregelen ter bewaring en ontwikkeling van soortenrijke ruigte-gemeenschappen in associatie met rietlanden Maatregelen ter bewaring en ontwikkeling van vlakland-hooilanden in complex met nat weidegebied of kalkgrasland

117 Nr. M 48 M 49 M 50 M 51 M 52 M 53 M 54 Benaming van de Natura 2000-Maatregel Maatregelen ter bewaring en ontwikkeling van de nagenoeg natuurlijke stilstaande wateren en afgesneden oude armen Aanleg van getijdebassins Maatregelen voor de kolonisatie / herpopulatie van soorten Maatregelen voor de instandhouding, verbetering en connectiviteit van habitats van broed- en gastvogels Fundamentele conceptuele maatregelen (onderzoek, rapportage, bijscholing, advisering, certificering) Institute for Estuarine Management Emsestuaryt, IEME Voorgestelde maatregelen uit het project 'Programma naar een rijke Waddenzee' Blauw: Nederlandse maatregelen Rood: gemeenschappelijke maatregelen Zwart: Duitse maatregelenj