Euthanasie en recht. Utrecht Law School. Esther Pans. Maandag 26 mei 2014
|
|
- Irma de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Euthanasie en recht Utrecht Law School Esther Pans Maandag 26 mei 2014
2
3 Opbouw college Misverstanden Definities Kernarresten Euthanasiewet (WTL 2002) Praktijk van levenseindebeslissingen Actuele ontwikkelingen Uitgelicht: Zaak-Heringa Uitgelicht: dementie Misverstanden: de ontmaskering
4 Misverstanden over euthanasie Binnen Nederland: Euthanasie is een (patiënten-)recht; Euthanasie is alleen toegestaan bij lichamelijk lijden. Buiten Nederland: Oude mensen zijn in Nederland hun leven niet zeker; Vooral kwetsbare ouderen sterven door euthanasie; Een groot deel van de ouderen sterft een niet-natuurlijke dood.
5 Euthanasie (E) De arts dient op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt middelen toe om het leven van de patiënt te beëindigen Hulp bij zelfdoding (HBZ) Dezelfde criteria als bij euthanasie, maar de patiënt neemt zelf de middelen in
6 Kernarresten
7 Postma (1973) Rb. Leeuwarden , NJ 1973/183 Vrouw, 78 jaar, ongeneeslijk ziek, verlamd, bijna blind, helder van geest Uitdrukkelijk en herhaald euthanasieverzoek Haar dochter was arts en willigde verzoek in Eerste keer zorgvuldigheidseisen geformuleerd Uitspraak: veroordeeld tot 1 wk. gev. v.w. Verwerping eis terminale fase door Rb
8 Schoonheim (1984) HR , NJ 1985, 106 Vrouw van 95, erg ziek, bedlegerig Algehele achteruitgang: slechthorend, slechtziend en spraak achteruit, voortschrijdende ontluistering kan lijden zijn Eerste keer acceptatie beroep overmacht Uitspraak: conflict van plichten, arts heeft juiste keuze gemaakt volgens normen medische ethiek en med-prof. standaard
9 Chabot (1994) HR 21 juni 1994, NJ 1994, 656 Vrouw, 50 jaar, geschiedenis van misbruik, beide zoons overleden, wilde al niet meer verder leven na dood eerste zoon Langdurig psychiatrisch verleden Psychiatrisch lijden kan grond zijn voor euthanasie, maar extreme zorgvuldigheid/behoedzaamheid geboden Bepalend is ernst & uitzichtloosheid lijden, niet de oorsprong Uitspraak: schuldigverklaring zonder oplegging van straf
10 Brongersma (2002) HR , NJ 2003, 167 Man, 86 jaar, klaar-met-leven, controversieel, slepende vorm van lijden, opeenstapeling van ouderdomsklachten Hoge Raad (2002): lijden moet voornamelijk veroorzaakt zijn door een classificeerbare medische aandoening (psych/som.) KNMG-commissie Dijkhuis (2004): classificeerbare aandoening? Uitspraak: schuldigverklaring zonder oplegging van straf
11 Hoofdpunten jurisprudentie Ondraaglijkheid lijden is vnl. subjectief Uitzichtloosheid lijden is (meer) objectief Leidende rol geneeskunde & medische ethiek Psychisch & fysiek lijden even ernstig Terminale fase géén eis Overmacht: conflict van plichten Klaar met leven vooralsnog buiten het medisch domein Lijden moet voortkomen uit een classificeerbare ziekte of stoornis
12 WTL (1 april 2002)
13 Doelen WTL Openheid & discussie Codificatie van jurisprudentie Immuniteit strafvervolging voor artsen die aan de eisen voldoen Zorgvuldige, gecontroleerde en open praktijk van euthanasie en hulp bij zelfdoding
14 Kern WTL: Een arts die levensbeëindiging op verzoek toepast verkrijgt strafuitsluiting op voorwaarde dat de wettelijke zorgvuldigheidseisen werden nageleefd EN de wettelijke meldingsprocedure werd gerespecteerd
15 Zorgvuldigheidseisen WTL Zorgvuldigheidseisen: Vrijwillig en weloverwogen verzoek Ondraaglijk en uitzichtloos lijden Patiënt is goed geïnformeerd Geen alternatieven Consultatie door tweede, onafhankelijke arts Zorgvuldige uitvoering
16 Toetsingsprocedure Melden verplicht Beoordeling door Regionale Toetsingscommissies Euthanasie: Arts Jurist Ethicus Alleen bij niet-voldaan Justitie (EHBZ dus in beginsel nog strafbaar, artt. 293/294 Sr)
17 Praktijk van EHBZ
18 Totaal aantal meldingen EHBZ 2001: : : : : : 4188 Conclusie: opvallende stijging meldingen (aantal meldingen verdubbeld sinds invoering wet!)
19 Totaal aantal meldingen EHBZ 1991: 18% 1996: 41% 2001: 54% 2005: 80% 2012: 97%
20 Niet-gemelde gevallen Hoofdreden: acute ontwikkelingen waardoor procedure niet meer kon worden gevolgd; Veel niet-gemelde gevallen worden uitgevoerd met morfineachtige middelen het effect daarvan op het levenseinde blijkt overschat.
21 Oordelen toetsingscommissies Slechts enkele gevallen per jaar niet-zorgvuldig verklaard ( : 46 gevallen) Reden niet-zorgvuldigheid is meestal onjuist medicatiegebruik Sinds WTL (2002) geen enkele arts vervolgd Onterechte angst bij artsen voor strafvervolging? Onjuist medicatiegebruik wel strafrechtelijk relevant?
22 Kenmerken van EHBZ (2012) Circa verzoeken per jaar (w.v. 30% op korte termijn) Verrichting vooral door huisartsen (85%) Vooral bij patiënten met terminale kanker (84%) Vooral bij patiënten jonger dan 80 jaar (77%) Aantal verzoeken EHBZ is stijgende; Bereidheid artsen EHBZ te verlenen ook stijgende; Maar: probleemgroepen!
23 Medische beslissingen rond het levenseinde Euthanasie 1-3 % Hulp bij zelfdoding <1% Levensbeëindiging zonder verzoek Pijn-/symptoombestrijding met levensbekortend effect % van overlijdens in Nederland <1% 20% Afzien van behandelen 20%
24 Bereidheid van artsen om EHBZ uit te voeren 50% heeft ervaring met EHBZ 33% zou bereid zijn tot EHBZ 14% is niet bereid, maar zou patiënt wel doorverwijzen 2% zou evenmin doorverwijzen Conclusie: 83% van de artsen is bereid tot EHBZ en/of heeft dit ook al uitgevoerd
25 Problematische categorieën Dementie Psychiatrie Coma Kinderen <12 jaar Langdurig en ongeneeslijk somatisch lijden dat niet dodelijk is (dwarslaesie) Ouderen die lijden aan het leven/klaar zijn met leven
26 Recente ontwikkelingen (I/II) Initiatiefgroep Uit Vrije Wil (2011) Levenseindekliniek NVVE: : verzoeken, waarvan 270 ingewilligd - Relatief vaak psychisch lijden (18%) en dementie (5%) - Relatief vaak hbz (25%) Vaak helpt eigen arts alsnog Casus Belgische tweeling (2012) Casus Belgische gevangenen (2013)
27 Recente ontwikkelingen (II/II) Inzichten over lijden bij coma en gevorderde dementie Vroegdiagnostiek dementie Zaak Tuitjenhorn (huisarts Tromp) (2012) Uitbreiding WTL naar BES-eilanden (2012): 1 melding Tweede Evaluatierapport WTL (2012): wet functioneert goed Manifest 294 (2013) Uitspraak Rb. Deventer inzake Albert Heringa (2013) Aanpassing Belgische euthanasiewet t.a.v. minderjarigen (2014)
28 Rechtspraak hbz door niet-artsen HR 22 maart 2005, LJN AR8225 ( Muns ); Rb. Amsterdam 22 januari 2007, LJN AZ6713 ( Vink ); HR 18 maart 2008, LJN BC4463 ( Hilarius ); Hof Arnhem 17 februari 2012, ECLI:NL:GHARN:2012:BV6139 ( Schellekens ); Rb. Zutphen 22 oktober 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:3976 ( Heringa ).
29 Hulp bij zelfdoding door niet-artsen Kern rechtspraak: - daders zijn altijd veroordeeld; - rechter ziet (vrijwel) geen ruimte voor niet-artsen; - WTL vertegenwoordigt principiële keuze; - opgelegde straf is doorgaans wel relatief laag.
30 Rb. Zutphen 22 oktober 2013 ( Heringa ) Kern: Casus is aansprekend: 99-jarige vrouw ( Moek ) die volkomen wilsbekwaam is, assertief en mondig, invoelbaar lijden; Hulpgever is (stief-)zoon, oprechte bedoeling zijn moeder te helpen wordt door de rechter aangenomen; Rol huisarts is niet eenduidig: geen absoluut nee, zij wilde het verzoek vaker en duidelijker horen; Geen poging Moek om dit te doen om of andere huisarts te vinden.
31 Rb. Zutphen 22 oktober 2013 ( Heringa ) Iemand die geen arts is, kan naar het oordeel van de rechtbank geen geslaagd beroep doen op noodtoestand behoudens zeer uitzonderlijke omstandigheden. Het enkele feit dat een arts vooralsnog weigert medewerking te verlenen of terughoudendheid aan de dag legt, levert daarom op zichzelf geen situatie op die een noodtoestand voor een niet-arts mogelijk maakt ( ) De rechtbank is derhalve van oordeel dat verdachte de opstelling van de huisarts ten onrechte als weigerachtig heeft aangemerkt, zodat reeds hierom van de gestelde noodsituatie geen sprake is.
32 Rb. Zutphen 22 oktober 2013 ( Heringa ) Kern (vervolg): Rechtbank oordeelt na raadpleging deskundigen dat het niet ondenkbaar was geweest dat Moek in 2008 arts had gevonden die haar had willen helpen + op basis van Jaarverslag RTCG 2010; Heringa heeft zich te weinig ingespannen om binnen de kaders van de wet en cf. de zorgvuldigheidseisen te handelen; Wtl is recent tot stand gebracht en is democratisch gelegitimeerd; Weloverwogen en bewuste keuze om Wtl niet in acht te nemen.
33 Rb. Zutphen 22 oktober 2013 ( Heringa ) Kern (vervolg): Geen aanname overmacht-noodtoestand; Geen aanname psychische overmacht: heeft zich laten leiden door eigen opvattingen en die van Moek over zelfbeschikking en leven en dood, dus: strafbaar feit en strafbare dader; Wel strafvermindering vanwege overschrijding redelijke termijn door OM: eerste verhoor was 23 februari 2010, dagvaarding was 15 januari 2013 (redelijke termijn = 2 jaar: verhoor en eindvonnis).
34 Rb. Zutphen 22 oktober 2013 ( Heringa ) Intuïtief kunnen wij ons allemaal vinden in werkwijze Heringa; Ook rechter voelt er wel enig begrip voor en legt niet voor niets geen straf op ( schuldigverklaring zonder oplegging van straf ); Klassiek geval van spanning tussen individueel en collectief belang; Voor déze hulpgever en déze hulpvrager zouden wij deze handelwijze best willen toestaan, maar geldt dat voor alle gevallen? Perspectief en belang van de normsteller vs. perspectief en belang van het individu.
35 Conclusie rechtspraak art. 294 lid 2 Sr. Hulpgevers zijn vaak suïcide-consulenten, soms familie; Hulpontvangers zijn vaak hoogbejaarden, maar niet altijd; Rechter hanteert strikte opvatting van behulpzaamheid: verboden is alles wat de zelfdoding mogelijk of gemakkelijker maakt ; Niet toegestaan is: elke handeling in de voorbereiding of de uitvoering van de zelfdoding + geven van gepersonaliseerd advies; Toegestaan: algemeen advies, aanwezig zijn, morele steun verlenen; Rechter houdt vast aan het medische model : hbz alleen door arts.
36 Dementie
37 Euthanasieverklaringen bij dementie Euthanasieverklaring = euthanasieverzoek Als patiënt nog wilsbekwaam is, prevaleren de huidige wensen patiënt, niet zijn verklaring Juridisch is euthanasie bij diepe dementie in beginsel (mits voldaan aan de zorgvuldigheidseisen) toegestaan, Verschillen tussen artsen/patiënten in attitudes over dit onderwerp
38 Euthanasie en dementie Als een patiënt wilsonbekwaam is, dan mag de arts een evt. euthanasieverklaring volgen, als aan de zorgvuldigheidseisen voldaan is (art 2.2) - Vrijwillig en weloverwogen verzoek? - Ondraaglijk en uitzichtloos lijden? - Informatie? - Geen alternatieven?
39 Euthanasie en dementie Beginnende dementie In beginsel toegestaan volgens WTL Expliciet over gesproken bij behandeling WTL : 91 gemelde gevallen, alle goedgekeurd Kritiek: patiënt moet te vroeg om euthanasie vragen om een kans van slagen te hebben Invloed vroegdiagnostiek
40 Euthanasie en dementie Gevorderde dementie In beginsel toegestaan volgens de WTL (ontluistering en/of verlies van waardigheid als vorm van lijden) In 2011 eerste geval gemeld bij RTC en goedgekeurd KNMG (2011): ja, mits aan zorgvuldigheidseisen voldaan Gezondheidsraad (2002) - Misschien als er ook een bijkomende ziekte is - Wat als er geen bijkomende ziekte is?
41 Casus diep demente 2011 Vrouw 64 jaar, euthanasieverklaring Laatste tijd afnemend wilsbekwaam, maar zei wel bij elk consult aan arts: liever dood dan in een verpleeghuis Verward, boos, veel huilen, herinnerde zich bij vlagen motivatie doodswens Gesprek met arts was nog enigszins mogelijk: was zij wel diep dement?
42 Cijfers dementie Aantal demente patiënten in NL anno 2011: Verwachting NL 2050: Dick Swaab (hersenonderzoeker): Met het toenemen van de leeftijd komt ook een exponentiële toename van de ziekte van Alzheimer. Wij zouden allemaal Alzheimer krijgen als we niet gered zouden worden door kanker of hartinfarcten.
43 Dementie Probleem I: is het verzoek v & w? Probleem II: is het lijden (al) ondraaglijk? Probleem III: weerstand artsen Probleem IV: weerstand familie Probleem V: subtiele verandering (zorg-)klimaat rondom dementie? Probleem VI: kritiek buitenland
44 Dementie (citaat) Een SCEN-arts: Een dementieschema van de afnemende wilsbekwaamheid zegt niets over de lijdenslast. Het is heel lastig om als een SCEN-arts te bepalen of sprake is van de lijdenslast die mensen jaren geleden hebben opgeschreven. Wij moeten dementie uiteenrafelen in een probleem van wilsbekwaamheid en een probleem van lijdenslast.
45 Dementie (citaat) Cees Hertogh (verpleeghuisarts/onderzoeker): Dementie is een geleidelijke ziekte. Dat stelt mensen in staat om zich aan te passen aan het veranderende bestaansperspectief. Niet iedereen doet dat natuurlijk, maar we moeten geen regel maken van de uitzondering. De taak van de arts is maatzorg te leveren en goed te luisteren naar uitzonderingen. Daarbij is het goed niet op een eenmalig verzoek in te gaan.
46 Dementie (citaat) Bert Keizer (verpleeghuisarts/auteur): Lijden bij dementie is heel erg. Daar kom je niet achter met een bezoekje tijdens je ochtendspreekuur. Patiënten voelen zich dom, hulpeloos. Gesprekken kunnen ze niet meer volgen, die vinden plaats in een wereld waarvan ze weten dat ze daar voorgoed uitgeschopt zijn. Dat is grof leed.
47 Dementie (citaat) Bert Keizer (verpleeghuisarts/auteur): Als arts begin je met te zeggen; neen, ik doe het niet. Ik ken niet één collega die zegt: Als jij niet zo n zin hebt in een euthanasie, dan bel je mij maar. Ik ben slim geworden in het vermijden van euthanasie, het is mijn hobby niet. Dan ga je daar als dokter argumenten bij zoeken.
48 Misverstanden euthanasie: de ontmaskering Binnen Nederland: Euthanasie is een (patiënten-)recht; Euthanasie is alleen toegestaan bij lichamelijk lijden. Buiten Nederland: Oude mensen zijn in Nederland hun leven niet zeker; Vooral kwetsbare ouderen sterven door euthanasie; Een groot deel van de ouderen sterft een niet-natuurlijke dood.
49 Kennedy Van der Laan Haarlemmerweg LH Amsterdam The Netherlands
Levenseinde juridisch beschouwd
Levenseinde juridisch beschouwd P.J.M. (Peter) Ros, advocaat Witte Paal 333b, Schagen Ros Ploeger advocaten Schagen 2015 www.advocatenschagen.nl Euthanasie opzettelijk leven van ander op diens uitdrukkelijk
Nadere informatieRuimte en grenzen bij euthanasie. Eric van Wijlick beleidsadviseur
Ruimte en grenzen bij euthanasie Eric van Wijlick beleidsadviseur Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (1) Hoofdstuk II Zorgvuldigheidseisen Artikel 2 1. De zorgvuldigheidseisen,
Nadere informatieSterven in eigen regie: wettelijke (on-)mogelijkheden
30 november 2017 Sterven in eigen regie: wettelijke (on-)mogelijkheden Esther Pans, advocaat esther.pans@kvdl.nl Recente maatschappelijke initiatieven Coöperatie Laatste Wil 2017 Commissie Schnabel 2016
Nadere informatieGrenzen aan euthanasie. drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur
Grenzen aan euthanasie drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur euthanasiewens in schriftelijke verklaring vastgelegd en besproken. Plotseling verslechterde de toestand. Omdat de huisarts niet bereikbaar
Nadere informatieDisclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht
Disclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieAlbert Heringa Annotatie bij de uitspraak in hoger beroep
Albert Heringa Annotatie bij de uitspraak in hoger beroep De uitspraak Op 13 mei jl. heeft het gerechtshof te Arnhem Albert Heringa ontslagen van alle rechtsvervolging 1. Het hof oordeelde dat Albert zich
Nadere informatieEUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk)
Disclosure belangen Agnes van der Heide Agnes van der Heide Erasmus MC Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg 13 maart 2015 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieDe eindsprint als keuze
De eindsprint als keuze Erica van Maanen en Classien Rebergen beiden huisarts/kaderarts palliatieve zorg/scen-arts Lovah-congres 2016 Stelling 1: Als een patiënt kiest voor overlijden dan is euthanasie
Nadere informatieAgenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven
Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen Jannie Willemsen Medewerker Presentatiedienst Agenda Wetten en patiëntenrechten Keuzes aan het einde van het leven NVVE en Wilsverklaringen
Nadere informatieCOMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
Nadere informatieAls t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener?
Als t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener? Parkinsonnet jaarcongres 2013 Y.G. van Ingen, specialist ouderengeneeskunde Leerdoelen Wat is euthanasie
Nadere informatieAlgemeen. Euthanasie.
Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden
Nadere informatiePRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg
PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen
Nadere informatieThema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus
Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als
Nadere informatieDe laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die
Nadere informatieVoltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE
Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE Inleiding NVVE bestaat sinds 1973 en had als doel de legalisering van euthanasie NVVE heeft in 2003 doelstelling verbreed en het brede palet
Nadere informatieEen moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven. Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN
Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN Wet Toetsing Levensbeëindiging op Verzoek Arts: overtuiging vrijwillig en weloverwogen
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie
Praktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie Praktische-opdracht door K. 1845 woorden 5 januari 2015 8,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Inleiding: Ik zag een
Nadere informatieWorkshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie?
Workshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie? Marc Blom RvB & Klaas Bets, GD 1 Wie? Marc Blom, Psychiater/ lid Raad van Bestuur Parnassia Groep Belangenverstrengeling?? 2 Wie?
Nadere informatieScen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen
Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,
Nadere informatieConclusies, aanbevelingen en vervolgstappen
De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde 39 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen In dit hoofdstuk wordt puntsgewijs een opsomming gegeven van de conclusies over de rol, de verantwoordelijkheden,
Nadere informatieInleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar
Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke
Nadere informatie29 800 XVI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2005
vra2005vws-10 29 800 XVI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2005 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld... 2005
Nadere informatieInformatie over euthanasie
Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,
Nadere informatieWat kunt u zelf doen. Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017
Wat kunt u zelf doen Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017 Vliegtuig Trein Vliegtuig: je neemt zelf de stap om door de douane te lopen. Dat is een besluit. Trein: de conducteur fluit, de
Nadere informatieEuthanasie: vragen en antwoorden. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk
Euthanasie: vragen en antwoorden De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk INHOUD VRAGEN: 1. Waarom een euthanasiewet? 2. Worden artsen in Nederland voor euthanasie
Nadere informatieDorothea Touwen & Ellie van der Burg 11 december 2012
Een goed gesprek over de dood Voltooid leven-problematiek Dorothea Touwen & Ellie van der Burg 11 december 2012 Punten ter bespreking Voltooid leven wat is dat eigenlijk? Plaatsbepaling in het euthanasie
Nadere informatieVoltooid leven een debat vol misverstanden
Voltooid leven een debat vol misverstanden Gert van Dijk 31 oktober 2017 De huidige euthanasiewet Vrijwillig en weloverwogen verzoek Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Geen redelijke andere oplossing Medische
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel 2013-95 (casus 5 RTE Jaarverslag 2013) Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Bij patiënte, een vrouw van 80 90 jaar, werd vier jaar voor overlijden Lewy Body dementie vastgesteld. Met de ziekte waren
Nadere informatieOordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Een vrouw met Alzheimer leed ondraaglijk onder cognitieve achteruitgang, fatische, praktische en executieve stoornissen en onder
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Hoogbejaarde patiënte leed aan dementie en kreeg tegelijkertijd met haar echtgenoot euthanasie. Het lijden stond in een medische context en was uitzichtloos en ondraaglijk.
Nadere informatieEuthanasie. De nieuwe regels in Nederland. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk
Euthanasie De nieuwe regels in Nederland De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk Euthanasie: De nieuwe regels per 2002 in Nederland Euthanasie een moeilijk onderwerp.
Nadere informatieEthische vragen. Dick Willems. Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC
Ethische vragen Dick Willems Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC d.l.willems@amc willems@amc.uva.nl Voorbeelden van ethische vragen in de palliatieve zorg Toegankelijkheid van zorg Cognitieve problemen
Nadere informatieHet toetsingsproces toegelicht
Het toetsingsproces toegelicht Drs. Ronald T.C.M. van Nordennen Specialist Ouderengeneeskunde/ Hospice arts SCEN-arts / RTE-arts. 1 Wat is allemaal geen euthanasie? 1. Staken of niet starten van kunstmatige
Nadere informatieEuthanasie bij dementie
Euthanasie bij dementie Scriptie master Gezondheidsrecht Universiteit van Amsterdam Monique Volker-Koomans Studentnummer 6352839 Juli 2012 1 2 Inhoudsopgave Pagina Hoofdstuk 1 Inleiding 4 Hoofdstuk 2 Wet
Nadere informatieStudiemiddag Illustere School 13 november 2015
Actuele Kwesties in het Nederlandse Euthanasiedebat Studiemiddag Illustere School 13 november 2015 Docenten: Suzanne van de Vathorst (AMC & Erasmus MC) Govert den Hartogh (Faculteit Geesteswetenschappen
Nadere informatieHandreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Artsenversie
Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Artsenversie Waarom nadenken en praten over het levenseinde? Misschien denkt uw patiënt wel eens na over zijn levenseinde. In dat laatste deel van zijn leven
Nadere informatieEuthanasie en dementie. Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht
Euthanasie en dementie Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht Verschillende situaties Vroege vorm: Patiënt weet dat hij dement wordt (is?) Maar is nog wilsbekwaam Lijdt aan vooruitzicht verder
Nadere informatieDe juridische context van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl)
De juridische context van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) mr. S.R. Bakker 10 juni 2015 Aanleiding jurisprudentieonderzoek Aflevering Zembla over euthanasie en
Nadere informatieVragenlijst. KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen
Vragenlijst KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen 2 Inleiding op de vragenlijst Deze vragenlijst is onderdeel van een onderzoek naar medische beslissingen
Nadere informatieHandreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Publieksversie
Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Publieksversie Waarom nadenken en praten over uw levenseinde? Misschien denkt u wel eens na over uw levenseinde. In dat laatste deel van uw leven kan uw dokter
Nadere informatiein liefde loslaten workshop Monique Schirris & Chris Bavinck NVRG congres 15 september 2015
in liefde loslaten workshop Monique Schirris & Chris Bavinck NVRG congres 15 september 2015 inhoud workshop voorstellen doelstelling moreel kompas bejegeningsverlegenheid De weg kwijt? casus voorstellen
Nadere informatieMODEL voor een VERSLAG van de BEHANDELEND ARTS
MODEL voor een VERSLAG van de BEHANDELEND ARTS In verband met een melding aan de gemeentelijke lijkschouwer van het overlijden als gevolg van de toepassing van de levensbeëindiging op verzoek of hulp bij
Nadere informatieDe minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus EJ Den Haag. Utrecht, 20 oktober 2017
De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Utrecht, 20 oktober 2017 KNMG Mercatorlaan 1200 Postbus 20051 3502 LB Utrecht Referentie RH
Nadere informatieKeuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN
Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines
Nadere informatieSYMPOSIUM UCERF 2017 UTRECHT,
SYMPOSIUM UCERF 2017 UTRECHT, 11-04-2017 TOETSING VAN WILSBEKWAAMHEID BIJ DEMENTERENDE MENSEN ESTHER PANS ESTHER PANS ADVOCAAT KENNEDY VAN DER LAAN WETENSCHAPPELIJK MEDEWERKER VRIJE UNIVERSITEIT LID-JURIST
Nadere informatie11 februari Rob Bruntink
11 februari Rob Bruntink Stelling 1: Als je een euthanasieverzoek wilt doen, moet je een euthanasieverklaring hebben. Stelling 2: Als je een euthanasieverzoek doet (en daarbij ook kunt verwijzen naar
Nadere informatieIUS COMMUNE CONFERENCE 2015 LEUVEN, 26-11-2015
IUS COMMUNE CONFERENCE 2015 LEUVEN, 26-11-2015 RECHTSBESCHERMING VAN OUDEREN: TOETSING VAN WILSBEKWAAMHEID BIJ DEMENTERENDEN ESTHER PANS OPBOUW PRESENTATIE 1. De term wilsbekwaamheid 2. Casus: de Zeeuwse
Nadere informatieInleiding Voltooid leven, Ekklesia, Lokhorstkerk, Leiden, 22 maart 2016 Sjef Gevers (emeritus hoogleraar gezondheidsrecht UvA/AMC)
Inleiding Voltooid leven, Ekklesia, Lokhorstkerk, Leiden, 22 maart 2016 Sjef Gevers (emeritus hoogleraar gezondheidsrecht UvA/AMC) 1. Iets over mijzelf O.a. als hoogleraar gezondheidsrecht al vele jaren
Nadere informatieDe voortdurende invloed van de Hoge Raad op het euthanasierecht
rode draad Ars Aequi maart 2015 231 Rode draad Rechtsvorming door de Hoge Raad arsaequi.nl/maandblad AA20150231 De voortdurende invloed van de Hoge Raad op het euthanasierecht Klaas Rozemond* * Mr.dr.
Nadere informatieEuthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie
FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 7
Samenvatting Levensbeëindiging het veroorzaken of bespoedigen van de dood door het toedienen van een middel met het doel het leven te bekorten is strafbaar als doodslag of moord. Onder omstandigheden kan
Nadere informatieWensen rond de laatste levensfase
Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen
Nadere informatie*Het betreft hier twee afzonderlijke meldingen, die apart door de commissie zijn beoordeeld. Beide oordelen worden hier weergegeven.
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Twee echtgenoten verzochten om gelijktijdige levensbeëindiging. Patiënte, een vrouw van 60-70 jaar, had een sigmoidcarcinoom. Zij leed onder meer onder heftige buikkrampen,
Nadere informatieRapportage augustus ,5 jaar Levenseindekliniek
Introductie De Levenseindekliniek bestaat nu anderhalf jaar. In deze tijd is een instituut ontstaan dat duidelijk in een behoefte voorziet. Enerzijds omdat er 1094 mensen de Levenseindekliniek hebben verzocht
Nadere informatiebevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB
bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB noodzaak euthanasiewet euthanasie gebeurde vroeger ook / noodtoestand conflict
Nadere informatieWilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder
Nadere informatieEuthanasie bij psychiatrische problematiek, kan dat? Gerty Casteelen, psychiater levenseindekliniek
Euthanasie bij psychiatrische problematiek, kan dat? Gerty Casteelen, psychiater levenseindekliniek Een moreel dilemma Beschermwaardigheid van het leven Autonomie patiënt Barmhartigheid Waardigheid Werkwijze
Nadere informatieEerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn
Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Praat erover: 1. Je hoeft niet alles te weten of te begrijpen over euthanasie bij
Nadere informatieMedische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde
Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Wat zegt de wet? Belangrijkste argument is wilsbekwaamheid
Nadere informatieDe Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil
1 De Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil 1. Inleiding De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding regelt onder welke voorwaarden een arts aan een
Nadere informatiePresentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017
Presentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017 Wie zijn wij Dineke Leliefeld-Lohman, verzekeringsarts n.p. Casemanager/adviseur Stichting de Einder Mariëtte Thijssen, coach & adviseur Kopera Levenseinde
Nadere informatieFeiten en Fabels. Willeke Stadtman Arts Levenseindekliniek
Feiten en Fabels Willeke Stadtman Arts Levenseindekliniek Disclosure slide Ik heb geen (potentiële) belangenverstrengeling bij commerciële bedrijven te melden. Deze bijeenkomst is een cofinanciering van
Nadere informatieDe rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk
De rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk Casuïstiek Mr. drs. L. (Liselotte) Postma NVVE symposium Euthanasie bij dementie. Een wilsverklaring alléén is niet genoeg 12 april 2019
Nadere informatieMedische beslissingen rond het levenseinde
Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.
Nadere informatieDuivels dilemma (1) Duivels dilemma (2) Sterven op verzoek. Euthanasie en ander sterven op verzoek. Inhoud. Guusje spreekt met haar kinderen
Duivels dilemma (1) Euthanasie en ander sterven op verzoek Het wel doden van iemand die dat niet wil, omdat hij vergeten is dat hij dit wil, is moord. Het niet doden van iemand die dat wel wil, maar zelf
Nadere informatieOORDEEL. Uit de verslaglegging van de arts en de consulent en de overige ontvangen gegevens is gebleken ten aanzien van:
Casus 10 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: arts kon tot de overtuiging komen dat alternatieven zoals medicatie, het bieden van structuur en opname in een verpleeghuis voor deze specifieke
Nadere informatieJaar 1 - LEVENSEINDEKLINIEK 28 februari 2013
Jaar 1 - LEVENSEINDEKLINIEK 28 februari 2013 Per 1 maart 2013 bestaat de Levenseindekliniek 1 jaar. In deze rapportage wordt daarom gekeken naar het volledige eerste jaar Levenseindekliniek. De bijzonderheden
Nadere informatieSPIEGELINFORMATIE SCEN Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland
SPIEGELINFORMATIE SCEN 2014 Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland KNMG September 2015 INHOUD 1. INLEIDING... 3 2. AANTAL CONSULTATIES & INFORMATIE EN ADVIESVRAGEN IN 2014... 3 2.1 Aantal consultaties
Nadere informatiedasfwefsdfwefwef Euthanasie
Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen, is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke
Nadere informatie2017 vergeleken met voorgaande jaren
2017 Introductie De stijging van het euthanasieverzoeken zette in 2017 door. Dat blijkt ook uit de feiten & cijfers die de Levenseindekliniek zelf bijhoudt. Hoe was de verdeling per diagnose, per provincie
Nadere informatieCasus 9 - RTE Jaarverslag 2012 OORDEEL
Casus 9 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: patiënte leed al vele jaren aan een chronische waanstoornis gepaard gaande met ernstige depressieve episoden, waarvoor zij allerlei behandelingen
Nadere informatieDe zelfverkozen dood van ouderen
De zelfverkozen dood van ouderen Eerste druk, maart 2012 2012 Wouter Beekman isbn: 978-90-484-2348-4 nur: 748 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van
Nadere informatieMenselijke waardigheid in het rapport van de cie Schnabel
Menselijke waardigheid in het rapport van de cie Schnabel Amersfoort, 25 november 2016 Martin Buijsen Hoogleraar Gezondheidsrecht buijsen@bmg.eur.nl Inhoud Commissie Schnabel Het juridische deelonderzoek
Nadere informatieWerkstuk Maatschappijleer Euthanasie
Werkstuk Maatschappijleer Euthanasie Werkstuk door een scholier 1454 woorden 12 april 2001 6,3 69 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Dit werkstuk gaat over euthanasie. Op de volgende vragen
Nadere informatieEuthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet.
00 Euthanasie 1 Inleiding Euthanasie of actieve levensbeëindiging is in dit ziekenhuis bespreekbaar en wordt serieus benaderd. Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken.
Nadere informatieOordeel: Niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: Niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: De arts reikte patiënt een drank aan met 400 mg fenobarbital. Na inname overleed patiënt niet en bleef hij wakker. Conform afspraak
Nadere informatieOordeel A en Oordeel B (casus 9 - RTE Jaarverslag 2013)
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Twee echtgenoten tussen de 80 en de 90 jaar oud kampten met ernstige aandoeningen en ondraaglijk lijden. Zij verzochten om gelijktijdige levensbeëindiging. De beide betrokken
Nadere informatieNiet-reanimeren verklaring
Niet-reanimeren verklaring 1 van 4 Niet-reanimeren verklaring Algemene informatie over een wilsverklaring Een wilsverklaring is een document waarin u uw wensen rondom het levenseinde vastlegt. Schriftelijke
Nadere informatieIn de rechtszaal moet echter geoordeeld worden op basis van het geldende recht. Dat is het houvast, het kader waarbinnen getoetst moet worden.
1 Edelachtbaar college, Vandaag zit voor u een man (H.) die zijn moeder heeft geholpen met haar zelfgekozen levenseinde. Geconfronteerd met de indringende wens van een hoogbejaarde vrouw van 99 jaar die
Nadere informatieEuthanasie versus palliatieve sedatie. John Bos, MAR, Presentatiedienst 8 december 2016
Euthanasie versus palliatieve sedatie John Bos, MAR, Presentatiedienst 8 december 2016 Vraag? Is palliatieve sedatie een keuze? Prehistorie Euthanasie is al eeuwen lang een uiterst controversieel onderwerp.
Nadere informatieEuthanasie en hulp bij zelfdoding (verzoek tot toepassing) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, NIVEL ( )
Euthanasie en hulp bij zelfdoding (verzoek tot toepassing) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, NIVEL (1976-2016) Inleiding Sinds 1976 worden verzoeken om euthanasie aan de huisarts van patiënten met een
Nadere informatieDeze toelichtingspagina is niet beveiligd zodat u deze desgewenst kunt verwijderen.
INLEIDING Dit betreft een elektronische versie van het model voor een verslag van de behandelend arts in verband met een melding aan de gemeentelijke lijkschouwer van het overlijden als gevolg van de toepassing
Nadere informatieVerleen euthanasie voordat het te laat is
Verleen euthanasie voordat het te laat is Waarom laat een arts zijn demente patiënt zo ziek worden dat euthanasie als moreel weerzinwekkend wordt ervaren? Grijp eerder in, schrijft Marloes Elings. 20 juni
Nadere informatieRichtlijn Forensische Geneeskunde Euthanasie en hulp bij zelfdoding
Richtlijn Forensische Geneeskunde Euthanasie en hulp bij zelfdoding Inhoudsopgave 1. Onderwerp. Doelstelling 3. Toepassingsgebied 4. Uitgangspunten. Achtergrond 6. Werkwijze 7. Verslaglegging 8. Toetsingscommissie
Nadere informatieEMGO Institute - Care and Prevention 1. Onderzoeksteam. De Levenseindekliniek: wetenschappelijk evaluatie INHOUD INHOUD.
Onderzoeksteam Marianne Snijdewind De Levenseindekliniek: wetenschappelijk evaluatie Dick Willems Bregje Onwuteaka-Philipsen Bregje Onwuteaka-Philipsen > Quality of Care disclaimer : lopend onderzoek!
Nadere informatieEen kraakheldere wilsverklaring
Een kraakheldere wilsverklaring Mag euthanasie bij dementie? JA, zowel bij beginnende als bij gevorderde dementie, als de euthanasie voldoet aan de zorgvuldigheidseisen. Vrijwillig en weloverwogen verzoek
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1812 Vragen van het lid
Nadere informatieIedereen heeft recht op een waardig levenseinde!
Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde! Een verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding van een patiënt met een psychische stoornis binnen GGZ Oost Brabant Auteur: Aniek Twaalfhoven Onderwijsinstelling:
Nadere informatieTitel kopje. Belofte maakt niet altijd schuld
Titel kopje Belofte maakt niet altijd schuld Inhoud 1. Aanleiding 2. In coma geen lijden 3. Bewustzijn en GCS 4. 2 situaties en 2 redeneringen 5. Bewustzijnsverlaging naar oorzaak 6. Belofte van de arts
Nadere informatieEuthanasie en het EVRM
Het Europese recht en de Nederlandse rechtsorde: In hoeverre is de Nederlandse euthanasiewetgeving in strijd met de Europese wetgeving, zoals het EVRM? Inleiding Het onderwerp van dit werkstuk is het Europese
Nadere informatieWat karakteriseert de meest ingewikkelde consultatie volgens SCEN artsen?
Wat karakteriseert de meest ingewikkelde consultatie volgens SCEN artsen? Spiegelinformatie 2015 Roeline Pasman Bregje Onwuteaka-Philipsen Meest ingewikkelde consultaties Spiegelinformatie 2015 Vraag naar
Nadere informatieColeta van Swaal I 125083 Nederlands Recht, profiel Strafrecht Pauline Kruiniger 35.936 woorden. Recht op de dood?
Coleta van Swaal I 125083 Nederlands Recht, profiel Strafrecht Pauline Kruiniger 35.936 woorden Recht op de dood? Een juridische beschouwing over mensen die lijden aan het leven en het (ontbrekende) recht
Nadere informatieMedisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf
Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Voor mij hoeft het niet meer, ik wil dood. Bij dat verzoek van patiënten komen artsen voor enorme morele
Nadere informatieIn debat over de wilsverklaring
Rob Jonquière en Ton Vink In debat over de wilsverklaring Ton Vink Van overeenkomstige toepassing (1) Naar aanleiding van de discussie rond euthanasie bij gevorderde dementie deed oudrechter Jan Peeters
Nadere informatieProf. mr Johan Legemaate 22 november 2017
Prof. mr Johan Legemaate 22 november 2017 De onderzoeksgroep De onderdelen van de evaluatie De wet (zorgvuldigheidseisen, toetsingsprocedure): Discussie over dementie, schriftelijke wilsverklaring, euthanasie
Nadere informatieWat kan de NVVE voor u betekenen?
Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Niet-reanimeren penning
Nadere informatieReactie op de uitspraak van het Hof Den Bosch 31 januari 2018 (Heringa)
Focus 639 Reactie op de uitspraak van het Hof Den Bosch 31 januari 2018 (Heringa) Laura De Vito 1 De Hoge Raad vond het onbegrijpelijk dat het Hof Arnhem bij diens uitspraak in de zaak Heringa in 2015
Nadere informatieOntwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren
Ontwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren Ontwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren Marianne Heins Gé Donker Simone Versteeg Joke Korevaar
Nadere informatieEuthanasie bij dementie en de rol van de wilsverklaring casuïstiek. Dr. M.E. (Marike) de Boer NVVE symposium 29 november
Euthanasie bij dementie en de rol van de wilsverklaring casuïstiek Dr. M.E. (Marike) de Boer NVVE symposium 29 november 2018 1 Wet toetsing levensbeëindigend handelen en hulp bij zelfdoding De zorgvuldigheidseisen
Nadere informatie