Preventieprogramma Alcoholvrij op weg (AVOW): belang en ethische aspecten
|
|
- Lander ten Hart
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Preventieprogramma Alcoholvrij op weg (AVOW): belang en ethische aspecten dr. Janet Veldstra 1, dr. Sjoerd Houwing 2, Prof. dr. Karel Brookhuis 1 1. Rijksuniversiteit Groningen (RuG), faculteit gedrag en maatschappijwetenschappen, Grote kruisstraat 2/1, Groningen. 2. Stichting wetenschappelijk onderzoek verkeer (SWOV) Bezuidenhoutseweg 62, Den Haag. Achtergrond Alcohol is een belangrijke risicofactor voor de verkeersveiligheid. Een groot aantal van de verkeerslachtoffers die er jaarlijks te betreuren zijn, zijn te wijten aan het rijden onder invloed van alcohol (Room et al. 2005). Het percentage mensen dat een verkeersongeluk krijgt als gevolg van alcoholgebruik verschilt tussen studies en is per land anders, maar ligt tussen de 16% and 50% (Ahlm et al. 2009; Brady & Li 2012; Drummer et al. 2003; Gjerde et al. 2011; González-Wilhelm 2007; Karjalainen et al. 2012; Legrand et al. 2013; Poulsen and Moar, 2012). In Nederland is naar schatting 11%-24% van de verkeersdoden het gevolg van rijden onder invloed van alcohol (Houwing et al. 2014). Studies hebben aangetoond dat met name jonge mannen (18-24 jaar) en zware drinkers betrokken zijn bij alcohol gerelateerde verkeersongevallen (Blomberg et al. 2005; Matthijssen & Houwing, 2005). SWOV rapporteert dat jonge bestuurders niet alleen in nuchtere toestand al een groter risico hebben op een ongeval, doordat ze minder rijervaring hebben, maar daarnaast neemt bij hen het risico op een ongeval na het gebruik van alcohol sterker toe dan bij volwassen automobilisten (SWOV, 2011). Vanwege het relatief grote percentage jonge bestuurders dat betrokken is bij alcohol gerelateerde ongevallen, is in 1996 op initiatief van de gemeente Emmen, in samenwerking met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN), de Rijksuniversiteit Groningen en een aantal rijscholen in Zuidoost-Drenthe het preventieprogramma Alcoholvrij op weg (AVOW) ontwikkeld. Het doel van het programma is jonge automobilisten bewust te maken van de effecten van alcoholgebruik op hun eigen rijvaardigheid en te voorkomen dat zij onder invloed van alcohol aan het verkeer deelnemen. Niet alleen omdat zij vaker betrokken zijn bij alcohol gerelateerde verkeersongevallen, maar ook omdat zij aan het begin van hun rijcarrière staan en het in dit stadium van hun leven voor hen relevant is te beseffen welke invloed alcohol heeft op hun rijvaardigheid. Kennis verschaffen aan jongeren over de negatieve effecten van alcoholgebruik in het verkeer blijkt in de praktijk niet altijd voldoende omdat jongere -met name mannelijke- bestuurders
2 hun eigen rijvaardigheid overschatten, vooral onder invloed van alcohol (Gregersen, 1996). De cursus is daarom naast het geven van kennis en inzicht over de gevolgen van alcohol op de rijvaardigheid ook een praktisch onderdeel opgenomen waarin getracht wordt de deelnemende jongeren een realistische beleving van de effecten van alcoholgebruik op de eigen rijvaardigheid mee te geven. Drankinname tijdens de cursus; ethische bezwaren en belang van de cursus Zoals gezegd is een belangrijk doel van het AVOW preventie programma realistische beleving meegeven van de effecten van alcoholgebruik op de eigen rijvaardigheid. Dit wordt gedaan door de jongeren de mogelijkheid te bieden eerst nuchter en daarna nog eens onder invloed van alcohol samen met een ervaren rij-instructeur in een auto te rijden op een circuit. Tussen de eerste (nuchter) en tweede (onder invloed) rijproef drinken deelnemers in korte tijd (1 uur) een aantal (gemiddeld 3) eenheden alcohol waarbij ze over het algemeen een alcoholpromillage bereiken tussen de 0.5 en 0.8 promille. Dit is weliswaar een behoorlijke hoeveelheid alcohol, maar niet meer dan de deelnemers over het algemeen gewend zijn te drinken op een gemiddelde stapavond. Uit het huidige rapport blijkt bijvoorbeeld dat 93% van de deelnemende jongeren ten tijde van het onderzoek op een gemiddelde stapavond wel zoveel alcohol drinkt. Bij 48% van de deelnemende jongeren gaat het om 5-10 eenheden alcohol en 20% drinkt nog meer. Voor het merendeel van de jongeren die deelnemen geldt dus dat zij zeker niet meer drinken tijdens de cursus dan op een gemiddelde stapavond. Hierbij dient aangetekend te worden dat de jongeren die aangemoedigd worden om meedoen aan AVOW over het algemeen jongeren zijn waarvan bekend is dat ze regelmatig alcohol drinken. Deze cijfers zijn dus niet indicatief voor de normale populatie jongeren. Tijdens het programma drinken de jongeren de alcohol in een korte tijd op. De vraag is of hierbij sprake is van binge drinken. Bij binge drinken denken we aan een grote hoeveelheid alcohol consumeren in een relatief korte periode. De precieze definities over wat binge drinken nu precies is lopen echter uiteen (Courtney and Polich, 2009). Zo verstaat men in het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld onder binge drinken: het drinken van meer dan twee keer de dagelijkse limiet, dat wil zeggen, het drinken van acht eenheden of meer voor mannen of zes eenheden of meer voor vrouwen. Het Amerikaanse National Institute on Alcohol Abuse en Alcoholisme (NIAAA) daarentegen hanteert de volgende definitie: een patroon van het drinken van alcohol dat de bloedalcohol concentratie (BAC) tot een promillage van 0.8 promille of hoger brengt. De Jellinek kliniek in Nederland hanteert een combinatie van deze twee definities en vermeldt op haar website dat binge drinken het drinken van 6 glazen alcohol of meer tijdens 1 enkele gelegenheid is, waarbij ze aangeven dat wanneer je dit binnen twee uur drinkt je een alcohol
3 promillage 0.8 promille of meer bereikt. Het Nederlands instituut voor alcohol beleid (STAP) volgt de definitie van Crego et al. (2009) en stelt dat binge-drinken het drinken van 5 of meer standaardglazen voor jongens in 2 uur en voor meisjes 4 of meer standaardglazen in 2 uur is. Het TRIMBOS instituut definieert binge-drinken als het drinken van vijf glazen bij één gelegenheid. De vraag of er sprake is van binge drinken tijdens de cursus is dus afhankelijk van de definitie die gehanteerd wordt. Zoals gezegd drinken de cursisten in een periode van een uur gemiddeld drie tot vier eenheden alcohol waarbij ze een alcoholpromillage van 0.5 tot 0.8 promille bereiken. In het AVOW programma wordt derhalve aan geen van de bovengenoemde definities van binge drinken voldaan. Als we de definitie van de STAP aanhouden dan zou men dit weliswaar kunnen classificeren als binge drinken, maar het aantal glazen alcohol is minder dan de 5 standaardglazen voor mannen en de 4 standaardglazen voor vrouwen die STAP in haar definitie aanhoudt. De vraag is of de deelnemers van het AVOW-programma door het drinken van de hoeveelheid alcohol aan onacceptabele gezondheidsrisico s worden blootgesteld. Experts zijn het erover eens dat chronisch binge drinken schadelijke gevolgen kan hebben voor het geheugen en de aandacht van jongeren, die waarschijnlijk voorkomen uit de aantasting van neurale netwerken door de continue blootstelling aan hoge doses alcohol. In een uitgebreide, doorwrochte literatuurstudie naar de negatieve effecten van binge drinken op de hersenen, gedaan in opdracht van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP), maakt dr. Juriaan Witteman (2014) aannemelijk dat er naast chronische effecten van binge drinken ook negatieve acute effecten zijn van binge drinken op cognitieve prestaties en hersenontwikkeling van met name jongeren. Dit zou betekenen dat het AVOW-programma de deelnemers mogelijk blootstelt aan deze acute negatieve effecten. Echter de studies waaruit is geput voor deze conclusie hebben allemaal getest bij promillages van minimaal 0.8 g/l alcohol en dergelijke promillages worden door de meerderheid van de AVOW cursus deelnemer niet gehaald. We kunnen daarom aannemen dat de acute gevolgen van alcoholinname voor de deelnemers beperkt is. Bovendien is het zo dat voor de studies die genoemd worden in het rapport van Witteman (2014), en waarbij over het algemeen veel hogere hoeveelheden alcohol worden toegediend, ethische toestemming is gegeven door verschillende toetsingscommissies die grondig onderzoek doen naar de afweging of het mogelijke nadeel van alcoholtoediening opweegt tegen het mogelijke voordeel van de resultaten van het onderzoek. Een belangrijk criterium dat hierbij gehanteerd wordt is dat deelnemers aan de studie ervaring hebben met het middel (alcohol). Een ander belangrijk criterium is dat deelnemers aan dergelijke studies goed geïnformeerd worden over de mogelijke schadelijke gevolgen van het middel dat ze gaan nemen ten behoeve van het experiment en dat ze zich te allen tijde kunnen terugtrekken als deelnemer. Tijdens de AVOW-cursus wordt aan deze
4 onderdelen ook veel aandacht besteed. De cursus is geheel vrijwillig en deelnemers worden voorafgaande aan de cursus heel duidelijk geïnformeerd over de opzet ervan en over het feit dat er gedronken zal worden tijdens de cursus en waarom. De jongeren die deelnemen hebben ervaring met het drinken van alcohol en worden voordat ze gaan drinken goed geïnformeerd over de schadelijke gevolgen van alcohol. Sterker nog, jongeren ervan doordringen wat alcohol met je doet is zelfs een belangrijk onderdeel van het preventieprogramma. Daarnaast wordt door de cursusleider benadrukt dat deelnemers niet tegen hun zin in moeten drinken en te allen tijde kunnen stoppen. Kortom, jongeren worden niet aangezet tot drinken van alcohol tegen hun zin in. Conclusie De deelnemers van AVOW krijgen een hoeveelheid alcohol in een korte tijd (een uur) die vrijwel altijd leidt tot een promillage tussen 0.5 en 0.8 promille. Het gaat hierbij om hoeveelheden alcohol die zij over het algemeen ook gewend zijn om tijdens een stapavond te drinken. Hoewel de toegediende hoeveelheid alcohol niet onder de gangbare definities van binge drinken valt en er geen consensus is over mogelijke schadelijke effecten van het eenmalig drinken van een dergelijk promillage alcohol in korte tijd, worden de jongeren voordat ze gaan drinken goed geïnformeerd over de schadelijke gevolgen van alcohol. Daarnaast wordt door de cursusleider benadrukt dat deelnemers niet tegen hun zin in moeten drinken en dat ze te allen tijde kunnen stoppen. Uit het huidige evaluatie-onderzoek komt naar voren dat de deelnemers van het AVOW programma niet alleen op korte termijn, maar ook op langere termijn relatief minder vaak met alcohol op rijden en beter in staat zijn om weerstand te bieden tegen groepsdruk dan leeftijds- en streekgenoten die het programma niet hebben gevolgd Daarom achten wij de eventuele nadelen van het volgen van het programma voor de gezondheid van de deelnemers beperkt en wegen ze volgens ons niet op tegen de voordelen van het programma op zowel korte als lange termijn. Referenties Alhm K, Björnstig U, Öström M (2009). Alcohol and drugs in fatally and non-fatally injured motor vehicle drivers in northern Sweden. Accident analyses and prevention 41 (1), Blomberg RD, Peck RC, Moskowitz H, Burns M, Fiorentino D (2009). The Long Beach/Fort Lauderdale relative risk study. Journal of Safety Research 40 (4), Brady JE, Li G (2012). Prevelance of alcohol and other drugs in fataly injured drivers. Addiction. 108 (1), Courtney KE, Polich J (2009). Binge drinking in young adults, data definitions, and determinants. Psychological bulletin 135 (1),
5 Drummer OH, Gerostamoulos J, Batziris H, Chu M, Caplehorn JRM, Robertson MD, Swann P (2003). The incidence of drugs in drivers killed in Australian road traffic crashes, forensic Sci.Int 134, Gjerde H, Normann PT, Christophersen AS, Samuelsen SO, Morland J (2011). Alcohol, psychoactive drugs and fatal road traffic accidents in Norway: a case control study. Accident Analyses Prevention, 43 (3), Gregersen NP, Young drivers overestimation of their own skill -an experiment on the relation between training strategy and skill. Accident Analysis and Prevention 28, González-Wilhelm (2007). Prevelance of alcohol and illicit drugs in blood specimens from drivers involved in traffic law offences. Systematic review of cross-sectional studies. Traffic injury and prevention 8 (2), Houwing S, Bijleveld FD, Commandeur JJF, Vissers L (2014). Het werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol: Aanpassing schattingsmethodiek. Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV, Den Haag. Karjalainen K, Blencowe T, Lillsunde P (2012). Substance use and social, health and safetyrelated factors among fatally injured drivers. Accident analyses and prevention 45, Legrand SA, Isalberti I, Van der Linden T, Bernhoft IM, Hels T, Wiese Simonsen K, Favretto D, Ferrara SD, Caplinskiene M, Minkuviene Z, Pauliukevicius A, Houwing S, Mathijssen R, Mathijssen MPM, Houwing S, (2005). The prevalence and relative risk of drink and drug driving in the Netherlands: a case-control study in the Tilburg police district. R SWOV, Leidschendam. Poulsen H, Moar R (2012). The incidence of alcohol and other drugs in drivers killed in new Zealand roads crashes Forensic Science International 223 (1-3), Room R, Babor T, Rehm J (2005). Alcohol and public health. The Lancet 365 (9458), SWOV factsheet Rijden onder invloed. Leidschendam dec Te verkrijgen via: Witteman J (2014). De invloed van Binge drinken op de hersenen van jongeren. Literatuurstudie voor de stichting alcoholbeleid Nederland (STAP) te verkrijgen via
6
Preventieprogramma. Alcoholvrij op weg. Een evaluatie van effectiviteit
Preventieprogramma Alcoholvrij op weg Een evaluatie van effectiviteit Colofon Auteurs: Dr. Janet Veldstra 1 Madelon van Hemel, MSc 2 Dr. Berfu Unal 1 Prof. dr. Karel Brookhuis 1 1 RuG Faculteit Maatschappij-
Nadere informatieInfosheet Drugs in het verkeer
Infosheet Drugs in het verkeer In dit infosheet schetsen de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), het Trimbos-instituut en stichting TeamAlert (verkeersveiligheidsorganisatie
Nadere informatieAlcoholvrij op weg. Alcohol-ervaringsproef voor jonge automobilisten. Samenvatting
Alcoholvrij op weg Alcohol-ervaringsproef voor jonge automobilisten Samenvatting Verslavingszorg Noord Nederland, regio Drenthe, organiseert al meer dan 10 jaar het preventieprogramma Alcoholvrij op weg.
Nadere informatieJAARVERSLAG 2013 ALCOHOLVRIJ OP WEG
JAARVERSLAG 2013 ALCOHOLVRIJ OP WEG VOORWOORD 2 Er zit weer een jaar op. Een jaar waarin opnieuw een hoop is gebeurd rond Alcoholvrij op weg (AVOW). Zo hebben we het afgelopen seizoen geëxperimenteerd
Nadere informatieTrendonderzoek: Alcoholkennis bij jongeren tussen 12 en 25 jaar
- Factsheet - Trendonderzoek: Alcoholkennis bij jongeren tussen 12 en 25 jaar NIGZ, Project Alcohol Voorlichting en Preventie 3 juli 2003 Inleiding Het NIGZ voert elk jaar, als onderdeel van het Alcohol
Nadere informatieHet werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol R-2014-32
Het werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol R-2014-32 Het werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol Aanpassing schattingsmethodiek R-2014-32 Dr. S. Houwing, dr. F.D. Bijleveld,
Nadere informatieAlcoholgebruik: omvang in de regio
Alcoholgebruik: omvang in de regio Schadelijk alcoholgebruik in de regio Het alcoholgebruik(1) onder volwassenen (tot 65 jaar) in Zuid-Limburg is 85%. Van de ouderen (65+) geeft 75% aan alcohol te drinken.
Nadere informatieMiddelengebruik: Cannabisgebruik
Middelengebruik: Cannabisgebruik Inleiding Cannabisgebruik geeft zowel gezondheidsrisico s, psychosociale gevolgen als wettelijke consequenties 1,2. Frequent gebruik van cannabis wordt geassocieerd met
Nadere informatieBijlage 1 Beleidsbrief Alcohol&Jongeren. Tabellen en grafiek. Tabel 1, Trends in lifetime prevalentie alcoholgebruik, in %,
Bijlage 1 Beleidsbrief Alcohol&Jongeren Tabellen en grafiek Tabel 1, Trends in lifetime prevalentie alcoholgebruik, in %, Jongens Meisjes Leeftijd 92 99 03 92 99 03 12 46 56 73 33 38 68 13 55 68 81 50
Nadere informatieSAMENVATTING Schadelijk gebruik van alcohol staat wereldwijd in de top vijf van risicofactoren die tot ziekte, arbeidsongeschiktheid of overlijden kunnen leiden. Het alcoholgebruik is stabiel of neemt
Nadere informatieOuderen & Alcoholgebruik in Nederland
Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Zwolle, 23 april 2012 Gun ze toch hun borreltje!? VU University Amsterdam, Marja Aartsen Windesheim, Carolien Smits Ouderen & Alcohol: waarom interessant? Ouderen
Nadere informatieTrimbos-instituut Binge drinken bij jeugd. Prof dr. Rutger Engels. Improving Mental Health by Sharing Knowledge
Trimbos-instituut 2015 Binge drinken bij jeugd Prof dr. Rutger Engels Improving Mental Health by Sharing Knowledge 1. Verandering in maatschappelijke normen over alcohol 2. Stijging in startleeftijd 3.
Nadere informatieOndanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren
Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren alcohol. Dit proefschrift laat zien dat de meerderheid van
Nadere informatieHoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011
Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start
Nadere informatiematige alcohol consumptie gezondheid
matige alcohol consumptie positief voor gezondheid R e s u l t a t e n v a n 3 j a a r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k Matige en regelmatige alcoholconsumptie heeft overall een positief
Nadere informatieOnderzoeksrapport. Hou vol! Geen alcohol. Een alcohol preventieprogramma gericht op basisschool leerlingen en hun moeders.
Onderzoeksrapport Hou vol! Geen alcohol Een alcohol preventieprogramma gericht op basisschool leerlingen en hun moeders. Suzanne Mares, MSc Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Prof. Dr. Rutger Engels Inleiding
Nadere informatiestoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.
Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger
Nadere informatieMiddelengebruik: Alcoholgebruik
Resultaten HBSC : Alcoholgebruik Middelengebruik: Alcoholgebruik Inleiding Alcoholgebruik is onderdeel van verschillende culturen en tevens één van de grote globale risicofactoren voor sociale en fysieke
Nadere informatieFactsheet alcoholintoxicaties 2007 tot en met 2013
Factsheet alcoholintoxicaties 2007 tot en met 2013 Meldingen 2013 Kinderartsen meldden over 2013 in totaal 713 gevallen waarbij een minderjarige, met alcohol in het systeem, door een kinderarts in het
Nadere informatieAlcoholgebruik van jongeren in het verkeer op stapavonden R-2015-12
Alcoholgebruik van jongeren in het verkeer op stapavonden R-2015-12 Alcoholgebruik van jongeren in het verkeer op stapavonden Van de autopassagiers die in weekendnachten in het verkeer omkomen, zit ruim
Nadere informatieAanbevelingen voor politietoezicht op het gebruik van drugs in het verkeer R-2014-28
Aanbevelingen voor politietoezicht op het gebruik van drugs in het verkeer R-2014-28 Aanbevelingen voor politietoezicht op het gebruik van drugs in het verkeer R-2014-28 Dr. S. Houwing Den Haag, 2014
Nadere informatieJongeren en Alcohol Westland 14 September2011 Poliklinieken Jeugd en Alcohol Kindergeneeskunde Dr. N. van der Lely, kinderarts M.D.C. de Visser, Kinderpsycholoog Presentatie A. Ontwikkelingen in Delft
Nadere informatieGHB-gebruik onder ernstig gewonde autobestuurders opgenomen in het ziekenhuis
GHB-gebruik onder ernstig gewonde autobestuurders opgenomen in het ziekenhuis Drs. S. Houwing R-2011-14 GHB-gebruik onder ernstig gewonde autobestuurders opgenomen in het ziekenhuis R-2011-14 Drs. S.
Nadere informatieLeeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18
Feiten over het Alcohol- en Drugsgebruik van jongeren in het district Rivierenland Gelderland-Midden Gebaseerd op het onderzoek: Lekker samen van de kaart (maart 27) Inleiding Het alcoholgebruik neemt
Nadere informatieMonitoring rijden onder invloed van alcohol. Handreiking voor een gestructureerd decentraal meetnet
Monitoring rijden onder invloed van alcohol Handreiking voor een gestructureerd decentraal meetnet Colofon Rapportnummer: H-2013-1 Titel: Monitoring rijden onder invloed van alcohol Ondertitel: Handreiking
Nadere informatieAanwezigheidseis leidinggevende of barvrijwilliger. Instructie Verantwoord Alcoholgebruik
I.V.A. Instructie Verantwoord Alcoholgebruik Aanwezigheidseis leidinggevende of barvrijwilliger Horeca Tijdens het verstrekken van alcohol dient er altijd een leidinggevende aanwezig te zijn. Deze persoon
Nadere informatieJongeren en Gezondheid 2014: Alcoholgebruik
Resultaten HBSC 214: Alcoholgebruik Jongeren en Gezondheid 214: Alcoholgebruik Inleiding Alcoholgebruik is onderdeel van verschillende culturen en tevens één van de grote globale risicofactoren voor sociale
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieDorstig Europa? Snel, J. (2007). Dorstig Europa? AdFundum, Vakblad voor de Drankenbranche, 15(6/7):10-11, juni/juli.
Snel, J. (2007). Dorstig Europa? AdFundum, Vakblad voor de Drankenbranche, 15(6/7):10-11, juni/juli. Dorstig Europa? Maart 2007 werd een 76 bladzijden tellend rapport gepubliceerd over meningen over Alcohol
Nadere informatieWaarom sociale hygiëne?
Waarom sociale hygiëne? Met ingang van 2000 geldt voor verenigingen, buurt- en clubhuizen de volgende regeling: Twee leidinggevende personen per vereniging dienen over een SVH Verklaring Sociale Hygiëne
Nadere informatieTabak- en alcoholgebruik Clinical Assessment Protocol (CAP) = 1
Tabak- en alcoholgebruik Clinical Assessment Protocol (CAP) = 1 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in drie delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 1 bij de Tabak- en alcoholgebruik-cap.
Nadere informatieTitel van deze presentatie
Roken en drinken onder jongeren Titel van deze presentatie De Subtitel trend van in de de cijfers presentatie NIX18 Informatiemiddag 2018 Marlous Tuithof Titel van deze presentatie Subtitel van de presentatie
Nadere informatiePreventie van Alcoholgebruik. Ina Koning
Van wetenschap naar praktijk: Preventie van Alcoholgebruik Ina Koning Drinkt onze jeugd? Een impressie... i.koning@uu.nl We weten dat De feiten... Vroegtijdig drinken (Verdurmen et al., 2012): 13 jaar
Nadere informatieAlcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december Samenvatting
Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december 2018 Samenvatting Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren pagina 2 van 5 Alcoholconsumptie brengt risico s met zich mee.
Nadere informatieAlcoholmarketing in Europa en Nederland
Alcoholmarketing in Europa en Nederland Presentatie van onderzoek naar de effecten van alcoholreclame op het drinkgedrag van Europese jongeren en met name in de Nederlandse situatie. Dominique Lenssen,
Nadere informatieALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS IN BELGIE
ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS IN BELGIE PREVALENTIE EN GEVOLGEN OP HET WERK Marie-Claire Lambrechts 1,2 Dr. Lieve Vandersmissen 3 Prof. Dr. Lode Godderis 1,3 Brussel, FOD WASO 21/12/2017 1 KU
Nadere informatieGenotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1
zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra
Nadere informatieTips voor Ouders van niet-drinkende pubers
Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf
Nadere informatieInstructie Verantwoord Alcoholgebruik
Instructie Verantwoord Alcoholgebruik 1a Programma Eerste lesuur De barvrijwilliger en de Drank- en Horecawet introductie m.b.v. video Alcohol en de wet (6 min.) informatie m.b.v. sheets (25 min.) Informatie
Nadere informatieALCOHOL. Gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren E-MOVO 2011. regio Gelderland-Midden. www.vggm.nl
ALCOHOL Gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren E-MOVO 2011 regio Gelderland-Midden www.vggm.nl FACTSHEET ALCOHOL E-MOVO 2011 ALCOHOL Jongeren zijn volop in de groei en hun hersenen, maar ook andere
Nadere informatieRisicogedrag pubers: breder dan verkeer alleen? Divera Twisk (SWOV) Eva Schreuder (TeamAlert) Willemijn Noordman (TeamAlert)
Risicogedrag pubers: breder dan verkeer alleen? Divera Twisk (SWOV) Eva Schreuder (TeamAlert) Willemijn Noordman (TeamAlert) Inhoud Waarom deze studie? Voorlopige resultaten - Is er een samenhang tussen
Nadere informatieGuus Smit Moleculaire & Cellulaire Neurobiologie. Vrije Universiteit Amsterdam
Guus Smit Moleculaire & Cellulaire Neurobiologie Vrije Universiteit Amsterdam Hersenen op sterk water ONDERWEPEN: 1. Jonge drinkers 2. Hersenen 3. Wat te doen? Percentage 15-16 jarige jongeren dat! 10
Nadere informatieA1. UITDAGINGEN VOOR (BORGING VAN) LOKAAL ALCOHOLBELEID 16 MAART 2016. SESSIERONDE 1: 13:15 14:30 DR. JORIS VAN HOOF, UNIVERSITEIT TWENTE
A1. UITDAGINGEN VOOR (BORGING VAN) LOKAAL ALCOHOLBELEID 16 MAART 2016. SESSIERONDE 1: 13:15 14:30 DR. JORIS VAN HOOF, UNIVERSITEIT TWENTE INTRODUCTIE EN AGENDA Onderzoeker Universiteit Twente 2010: dissertatie
Nadere informatieAlcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael
Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:
Nadere informatieOpioiden en medicinale cannabis voor chronische pijn: alle problemen opgelost?? Jan Van Zundert / Anesthesiologie-MPC ZOL
Opioiden en medicinale cannabis voor chronische pijn: alle problemen opgelost?? Jan Van Zundert / Anesthesiologie-MPC ZOL HET MULTIDISCIPLINAIR PIJNCENTRUM HET MULTIDISCIPLINAIR PIJNCENTRUM GLOBAL BURDEN
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Alcohol Informatie voor patiënten F0931-3415 september 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH
Nadere informatieAlcohol FACT. Twee op de drie jongeren heeft weleens gedronken. Helft 4 e -klassers heeft recent gedronken SHEET. Gelderland-Zuid E-MOVO
Gelderland-Zuid E-MOVO 2015-2016 De resultaten in deze factsheet zijn afkomstig uit het 4 e E-MOVO jongerenonderzoek. In 2015 werd dit onderzoek uitgevoerd onder ruim 10.000 leerlingen in het voortgezet
Nadere informatieFactsheet Alcohol intoxicaties NSCK 2007 tot en met 2012
710 Factsheet Alcohol intoxicaties NSCK 2007 tot en met 2012 Onderzoekers Drs. G Boeynaems, arts-assistent kindergeneeskunde Reiner de Graaf Gasthuis Delft Dr. N. van der Lely, kinderarts-opleider Reiner
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 31 896 Wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met de aanpassing van de vorderingsprocedure en de invoering van het alcoholslotprogramma
Nadere informatieGedrag van automobilisten op kruispunten Meer duidelijkheid over voorrangs situatie op kruispunten is veiliger voor fietsers R-2013-11
Gedrag van automobilisten op kruispunten Meer duidelijkheid over voorrangs situatie op kruispunten is veiliger voor fietsers R-2013-11 1. Introductie Meer duidelijkheid over voorrangssituatie op kruispunten
Nadere informatie> Retouradres Postbus EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieGevolgen van alcoholgebruik
Gevolgen van alcoholgebruik Katwijk 7 februari 2008 Programma Trends in alcohol gebruik Effecten en risico s Gevolgen (bij jongeren) Mogelijke oplossingen Conclusies 1 Algemene trends bij jongeren Steeds
Nadere informatieInvloed van sociale norm en pakkans op rijden onder invloed van alcohol (ROI)
Invloed van sociale norm en pakkans op rijden onder invloed van alcohol (ROI) Onderzoeksplatform verkeersveiligheid 13 december 2013 Uta Meesmann Vaststellingen 2 % België scoort slecht inzake ROI 12 ALC
Nadere informatieGezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR?
Gezond genieten Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? 1. Op oudere leeftijd kun je lichamelijk beter tegen alcohol. 2. Vanaf het vijfenveertigste jaar heeft alcohol een gunstig effect op
Nadere informatieAlcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen
Alcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen sarah.hoeck@uantwerpen.be Inhoud ter inleiding: tijdskader en vergrijzing wie, wat, waarom
Nadere informatieSjoerd Houwing. SWOV, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid, Leidschendam, Nederland 1. Sara-Ann LeGrand
TVW Tijdschrift Vervoerswetenschap Jaargang 49, nummer 3 Oktober 2013 pp. 23-38 ISSN: 1571-9227 www.vervoerswetenschap.nl Alcohol, geneesmiddelen en drugs in het Nederlandse en Belgische verkeer Sjoerd
Nadere informatieNulmeting ten behoeve van het project Preventie rijden onder invloed uit sportkantines. Augustus 2011
Nulmeting ten behoeve van het project Preventie rijden onder invloed uit sportkantines Augustus 2011 Nulmeting ten behoeve van het project Preventie rijden onder invloed uit sportkantines Augustus 2011
Nadere informatieWerkstuk Maatschappijleer Alcohol
Werkstuk Maatschappijleer Alcohol Werkstuk door een scholier 1502 woorden 27 april 2004 6,2 255 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoud Inleiding Alcohol door de jaren heen Wat is alcoholisme Is alcohol
Nadere informatieAlgemene adviezen Verantwoord alcoholgebruik
Alcohol De afdeling Spoedeisende Hulp van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) werkt samen met Brijder en Context aan het signaleren van overmatig alcoholgebruik. Het doel hiervan is om bij problematisch alcoholgebruik
Nadere informatieJongeren en alcohol. Gouda 15 februari 2018
Jongeren en alcohol Gouda 15 februari 2018 Niet crack of heroïne, maar bovenaan een nieuw samengestelde lijst van de meest schadelijke drugs staat alcohol. The Lancet 2010 Verleden Februari 2017 aantal
Nadere informatieOpzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen
Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Tactus Verslavingszorg Preventie & Consultancy Brink 40 7411 BT Deventer 088 3822
Nadere informatieBianca Wagenaar-Swart Preventiewerker
Bianca Wagenaar-Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Preventie Behandeling Nazorg Alcohol, roken, drugs, medicijnen, gamen, gokken Programma
Nadere informatieSWOV-Factsheet. Verkeersdoden in Nederland
SWOV-Factsheet Verkeersdoden in Nederland Deze factsheet schetst hoe het aantal verkeersdoden in Nederland zich sinds heeft ontwikkeld. Het aantal verkeersdoden in Nederland vertoont, na een stijging in
Nadere informatieMiddelen, delictgedrag en leefstijltraining. Marscha Mansvelt
Middelen, delictgedrag en leefstijltraining Marscha Mansvelt Inhoud Hoe gaat de Waag om met middelengebruik als risicofactor voor delictgedrag? Leefstijltraining 1. Alcohol is de meest sociaal geaccepteerde
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieBestuursreglement - protocol alcohol z.v.v. Blauw Wit 66
Bestuursreglement - protocol alcohol z.v.v. Blauw Wit 66 Inhoud Bestuursreglement - protocol alcohol in de sportkantine z.v.v. Blauw Wit '66 pag. 3 Instructie Verantwoord Alcohol schenken pag. 6 Bestuursreglement
Nadere informatieLijst van de bijlagen
Lijst van de bijlagen BIJLAGE 1 Uittreksel uit: Council Directive of 29 July 1991 on driving licences (91/439/EEC) BIJLAGE 2 Uittreksel uit: Richtlijn van de Raad van 29 juli 1991 betreffende het rijbewijs
Nadere informatiePolikliniek voor Jeugd & Alcohol
Polikliniek voor Jeugd & Alcohol Kind & Jeugd Locatie Hoorn/Enkhuizen Polikliniek voor Jeugd & Alcohol Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis geweest. Dit kan voor zowel u
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieGratis proefles. Mercedes-Benz DrivingAcademy De rijopleiding voor de nieuwe generatie
Gratis proefles Mercedes-Benz DrivingAcademy De rijopleiding voor de nieuwe generatie Mercedes-Benz DrivingAcademy: goed voorbereid op weg Autobestuurders staan tegenwoordig bloot aan meer afleiding dan
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieLichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA)
Lichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Om ervoor te zorgen dat u niet nog eens deelneemt aan het wegverkeer onder invloed van alcohol
Nadere informatieONDERZOEKSDOCUMENT: GEBRUIK VAN ALCOHOL ONDER JONGEREN, IN HET VERKEER
Gemeente Breda Claudius Prinsenlaan 10 4811 DJ Breda Postbus 90156, 4800 RH Breda N: Kenneth Wilson T: 06 30735070 E: k.wilson@breda.nl W: www.breda.nl ONDERZOEKSDOCUMENT: GEBRUIK VAN ALCOHOL ONDER JONGEREN,
Nadere informatieGeneesmiddelen in het verkeer
Geneesmiddelen in het verkeer 2013, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) www.medicijngebruik.nl Tekst en realisatie mw. E. Dik, apotheker IVM Vormgeving Dickhoff Design Het IVM heeft de grootst
Nadere informatieRijd jij ook zonder invloed?
Rijd jij ook zonder invloed? Check je medicijn op www.rijveiligmetmedicijnen.nl www.rijdenzonderinvloed.nl www.rijveiligmetmedicijnen.nl Rijden zonder invloed Gebruik je alcohol, drugs of (zware) medicijnen?
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieDat doet mijn kind toch niet?!
Dat doet mijn kind toch niet?! Informatie over alcohol en drugs 17 maart 2016 marion.kooij@brijder.nl 088 3583 880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Brijder jeugd Preventie Voorlichting (in de
Nadere informatieVerkeersveiligheid meten zonder ongevallencijfers
Verkeersveiligheid meten zonder ongevallencijfers Politiecongres 2015 Dr. Sjoerd Houwing (SWOV) en groepschef Dick Zaat (Nationale Politie) 26 November 2015 Politiecongres 1 Ontwikkeling verkeersveiligheid
Nadere informatieIs Nix18 echt Nix18?
Is Nix18 echt Nix18? Waarom bent u vanavond gekomen? Hoe gaan andere ouders hier mee om? Tips om je kind duidelijk te maken dat het niet gezond voor je is. Hoe wordt er op school mee omgegaan? Waarom laten
Nadere informatieHuidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag
Dr. L. van Leeuwen & drs. N. van Hasselt Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag Opdrachtgever: Financiering: Auteurs: Ministerie van Volksgezondheid,
Nadere informatieTabel 1 - Overzicht aantal meldingen van alcohol gerelateerde opnames en aantal verwerkte rapportages
Sinds 2007 worden in Nederland gegevens verzameld over jongeren met een alcoholintoxicatie (alcoholcoma). Wanneer een adolescent wordt opgenomen op de kinderafdeling vanwege een alcoholintoxicatie, wordt
Nadere informatietot 24 jaar Monitor jongeren 12
Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieKosten en baten van alcoholcontroles in het verkeer
30 Kosten en baten van alcoholcontroles in het verkeer P. Wesemann* Elk jaar sterven bijna veertigduizend mensen in de Europese Unie ten gevolge van een verkeersongeval. De Europese Commissie heeft onlangs
Nadere informatieKennisquiz 1 Alcohol
Kennisquiz 1 Alcohol Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van alcoholgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieWelke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?
Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met
Nadere informatieDe rol van de sociale media in alcoholgebruik bij jongeren
De rol van de sociale media in alcoholgebruik bij jongeren Prof. Dr. Kathleen Beullens School for Mass Communication Research, KU Leuven Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) Vlaamse jongens en meisjes
Nadere informatiePreventie van middelengebruik in een ontwikkelingsperspectief. Simone Onrust
Preventie van middelengebruik in een ontwikkelingsperspectief Simone Onrust Wat werkt op welke leeftijd? Grootschalige literatuurstudie (288 schoolprogramma s) Effecten middelenpreventie op school per
Nadere informatieFACTSHEET ALCOHOLINTOXICATIES 2007 TOT EN MET 2014
Onder embargo tot maandag 16-02-2015 06:00 FACTSHEET ALCOHOLINTOXICATIES 2007 TOT EN MET 2014 1. Meldingen 2014 Kinderartsen in Nederland behandelden in 2014 in totaal 783 minderjarige jongeren als gevolg
Nadere informatieBeknopte beschrijving van het alcoholgebruik van automobilisten in weekeindnachten
RIJDEN ONDER INVLOED IN DE PROVINCIE NOORD-BRABANT. NAJAAR 1991 Beknopte beschrijving van het alcoholgebruik van automobilisten in weekeindnachten R- 91-63 M.P.M. Ma thij ssen Leidschendam, 1991 Stichting
Nadere informatieKwetsbaarheid en voorspellende factoren onder 65-plussers Verdiepend onderzoek binnen de Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Kwetsbaarheid en voorspellende factoren onder 65-plussers Verdiepend onderzoek binnen de Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen regio IJsselland Kwetsbaarheid bij 65-plussers Het verouderingsproces
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2004 2005 29 844 Wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met verlaging van de wettelijke alcohollimiet voor beginnende bestuurders Nr. 5 ADVIES
Nadere informatieALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar
ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT Gezondheidsmonitor jongeren 12-24 jaar INHOUD factsheet alcoholgebruik 1 inleiding 2 het gebruik van alcohol 3 hoeveelheid drank 4 welke dranken 5 waar
Nadere informatieEducatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA)
Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Het kan ook zijn dat u hebt geweigerd mee te werken aan een bloed- of adem onderzoek. Mogelijk bent
Nadere informatieFactsheet alcohol. Think Before You Drink
Factsheet alcohol Think Before You Drink Jongeren drinken te vroeg, te veel en te vaak. Ook in West-Brabant is dit het geval. Bovendien tolereren veel ouders dat hun kinderen onder de 16 jaar alcohol drinken.
Nadere informatie14 april 2015. Onderzoek: Verkeersonderzoek: rijden met alcohol op en agressief rijgedrag
14 april 2015 Onderzoek: Verkeersonderzoek: rijden met alcohol op en agressief rijgedrag Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten
Nadere informatieVoorlichtingsproject 'Alcohol en Verkeer' voor 15-16 jarigen; vergelijking van bronnen
Voorlichtingsproject 'Alcohol en Verkeer' voor 15-16 jarigen; vergelijking van bronnen Bijdrage voor de Wetenschappelijke dag 1994 van de Contactgroep Verkeerspsychonomie. Soesterberg. 23 maart 1994 D-94-1O
Nadere informatieFactsheet alcoholintoxicaties 2007 tot en met 2017
Factsheet alcoholintoxicaties 2007 tot en met 2017 Inleiding Sinds 2007 worden in Nederland gegevens verzameld over jongeren met een alcoholintoxicatie (ook wel alcoholcoma genoemd). Wanneer een adolescent
Nadere informatie