Persoonlijkheid van kind, adolescent, volwassene
|
|
- Nina van de Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Persoonlijkheid van kind, adolescent, volwassene Prof. dr. Marcel van Aken Afdeling Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? En dan vooral in de adolescentie 5. Conclusies 1
2 Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? En dan vooral in de adolescentie 5. Conclusies Ontwikkeling verloopt via ontwikkelingstaken Ingrijpende veranderingen in de persoon zelf of in de omgeving, die aanleiding geven tot een herorganisatie van gedrag Dus: nieuwe eisen aan, of mogelijkheden voor gedrag 2
3 Bronnen van ontwikkelingstaken: * Leeftijdsgerelateerd (groei, rijping, socialisatie) * historisch/maatschappelijk (sociale veranderingen) * non-normatief: persoonlijk engagement, keuzes Kenmerken van ontwikkelingstaken: * bestrijken langere periode van de levensloop * hebben een dwingend en onvermijdelijk karakter: je kunt je er niet zonder schade aan onttrekken * bieden nieuwe mogelijkheden, nodig voor aanpak van latere taken: continuiteit 3
4 Maar let op: verschillende paden kunnen tot eenzelfde uitkomst leiden (Equifinaliteit) een bepaalde risicofactor kan tot verschillende uitkomsten leiden, afhankelijk van andere factoren. (Multifinaliteit) En: we praten in termen van verhoogde kansen, geen determinisme 4
5 Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? En dan vooral in de adolescentie 5. Conclusies Temperament/persoonlijkheid bij kinderen (maar ook adolescenten en volwassenen): verschillen tussen personen in hun stijl, in de manier waarop ze die ontwikkelingstaken aan gaan pakken Vraag: blijft dat nu over het leven hetzelfde, of veranderen mensen daar nog in 5
6 Twee soorten stabiliteit/verandering: Verandering van gemiddelde persoonlijkheid over de levensloop Verandering van individuele verschillen in persoonlijkheid over de levensloop Verandering van gemiddelde persoonlijkheid over de levensloop Let op: relatief weinig verandering Verandering vooral in jong-volwassenheid Zorgvuldigheid neem toe, evenals aardigheid en emotionele stabiliteit Openheid voor nieuwe ervaringen neemt eerst toe, later weer wat af 6
7 Verandering van individuele verschillen in persoonlijkheid over de levensloop Stabiliteit is hoger naarmate tussenperiode korter is Stabiliteit neemt toe naarmate kinderen/volwassenen ouder worden Deze toename van stabiliteit gaat door tot ongeveer 50 jr. Maar is zeker niet perfect na die tijd: verandering blijft mogelijk Conclusie: 1. persoonlijkheid wordt steeds gunstiger over de leeftijd 2. Verschillen tussen mensen daarin blijven redelijk gelijk Dus: glas is half leeg of half vol 7
8 Waar komt verandering (of die stabiliteit) vandaan? Drie bronnen van verandering/stabiliteit: 1. Een constante, individuele factor 2. Interactie met de omgeving 3. Onvoorspelbare factoren: toeval Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van de persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? En dan vooral in de adolescentie 5. Conclusies 8
9 Temperament/persoonlijkheid bij kinderen: Twee kerndimensies: Reactiviteit: de mate van arousability van het systeem Zelf-regulatie, controle: de mate waarin deze reactiviteit aangepast kan worden + Veerkrachtigen Regulatie, controle Ondercontrollers Overcontrollers Reactiviteit 9
10 Drie typen kinderen Ondercontrollers: neigen tot impulsief gedrag, moeite behoeftebevrediging uit te stellen Overcontrollers: neigen tot timide gedrag, weinig assertief, spontaan Veerkrachtigen: weten hun impulscontrole te moduleren, controle als nodig, spontaan als nodig Deze drie typen worden steeds weer gevonden, bij kinderen, volwassenen. En bij dieren.. 10
11 Effecten van persoonlijkheid op de levensloop Toegelicht met twee persoonlijkheidskarakteristieken: Verlegenheid ( moving away from the world ) Agressie ( moving against the world ) LOGIC-study (München, D): kinderen gevolgd van 3-6 jaar oud tot 23 jaar. 11
12 Verlegenheid als voorspeller van later functioneren Kinderen die op de leeftijd van 4-6 jaar door hun leerkrachten als verlegen werden beschreven. Functioneren (zelf- en ouder rapportage) op 23 jaar Asendorpf, J.B., Denissen, J.J.A., & van Aken, M.A.G. (2008). Inhibited and aggressive preschool children at 23 years of age: Personality and social transitions into adulthood. Developmental Psychology, 44, Kinderen die op 4-6 jaar als verlegen werden beschreven: Beschreven zichzelf op 23 jaar als lager op (globale en en sociale) zelfwaardering Hadden op 23 jaar wel evenveel vrienden als anderen, maar deze vrienden waren gemiddeld 2.5 jaar jonger. Hadden op 23 jaar half zo vaak een stabiele relatie, en deze was ook gemiddeld 8 maanden later begonnen. Begonnen 10 maanden later met een baan. 12
13 Agressie als voorspeller van latere persoonlijkheid Kinderen die op de leeftijd van 4-6 jaar door hun leerkrachten als agressief werden beschreven. Functioneren (zelf- en ouder rapportage) op 23 jaar Asendorpf, J.B., Denissen, J.J.A., & van Aken, M.A.G. (2008). Inhibited and aggressive preschool children at 23 years of age: Personality and social transitions into adulthood. Developmental Psychology, 44, Kinderen die op 4-6 jaar werden beschreven als agressief Rapporteerden op 23 jaar meer conflicten met moeder en met partner. Scoorden op 23 jaar lager op bereikte schoolsucces en hadden minder vaak een diploma (gecorrigeerd voor IQ). Hadden ook minder vaan een full-time baan. Rapporteerden met 23 jaar meer veroordelingen 13
14 Conclusie: Persoonlijkheid kan vanaf vroege leeftijd een negatieve spiraal in werking zetten, waardoor een negatieve ontwikkelingsuitkomst kan ontstaan. Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van de persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? En dan vooral in de adolescentie 5. Conclusies 14
15 We hebben dus nu gezien dat: Persoonlijkheid, temperament al vanaf jonge leeftijd bestaat Ook vanaf jonge leeftijd al redelijk stabiel is En vanaf jonge leeftijd gevolgen heeft voor later functioneren. Wat is er nu speciaal aan de adolescentie?? Adolescentie, puberteit, pubertijd Vroeger: periode van Sturm und Drang Tegenwoordig: periode van veranderingen (ontwikkelingstaken) Gaat (bijna) nooit zonder wrijvingen, maar (bijna) altijd goed 15
16 Specifieke ontwikkelingstaken tijdens de adolescentie: Vormgeven aan veranderende relaties binnen het gezin Zorgdragen voor gezondheid en uiterlijk Dragen van (deel)verantwoordelijkheden in de woon- en leefsituatie Participeren in onderwijs of werk Omgaan met autoriteiten en instanties Invullen van vrije tijd Opbouwen en onderhouden van sociale contacten en vriendschappen Vormgeven aan intimiteit en seksualiteit Van: PIResearch, Duivendrecht Fasen in ontwikkeling tijdens de adolescentie (Westenberg) Vanaf 10 tot 13 jaar: jongere leert voor zichzelf op te komen Vanaf 13 tot 17 jaar: jongere leert deelnemen aan groepje gelijkgestemden Vanaf 17 tot 21 jaar: jongere gaat zichzelf en anderen beter begrijpen Vanaf 21 tot 24 jaar: er ontstaat een gevoel van verantwoordelijkheid voor het eigen doen en laten. 16
17 Lichamelijke veranderingen Begin komt steeds eerder, voorlopers al op jonge leeftijd Puberteit: hormonale veranderingen Vooral timing van de puberteit lijkt belangrijk Neurologische, hersen, veranderingen Synaptic pruning (afbouw (!) van verbindingen in hersenen) Steeds minder grey matter Ontwikkelingen vooral in prefrontale context (planning, controle) Uit: Gogtay et al., PNAS
18 Adolescenten kiezen ook anders dan volwassenen: Proefpersonen in een hersenscanner moesten bedenken hoe ze een kaartje voor de bioscoop moesten regelen. Bij volwassenen waren de voorste hersengebieden actief, bij adolescenten bleken juist de hersenstructuren in de zijhersenen (de temporaal kwab) actief te zijn. Adolescenten kiezen impulsiever, volwassenen weloverwogener en hebben een duidelijker plan. Zij betrekken meer factoren bij hun overwegingen, houden rekening met de wensen en emoties van anderen, stellen prioriteiten en evalueren. (Crone, Westenberg) 18
19 Ook cognitieve veranderingen, veranderingen in denken: Abstracter denken, denken in termen van hypothesen ( wat als ). Dus ook: wat als je ouders anders waren, anders deden 19
20 Sociale, relationele veranderingen Losmaken van ouders Grotere invloed van leeftijdgenoten Ontwikkeling van seksualiteit Dus: de sociale omgeving is belangrijk! Vraag: doet de omgeving (opvoeding) er nog iets toe? Voorbeelden van onderzoek naar de vraag of het voor het effect van een bepaalde (risico) persoonlijkheid uitmaakt in welke omgeving (welke opvoeding) het kind opgroeit. 20
21 Onder- controllers Overcontrollers Veerkrachtigen Welzijn Zelfwaardering -.24 a.29 c -.01 b Tevredenheid.18 a -.16 b -.08 b Zorgen.18 a -.15 b -.08 b Zorgen over thuis.05 a -.07 b.04 ab Somatische klachten.14 a -.17 c -.01 b Criminaliteit Openlijk -.17 a -.02 c.29 b Verborgen -.12 a -.09 a.34 b Conflicten met autoriteit -.07 a -.14 a.33 b Middelengebruik Sigaretten -.12 a -.05 a.27 b Alcohol -.19 a.01 a.33 b Drugs -.07 a -.06 a.24 b Gokken -.12 a -.01 a.23 b *p <.05; ** p <.01; *** p <.001 Scholte, R..H.J., van Lieshout, C.F.M., de Wit, C.A.M., & van Aken, M.A.G. (2005). Adolescent personality types and subtypes and their psychosocial adjustment. Merrill-Palmer Quarterly, 51, Gegevens uit onderzoek bij adolescenten: persoonlijkheidstypen verder ingedeeld in subtypen die wel of niet door hun klasgenoten als 'aardig' beoordeeld werden. (NB. Zelfde patroon van resultaten werd gevonden voor door de adolescenten gerapporteerde opvoeding) 21
22 Interactie tussen type en al dan niet aardig gevonden worden door klasgenoten op het ontstaan van eenzaamheidsgevoelens 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Populair Verworpen -0,1-0,2 Veerkrachtigen Overcontrollers Ondercontrollers -0,3 van Aken, et al. (2001). Personality types in childhood and adolescence: Main effects and person-relationship transactions. In : L. Pulkkinen & A. Caspi (Eds.) Pathways to succesful development: Personality over the life-course. Cambridge: Cambridge University Press. Interactie tussen type en al dan niet aardig gevonden worden door klasgenoten op het ontstaan van verborgen antisociaal gedrag 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Populair Verworpen 0-0,1-0,2 Veerkrachtigen Overcontrollers Ondercontrollers van Aken, et al. (2001). Personality types in childhood and adolescence: Main effects and person-relationship transactions. In : L. Pulkkinen & A. Caspi (Eds.) Pathways to succesful development: Personality over the life-course. Cambridge: Cambridge University Press. 22
23 Conclusie: Temperament (persoonlijkheid) kan een negatieve spiraal in werking zetten, waardoor in samenspel met omgevingsfactoren een negatieve ontwikkelingsuitkomst ontstaat. We noemen dit: Persoon x omgeving transactie Dus: van belang is hoe de omgeving omgaat met een kind met een bepaalde persoonlijkheid, met een bepaald temperament. Wat helpt snel geirriteerde, snel gefrustreerde kinderen? Onderzoek laat zien dat deze kinderen meer problemen krijgen als ouders: minder warmte en ondersteuning geven negatief reageren, met macht en negatieve dominantie En minder problemen krijgen als ouders: warm en ondersteunend blijven geen negatieve, vijandige controle gaan gebruiken Ontleend aan Shiner,
24 Wat helpt verlegen, geïnhibeerde kinderen? Onderzoek laat zien dat deze kinderen minder problemen krijgen als ouders: minder snel toegeven aan die verlegenheid minder snel op signalen van distress reageren geen hulp bieden als daar niet echt om gevraagd wordt Ontleend aan Shiner, 2009 Wat helpt impulsieve kinderen? Onderzoek laat zien dat deze kinderen vooral: structuur en grenzen nodig hebben evt. ook door leeftijdgenoten, school, etc. externe structuur is vaak nodig om kinderen te leren signalen te interpreteren toch ook warmte en ondersteuning nodig hebben Ontleend aan Shiner,
25 Conclusie: Persoon x omgeving interactie Een mens erft wel zijn genen, maar niet zijn levensloop. Het samenspel van persoon en omgeving bepaalt de verdere ontwikkeling. (Maar denk ook aan het toeval) Inhoud: 1. Ontwikkeling via ontwikkelingstaken 2. Stabiliteit en verandering van de persoonlijkheid 3. Effecten van persoonlijkheid 4. De rol van de omgeving? 5. Conclusies 25
26 Conclusies Persoonlijkheid is een belangrijke factor in de ontwikkeling van een persoon, van hieruit pakken mensen ontwikkelingstaken aan Persoonlijkheidsverschillen tussen mensen zijn redelijk stabiel, en voor zover ze veranderen weten we nog niet goed hoe dat komt Persoonlijkheidsverschillen zijn belangrijk voor het functioneren van mensen, en hebben ook een voorspellende waarde vanuit de kindertijd Conclusies Persoonlijkheid blijft dus een belangrijke factor, die mensen bij zich houden De omgeving kan de effecten van persoonlijkheid bufferen (maar soms ook versterken ) Implicatie: persoon en omgeving moeten leren omgaan met deze persoonlijkheid. 26
27 Informatie: Website Wim Slot & Marcel van Aken: Psychologie van de adolescentie, ThiemeMeulenhoff bv. Eveline Crone: Het puberende brein, Bert Bakker. Theo Compernolle: Alles went ook een adolescent, Lannoo. 27
28 Bedankt voor uw aandacht 28
Adolescentiepsychologie: Persoonlijkheidsontwikkeling en adolescentie. Vooral gebaseerd op van Aken & Slot (2013)
Adolescentiepsychologie: Persoonlijkheidsontwikkeling en adolescentie Artikelen (hoofdstukken uit Slot & van Aken, 2013): Prof. dr. Marcel van Aken Afdeling Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht
Nadere informatieVMBO-congres, 9 november 2009. Eveline Crone. Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl
VMBO-congres, 9 november 2009 Ontwikkelende hersenen Eveline Crone Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl b l Brein en onderwijs Op welke leeftijd zijn scholieren in staat om keuzes
Nadere informatieInhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11
Inhoud Voorwoord bij de 24 e druk 11 1 Inleiding Marcel van Aken en Wim Slot 13 1.1 Adolescentie: een eerste typering 13 1.2 Puberteit en adolescentie 14 1.2.1 Oorsprong van de begrippen puberteit en adolescentie
Nadere informatiePuberende Hersenen. Wat is er met de puber aan de hand?
Alumni Lezing UvA, 7 november 2009 Puberende Hersenen Eveline Crone Afdeling Ontwikkelingspsychologie Leiden Institute for Brain and Cognition Wat is er met de puber aan de hand? Jeugd van tegenwoordig:
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek. Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein
Wetenschappelijk onderzoek Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein Gedrag - Agressie Ja Homofilie door inwerking aanwezige testosteron op brein Ja en Nee Adolescentie (10-25 jaar) is de ontwikkelfase
Nadere informatieGEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS DR. MARIETTE HUIZINGA
GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS DR. MARIETTE HUIZINGA SUCCES OP SCHOOL In goede banen leiden: Aandacht Gedrag Emoties Goed kunnen opletten, plannen,
Nadere informatieHet samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg
Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Luc Goossens KU Leuven Schoolpsychologie and Ontwikkeling in Context (SCenO) Leuven Institute of Human Genomics and Society
Nadere informatieWorkshop Het puberende brein
Workshop Het puberende brein Stellingen Eens Oneens Meisjes komen eerder in de puberteit dan jongens! Verschil puberteit en adolescentie Puberteit onderdeel van de adolescentie seksuele volwassenwording.
Nadere informatieTieners Anders Normaal
Tieners Anders Normaal Prof. Peter Adriaenssens UZ-KU Leuven Neemt storend gedrag van jongeren toe? Al naargelang vragenlijsten en opstellers Kinderpsychiatrisch onderzoek: gedragsstoornissen 6 à 7 tot
Nadere informatieExecutieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17
11/01/17 GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: DE ROL VAN DE EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ HET SUCCES IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Executieve functies DR. MARIETTE HUIZINGA is een paraplubegrip voor verschillende denkprocessen
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen
De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit
Nadere informatieInleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Verdieping/dak. Klaar!? Puberteit Puberhersenen Wat hebben pubers nodig? Is het een probleem?
Inleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Verdieping/dak Puberteit Puberhersenen Wat hebben pubers nodig? Is het een probleem? Klaar!? Beïnvloedingsproces Ouders kind Invloed van ruimere
Nadere informatieOuderavond Bornego jr.
Ouderavond Bornego jr. 27 oktober 2015 Thema Loslaten?! Deze avond... - - - - : hoe houd je het leuk? Met tips! Wie staat er voor u? Wie staat voor u Voorlezen Schrijfster: actuele puberonderwerpen Oud-lerares
Nadere informatieInhoud van de presentatie
De overgang van het basis- naar het secundair onderwijs vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief Annelies Somers i.s.m. Prof. Hilde Colpin Prof. Karine Verschueren ~ Centrum voor Schoolpsychologie
Nadere informatieHaw it der oer! Marcel Seuninga/ Auke Zandstra
Haw it der oer! Marcel Seuninga/ Auke Zandstra Programma Enkele cijfers over roken, drinken en gamen Jongeren en alcohol Andere drugs Enkele tips t.a.v. opvoeding en genotmiddelen Vragen en afsluiting
Nadere informatieOUDERAVOND FRISSE START. Het Hooghuis 31 januari Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering
OUDERAVOND FRISSE START Het Hooghuis 31 januari 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Overgang van groep 8 naar de brugklas Het puberbrein Consequenties in gedrag (roken en alcohol)
Nadere informatieOpvoeden en puberteit www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Opvoeden en puberteit www.cjggooienvechtstreek.nl n Opvoeden en puberteit De puberteit is de periode waarin kinderen zich tot volwassenen ontwikkelen. Een bewogen en spannende
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieOuderavond Puberwereld
Ouderavond Puberwereld bronnen : Puberbrein binnenstebuiten en Beter omgaan met pubers Van de Brugghenschool Katwijk R van der Gaag GGD Hollands Midden Gezondheidsbevorderaar Aandachtsgebieden : genotmiddelen,
Nadere informatieTips voor Ouders van niet-drinkende pubers
Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf
Nadere informatierede op vrijdag 9 juni 2006 door MARCEL VAN AKEN
DE PERSOONLIJKHEID VAN KINDEREN: ONTWIKKELING EN CONSEQUENTIES rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Ontwikkelingspsychologie aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de
Nadere informatieThe Development of Personality and Problem Behaviour in Adolescence - J. Akse SAMENVATTING. (Summary in Dutch)
SAMENVATTING (Summary in Dutch) Ontwikkeling van Persoonlijkheid en Probleemgedrag tijdens de Adolescentie Ieder individu is uniek. Echter, niemand is uniek genoeg om een persoonlijkheidstype te vormen
Nadere informatiejongeren en druggebruik dr. Karen Volckaert, kinder- en jeugdpsychiater psychotherapeut dhr. Gert Van der Meiren klinisch psycholoog gezinsbegeleider
jongeren en druggebruik dr. Karen Volckaert, kinder- en jeugdpsychiater psychotherapeut dhr. Gert Van der Meiren klinisch psycholoog gezinsbegeleider intro: opwarming wie heeft ervaring met adolescenten?
Nadere informatieOntwikkeling van het adolescentenbrein
Ontwikkeling van het adolescentenbrein Eveline Crone Brain & Development lab Universiteit Leiden 13 sept 1848: Een ongelooflijk verhaal.. Phineas Gage 1 Phineas Gage Phineas Gage: herstel bleef bij bewustzijn
Nadere informatieLEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN
LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf
Nadere informatieOuders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als
1 Temperament van het kind en (adoptie)ouderschap Sara Casalin Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als verlegen, blij, impulsief, zenuwachtig, druk, moeilijk, koppig,
Nadere informatieGedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers
Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers Samenvatting presentatie Expertisebijeenkomst Executieve Functies Koers-VO; Capelle a/d IJssel; 3 december 2012
Nadere informatieMarianne Haspels & Renske van Bemmel Competentiegericht Werken met cliënten met een verstandelijke beperking
Marianne Haspels & Renske van Bemmel m.haspels@piresearch.nl Competentiegericht Werken met cliënten met een verstandelijke beperking Wat is Competentiegericht Werken? Doel van CGW - professionalisering
Nadere informatieTest je kennis van het brein!
2 4 2015 Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015 Over het brein
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieHet puberbrein een handleiding. Calibris dr. Aletta Smits
Het puberbrein een handleiding Calibris dr. Aletta Smits Waar gaan we het over hebben? Wie zijn pubers? Wat gebeurt er met pubers? Hoe kunnen wij er mee omgaan? Wie zijn pubers? En wie zijn wij? Wie zei
Nadere informatieE V E N V O O R S T E L LE N: Pel van Hattum Gezondheidsbevorderaar
P R O G R A M MA 20:05 theater: alcohol 20:40 pauze met beurs 21:10 theater: sociale media 22:00 afsluiten E V E N V O O R S T E L LE N: Pel van Hattum Gezondheidsbevorderaar P R O G R A M MA Roken en
Nadere informatiePuberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn
Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Gedrag komt nooit alleen. Vier factoren spelen een rol bij het ontstaan en in stand houden van gedrag. Kindfactor Opvoedvaardighedenfactor Ouderfactor
Nadere informatiePesten. Ouderavond Basisschool Brakkenstein Prof. dr. Ron Scholte (Radboud Universiteit Nijmegen, Praktikon)
Pesten Ouderavond Basisschool Brakkenstein 25-10-2018 Prof. dr. Ron Scholte (Radboud Universiteit Nijmegen, Praktikon) 1 Pesten en gepest worden Thema s: - definitie, prevalentie, en betrokkenheid - effecten
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatieEmotieregulatieproblemen bij jongeren. 13 februari 2018
Emotieregulatieproblemen bij jongeren 13 februari 2018 Inhoud presentatie 1. De doelgroep / uitleg borderline persoonlijkheidsstoornis 2. BPS bij jongeren/ feiten en cijfers 3. Ontstaan van BPS / insteek
Nadere informatieInhoud Verkorte matrix ontwikkelingsmijlpalen -
Catalogus volwassenen West Brabant West Matrix Domein Criteria Verwijsmodel Ontwikkelingstaken Bronnen Handboek Deltamethode; versie 2008 Inhoud Verkorte matrix ontwikkelingsmijlpalen - Ontwikkelingsmijlpalen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieGeluks factoren bij autisme
Geluks factoren bij autisme Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Conclusies 1. De kwaliteit van leven (KvL) is bij mensen met autisme gedurende de levensloop relatief laag. 2.
Nadere informatieBetrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl
Betrokken bij Buiten Welkom Het puberbrein als basis 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Pubers Welk (puber)gedrag valt jou het meest op? We zijn allemaal puber geweest Leef je in!
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Interactionistische perspectieven benadrukken dat de persoon en zijn of haar omgeving voortdurend in interactie zijn en samen een systeem vormen. Dit idee van integratie
Nadere informatiePuberbrein, huiswerk en ouders..
Puberbrein, huiswerk en ouders.. Opbouw Introductie Deel 1: Het puberbrein Deel 2: Pubers, huiswerk en hun ouders Deel 3: Tips Introductie Wie Jongeren aan het woord Stellingen Deel 1: Het puberbrein Breinfeit
Nadere informatieBetekenis van vaderschap
Betekenis van vaderschap Conferentie vader-empowerment G.O.Helberg Kinder-en Jeugdpsychiater Materiaal ontleed aan onderzoek: Prof. dr. Louis Tavecchio Afdeling POWL, Universiteit van Amsterdam Een paar
Nadere informatieSchaamte Zelfbeeld en Agressie
Schaamte Zelfbeeld en Agressie Hedy Stegge VU Amsterdam PI Research Agressie Het (opzettelijk) toebrengen van fysieke of psychische schade aan een ander, of hiermee dreigen Reactieve of vijandige agressie
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieDeel 1: Positieve psychologie
Deel 1: Positieve psychologie Welkom bij: Positieve gezondheid. Jan Auke Walburg 2 Carla Leurs 3 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal vermogen. Welbevinden en gezondheid Verschillende
Nadere informatieHet puberbrein een handleiding. Hoofdvaart College Ouderavond 20 oktober 2014 dr. Aletta Smits
Het puberbrein een handleiding Hoofdvaart College Ouderavond 20 oktober 2014 dr. Aletta Smits Waar gaan we het over hebben? Wie zijn pubers? Wat gebeurt er met pubers? Hoe kunnen wij er mee omgaan? Wie
Nadere informatieWacht maar tot ik groot ben!
www.geerttaghon.be Wacht maar tot ik groot ben! Omgaan met agressie bij kleine kinderen Geert Taghon 2013 Ontwikkeling kleine kind De wereld leren kennen en zich hieraan aanpassen (adaptatie) Processen
Nadere informatie03/07/15' ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Programma. Begripsbepaling: Agressie. Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD
ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Woensdag 29 oktober P. Deschamps Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD Begripsbepaling: Agressie Disruptive Behavior Disorders (DBD), Disruptieve Gedragsstoornissen
Nadere informatieONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE LOES KANTERS l RIAN VAN DEN HIL l VALERIE VAN KUIJK l GUUSJE NAGELS INLEIDING VAN HET ONDERZOEK INLEIDING l HOOFDVRAAG l DEELVRAAG 1 l DEELVRAAG 2 l DEELVRAAG 3 l DEELVRAAG 4 INLEIDING
Nadere informatieHet puberbrein. Struikelblok of uitdaging bij de vormgeving van CGO en het begeleiden van de studenten?
Het puberbrein. Struikelblok of uitdaging bij de vormgeving van CGO en het begeleiden van de studenten? Auteur: Marjo Lam Januari 2010 Ga voor meer artikelen en uittreksels over Leren Ontwikkelen Organiseren
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Autisme Spectrum Stoornis (ASS)
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Autisme Spectrum Stoornis (ASS) Prikkelverwerkingsproblemen De wereld in losse deeltjes Problemen met plannen en organiseren Moeite om zich in te leven in een ander Geef ze de
Nadere informatieVriendschap. Basisonderwijs
Basisonderwijs Wist je dat er wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar vriendschappen? Wereldwijd zijn wetenschappers daarmee bezig, ook bij de Universiteit Leiden. Bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieOUDERAVOND METAMEER PUBERBREIN. Metameer Boxmeer 27 maart Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering
METAMEER OUDERAVOND PUBERBREIN Metameer Boxmeer 27 maart 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Heldertheater Het puberbrein Seksualiteit en media Zelfbeeld Social media Verschillende
Nadere informatieWELKOM! MENTIMETER Ga naar Code Wat vind jij van het opvoeden van pubers?
WELKOM! MENTIMETER Ga naar www.menti.com Code 61 95 41 Wat vind jij van het opvoeden van pubers? 8 oktober 2018 Hartelijk welkom programma 19.30 Mentimeter 19.35 welkom 19.40 Scene puber opvoeden 19.50
Nadere informatieAdvies en steun voor uw kind en uzelf
Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft
Nadere informatieWaarom uitstellen zo verleidelijk is. Dr. Esther Aarts
Waarom uitstellen zo verleidelijk is Dr. Esther Aarts Inhoud Uitstelgedrag Meten van uitstelgedrag in het lab en in het brein impulsieve keuzes plannen, vooruit denken beloningsgevoeligheid Tips om uitstelgedrag
Nadere informatieOpenheid en privacy tijdens de puberteit van geadopteerden. drs. Gera ter Meulen en dr. Anneke Vinke
Openheid en privacy tijdens de puberteit van geadopteerden drs. Gera ter Meulen en dr. Anneke Vinke 1 Puberteit/ adolescentie Periode van grote verandering: na de relatief rustige lagere schooltijd, komt
Nadere informatieINHOUD. Kleine ontwikkelingspsychologie III
Kleine ontwikkelingspsychologie III INHOUD Bij de drie delen Kleine Ontwikkelingspsychologie hoort ook een website! Daarop staan recente onderzoeksresultaten en actuele voorbeelden. Kijk op www.kleineontwikkelingspsychologie.nl
Nadere informatieEchtscheiding en nieuw samengestelde gezinnen. Invloeden op ouderschap en kinderontwikkeling
Echtscheiding en nieuw samengestelde gezinnen Invloeden op ouderschap en kinderontwikkeling Cruciale vragen Verschillen in psychisch welbevinden ts. personen uit gescheiden en nietgescheiden gezinnen?
Nadere informatieStudiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief
11-2-2015 1 Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief Facta, 12-02-2015 Saskia Kunnen Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit Groningen 11-2-20152 Programma Studiekeuze als ontwikkelingsproces:
Nadere informatieRosalie Koolen; klinisch psycholoog/ kinder en jeugdpsycholoog Slotervaartziekenhuis, Amsterdam. Rotterdam;
Rosalie Koolen; klinisch psycholoog/ kinder en jeugdpsycholoog Slotervaartziekenhuis, Amsterdam Rotterdam; 22 11 2012 De allochtone jongere met DM...? Overzicht presentatie Ontwikkelingspsychologie Transculturele
Nadere informatieHoe gaat het met pleegkinderen in Nederland?
Hoe gaat het met pleegkinderen in Nederland? Pleegzorgsymposium 19 juni 2014 Em. prof. dr. Jo Hermanns, dr. F.B. van Rooij, M. Arntz MSc, drs. A.M. Maaskant (spreker) Introductie In Nederland ruim 20.000
Nadere informatieKansen voor gezondheid
10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen
Nadere informatie1 Het sociale ontwikkelingstraject
1 Het sociale ontwikkelingstraject Tijdens de schoolleeftijd valt de nadruk sterk op de cognitieve ontwikkeling. De sociale ontwikkeling is in die periode echter minstens zo belangrijk. Goed leren lezen,
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieHersenontwikkeling tijdens adolescentie
Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is
Nadere informatieKindermishandeling: Prevalentie. Psychopathologie
Wereldwijd komt een schrikbarend aantal kinderen in aanraking met kindermishandeling, in de vorm van lichamelijke mishandeling of seksueel misbruik, verwaarlozing, of gebrek aan toezicht. Soms zijn kinderen
Nadere informatieJelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 11 november 2009 Volkshogeschool Breda 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 De
Nadere informatieWelkom bij. Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer
Welkom bij Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer Welkom in de Puberteit Pubers ondergaan veel veranderingen Vrienden School Lichamelijk Seksualiteit Hersenen Pubers vragen
Nadere informatieDe Budget Ster: omgaan met je schulden
De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkelingsgebieden Ontwikkeling A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatiePubers en het nieuwe leren. Anneke E. Eenhoorn
Pubers en het nieuwe leren Anneke E. Eenhoorn Het nieuwe leren De nadruk wordt gelegd op sociale vaardigheden zoals samenwerken en naar elkaar luisteren. Nadruk op inspiratie vanuit het kind zelf (intrinsieke
Nadere informatieProbleemgedrag begrijpen en preventief aanpakken
Probleemgedrag begrijpen en preventief aanpakken Albert Janssens 12.12.2011 Kinderen die probleemgedrag stellen, raken ons in ons werk en in onze persoon. In ons werk: Gevoel van te weinig aandacht voor
Nadere informatieJongerenhulpverlening
Jongerenhulpverlening Jouw coach naar je toekomst Sterk Huis is er voor iedereen die hulp nodig heeft. Wij bieden een warme en veilige omgeving waar je terechtkunt met grote opvoedings- en ontwikkelingsvragen.
Nadere informatieAdverse Childhood Experiences:
Adverse Childhood Experiences: Mentale en fysieke gevolgen bij jeugdigen met een verstandelijke beperking Jaarcongres Kinder- en jeugdpsychiatrie 30 oktober 2018 Esther Moonen, Verpleegkundig Specialist
Nadere informatieIndividuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie Anja Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Brein in ontwikkeling Nucleus accumbens (basale ganglia): -
Nadere informatieE V E N V O O R S T E L L E N: P R O G R A M M A P U B E R O N T W I K K E L I N G 10/6/2016. Roken en alcohol. Roken en alcohol.
E V E N V O O R S T E L L E N: Eef Hollman Adviseur Gezondheidsbevordering GGD Hollands Midden Roken en alcohol P R O G R A M M A Relaties en seksualiteit Voeding en bewegen Sociale Media Roken en alcohol
Nadere informatieHandycard Zorgmonitor 1 SDQ en KIDSCREEN-27
Handycard Zorgmonitor 1 SDQ en KIDSCREEN-27 SDQ (Strenghts and Difficulties Questionnaire) Meet de psychosociale aanpassing van de jeugdige. De SDQ wordt ingevuld door jeugdigen zelf (11-17 jaar) en ouders
Nadere informatiePeuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3
1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander
Nadere informatieHet Puberbrein. Pubers kunnen niet plannen en dus ook niet kiezen Defini9es. Wat gaan we doen? Defini9es. Stelling 1
Het Puberbrein Defini9es Dr. Renate de Groot, PhD Welten Ins9tuut Open Universiteit Adolescen1e = overgangsperiode tussen puberteit en volwassenheid waarin de jongere een eigen iden9teit moet ontwikkelen.
Nadere informatieKleine ontwikkelingspsychologie III
Kleine ontwikkelingspsychologie III Bij de drie delen Kleine Ontwikkelingspsychologie hoort ook een website! Daarop staan recente onderzoeksresultaten en actuele voorbeelden. Kijk op www.kleineontwikkelingspsychologie.nl
Nadere informatieEen probleem in het hoger onderwijs: de prestatie, de motivatie, de inspiratie, de lol in het leren
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren/AZIRE Vrije Universiteit Amsterdam Een probleem in het hoger onderwijs: de prestatie, de motivatie, de inspiratie, de lol in het leren 1 Toe naar een grootschalige aanpassing
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieVoor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod
Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische
Nadere informatieAgressie: Agressief gedrag thuis en in de groep Opvoeders van kinderen in de leeftijd van 4 9 jaar en 9 14 jaar
Agressie: Agressief gedrag thuis en in de groep Opvoeders van kinderen in de leeftijd van 4 9 jaar en 9 14 jaar Dit themapakket is gemaakt naar aanleiding van vragen van ouders, leerkrachten, schoolartsen
Nadere informatieJelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 5
Nadere informatieVriendschap. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd doen wetenschappers onderzoek naar vriendschappen. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar onderzoeken wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieDiagnostiek van executieve functies bij adolescenten
Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Samenvatting presentatie congres EF bij adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Dr. Mariëtte Huizinga Universiteit van Amsterdam Executieve functies Weerstand
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) * 132 Baby s die te vroeg geboren worden (bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken) hebben een verhoogd risico op zowel ernstige ontwikkelingproblemen (zoals mentale
Nadere informatieRotterdam Rijnmond. Zorg voor jongeren en hun gezin. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING
BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING GEZINS- BEGELEIDING DAGBESTEDING Rotterdam Rijnmond Zorg voor jongeren en hun gezin Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren Wie zijn wij? Stichting Prokino
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen
(Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen 141 Als kinderen psychische problemen ontwikkelen zoals gedragsproblemen
Nadere informatieOnderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatieE-LEARNING. Beroepsoriëntatie 2014/2015. HEART4HAPPINESS Eva Hendrix s1081296
E-LEARNING Beroepsoriëntatie / HEARTHAPPINESS Eva Hendrix s896 Voorwoord De zoektocht naar geluk is zo oud als de mensheid zelf en heeft in de loop van de geschiedenis verschillende vormen aangenomen.
Nadere informatieModule TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen.
Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. In de TA wordt gesproken over het begrip strook. Een strook is een eenheid van erkenning. Mensen hebben een sterke
Nadere informatieHUISWERK!!! Begeleiden of strijden? Ilse Land Griftland College Soest
HUISWERK!!! Begeleiden of strijden? Ilse Land Griftland College Soest Wat gaan we vanavond doen? Wat verwacht u te halen? Overzicht begeleiding binnen en buiten de school. Time management van uw kind:
Nadere informatieHet puberbrein. 1 Inleiding
DC 50 Het puberbrein 1 Inleiding Over het puberbrein is veel geschreven. Ging men er eerst vanuit dat de hersens van kinderen met 6 jaar volgroeid waren, tegenwoordig weet men dat dat pas rond het 23e
Nadere informatie