Ingrijpende wijzigingen Europese douanewetgeving

Transcriptie

1 Inzicht in: douanewetgeving De douaneregels gaan veranderen. Met het moderniseren van de communautaire douanewetgeving wil de Europese Unie de lidstaten dwingen uniforme regels toe te passen. Voor het bedrijfsleven komt dat als geroepen, al zijn de wijzigingen behoorlijk complex. Ondernemingen krijgen vanaf 1 januari 2008 met de eerste ingrijpende verandering de introductie van de Authorised Economic Operator te maken. Door Paulus Eras Ingrijpende wijzigingen Europese douanewetgeving Brusselse agenda leidt uiterlijk 2012 onverbiddelijk tot harmonisering De Europese Unie wil een vrije goederenstroom zonder interne handelsbarrières mogelijk maken. Het Communautair douanewetboek (CDW) en de bijbehorende Toepassingsverordening zijn hiervoor gemoderniseerd. De Lissabonstrategie, die aan die EU-visie ten grondslag ligt, heeft het verbeteren van het concurrerend vermogen van het bedrijfsleven tot doel. Het gaat hier niet om richtlijnen, maar om codificatie en harmonisering van Europees douanegemeenschapsrecht. De Unie wil zo alle lidstaten dwingen identieke douaneregels toe te passen, verklaart mr. Noël Egberts, bij de Rotterdamse juristen LoyensLoeff verantwoordelijk voor Customs & International Trade. Het nieuw CDW weerspiegelt tevens de visie die douaneautoriteiten op in- en uitvoer en grensoverschrijdend goederenverkeer hebben. De wetgeving volgt daarin in feite het logistiek concept, traceert goederenstromen, sluit aan op knooppunten in keten en distributiecentra en brengt controlemomenten in beeld. Dit moderne douaneconcept is een radicale breuk met het verleden toen goederenstromen juist de douaneregelgeving moesten volgen. Opvallend is dan ook dat de nieuwe wetgeving expliciet bijvoorbeeld de begrippen supply chain en EDC s, noemt, een novum in het douanerecht. Modernisering dus die ook douaneprocedures en -processen wil stroomlijnen, efficiënter maken en vereenvoudigen. Die douaneprocedures beperken zich nu tot drie hoofdgroepen: het binnenbrengen en verlaten van het douanegebied en bijzondere procedures. 48 Keten-security Mogelijke veiligheidsmaatregelen: Bron: EVO fysieke veiligheidseisen (gebouwen, materieel) toegangscontrolesystemen veiligheidsprocedures bijvoorbeeld voor goedereninstroom en -uitstroom. Denk aan document- en zegelcontrole, manco-opgaven controleprocedures documenten controleprocedures manifesten screening medewerkers trainingsprogramma voor medewerkers met betrekking tot veiligheidsbewustzijn Agenda De belangrijkste wijzigingen die geharmoniseerde douanewetgeving met zich meebrengt, zijn de introductie van de figuur van de Authorised Economic Operator, de introductie van pre-departure en pre-arrival aangifte, waarbij elektronische aangiften en uitwisseling van data de belangrijkste communicatiedragers zijn plus een gemeenschappelijk format of gemeenschappelijke dataset daarvoor, en de uitwisseling van risicoanalyses. Grofweg ziet de Brusselse agenda met betrekking tot harmonisering

2 49 Illustratie: Annet Scholten

3 AEO verplichte figuur om logistiek proces zo min mogelijk te onderbreken 50 van de douaneregelgeving er als volgt uit. Begin dit jaar is de zogenaamde Kleine Wijziging in werking getreden. Het gaat daarbij om procedures die vooral de douane zelf aangaan. Op 1 januari 2008 gaat wetgeving in die de Authorised Economic Operator tot leven wekt. Vanaf 1 januari 2009, de derde fase, zijn bedrijven verplicht goederen voor vertrek of aankomst aan te melden: pre-departure en pre-arrival. De ingrijpendste wijzigingen, waarmee het CDW definitief is opgeknapt, zijn voorzien in de periode Veiligheidsconcept Ketenpartijen kunnen volgens de nieuwe wetgeving vanaf 1 januari 2008 kiezen voor de status van Authorised Economic Operator. Egberts: Door de douane geautoriseerde marktdeelnemers dus. Daarmee is het concept van centralised clearance geïntroduceerd: AEO s mogen in de lidstaat van vestiging ingevoerde goederen aangeven, ook als die in een andere lidstaat zijn binnengekomen. Met andere woorden, vergunningen zullen ook gelden in lidstaten, anders dan die waar de vergunning is afgegeven. AEO s mogen zonder controle deelnemen aan de keten, de Green Lane genoemd, maar dan wel onder de voorwaarde dat zij hun aangiften en andere gegevens geautomatiseerd aan de douane leveren. Een Authorised Economic Operator, die overigens in een van de lidstaten van de Europese Unie dient te zijn gevestigd, heeft de keuze uit een douanecertificaat, een veiligheidscertificaat of een combinatie daarvan. Met het fiscaal certificaat mag de AEO gebruik maken van de vereenvoudigingen die er zijn. Hij krijgt snel andere vergunningen toegewezen en, zeker zo belangrijk, de goederenstroom wordt daardoor het minst onderbroken. Met de introductie van het veiligheidscertificaat wil de douane voorkomen dat terroristen de goederenstroom misbruiken, al is er nog onduidelijkheid over de toekenning ervan. Bedrijven kunnen een AEO-certificaat aanvragen in de lidstaat waar de hoofdboekhouding is gevestigd en waar bovendien, in elk geval gedeeltelijk, de logistieke Tijdlimieten pre-arrival & pre-departure Import: Goederen moeten zijn aangegeven 24 uur voordat de zeecontainers aankomen vóór take-off in geval van korte vluchten vier uur voor vertrek bij lange vluchten één uur voor vertrek van de vrachtauto twee uur voor vertrek van binnenvaartschip of trein Export: 24 uur (containers) voor het laden van het uitgaande schip vier uur voor bulkgoed voor het activiteiten plaatsvinden. De voorwaarden waaronder bedrijven de AEO-status kunnen krijgen zijn: geen strafbare feiten hebben begaan, een goed toegankelijk ERP- en logistiek systeem in huis hebben en een goed onderscheid hebben aangebracht in systemen van douane- en vrije goederen. De nieuwe wetgeving heeft dus nogal wat gevolgen voor de bedrijfsvoering. verlaten van de in de Europese Unie gelegen haven een half uur voor vertrek van het vliegtuig een uur voor vertrek van de vrachtauto twee uur voor vertrek van trein of binnenvaartschip Overgangsperiode De lat ligt tamelijk hoog, zeker met de invoering van nieuwe applicaties, bevestigt Egberts. Bedrijven moeten investeren in vergunningen en in integere systemen, willen zij hun goederen zonder oponthoud kunnen verzenden en ontvangen. Het idee van centralised clearance is dat bedrijven bijvoorbeeld in Nederland goederen kunnen aangeven die in Italië worden ingevoerd. Als zij een ERP-systeem of een WMS operationeel hebben, kan aangifte geschieden via de douaneregeling Single European Clearance. Met een eenmalige investering in een Duty Management System kunnen bedrijven, als het om aangeven gaat, alle lidstaten bedienen. Waarbij zij aangetekend dat elke lidstaat in het kader van E-Customs, de door de Unie aanbevolen papierloze omgeving voor douane en bedrijfsleven, wel zijn eigen modules het Single Access Point moeten hebben gebouwd. Een en ander betekent niet dat het ouderwetse stempelen nu meteen en overal verleden tijd is. Egberts: Dat blijft her en der nog wel even, maar dat het einde er van aanstaande is, is wel zeker: douanewetgeving verandert ook in de rest van de wereld en EDI, barcodes en RFID wijzen de douaneautoriteiten de weg. Maar de AEO-soep wordt op dit moment nog niet zo heet gegeten als die lijkt te worden opgediend. Bedrijven hebben op 1 januari 2008 de keus: ze mógen voldoen aan de eisen die de AEO-status stelt, benadrukt mr. Jeroen Lammers, secretaris Fiscale Zaken van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Het is ondernemingen toegestaan tot het moment dat de grote wijzigingen van het CDW ingaan, nog allerlei eenvoudige fiscale procedures te volgen. Dit is vooral van belang voor die bedrijven die goed uit de voeten kunnen met de vereenvoudigde fiscale regelingen. Pas definitieve harmonisering van de nationale douaneregels in maakt daar een einde aan. De Nederlandse Belastingdienst neemt overigens een voorschot op de wijzigingen door dit jaar een pilot te starten om ervaring op te doen met de figuur van de

4 Begrippen Een douanier in de Rotterdamse haven interpreteert de röntgenbeelden van een containerscan. Een afwijkend profiel wordt geïsoleerd en nader onderzocht. AEO en om na te gaan hoe die in de nationale praktijk kan worden opgenomen. Vijftien ondernemingen, veelal expediteurs, nemen daaraan deel. Pre-arrival en pre-departure Een ander element in de nieuwe wetgeving is de verplichting voor ketenpartijen de douane geautomatiseerd te informeren over goederen voordat zij die verzenden of ontvangen. Ingangsdatum hiervan is 1 januari De verplichting van vooraanmelding geldt tot op heden niet in de Europese Unie. Van gestructureerd vooraanmelden is nu nauwelijks sprake, al is er, zeker binnen het verband van de World Customs Organization, veel over gaande. De traditioneel gebruikte communicatiemiddelen fax en voldoen nog steeds. Laten ketenpartijen vanaf 1 januari 2009 na gegevens over de goederen voor vertrek of aankomst aan te geven, dan komt de zending eenvoudigweg niet door: een essentieel verschil met de oude situatie, licht Egberts toe. Deze verplichting valt binnen het kader van de veiligheid van grensoverschrijdend goederenverkeer en geldt voor alle goederen die het grondgebied van de Europese Unie worden in- en uitgevoerd. Een uitzondering vormen die goederen die zonder tussenstop door de lucht of over zee over het EU-grondgebied worden vervoerd. De douane wil na ontvangst van de voorafgaande summiere aangifte een check doen op de goederen en zendingen selecteren voor nadere inspectie: de risicoanalyse. Doordat het proces geheel automatisch verloopt, heeft de douane de tijd dat te organiseren. De op deze manier ingerichte procedure maakt een betere risicoanalyse mogelijk en snellere afhandeling van goederen bij aankomst. Constateert de douane bij controle van de zending een mogelijke bedreiging van de veiligheid van de Unie, dan wordt de aangever van de summiere aangifte binnen 24 uur via een kennisgeving geïnformeerd. Import en export Er is, als we het hebben over pre-arrival en pre-departure, verschil tussen de invoer- en uitvoerprocedures. Bij invoer van goederen geldt de summiere aangifte voordat de goederen arriveren, eventueel te vervangen door een kennisgeving. Hierbij gelden wel tijdlimieten (zie kader linkerpagina). Bij export geldt alleen een voorafgaande aangifte volgens het voorgeschreven format. Egberts: De elektronische vooraangifte AEO: Authorised Economic Operator, de door de douane geautoriseerde marktdeelnemer, die zonder controle aan de keten mag deelnemen. AEO s dienen gecertificeerd te zijn. BOD: Behandeling onder Douanetoezicht, een regeling waarmee niet-communautaire goederen na bewerking onder een gunstiger tarief kunnen worden ingevoerd. CDW: Communautair douanewetboek, een codex van douanegemeenschapsrecht, waaraan de Europese Unie sinds de jaren negentig aan werkt. Centralised clearance: systeem waarbij AEO s in de lidstaat van vestiging ingevoerde goederen mogen aangeven, ook als die in een andere lidstaat zijn binnengekomen. Vergunningen gelden dus ook in lidstaten, anders dan die waar de vergunning is afgegeven. E-Customs: de papierloze omgeving, die bedrijven de mogelijkheid biedt hun aangiften elektronisch in te dienen. Green Lane: voor AEO s toegankelijke, controleloze keten. Pre-arrival en pre-departure: het bij de douane vooraanmelden van in of uit te voeren goederen. Risicoanalyse: door de ketenpartijen zelf opgemaakte analyse van risico s rond in- of uitvoer van goederen, die aan de douane wordt overlegd. TCDW: Toepassingsverordening Communautair douanewetboek, werkt de hoofdregels van het VDW uit. 51

5 Verladend en vervoerend bedrijfsleven moet rekening houden met congestie en verlenging van de leadtime 52 wordt de basis van de wereldhandel, die op termijn wordt gefaciliteerd door dit Europese systeem. Voor AEO s komt een uniform softwarepakket, dat datavelden bevat. Bedrijven zijn verplicht er daarvan 31 in te vullen met data-elementen. Daarmee kunnen bedrijven hun gegevens elektronisch aanleveren en voldoen aan de informatiehonger van de douane. One-stop-shop In de periode , drie tot vijf jaar na het van kracht worden van de Toepassingsverordening, wil de Europese Unie het nieuw Communautair Douanewetboek invoeren. Dat scherpt op de eerste plaats de regels voor AEO en vooraangifte van inen uitvoer van goederen verder aan. Verder voegt het bepalingen samen die betrekking hebben op onvolledige aangiftes, vereenvoudigde aangiftes en inklaringsprocedures. Ook de douaneregelingen met betrekking tot onder meer BOD en uitvoer en wederuitvoer. Het geeft ook autorisaties voor verschillende procedures onder één enkele bankgarantie. Mooi is de introductie van de centrale verklaring in een one-stop-shop concept, gebaseerd op elektronische uitwisseling van gegevens. En ten slotte harmoniseert het nieuw CDW ook de administratieve boetes, zegt Noël Egberts. Risicoanalyse Waar douane en douanewetgeving het logistiek concept, de supply chain en logistiek dienstverleners zoveel mogelijk proberen te volgen, zijn sinds 9/11 ook het security-thema en de daarbij behorende terrorismepreventieregelgeving met kracht de douanewereld binnengesijpeld. De supply chain wil een voorspelbaar en betrouwbaar proces zijn, dat is de aard van het beestje. Die keten moet dus specifiek worden beveiligd. Element in deze Europese ketensecurity is de risicoanalyse die ketenpartijen zelf moeten uitvoeren. Voorlopig loopt het daarmee nog wel los. Veel bedrijven hebben al een eigen security-managementsysteem ontwikkeld en passen dat zelfs toe in de selectie van hun leverancier of logistiek dienstverlener. Kennelijk draagt de aanwezigheid van zo n systeem, net zoals dat in de jaren tachtig met ISO-kwaliteitsborging het geval was, bij aan het onderscheidend vermogen van bedrijven. Bij de meeste bedrijven overigens gaat het niet om terrorismepreventie maar om antidiefstal- en -fraudemaatregelen. Zeker is in elk geval dat de controle bij de aangever komt te liggen en dat er verlies aan leadtime is. Ook dreigt op knooppunten denk aan de Brusselse luchthaven met zijn beperkingen congestie wegens ondercapaciteit, voorziet Noël Egberts. Minder duidelijk is, zo waarschuwt onder meer verladersorganisatie EVO, de aansprakelijkheidsproblematiek. Als een van de ketenpartijen in het kader van het veiligheidsregime nalaat bepaalde maatregelen te treffen, is het de vraag hoe het zit met zijn rechtspositie. De Europese Commissie zwijgt op dit punt in alle talen. Het sentiment in het Nederlands bedrijfsleven met betrekking tot aanstaande harmonisering van de douaneregels binnen de Europese Unie is volgens Jeroen Lammers van VNO-NCW divers. Bij beroepsvervoerders en verladers lijkt het gevoel te heersen dat zij, om een voorbeeld te noemen, zo snel mogelijk de AEO-status moeten zien te verwerven op straffe van verlies van marktaandeel. In het producerend en voorraadhoudend bedrijfsleven staat de wijziging van de communautaire douanewetgeving nog niet erg hoog op de agenda: zij kijken de kat uit de douaneboom. Zijn de wetswijzigingen van 1 januari 2007, 1 januari 2008 en 1 januari 2009 de opmaat tot de grootscheepse opknapbeurt van het Communautair douanewetboek, en is het CDW eenmaal in aangepast, dan zullen bedrijven zich hoe dan ook moeten schikken in de nieuwe, geharmoniseerde situatie. Bronnen: Kamer van Koophandel Tilburg, LoyensLoeff, EVO, Sdu, VNO-NCW Accijnzen, nationale belangen en E-customs Accijnzen zijn nationale heffingen op ingevoerde goederen. Van deze zogeheten perceptierechten komt 25 procent in de schatkist van de lidstaten en 75 procent wordt aan Brussel afgedragen. Dat is niet helemaal zonder betekenis. Nederland heeft in Europa een sterke distributiefunctie en heeft meer dan de helft van de EDC s (een distributielocatie die op zijn minst locaties in vijf andere landen bedient) in dit werelddeel binnen zijn grenzen. Dat betekent dat Nederland in verhouding tot bijvoorbeeld Spanje, dat minder douanefuncties heeft, veel perceptiekosten ontvangt. Lidstaten krijgen op die manier tegengestelde belangen. E-customs EU-lidstaten zullen een organisatie op poten moeten zetten, waarmee E-Customs kan worden geïmplementeerd. E-Customs zal de bestaande nationale geautomatiseerde douanesystemen niet vervangen, maar speelt de rol van interface en maakt interoperabiliteit mogelijk. Het Multi Annual Strategic Plan, dat parallel aan de wijzigingen van het Europese douanegemeenschapsrecht wordt gevolgd, beschrijft de verschillende elementen van het E-Customsprogramma, zoals het Automated Export System met een controlesysteem, het Automated Import System met net zo n controlesysteem. Met die controle-instrumenten is het mogelijk dat uitvoergegevens, de pre-departure data, de invoeraangifte en de pre-arrival gegevens naar het douanekantoor van uitvoer en dat van invoer worden gezonden. Ook in registratie van AEO s is voorzien, terwijl lidstaten één loket moeten inrichten voor het ontvangen van gegevens: one-stop-shopping, en een Single Access Point voor elektronische aangifte. Uiterlijk 2010 kunnen de nationale overheden ook exporteurs en importeurs op het programma aansluiten. De controle is mogelijk nog de achilleshiel van dit futuristische systeem. Zo moet bijvoorbeeld de Italiaanse douane de controleprogramma s uitvoeren die de Nederlandse douane voorschrijft.