Jaarverslag Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra Postbus HA Arnhem. T F info@nifv.

Transcriptie

1

2 Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra Postbus HA Arnhem T F info@nifv.nl

3 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

4 Voorwoord In het jaar dat achter ons ligt werden wij, meer dan voorheen, uitgedaagd te zoeken naar kansen die ontwikkelingen in onze omgeving ons bieden en deze ten volle te benutten. In het voor u liggende jaarverslag leest u om welke ontwikkelingen het gaat en hoe wij daarop hebben ingespeeld. Wij hebben het jaar 2009, voor het eerst sinds jaren, afgesloten met een negatief resultaat. Dit is met name veroorzaakt door voorzieningen die wij hebben moeten treffen om knelpunten binnen onze organisatie op te lossen. De omzet is ten opzichte van 2008 op hetzelfde niveau gebleven. De samenstelling van deze omzet is echter wel gewijzigd. De rijksbijdragen en subsidies van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) namen af, terwijl de overige opbrengsten in omvang toenamen. In 2009 hebben we een forse kwaliteitsslag uitgevoerd om de inhoud van de leergangen en cursussen te verbeteren. Dit heeft geleid tot een kostenstijging ten opzichte van Met name gemeenten zijn vanaf 2010 genoodzaakt drastisch te bezuinigen. Dat zal ongetwijfeld gevolgen hebben voor de vraag naar opleidingen en oefeningen. Wij anticipeerden hierop door een aantal bezuinigings- en efficiencymaatregelen te treffen. Ondanks het tegenvallende financiële resultaat was 2009 een succesvol jaar voor wat betreft de bereikte doelen. We hebben andermaal stappen gezet die onze positie als kennis- en opleidingsinstituut verder versterkten. Dat was mogelijk dankzij de inzet van gemotiveerde en betrokken medewerkers, gastdocenten en -auteurs. Met dit jaarverslag willen wij u informeren over de behaalde resultaten. Ik wens u veel leesplezier. ing. W. Papperse Directeur NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 3

5 Inhoud Voorwoord 3 Inhoud 4 Missie en doel Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) 5 1 Directieverslag 8 2 Informatie 12 3 Onderzoek 15 4 Brandweeracademie 18 5 GHOR Academie 24 6 Academie voor Crisisbeheersing 27 7 Academie voor Leiderschap Veiligheidsregio's 34 8 Leiderschap 38 9 Middelen en processen Personeel, klanten, maatschappij: waardering Jaarrekening Bijlagen 60 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

6 Missie en doel Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) Met actuele kennis, advisering, toegepast onderzoek, vraaggerichte opleidingen en oefeningen en leiderschapsontwikkeling, helpen wij professionals binnen de brandweer, GHOR en crisisbeheersing, beleidsmakers en bestuurders zich optimaal voor te bereiden om de fysieke veiligheid van onze samenleving te borgen. Onze uitgangspunten Onze opleidingen, oefeningen, onderzoeken en adviezen komen tot stand in samenspraak met professionals binnen de brandweer, GHOR en crisisbeheersing, beleidsmakers en bestuurders. Onze producten zijn praktijkgericht en hebben een duidelijke toegevoegde waarde. Wij dragen bij aan een optimale voorbereiding om de fysieke veiligheid van onze samenleving te borgen. Opleiding, bijscholing, oefening en training Onze opleidingen, bijscholingen, oefeningen en trainingen sluiten aan bij de vraag van de doelgroep. Ze zijn onderscheidend en praktijkgericht. Onze producten en diensten zijn onderscheidend en praktijkgericht. Leiderschapsontwikkeling Wij verzorgen individuele en collectieve maatwerkprogramma's om strategisch leidinggevenden binnen de veiligheidsregio's te helpen zich verder persoonlijk te ontwikkelen. Onderzoek en advisering Onze onderzoeksprogramma's zijn kwalitatief hoogwaardig en methodologisch verantwoord. Onze advisering betreft zowel toegepast onderzoek, consultancy, als implementatie van kennis en inzichten bij de klant. Kennis Wij ontwikkelen, verrijken en verspreiden kwalitatief hoogwaardige kennis om deze toepasbaar te maken voor de doelgroep. Deze kennis is hoogst actueel, toegankelijk en praktisch. Koepel en academies Onder de koepel Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) opereren vier academies en twee afdelingen. De academies maken ons goed herkenbaar voor onze verschillende doelgroepen. De Brandweeracademie, de GHOR Academie en de Academie voor Crisisbeheersing leveren les- en leerstof, opleidingen en oefeningen NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 5

7 op het terrein van brandweer, respectievelijk geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen en crisisbeheersing. De Academie voor Leiderschap Veiligheidsregio s levert producten en diensten op het terrein van leiderschapsontwikkeling. De afdeling Informatie richt zich op het verzamelen, beheren en verspreiden van kennis. De afdeling Onderzoek ontwikkelt kennis door het uitvoeren van meerjarenonderzoeksprogramma s en het verrichten van onderzoek op het brede terrein van fysieke veiligheid en crisisbeheersing in opdracht van derden. De lectoraten vormen de schakel tussen onderzoek enerzijds en onderwijs anderzijds. De academies maken ons goed herkenbaar voor bestaande en nieuwe doelgroepen. Rechtsvorm Het NIFV is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Een publiekrechtelijke organisatie, ingesteld bij wet. Het opleiden van officieren voor de brandweer is één van de wettelijke taken van het NIFV. In 2007 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de nieuwe Brandweerwet 1. Daarin is bepaald dat het fungeren als Infopunt Veiligheid, het beheer van kennisdocumenten en het verrichten van toegepast wetenschappelijk onderzoek wettelijke taken zijn van het NIFV. Vooruitlopend op het van kracht worden van de wet voert het NIFV, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), deze taken al uit sinds Naast wettelijke taken mogen wij ook andere taken verrichten. Organigram 1 Via een aanpassingswet is de Brandweerwet opgenomen in de Wet veiligheidsregio's die in februari 2010 door de Eerste Kamer werd aangenomen. 6 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

8 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 7

9 1 Directieverslag Grote veranderingen in omgeving In de omgeving waarin wij als NIFV opereren, voltrekken zich grote veranderingen. De belangrijkste zijn: decentralisatie van taken van het Ministerie van BZK naar het veld vorming van veiligheidsregio's transitie naar functie- en competentiegericht opleidingsstelsel en duaal leersysteem heroriëntatie totale brandweerleerorganisatie toenemende behoefte aan bijscholingen toenemende concurrentie van onze markttaken. Wij zijn alert op deze ontwikkelingen en vragen ons voortdurend af hoe wij er adequaat op kunnen inspelen. Hieronder gaan we er nader op in en geven we enkele voorbeelden van projecten die we in 2009 hebben afgerond. Decentralisatietendens De rijksoverheid draagt steeds meer taken en verantwoordelijkheden over aan het veld. Voor het NIFV houdt dit in, dat het Ministerie van BZK zich geleidelijk terugtrekt als opdrachtgever van het NIFV. In de optiek van het Ministerie van BZK dient het Veiligheidsberaad, als bestuurlijke koepel voor de fysieke veiligheid en de daarbij betrokken diensten en instellingen, de rol van opdrachtgever over te nemen. Het proces van regionalisering is echter nog niet voltooid. Het Veiligheidsberaad heeft nog geen wettelijke status en beschikt nog niet over de financiële middelen. Dat alles maakt, dat wij voortdurend onze positie moeten bevechten, zowel tegenover onze huidige als onze nieuwe opdrachtgever. Bezuinigingen op rijksbijdragen maken het meer dan voorheen noodzakelijk ook andere partijen te enthousiasmeren voor taken en projecten die wij kunnen uitvoeren. Denk hierbij aan andere ministeries dan het Ministerie van BZK zoals VWS, VROM/WWI, Verkeer en Waterstaat en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. En niet in de laatste plaats aan semipublieke organisaties zoals Schiphol en de vitale sectoren: energiebedrijven, waterschappen, telecommunicatieorganisaties, waterleidingbedrijven et cetera. LFR naar NIFV Het beleid van de rijksoverheid om taken af te stoten had in 2009 tot gevolg, dat aan het NIFV gevraagd werd of de Landelijke Faciliteit Rampenbestrijding (LFR), een agentschap van het Ministerie van BZK, kon worden ondergebracht bij het NIFV. Eind 2009 stemde het bestuur NIFV in met de voorwaarden waaronder de overgang van de LFR naar het NIFV kon plaatsvinden. Met ingang van 1 januari 2010 zou de LFR deel gaan uitmaken van de NIFV-organisatie. Deze overgang is echter gekoppeld aan de invoering van de Wet veiligheidsregio's, de overgangswet en enkele AMvB's. De invoeringsdatum van deze wetten en maatregelen is echter uitgesteld. Ondersteuningsorganisatie Fysieke Veiligheid Het Veiligheidsberaad zal in de toekomst behoefte hebben aan deskundige adviseurs. Dat is de reden waarom wij het afgelopen jaar de samenwerking met het Bureau 8 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

10 Veiligheidsraad, de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) en GHOR Nederland hebben geïntensiveerd. Het bijeen gaan brengen van deze organisaties op één locatie, het gebouw van het NIFV, is een eerste stap op weg naar de vorming van een Ondersteuningsorganisatie Fysieke Veiligheid (OFV). In 2009 hebben wij met alle betrokken partijen onderhandeld over de voorwaarden waaronder het Bureau Veiligheidsberaad en het bureau van GHOR Nederland bij het NIFV, als drager van de te vormen OFV, kunnen worden ondergebracht. In 2010 moet de collocatie van bureaus daadwerkelijk plaatsvinden. Op bestuurlijk niveau werd voornamelijk gesproken over de aansturing van de te vormen OFV. In 2010 moet overeenstemming worden bereikt over de inrichting ervan. Overgang naar het nieuwe brandweeronderwijs De implementatie van het nieuwe brandweeronderwijs vergt meer tijd dan was voorzien. In de ene regio zijn het functiehuis brandweer en het nieuwe systeem wel geïntroduceerd, in de andere (nog) niet. Voor de NIFV-uitgeverij betekent dit dat naast leerstof voor het nieuwe systeem ook leerstof voor het oude systeem geleverd moet worden. Bedrijfsmatig gezien is dat een haast onmogelijke taak. Bemoedigend is dat in 2009 de nieuwe leergangen door zoveel regio's werden verzorgd, dat een eventuele terugkeer naar het oude stelsel feitelijk niet meer aan de orde is. Vakbekwaam blijven: noodzakelijk Bij een brand in een loods in De Punt kwamen in 2008 drie brandweerlieden om het leven. Het onderzoek dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid uitvoerde naar deze brand, maakte onder meer duidelijk hoe belangrijk het is dat brandweerlieden vakbekwaam blijven. Het verschijnsel 'koude rookgasexplosie' bleek namelijk niet te zijn beschreven in de leerstof waarmee de slachtoffers ooit waren opgeleid. Het kwam wel aan de orde in een van onze bijscholingen. Het volgen van bijscholingen is echter, ook in het nieuwe onderwijsstelsel, niet verplicht. In een reactie op het rapport hebben wij aangegeven dat wij dat zeer ongewenst vinden. Het rapport was voor ons ook aanleiding de wijze waarop leerstof tot stand komt aan de kaak te stellen. Wij hebben bepleit het ontwikkelen van kennis ten behoeve van leerstof voor opleidingen voor de functies, lager dan die van officier, te verheffen tot wettelijke taak, met de daarbij behorende rijksbijdragen. De NVBR steunt ons hierbij. Draagvlak voor GHOR Academie Een onderzoek uitgevoerd in opdracht van GHOR Nederland en NIFV toonde aan, dat er in Nederland behoefte is aan een landelijke kennis- en opleidingsfunctie voor geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. Vervolgens is een breed samengestelde taskforce aan de slag gegaan om nadere invulling te geven aan een programma en aan de context van zo'n opleidings- en kennisfunctie. Voor de GHOR Academie is hiermee een stevig fundament gelegd. Nieuwe masteropleiding Samen met de Politieacademie ontwikkelden wij een nieuwe multidisciplinaire master opleiding: de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM). Deze vervangt de leergang Master of Crisis and Disaster managerment (MCDM) die wij elf jaar met succes verzorgden. De MCPM is voor een deel gelijk aan de MCDM. Nieuw is (onder meer) dat in de MCPM ook aandacht wordt besteed aan het aspect gevaarbeheersing. NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 9

11 Onderzoek leervoorkeuren De resultaten van onderzoek dat de Academie voor Leiderschap Veiligheidsregio's in 2009 deed naar de leervoorkeuren van onze doelgroep zullen ook gevolgen hebben voor de andere academies binnen het NIFV. Het onderzoek toonde aan, dat onze doelgroep de voorkeur geeft aan zelf ontdekkingen doen in de praktijk, deelnemen aan de praktijk, de kunst van anderen afkijken in plaats van leerboeken bestuderen en frontale lessen volgen. Lectoraten Met het vertrek van de lector Brandweerkunde en de lector Crisisbeheersing ontstonden vacatures die in 2009 nog niet konden worden ingevuld door geschikte kandidaten. Eind 2009 waren echter geschikte kandidaten 'in beeld' zodat wij verwachten de vacatures in 2010 te kunnen invullen. In het afgelopen jaar hebben wij plannen ontwikkeld om te komen tot lectoraten voor de vakgebieden Transportveiligheid, Informatiemanagement en GHOR. Onderzocht wordt of relevante organisaties bereid zijn deze lectoraten mede te financieren. Financiële gang van zaken Omzet De omzet van het NIFV was in 2009 met 27,7 miljoen vrijwel gelijk aan de in 2008 gerealiseerde omzet ( 28,0 miljoen). Resultaat Het nettoresultaat over 2009 bedroeg -/- 0,7 miljoen, een daling van 2,2 miljoen ten opzichte van De daling van dit resultaat is voornamelijk een gevolg van een drietal geplande, eenmalige voorzieningen, te weten: het treffen van een reservering voor het oplossen van knelpunten personeel de aanloopkosten voor de verbouwing de voorbereidingskosten in 2009 voor de vervanging van een cursistenadministratie- en informatiesysteem en het op de toekomst voorbereiden van de ICT-structuur. Het bestuur van het NIFV heeft vooraf ingestemd met bovengenoemde maatregelen. Daarnaast heeft het NIFV in 2009 een forse kwaliteitsslag gemaakt op de inhoud van de leergangen en de cursussen. Dit was noodzakelijk om aan de wijzigingen in de vraag te kunnen voldoen en om met voldoende actuele les- en leerstof te kunnen werken. Kasstroom, investeringen en financiering De kasstroom uit operationele activiteiten kwam in 2009 uit op -/- 0,4 miljoen. De kasstroom is aangewend voor de financiering van investeringen in materiële vaste activa. De Current Ratio (vlottende activa gedeeld door vlottende schulden), een maatstaf voor de liquiditeit, daalde van 2,05 in 2008 naar 1,98 in De investeringen gedurende het verslagjaar beliepen 1,5 miljoen. Voor een overzicht van deze investeringen wordt verwezen naar de toelichting op de balans van de specificatie van de materiële en immateriële vaste activa. 10 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

12 De verhouding eigen vermogen/vreemd vermogen (solvabiliteit) was in ,51 (2008: 1,66). De daling van de solvabiliteit ten opzichte van 2008 is vooral veroorzaakt door het negatieve resultaat en een stijging van het vreemd vermogen (kortlopende schulden) als gevolg van de reservering knelpunten personeel. In maart 2009 is de tweede lichting van de voltijdopleiding Brandweermanager afgerond. In oktober 2009 is de derde lichting van een 13 maanden durende voltijdopleiding Brandweermanager gestart met 16 deelnemers. Deze wordt per 1 november 2010 afgerond. NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 11

13 2 Informatie Loket voor informatieproducten De afdeling Informatie is het loket voor de informatieproducten van het NIFV. Wij borgen de verzamelde en ontwikkelde kennis en verspreiden deze via websites, publicaties en congressen. De bibliotheek en de uitgeverij van het NIFV zijn onderdelen van de afdeling Informatie, evenals Infopunt Veiligheid. Infopunt Veiligheid Sinds enkele jaren kunnen beroepsoefenaars fysieke veiligheid hun vragen voorleggen aan de vakspecialisten van het NIFV. De antwoorden op vragen worden gerubriceerd in dossiers, die via de website kunnen worden geraadpleegd. Experts van de Academie voor Crisisbeheersing werkten mee aan het ontwikkelen van dossiers; onder andere het dossier Civil-militaire samenwerking, het dossier Multidisciplinair opleiden, trainen en oefenen en het dossier Vitale infrastructuur. Infopunt Veiligheid, een wettelijke taak van het NIFV, is een successtory. In korte tijd is het aantal vragen dat jaarlijks bij het infopunt binnenkomt, ruimschoots verdubbeld. Het beantwoorden van 2000 vragen was de doelstelling voor Het werden er Infopunt Veiligheid is een successtory. Ook Infopunt Veiligheid is bezig met de toekomst. Om onze instrumenten en organisatie verder te verbeteren zijn we in 2009 gestart met de uitwerking van enkele verbeterpunten, waaronder onze website. Er is o.a. een prototype van een nieuwe website ontwikkeld. Daarbij hebben we een aantal uitgangspunten genomen: Verbeteren van de ordening en interpretatie van informatie voor de gebruiker. Dat doen we onder andere door het labelan van informatie aan de hand van een vast format. Verbeteren van de toegankelijkheid van informatie. Dat doen we onder andere door het verbeteren van de zoek- en vindfunctie en de navigatiestructuur. Gebruikers op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen. Dat bereiken we onder andere door nieuwe technieken te gebruiken zoals RSS feeds en social networking. Binden van de gebruikersgroep. We gaan gebruikers de mogelijkheid bieden om te reageren en onze informatie te waarderen. Ook creëren we de mogelijkheid om je te abonneren op berichten bij wijzigingen van de informatie. De uitkomsten van dit prototype moeten in 2010 leiden tot een weloverwogen besluit en uiteindelijk zichtbare verbetering. Kennisborging Het borgen van de kennis die in de sector fysieke veiligheid is ontwikkeld en verzameld is eveneens een wettelijke taak van het NIFV. 12 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

14 In 2009 hebben de NVBR en het Portefeuille Overleg Crisisbeheersing (POC) de rol van opdrachtgever voor het actualiseren en beheren van leidraden en handreikingen overgenomen van het Ministerie van BZK. De NVBR voor 'brandweerdocumenten' en het POC voor documenten op het terrein van multidisciplinair optreden. Naar verwachting zal het Veiligheidsberaad de rol van opdrachtgever overnemen van de NVBR en het POC, zodra het beraad wettelijk is verankerd. In 2009 hebben we in totaal vijftien documenten aan NVBR respectievelijk POC opgeleverd. De Handleiding PREVAP 2009 (Preventieactiviteitenplan) werd door de Programmaraad Risicobeheersing van de NVBR vastgesteld en voor gebruik vrijgegeven door de Redactieraad Brandweer en Crisisbeheersing. De Handreiking Cellen en cellengebouwen - onderdeel van de serie Handreikingen brandveiligheid - werd herzien. De doelstelling om in 2009 een koppeling aan te brengen tussen Infopunt Veiligheid en Kennisborging is gerealiseerd. Dit betekent dat handreikingen en leidraden via Infopunt Veiligheid toegankelijk zijn. De Handleiding PREVAP biedt een systematiek voor het ramen van de menskracht die nodig is voor werkzaamheden op het gebied van brandpreventie, voor zover die onder directe verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur worden uitgevoerd. Het gaat daarbij in hoofdzaak om preventieactiviteiten in het kader van de behandeling van meldingen, van vergunningverlening, controle en handhaving. De handleiding komt in de plaats van de verouderde versie uit De Handreiking Cellen en cellengebouwen is bedoeld als richtsnoer voor ontwerpers, bouwers en gebruikers van cellen en cellengebouwen. De Handreiking Cellen en cellengebouwen geeft een indruk van alle belangrijke aspecten die komen kijken bij de brandbeveiliging van deze objecten. Tevens biedt de handreiking een kader voor het beveiligen van cellen en cellengebouwen met behulp van brandbeveilingsmaatregelen en -voorzieningen. De maatregelen en voorzieningen zijn vooral gericht op het voorkomen van slachtoffers. Implementatie nieuwe onderwijs De implementatie van het nieuwe brandweeronderwijs vergt meer tijd dan was voorzien. In de ene regio zijn het functiehuis brandweer en het nieuwe systeem wel geïntroduceerd, in de andere (nog) niet. Dit heeft voor de uitgeverij vervelende consequenties. In de afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in het ontwikkelen van leerstof voor het nieuwe systeem. Daarbij zijn veel inhoudelijke verbeteringen doorgevoerd. Zolang de Wet veiligheidsregio's, nog niet in werking is getreden is het bestaande (oude) systeem het formele systeem. Zolang wordt van de uitgeverij ook verwacht zowel leerstof voor het oude systeem als voor het nieuwe systeem te leveren. Het doel om in 2009 twee themapublicaties op te leveren is niet gerealiseerd. Een van de geplande publicaties (Warmtebeeldcamera's) 'staat in de grondverf'. Van het uitbrengen van een andere (Binnenvaartincidenten) hebben we afgezien. De te maken kosten hiervoor staan namelijk niet in verhouding tot de verwachte opbrengsten. NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 13

15 Brandweeropleidersnet Instructeurs ondersteunen bij het vormgeven en verzorgen van het nieuwe brandweeronderwijs. Dat is het doel van het digitale netwerk Brandweeropleidersnet. Het netwerk dat we ontwierpen in 2008 konden we in 2009 aanbieden aan het veld. Het werd met enthousiasme ontvangen. Brandweeropleidersnet met enthousiasme ontvangen. Database brandonderzoek In 2009 werd financiering gevonden voor de bouw van een (goed werkende) Database brandonderzoek. Deze is inmiddels operationeel en voorziet in een grote behoefte. De resultaten van het project Brandonderzoek, dat in opdracht van de NVBR wordt uitgevoerd, worden in de database opgeslagen. Drukbezochte congressen Hoe bescherm je cultureel erfgoed bij calamiteiten? Wat kun je bij een calamiteit wel en niet van de brandweer verwachten? Deze vragen stonden centraal tijdens het symposium Bescherming cultureel erfgoed bij calamiteiten. Gerenommeerde sprekers deelden hun expertise en ervaring. Het symposium kwam mede tot stand door een financiële bijdrage van de Mondriaan Stichting, Stimuleringsfonds voor beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed. Met de organisatie van het Tweede Nationale Congres Fire Safety Engineering beoogden we zo veel mogelijk wetenschappelijk kennis op dit terrein bijeen te brengen en te bundelen. Sprekers uit binnen- en buitenland benaderden de onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken: brandveiligheid, simulatie, zelfredzaamheid en performance based regelgeving. Inzicht krijgen in de belangrijkste leermomenten van branden in gebouwen zoals 'De Punt'. En: het verder ontwikkelen van het risicobewustzijn bij gebouwbranden. Dat waren de thema's van het drukbezochte symposium Risicobewustzijn bij gebouwbranden. Risicobewustzijn bij gebouwbranden verder ontwikkelen. Tijdens het symposium Veilig(er) optreden bij binnenvaartincidenten werden door sprekers vanuit de brandweer en de binnenvaart een aantal problemen met hun mogelijke oplossingen belicht. Centrale thema's waren communicatie en samenwerking, leren van binnenvaartincidenten en verzekeringsaspecten. Portfolio afdeling Informatie Beheer kennisdocumenten Websites Infopunt Veiligheid Congressen Uitgeverij 14 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

16 3 Onderzoek Kennis vergroten, verdiepen, verspreiden Door het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek ontwikkelen wij kennis. Deze kennis wordt verspreid via Infopunt Veiligheid en verwerkt in opleidingen, publicaties en oefeningen. Onderzoeksresultaten worden ook gebruikt als basis voor beleid en evaluatie. Meerjarenonderzoeksprogramma's Simulatie Het meerjarenonderzoek programma Simulatie richt zich op het verhogen van het kennisniveau van lokale overheden in Nederland op het gebied van (brand)simulatie. Simulatie wordt vaak toegepast bij het beoordelen van de brandveiligheid van gebouwen. Het onderzoek programma kent verschillende onderdelen. In 2009 stonden projecten gericht op het modelleren van natuurbrandverspreiding en projecten gericht op het beschikbaar stellen en verspreiden van kennis van (brand)simulatie centraal. Modelleren van natuurbrandverspreiding De verspreiding van natuurbranden wordt in Nederland op dit moment nog bepaald met een eenvoudige rekenregel. Bij andere incidenten (bijvoorbeeld chemische), worden doorgaans nauwkeuriger modellen gebruikt om de verspreiding van, bijvoorbeeld, gevaarlijke stoffen te voorspellen. Natuurbranden worden in het Programma Nationale Veiligheid aangemerkt als een belangrijk risico. Uit onderzoek is gebleken dat het risico van natuurbranden in Nederland beduidend groter is dan andere risico s op het gebied van externe veiligheid. Gewijzigd bos- en natuurbeheer en intensievere recreatie vergroten de kans op en het effect van natuurbranden. Veiligheidsregio s waarin het risico op natuurbranden bestaat hebben daarom behoefte aan een model voor berekening van de verspreiding van natuurbranden. Het risico van natuurbranden is in Nederland beduidend groter dan andere risico s op het gebied van externe veiligheid. In 2008 hebben wij het onderzoek gestart naar modellen voor natuurbrandverspreiding. Hierbij zijn modellen uit het buitenland en hun belangrijkste kenmerken geïnventariseerd. Vervolgens hebben we gekeken naar de toepasbaarheid van deze modellen op de Nederlandse situatie, rekening houdend met de wensen en behoeften van het veld. Het onderzoek is in 2009 afgerond. Het heeft geresulteerd in de aanbeveling om het model van de Rocky Mountain Research Station (US Forest NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 15

17 Service), FARSITE, geschikt te maken voor het modelleren van natuurbrandverspreiding in Nederland. Vervolgens zijn we in 2009 gestart met een vervolgproject. Dit heeft als doel een specifiek voor Nederland geschikt model voor natuurbrandverspreiding te realiseren, met toepassingsmogelijkheden in de respons- en preparatiefase van de incidentbestrijding (beoogd einde project: eind 2011). De verschillende belanghebbende partijen (onder andere brandweer, natuurbeherende instanties en interregionale werkgroepen) worden bij dit project intensief betrokken. Kennis van (brand)simulatie Samen met IBPSA-NVL en de TU Eindhoven heeft het NIFV een Referentiestudie ( benchmark ) uitgevoerd. Simulatieberekeningen van brand- en rookverspreiding kunnen met verschillende software en verschillende adviesbureaus worden uitgevoerd. De referentiestudie geeft inzicht in de overeenkomsten en verschillen van de resultaten van simulatieberekeningen van brand- en rookverspreiding in een gebouw. In de referentiestudie komen verschillende casussen aan bod; in 2009 hebben we het onderzoek aan de tweede casus van de referentiestudie (atrium met brand in aangrenzende ruimte) afgerond. De uitkomsten van de referentiestudie worden meegenomen bij de ontwikkeling van de Handreiking Fire Safety Engineering (werktitel), waar wij in 2009 aan zijn Het veld heeft grote behoefte aan vergroting van de kennis en vaardigheden op het gebied van simulaties. begonnen. In reactie op de resultaten van eerdere deelprojecten uit het onderzoek programma heeft het veld te kennen gegeven grote behoefte te hebben aan vergroting van de kennis en vaardigheden op het gebied van simulaties. De Handreiking FSE moet in die behoefte voorzien. De Handreiking FSE beoogt de afstemming tussen toetser en brandveiligheidsadviseur te verbeteren, met het doel de kwaliteit van de bouwvergunningverlening te verhogen. Daarnaast vervullen wij een vraagbaakfunctie op het gebied van FSE (via Infopunt Veiligheid) en hebben wij in 2009 tweemaal, op verzoek van de betreffende brandweerorganisatie, een second opinion over de kwaliteit en validiteit van simulatieberekeningen bij bouwvergunningaanvragen gegeven. Gevolgen ingezet beleid BZK merkbaar Het uitvoeren van meerjarenonderzoeksprogramma's is een wettelijke taak van het NIFV. Dit betekent dat het NIFV hiervoor een rijksbijdrage ontvangt. Omdat bestaande meerjarenonderzoeksprogramma's zijn of worden afgerond, hebben we in nauw overleg met de Wetenschappelijke Raad van de NVBR aan het ministerie van BZK voorstellen gedaan voor nieuwe onderzoeksprogramma's en vervolgtrajecten van bestaande. Daarbij ervaren wij de gevolgen van het beleid dat het Ministerie veel taken wenst over te dragen aan het veld, i.c. de veiligheidsregio's, verenigd in het 16 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

18 Veiligheidsberaad. Het Veiligheidsberaad is echter op dit moment nog niet zo ver dat het de rol van opdrachtgever kan overnemen van het ministerie. Tegelijkertijd bezuinigt het ministerie drastisch op onderzoekssubsidies. Dit noodzaakt ons ook andere partijen te enthousiasmeren voor onze onderzoeksvoorstellen. Denk hierbij aan de ministeries van VROM (Brandveiligheid van gebouwen), Verkeer en Waterstaat (Veiligheid van transportassen) en Sociale Zaken. Ook semipublieke organisaties als Schiphol komen in aanmerking. Een initiatief om in samenwerking met TNO en het Duitse Fraunhofer Institut een beroep te doen op Europese subsidies lijkt succesvol. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van een systeem dat het mogelijk maakt dat verschillende landen kunnen samenwerken op het terrein van hulpverlening en crisisbeheersing zonder daarbij afstand te doen van hun bestaande systemen. Incidentonderzoek Ook in 2009 deden zich incidenten voor die wij nader hebben onderzocht. In opdracht van de gemeenten Den Helder, respectievelijk Nijmegen, voerden wij onderzoek uit naar de brand die de replica van het VOC-schip Prins Willim verwoestte en naar een brand in een houtmotsilo. In opdracht van de Onderzoeksraad voor Veiligheid deden wij onderzoek naar het ongeval waarbij een toestel van Turkish Airlines neerstortte bij Schiphol. Aan de twee laatste onderzoeken leverden ook experts van de Academie voor Crisisbeheersing een bijdrage. Advies Adviezen brachten wij uit over de brandveiligheid van een parkeergarage in Dordrecht en een asielzoekersopvangcentrum in Crailo. In opdracht van de gemeente Utrecht geven wij leiding aan het project 'Veiligheid tunnel A2'. De A2 is een van de drukste wegen van Nederland. Een ongeval, brand of incident in de tunnel heeft direct gevolgen voor de doorstroming en voor het in- en uitgaande verkeer naar de stad. Om hulpverleners goed voor te bereiden is het project Veiligheid tunnel A2 Leidsche Rijn van start gegaan. Het project bestaat in hoofdlijnen uit drie delen: het eerste deel is het vaststellen van (maatgevende) scenario's met daaraan gekoppelde inzetstrategieën. Het tweede deel van het project bestaat uit het opstellen van plannen en procedures die specifiek voor de tunnel gelden en waarin bepaalde inzetstrategieën zijn verwerkt. Het opleiden, trainen en oefenen van functionarissen en eenheden vormt het derde deel van het project. Kennis verspreid Ook in 2009 leverden onze onderzoekers bijdragen aan vakbladen, (wetenschappelijke) tijdschriften en (internationale) congressen. Ook beantwoordden zij talloze vragen via Infopunt Veiligheid. Portfolio afdeling Onderzoek Meerjarenonderzoeksprogramma's Opdrachtonderzoek Advies NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 17

19 4 Brandweeracademie Vakbekwaam blijven met state of the art bijscholingen De Brandweeracademie biedt een omvangrijk pakket aan producten en diensten voor de Nederlandse brandweer: opleidingen, oefeningen, bijscholingen, lectoraten en onderwijsmiddelen. De Brandweeracademie ondervond in 2009 de gevolgen van enkele ontwikkelingen in onze omgeving waarvan de impact groter bleek dan verwacht. Regiovorming Het proces van regiovorming dat binnen de brandweer gaande is brengt met zich mee, dat formatieplaatsen en functies worden herverdeeld; met een grote immobiliteit als gevolg. Functiewisselingen vinden namelijk niet of nauwelijks plaats, zolang niet duidelijk is in welke functie iemand wordt herplaatst. Wij hadden wél voorzien dat deze ontwikkeling gevolgen zou hebben voor het aantal opleidingen van de Brandweeracademie, maar niet de omvang ervan. Als gevolg van het regionaliseringproces bleef voor sommige leergangen het aantal aanmeldingen enigszins achter en moest de start van drie leergangen worden geannuleerd. In 2009 hebben we samen met het Ministerie van BZK gewerkt aan een nieuw financieringsstelsel, het zogenoemde vouchersysteem. Dit houdt in dat voor regio's een budget beschikbaar is waarvoor zij opleidingen bij de Brandweeracademie kunnen afnemen. Als eenmaal tot de invoering van het nieuwe financieringsstelsel is overgegaan en het door een regio te besteden budget is vastgesteld leidt dit naar verwachting tot een grotere vraag naar opleidingen en is het denkbaar dat we kandidaten moeten teleurstellen. Het aantal deelnemers per leergang is namelijk aan een maximum gebonden. Goede communicatie over het benutten van het budget dat elke regio ter beschikking heeft blijkt nodig. In 2010 zullen we hieraan de nodige aandacht besteden. Vouchersysteem door alle partijen met enthousiasme ontvangen. Het vouchersysteem is bedoeld voor de leergangen die de Brandweeracademie als wettelijke taak uitvoert. Dit betekent dat het budget ervoor wordt verstrekt door het Ministerie van BZK. Het is de bedoeling dat het Veiligheidsberaad de rol van opdrachtgever van het NIFV gaat overnemen. Op dit moment is nog onzeker of in de toekomst het vouchersysteem in zijn huidige vorm gehandhaafd zal blijven. We houden rekening met de mogelijkheid dat het ook voor opleidingen zal worden ingezet die niet tot de wettelijke taak van de Brandweeracademie horen. (bijvoorbeeld een opleiding Specialist brandonderzoek). Gevolgen financiële crisis In 2009 verzorgden wij opleidingen waarvoor het budget was vastgesteld voordat de volle omvang van de financiële crisis duidelijk was. Pas in 2010 en 2011 zullen voor de Brandweeracademie de gevolgen van de crisis duidelijk merkbaar worden. Vanuit 18 NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra

20 de regio's bereikten ons signalen, dat op budgetten voor opleidingen drastisch bezuinigd zal worden. Onderwijskundige visie Het ontwikkelen van een onderwijskundige visie als basis voor onder meer een handleiding voor de ontwikkeling van producten en de begeleiding van deelnemers. Dat was een van de doelstellingen voor De opgeleverde handleidingen leiden ertoe dat voor alle leergangen en bijscholingsproducten dezelfde uitgangspunten worden gehanteerd. Vragen die erin worden beantwoord zijn onder meer: wat zijn onze uitgangspunten ten aanzien van leerwerkplekleren, wat betekent een elektronische leeromgeving, wat mogen deelnemers van ons verwachten, wat mag van een deelnemer worden verwacht, welke rol speelt de decaan bij de individuele begeleiding van deelnemers, wat doet een studiebegeleider? Onderwijskundige visie vormt basis voor handleidingen voor de ontwikkeling van producten en begeleiding van deelnemers. Standaardisatie, uniformering leergangen Alle leergangen zijn in 2009 intensief onderzocht op gebreken en tekortkomingen. Ze zijn vrijwel allemaal inhoudelijk en onderwijskundig verbeterd en geactualiseerd. Ook de lay-out werd zo nodig aangepast. De leergangen Officier van dienst en Adviseur gevaarlijke stoffen zullen een volledig nieuwe inhoud krijgen. Dit proces is eind 2009 in gang gezet. Netcentrisch werken in leergangen Studies, experimenten en ervaringen laten steeds weer zien dat de effectiviteit van de hulpverlening is gebaat bij goede informatievoorziening. Een nieuwe manier van informatievoorziening wordt vormgegeven volgens het concept van netcentrisch werken, ook wel NEC (Network Enabled Capabilities) genoemd. NEC is een operationeel concept waarin besluitvormers, informatieleveranciers en eenheden - ofwel allen die betrokken zijn bij de bestrijding van een incident, crisis of ramp - in een geïntegreerd interactief informatienetwerk samenwerken. Netcentrisch werken: wat betekent dat specifiek voor de officier van dienst, de hoofdofficier van dienst en de Adviseur gevaarlijke stoffen? Welke scenario's in leergangen moeten worden aangepast? Kortom: het operationeel vertalen van netcentrisch werken naar de leergangen. Met die opdracht is in 2009 het project 'Netcentrisch werken binnen de Brandweeracademie' van start gegaan. Nieuwe leergangen De les- en leerstof voor de leergang Specialist industriële veiligheid en de leergang Specialist brandonderzoek verscheen volgens planning in Eén groep heeft inmiddels deelgenomen aan de leergang Specialist brandonderzoek. Het netwerk Brandonderzoek van de NVBR heeft de leergang kritisch gevolgd en was tevreden. Wij zijn er trots op dat we erin geslaagd zijn binnen één jaar een leergang Medewerker brandonderzoek en een leergang Specialist brandonderzoek te ontwikkelen. NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 19