Ruimte voor informeel leren

Transcriptie

1 Ruimte voor informeel leren Naar een aantrekkelijke leercultuur op het werk 19 maart 2019 Prof. Dr. Joseph Kessels Kennis is een Bekwaamheid Een bekwaamheid kun je niet overdragen: die verwerf je in een aantrekkelijke leer-werkomgeving Materiedeskundigheid Oordeelsvorming Morele afwegingen Omgaan met persoonlijk belastende omstandigheden Bedreigingen bij een zwakke leercultuur: verlies aan autonomie en bevlogenheid vervreemding verlies aan kwaliteit Brabant Academie GGZ 1

2 Naar een lerende economie: Investeren in het verdienvermogen van Nederland WRR: 4 november 2013 Integratie leren en werken Ontwikkelen en ontplooien van talent Niet-hiërarchische organisatie Radicale innovatie en stapsgewijze verbetering in de werkomgeving Ruimte voor zelfsturing bij het leren Bron: Het belang van een Leven Lang Leren Reparatie: later inhalen; tweede kans Wisseling in loopbaan Bij de tijd blijven en vooruitkomen Sociaal-culturele en persoonlijke functie Onderwijsraad (2003) Economische functie (toeleverancier van human capital) Algemeen vormende functie (beschaafde samenleving) Emancipatie functie (zelfgekozen invulling van het leven) Brabant Academie GGZ 2

3 F. Laloux (2014) Zelfsturing en gedeeld leiderschap Levende en betekenisvolle doelen Je thuis voelen: mijn talenten en kwaliteiten doen er toe Vertrouwen biedt ruimte voor verantwoordelijkheid LLL in Nederland 2016 Nederland doet het goed (17,8%, nr. 5 EU) jr -> 27% > 11% Gelijke deelname en Gelijke deelname Autochtoon en Allochtoon* Werkenden > niet-werkenden Top: Financiële instellingen, Onderwijs, Zorg & welzijn, Overheid Minst: Landbouw, Bouw, Autohandel Grote bedrijven > MKB Beroepsgerichte vaardigheden Brabant Academie GGZ 3

4 Is het formele onderwijs in staat om aantrekkelijk te worden voor volwassenen? Weinig prikkels voor LLL in het onderwijs Weinig expertise in het ontwerpen van onderwijs voor en met volwassenen Volwassen deeltijders zijn een extra last Weinig leraren kennen het werk van volwassenen Belemmeringen voor LLL Constante factoren Negatieve leeridentiteit in het initiële onderwijs!! Faalervaringen, voortijdig schoolverlaten, sociale klasse Weinig invloed: Financiële en andere beleidsmaatregelen White (2012); Gorard Technologie, & Smith (2007) Internet Brabant Academie GGZ 4

5 Effecten van toets- en examendruk Verlaagt de motivatie voor zelfsturing kritisch denken het geloof in eigen kunnen een leven lang leren Amrein & Berliner (2003) in Educational Leadership Kritiek van New York State Department (2004) Schoolprestaties gaan omhoog Verhoogt gevoelens van angst boosheid pessimisme Voortijdig schoolverlaten neemt toe Effecten van toets- en examendruk Het zelfrespect van zwakke studenten daalt Leraren richten zich meer op cognitieve zaken Prestaties belangrijker dan het leerproces Examinering versterkt de extrinsieke motivatie meer dan de intrinsieke Negatieve effecten van examinering beperken door meer keuzemogelijkheden, zelfsturing, en samenwerkend leren Harlen & Deakin Crick (2002) Research Evidence in Education Library. Zie ook het commentaar van Ryan & Weinstein (2009) vanuit de SDT Brabant Academie GGZ 5

6 Informeel leren Elkaar opzoeken in het werk en kennis uitwisselen Intervisie en reflectie met collega s Bezoek aan een ander bedrijf, instelling, studiereis Samenwerken met collega s aan urgente vraagstukken Werken aan verbetering en vernieuwing van werkprocessen, producten en diensten Samen onderzoek doen Deelnemen aan een (leer-)netwerk Mentoring en coaching Lezing of congres bijwonen Schrijven van een (vak)publicatie Werkzaamheden voor vakorganisatie en beroepsgroep Corporate Curriculum: eenrijk landschap voor leren 1. Materiedeskundigheid 2. Probleemoplossing 3. Reflectie en meta-cognities 4. Communicatie vaardigheden 5. Zelfregulatie van motivatie en affiniteiten 6. Rust en stabiliteit 7. Creatieve onrust Kessels (1996, 2012) Brabant Academie GGZ 6

7 Jennings (2010): Dilemma s en Paradoxen: De grenzen van leren en organiseren Kennisontwikkeling vereist: Performance verbetering vereist: nieuwsgierigheid betekenisvol werk vertrouwen passie autonomie, vrijheid en zelfsturing zin in leren en onderzoek geloof in eigen kunnen samen optrekken prestatieafspraken administratieve regels, procedures centrale sturing gehoorzaamheid kwaliteitscontrole verantwoording accreditatie toezicht en inspectie Brabant Academie GGZ 7

8 Sijbom, R.B.L., Lang, J.W.B., & Anseel, F. (2018). Leaders achievement goals predict employee burnout above and beyond employees own achievement goals. Journal of Personality Performance gedreven leidinggevenden: bij hun medewerkers neemt de kans op burn-out toe. Ontwikkelingsgerichte leidinggevenden: de kans op burn-out neemt af. Meer aandacht voor: ontwikkeling verbetering voortuitgang Zie ook: Transformationeel Leiderschap Inspirerend motiveren Intellectueel stimuleren Individuele betrokkenheid Ideale Invloed Charismatisch rolgedrag Burns (1978) Avolio & Bass (1991) Brabant Academie GGZ 8

9 Gespreid Leiderschap Invloed uitoefenen in een specifieke werksituatie, op basis van expertise en ervaring Leiderschap claimen, gunnen en toekennen Nieuwe sociale bekwaamheden voor dynamisch leiden en volgen Zie voor het animatiefilmpje over gespreid leiderschap en leercultuur: Competentiegerichte benadering Vaststellen van een competentieprofiel Relevante kerntaken en opgaven i.s.m. werkveld Bepalen van de competentie kloof Wat kan de medewerker nog niet? Overbruggen van de kloof Opleiden en Ontwikkelen Vaststellen van het resultaat Proeve van bekwaamheid in een realistische context Brabant Academie GGZ 9

10 Zelfsturing Waar ben je goed in? Waar ligt je passie? Wat heb je nodig om beter te worden? Hoe kun je aan anderen het bewijs leveren dat je goed bent? Hoe maak je jezelf aantrekkelijk voor het werk dat je graag wilt doen? Review studie over de opbrengsten van Zelf-Leiderschap Productiviteit / kwaliteit Creativiteit Self-efficacy Psychologische betrokkenheid Werktevredenheid Absentisme Personeelsverloop Stress / angst Loopbaansucces Self-Leadership: A Multilevel Review Greg L. Stewart Stephen H. Courtright Charles C. Manz Journal of Management Vol. 37 No. 1, January DOI: / Invloed uitoefenen op het Wat, Hoe en Waarom van het werk Brabant Academie GGZ 10

11 WAT BRENGT IEMAND IN BEWEGING? Een moderne motivatietheorie is de Self Determination Theory (SDT) van Deci & Ryan (2000). Intrinsieke motivatie komt voort uit het kunnen bevredigen van drie basisbehoeften: De behoefte aan ergens bekwaam in te willen zijn (competence) De behoefte aan autonomie: Zelf invloed kunnen uitoefenen op de inrichting en vormgeving van leren en werken (autonomy) De behoefte om je te sociaal verbinden met gelijkgestemden (relatedness) De behoefte aan materiele beloning is geen intrinsieke motivatiebehoefte, maar door Herzberg (1960) al benoemd als een hygiëne factor. Het moet in orde zijn, maar levert geen intrinsieke bevrediging. De tevredenheid is slechts tijdelijk, zeker als de eerdere drie factoren niet op orde zijn. Leren en Ontwikkelen: hoe versterk je dat? Inzetten op het versterken van de wens om bekwaam te willen zijn, liefst in een zelfgekozen domein Inzetten op het vergroten van de beleving van autonomie: het versterken van de eigen invloed op de inrichting en vormgeving van leren en werken Inzetten op het aangaan van verbindingen met gelijkgestemde anderen: het bieden van keuzemogelijkheden bij teams, projecten en samenwerkingsverbanden Bevorderen van de factoren uit het linkerrijtje Invloed geven op de vormgeving van het rechterrijtje Een krachtig pleidooi voor gespreid leiderschap. Brabant Academie GGZ 11

12 Grote thema s: Duurzaamheid Sociale integratie Persoonlijke ontwikkeling Aanpak: Professionele identiteit Emancipatie Gedeelde waarden Gezamenlijk perspectief Autonomie - initiatief Gespreid leiderschap F. Laloux (2014) Reinventing Organisations Zelfsturing en gedeeld leiderschap Levende en betekenisvolle doelen Je thuis voelen: mijn talenten en kwaliteiten doen er toe Vertrouwen biedt ruimte voor verantwoordelijkheid Brabant Academie GGZ 12

13 Je kunt niet slim zijn tegen je zin! Naar een aantrekkelijke leercultuur op het werk Voor meer informatie Denken in Organisaties: Pleidooi voor een nieuwe Verlichting Voor gespreid leiderschap: Brabant Academie GGZ 13