Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 2842 woorden 28 januari keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk j/v= jagers/verzamelaars Rond v.c. kwam er een einde aan de laatste ijstijd. Rendierkuddes trokken mee met het smeltende ijskap naar het noorden. Jagers en verzamelaars keerden terug in Nederland en andere delen van Noord-Europa. In Zuid-Europa waren ze de hele ijstijd aanwezig gebleven. J/v leefden in groepen van 10 tot 25 personen in tijdelijke kampen. Als er geen voedsel was, trokken de j/v verder. Mannen hielden zich bezig met de jacht: Vingen vis Jaagden op herten, kleine zoogdieren en vogels. De vrouwen: Verzamelden eetbare paddenstoelen, bessen en knollen Zorgden voor de kinderen. Door ervaring, van generatie op generatie doorgegeven, wisten ze op welke plek, in welk seizoen het meeste voedsel te vinden was. J/v maakten van: Vuursteen messen, pijlpunten en krabbers Botten en gewei van een edelhert priemen, bijlen en andere werktuigen. Vezels van moerasplanten touw, fuiken en manden. Met eenvoudige middelen beschilderden ze de wanden van grotten en sneden ze kleine beeldjes (vrouwtjes Pagina 1 van 11

2 met enorme buik, borsten en heupen mogelijk vruchtbaarheidsritueel) uit bot of ivoor. Handige tabel bij j/v: Middel van bestaan: Op dieren jagen eten verzamelen Voornaamste voedsel: Vlees van de jacht vis vruchten Woonplaats: Als er ergens niet genoeg eten meer te vinden is trekken ze verder. Belangrijkste uitvindingen: Werktuigen Grootte van de groep: 10 tot 25 personen Soorten bronnen van deze periode: Muurschilderingen gevonden werktuigen vruchtbaarheidsbeeldjes jaar v.c. veranderde de leefwijze van mensen door de ontwikkeling van de landbouw. De overstap naar landbouw duurde duizenden jaren, maar desondanks werd er gesproken van een landbouwrevolutie. Begon in de vruchtbare halvemaan - gebied dat zich uitstrekt van het nijldal naar Israël, Libanon, Jordanië, Syrië en Irak. Granen, zoals tarwe en gerst groeiden hier in het wild en werden verzameld door nomaden. Deden kennis op over deze planten, zelf deze planten zaden aanvulling op gejaagde en verzamelde voedsel, uiteindelijk belangrijkste voedselbron. De landbouwers gingen de runderen, geiten en schapen die in het wild liepen temmen, na akkerbouw ontstond zo ook veeteelt. Brood en melk kwam op menu. Boeren trokken nu niet meer rond maar woonden in steden bij hun akkers. Dagindeling werd bepaald door werken op het land en verzorgen van vee. De landbouw stimuleerde uitvindingen en ontdekkingen (bijv. boeren in het midden-oosten vinden wiel en ploeg uit) de productie neemt geleidelijk toe. De boeren in het midden-oosten kwamen erachter dat je klei kon bakken potten, hierin bewaarden ze voorraden. Pagina 2 van 11

3 Tabel bij landbouw: Middel van bestaan: Oogsten van graan en veeteelt Voornaamste voedsel: Graan(gerst en tarwe) Woonplaats: Dorpen bij hun akkers Belangrijkste uitvindingen: Wiel ploeg bakken van potten voor overschot in te bewaren Grootte van groep: Leefden in dorpen (100 mensen?) Soorten bronnen van deze periode: Gevonden potten tekeningen Verschillen tussen j/v en boeren: x Jagers en verzamelaars Boeren Voedsel Zoeken voedsel Maken eigen voedsel Woonplaats Trekken rond zodra er niet meer genoeg voedsel is te vinden Blijven op een vaste plaats: In steden/dorpen bij hun akkers Dagindeling Dagindeling wordt bepaald door het jagen, verzamelen van vruchten en zorgen voor de kinderen. Dagindeling wordt bepaald door werken op het land en het vee verzorgen 1.3 Eufraat en tigris vormen grenzen van het gebied Mesopotamië Eufraat en Tigris ze waren de levensaders van een van de oudste beschavingen van de wereld: Soemeriëà. boerendorpen groeiden uit tot steden (Oer, Oeroek, Eridoe, Girsoe) Ieder jaar traden eufraat en de tigris uit hun oevers door de smeltwater dat ze meevoerden vanuit de bergen in het noorden naar hun mondingen in de Perzische golf. Slib bleef achter geschikt voor landbouw. Boeren dichtbij rivier legden dijken aan. Boeren verder van rivier af bouwden irrigatiesystemen Boeren gingen meer produceren dan ze zelf nodig hadden 2 gevolgen: Een deel van dorpsbewoners kon worden vrij gesteld van landbouw. Pagina 3 van 11

4 Sommigen gingen zich specialiseren in het maken van gereedschap, kleding of aardewerk. Anderen gingen handel drijven; ze ruilden landbouwoverschotten en nijverheidsproducten met mensen in andere dorpen. Sociale verschillen. Door toename van landbouwproductie konden steeds meer mensen in een klein gebied wonen. Sommige dorpen groeiden uit tot steden. In gewone landbouwnederzettingen woonden hooguit 400 mensen. Jericho (oudste stad) had in 8000 v.c. mogelijk al 2000 mensen en in Çatal Hüyük (een na oudste stad) woonden op een gegeven moment 6000 mensen. In Soemerië ontstond de eerste omvangrijke stedelijke beschaving. In het hart van deze steden lag een tempelà ontstaan van aparte lagen (burgers en geestelijken). Taken van priesters: Religieuze rituelen uitvoeren Coördineren van het werk aan de irrigatiesystemen Toezicht houden op de verdeling van het graan en op de handel. Tabel bij de eerste steden: Middel van bestaan: Landbouw en handel Voornaamste voedsel: Landbouwproducten en nijverheidsproducten en de ruil van de handel Woonplaats: Steden Belangrijkste uitvindingen: Irrigatiesystemen Grootte van groep: 400 tot 6000 mensen Soorten bronnen van deze periode: Toren van Jericho Hoofdstuk 2 H2.1 Leefwereld van Grieken noemden zij zelf Hellas. Volgens filosoof Aristoteles waren er in de 4e eeuw v.c. wel 150 stadstaten, die bestonden meestal uit een stad met omringde land. Landbouwstedelijke Pagina 4 van 11

5 samenleving. Stadstaten hadden hoogstens een paar 1000 inwoners. Alle stadstaten hadden: Een eigen leger Eigen munten Onafhankelijk bestuur Het was per stadstaat verschillend welk regeringsvorm ze hadden: Regeringsvorm leider Aristocratie Besten Monarchie Vorst Democratie Volk Tirannie Alleenheerser(onwettig) Oligarchie Weinigen Vaak wisselden regeringsvormen elkaar af. Athene was bijvoorbeeld eerst een monarchie, daarna een aristocratie, vervolgens een tirannie, tot Kleistenes de macht greep. Hij voerde in 507 v.c. de democratie in. Bestaande volksvergadering (ekklesia) de hoogste macht alle vrije Atheense mannen kregen stemrecht. Iedere burger arm of rijk, kon voortaan deelnemen aan de volksvergadering en meebeslissen. Vrouwen, kinderen en slaven de grote meerderheid, waren van het burgerschap uitgesloten. De ekklesia: Besliste over wetten Koos de militaire commandant en andere leiders. Controleerde de ambtenaren en bestuurders wegens corruptie of wanprestaties konden die wonden ontslagen of zelfs ter dood worden gebracht. Voor een besluit moesten minstens 6000 mannen aanwezig zijn. Goede spreker zijn om zo n massa toe te spreken. Om dit te leren veel burgers in de leer bij een sofist. Sofist een filosoof die rondtrekt en zich liet betalen voor zijn lessen in wijsheid. Zij speelden een belangrijke rol bij de ontwikkeling van democratie. Ze leidden burgers op tot politici die met kennis van zaken in de volksvergadering debatteerden. Atheense democratie hield bijna 200 jaar stand. De grote Griekse filosofen voelden meer voor een aristocratie of oligarchie. Plato bijvoorbeeld vond dat de mensen niet in staat waren tot het nemen van juiste, rationele beslissingen. In de 5e eeuw v.c. werd Athene ondanks de kritiek op de democratie het culture centrum van Hellas. Plato stichtte er zijn Academie gaf daar les in wiskunde, Natuurwetenschappen en Filosofie. Aristoteles deed het zelfde op zijn Lyceum. Pagina 5 van 11

6 Welke belangrijke personen zijn wat? Perikles vleisteres Bestuurder Plato Aristoteles/socrates filosoof Herodotes Historicus Sopholdes euripides/toneelschrijver Hippokrates Geneeskundige Pythagoras wiskundige H2.2 Rome werd gesticht in 754 v.c. Vanuit hun stadstaat veroverden de Romeinen vanaf de 5e eeuw v.c. Italië. In de 3e eeuw v.c. veroverden ze ook Spanje en Portugal. in 146 v.c werd Tunesië na honderd jaar strijd een Romeinse Provincie en ook veroverden ze Macedonië en Griekenland. In de 1e eeuw v.c. ging het hard: de Balkan, Arabië, Egypte, Noord-Afrika, Gallië en het alpengebied werden veroverd. Later ook Brittanië. Rome was eeuwenlang een republiek. Julius Caesar greep in 48 v.c de macht. Het rijk werd geregeerd vanuit het punt: Rome. In de provincies regeerden gouverneurs vanuit provinciehoofdsteden. Hieven belastingen, waarmee: Reusachtige leger werd betaald Indrukwekkende infrastructuur tot stand werd gebracht. De Romeinen legden een netwerk van tienduizenden kilometers kaarsrechte, verharde wegen aan verbonden de provinciehoofdsteden met elkaar en met Rome hierdoor kon het leger snel verplaatst worden. Na de verovering van Hellas (Griekse leefwereld) ontstond een Grieks-Romeinse mengcultuur. Romeinen diep onder de indruk van Griekse cultuur. Vanaf de 2e eeuw v.c. haalden zij Griekse: Schrijvers Artsen Beeldhouwers Bouwmeesters naar Rome en bootsten in alles de Grieken na: Griekse tempels Pagina 6 van 11

7 Griekse beelden Namen Griekse goden over Ook Griekse komedies werden vertaald en bewerkt in het latijn. Overal waar de Grieks-Romeinse cultuur was werden: Aquaducten Amfitheaters Bruggen Triomfbogen gebouwd. Op kruispunten van wegen stichtten ze steden met een marktplein (Romeins), tempels in Griekse stijl. H2.3 Griekse beelden waren stijf en plat, later probeerde Grieken nieuwe dingen uit, beelden kregen beweeglijkere benen en een gezicht met een glimlach. Beelden waren perfect en mooier moest goden voorstellen. Perfectie was teken van goddelijkheid. 2e helft van de 5e eeuw klassieke periode. Bouwkunst 7e eeuw tempels Dorische stijl strakke lijnen en sombere zuilen. Later Ionische stijl zuilen hadden aan de onder- en bovenkant een mooie versiering. waarschijnlijk kwamen Romeinse zakenlieden op het idee om in Rome ateliers in te richten waar getalenteerde beeldhouwers Griekse beelden konden produceren. Na een lange periode van kopiëren ontwikkelde Romeinen hun eigen stijl. - Grieken streefden ideaal na - Romeinen hadden veel realistischere beelden. Bekende Romeinse bouwerken: - Amfitheaters - Aquaducten H2.4 Caesar veroverde tussen 58 en 52 v.c. heel Gallië en een deel van Germanië. In 12 v.c. trokken de Romeinse troepen Nederland binnen. Keizer Augustus wilde het rijk uitbreiden tot aan de Elbe. Maar in 9 n.c werd het Romeinse Leger in de pan gehakt door Germaanse stammen, de Romeinen trokken zich terug. Germanen deden aan landbouw en dreven handel in het Grensgebied met de Romeinen, aan wie ze ondermeer huiden leverden. Pagina 7 van 11

8 Romeinen noemden alle volken waarvan ze de taal niet kenden of de cultuur niet begrepen: barbaren, Grieks voor buitenlander. De Germanen waren ook barbaren. Romeinen keken op de Germanen neer, maar hadden ontzag voor hun onverschrokkenheid. Toen de grens zo in verval raakte trokken de Germaanse krijgsheren en hun volgelingen het rijk binnen, zij stichtten daar eigen koninkrijken en gingen de oorspronkelijke bevolking overheersen. De Germanen bewonderden de Romeinen, en wilden hun cultuur niet vernietigen, maar overnemen; ze namen de Romaanse talen en gewoonten over. H2.5 Jodendom Geloof: monotheïstisch Heilig boek: Tenach Beloofde land: Kanaän God: 1, almachtige Profeten: Mozes, later meer Christendom Heilig boek: Bijbel Beloofde land: Jeruzalem God: 1, almachtige Zoon van God: Jezus van Nazareth In 30 n.c, Jezus gearresteerd door Romeinen. Tenach (Oude Testament) 1e deel van bijbel, Evangeliën (Nieuwe Testament) 2e deel van bijbel. In 312 gaf Keizer Constantijn de christenen godsdienstvrijheid. Hoofdstuk 3 De wereld in de tijd van monniken en ridders Middeleeuwen: periode van 500 tot 1500 n.chr. Tussenperiode tussen klassieke oudheid en nieuwe tijd. Verdeeld in 2 periodes: - vroege middeleeuwen - tijd van monniken en ridders (de twee overheersende groepen in West-Europa) Geestelijken: vaak afkomstig uit adellijke families, overheersten de boeren Na de val/opsplitsing van het Romeinse Rijk: - In Arabie ontstond een groot Islamitisch Rijk. Pagina 8 van 11

9 - In Oost-Europa bleef de hoogontwikkelde Gr-Ro-cultuur bestaan. - Verdween de landbouwstedelijke samenleving voor een zelfvoorzienende samenleving met hofstelsel en horigen. Veel oorlogen door invasies uit het Noorden (Vikingen) en Oosten Hongaren) - Het Christendom verspreidde zich door Europa, waardoor de oorlogen in de 10e eeuw afnamen Hofstelsel en horigheid 1. De agrarisch-urbane cultuur (landbouwstedelijke samenleving) werd vervangen door een andere agrarische cultuur. Welke? Een zelfvoorzienende agrarische cultuur: Dat is een agrarische cultuur waarbij iedereen op het platteland woont en er alles van het land haalt om van te leven. Er is geen handel met de buitenwereld. Autarkisch= mensen leefden van de opbrengst van het land en consumeerden het grootste deel zelf. 2. Hoe werd deze georganiseerd? Via hofstelsel en horigheid. Grootgrondbezitters heersten over grote stukken land en over horige boeren die hun grond niet mochten verlaten. De boeren werden onderdrukt door de adellijke heren. Ze waren niet helemaal rechteloos, want ze hadden wel vaak land. 3. Hoe ontstond deze nieuwe cultuur? In welke periode was deze? Na de val van het Romeinse Rijk werd het gebied opgesplitst en kwam er chaos en geweld in West-Europa met veel oorlogen. Van de steden bleven alleen restanten en ruines over. De handelaren en ambachtslieden waren verdwenen. Iedereen moest in de landbouw werken om te overleven. Armoedig bestaan. Tussen n.chr. 4. Hoe ontstond het hofstelsel? Boeren mochten hun land niet verlaten om te voorkomen dat de agrarische productie nog verder zou dalen door de chaos na de val van het Romeinse Rijk. Voor de veiligheid gingen boeren zich onder bescherming stellen van een grootgrond-bezitter en moesten daarvoor allerlei verplichtingen aangaan, zgn. herendiensten. 5. Wat waren herendiensten? Een of meer dagen op het land van de heer werken of als smid of timmerman, vrouwen spinnen of weven, eieren en graan leveren of andere betalingen in natura. 6. Hoe was een landgoed van een grootgrondbezitter ingedeeld? In 2 delen: - vroonland: land van de heer met hoofdgebouw en bijgebouwen (molen, weverij, brouwerij, opslagschuren), akkers en andere gronden (moestuin, wijngaard) - hoeveland: land van de boeren met hoeve en gebruik van bossen, heidevelden e.d. 7. Wat was de rol van geld in de middeleeuwen? Waarde bepaald door het metaal erin. Tijdens Romeinse Rijk belangrijk, vanaf 400 n.chr. verdween geldverkeer in West-Europa ruilhandel. Na 7e eeuw kwam geld langzaamaan weer terug in de vorm van Pagina 9 van 11

10 zilveren munten. Zilveren Denarius was standaardmunt. Lang bleven nog zelfvoorziening ruilhandel herendiensten bestaan Het feodale (bestuur)stelsel 8. Wat is het feodalisme (feodale of leenstelsel)? Een heer geeft een stuk grond of (bestuurs)ambt te leen aan een dienaar (vazal of leenman). In ruil daarvoor zweerde de dienaar en leven lang trouw aan de heer. Meestal moest hij dan diensten leveren voor de heer tijdens oorlogen. 9. Hoe was dit stelsel georganiseerd? De koning was voor het besturen van zijn rijk afhankelijk van anderen en probeerde edele heren aan zich te binden door trouw te laten zweren door stukken grond uit te lenen. Die edelen waren op hun beurt ook weer afhankelijk van nog lagere heren en deden dus hetzelfde. Elke leenman mocht zijn eigen gebied besturen, rechtspreken, mannen oproepen om te vechten etc. 10. Waarom ontstond dit stelsel? Er was niets meer over van het Romeinse bestuursapparaat. Heersers konden maar beperkt gezag uitoefenen op hun grote gebieden (o.a. door ontbreken van wegen) en waren afhankelijk van lagere heren. Daarnaast werden voor oorlogen ridders ingezet. De uitrusting van hen was duur en konden alleen maar betaald worden door adellijke- en rijke mensen. De koning had hen nodig en bond hen aan zich door land in leen te geven in ruil voor diensten voor oorlogen. Er was geen geldverkeer meer om mee te betalen, dus men betaalde met diensten. Die leenmannen deden hetzelfde met lagere heren enz. De lagere heren (en boeren) gingen vaak meevechten. 11. Waar ontstond dit stelsel? In het Frankische Rijk van keizer Karel de Grote (Nederand/Belgie/Frankrijk/ Duitsland/deel Slavisch gebied en Balkan/Pyreneeën en Alpen/Noord-Italie)). Dit was het grootste rijk na de Romeinse overheersing. Karel de grote was de machtigste Europese vorst van de vroege Middeleeuwen. 12. Wat was het nadeel van dit stelsel? Het gezag versnipperde en de keizer kon niet goed in de gaten houden wat er allemaal in zijn rijk en met zijn land gebeurde. Vazallen gingen hun grond nalaten aan familie (wat eigenlijk niet kon want het land was geleend) en zo ontstonden in het grote rijk allemaal kleine rijkjes met eigen kasteelheren met veel macht Christendom in Europa 13. Waarom was het voor Christenen belangrijk om het christendom te verspreiden? Volgens de Bijbel moesten de volgelingen van God alle volkeren tot zijn leerling maken en dopen in zijn naam. Zij zagen de bekering van de heidenen als plicht van naastenliefde. 14. Waarom duurde de verspreiding van het christendom in Europa zo lang (1000 jaar)? Pagina 10 van 11

11 Het christendom was in het begin nog niet zo diep geworteld in de samenleving en door de vele Germaanse en invasies werd het ook niet makkelijk verspreid. De ommekeer kwam toen de Frankische veldheer Clovis een veldslag won, nadat hij de hulp van God had ingeroepen. Veel mensen lieten zich toen dopen, omdat ze dachten dat God een helper in de strijd was. Vanaf het Frankenrijk (Karel de Grote) begon toen langzaam de verspreiding, maar er waren nog veel heidense volken (b.v. Saksen en Noormannen/Vikingen) die lange tijd oorlogen voerden om de gebieden. In het zuiden rukte ook de Islam op. 15. Hoe ging men om met geloof voor de verspreiding van het christendom bij diverse volken? Er was niet een vastgelegd geloof. Alle stammen hadden eigen goden, rituelen en taboes. Ze hadden afgodsbeelden en eigen feesten. Men had ook geen zendingsdrang (missie om het geloof te verspreiden). 16. Waarom kwam er een breuk tussen het Westerse christendom en het Oosterse (het Byzantijnse Christendom)? Oost en West waren door eeuwenlange scheiding uit elkaar gegroeid. Het hoofd van het christendom in het westen, de paus, wilde ook gehoorzaamheid van de volken in het oosten, maar de keizer van het Byzantijnse Rijk in Constantinopel die weigerde. 17. Door wie werd het christendom voornamelijk verspreid (kerstening)? Monniken en missionarissen. De elite bekeerde zich het eerst, want anders konden de monniken en missionarissen hun werk niet doen. In Nederland is Bonifatius de bekendste (vermoord door de Friezen in 754 bij Dokkum). 18. Hoe ging men in het begin om met het christendom? God was een helper in de strijd, nog niet de lijdende figuur van later. Mensen mochten geen andere goden vereren en waarzeggen/toekomstvoorspellen, maar het geloof in reuzen, trollen, dwergen etc. mocht nog wel. Germaanse feesten werden uiteindelijk heilige feesten. Pagina 11 van 11