Tijd van monniken en ridders ( ) 3.2 Hofstelsel en horigen. ( )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.2 Hofstelsel en horigen. (500 100)"

Transcriptie

1 Gevolgen ineenstorting van het West Romeinse rijk in West Europa: 1. de eenheid van bestuur verdwijnt 2. de geldeconomie verdwijnt grotendeels. 3. steden raken in verval en verschrompelen tot kleine nederzettingen 4. het wegennet raakt in verval 5. handel en nijverheid kwijnen weg. 6. het wordt onveiliger. 7. Er ontstaan diverse kleinere koninkrijken. Gevolgen ineenstorting van het West Romeinse rijk in West Europa: steden raken in verval en verschrompelen tot kleine nederzettingen. Dit kwam o.a. doordat de landbouwproductie sterk daalde en de voedselvoorziening naar de steden werd verstoord. Veel mensen verlieten de stad en gingen weer op het platteland wonen. Bisschoppen bleven hun bisdom vanuit de steden besturen, daardoor bleven die steden wel bestaan. Hierdoor veranderde W Europa van een agrarisch urbane (landbouw en stedelijke samenleving) naar meer agrarische samenleving. Verandering van een agrarisch urbane naar meer agrarische autarkische (zelfvoorzienende) samenleving. Door de groeiende onveiligheid: Verdween de handel en waren gebieden voor hun voedsel en voorzieningen steeds meer van hun eigen productie afhankelijk. Er ontstond zo een agrarischautarkische samenleving. Men was voortdurend bezig om voor voldoende voedsel te zorgen. Dat lukte vaak niet, veel mensen waren ondervoed en werden snel ziek, de kans om oud te worden was klein. 1

2 Door de groeiende onveiligheid: konden kleine boeren zich vaak alleen nog handhaven door de bescherming te zoeken bij een versterkte nederzetting van een grootgrondbezitter of in de buurt van een klooster. Steeds meer vrije boeren gaven hun eigen grond en vrijheid op in ruil voor bescherming. Zo groeide het aantal horigen en de horigheid (boeren die aan het domein (landgoed) van de heer gebonden waren. Opmerking; De horigheid was al ontstaan in de Romeinse tijd (Diocletianus, zie H2) om het wegtrekken van boeren te voorkomen en daarmee de voedselvoorziening te waarborgen. Het economische stelsel dat hierdoor ontstaat heet het hofstelsel of domeinstelsel. Een landgoed of hof/domein werd georganiseerd rond een centrale hof (met een vroonhof, het huis/kasteel waar de heer woonde en het vroonland, het land van de heer). Daaromheen lagen de boerderijen van de vrije en horige boeren. Elke boer had een stuk ʹeigenʹ grond, het hoevenland waarvoor hij pacht (huur in de vorm van een deel van de opbrengst) moest betalen. vroonhof en vroonland en hoevenland 2

3 vroonhof en vroonland en hoevenland 3.2 Hofstelsel en horigen Het hofstelsel of domeinstelsel. Naast de hoeven moesten de horige boeren als herendienst ook op dit vroonland werken. Daarnaast moesten ze diverse werkzaamheden doen, zoals het uitvoeren van reparaties aan wegen en gebouwen, het leveren van geweven stoffen, enzovoort. 3.2 Hofstelsel en horigen Het hofstelsel Economisch systeem Verschillen tussen het hofstelsel en het leenstelsel Het is een stelsel van afspraken tussen een heer (die bestuurt en bescherming geeft) en boeren (die voedsel verzorgen). Na de val van het Romeinse rijk werden veel mensen weer zelfvoorzienend. Omdat de onveiligheid groot was zocht men bescherming bij de heer. In ruil voor die bescherming kwam het land van de boeren in bezit van de heer. De boeren moesten in ruil voor deze bescherming herendiensten verrichten en een deel van de oogst afstaan. Het leenstelsel Militair bestuurlijk/politiek systeem Het is een stelsel dat gebaseerd is op het uitlenen van land in ruil voor trouwe dienaren en strijders. Bij het leenstelsel gaf de leenheer een deel van zijn land (in ruil voor trouw) in leen aan een leenman. Wanneer de leenheer hulp nodig had, bijvoorbeeld bij een oorlog kon hij zijn leenmannen oproepen om mee te vechten. Ook namen de leenmannen (in hun gebied) een deel van het bestuur/rechtspraak over van de heer. 3

4 Niet alle handel was trouwens weggevallen. Vanuit sommige plaatsen zoals Dorestad werd nog gehandeld met andere delen van Europa. De rijkdom die hierdoor ontstond trok o.a. de Noormannen aan, die de stad in de 9 e eeuw regelmatig plunderden. 4

5 5

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw 3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw 3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Info plus Het leenstelsel

Info plus Het leenstelsel Project Middeleeuwen F- verrijking week 1 Info plus Het leenstelsel Inleiding De Middeleeuwen betekent letterlijk de tussentijd. Deze naam is pas later aan deze periode in de geschiedenis gegeven. De naam

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door B. 1191 woorden 7 oktober 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijdvak 3 Tijd van monniken en ridders De vroege middeleeuwen 500-1000 https://www.scholieren.com/verslag/samenvatting-geschiedenis-hoofdstuk-3-98166

Nadere informatie

Feodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Feodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62228 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 3.3 het christendom in Europa de islam in Europa + antwoorden Leerdoelen

Samenvatting Geschiedenis 3.3 het christendom in Europa de islam in Europa + antwoorden Leerdoelen Samenvatting Geschiedenis 3.3 het christendom in Europa + 3.4 de islam in Europa + antwoorden Leerdoelen Samenvatting door een scholier 1733 woorden 11 december 2017 5,6 19 keer beoordeeld Vak Methode

Nadere informatie

Feodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Feodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62228 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige

Nadere informatie

Kerndoelen geschiedenis. de verspreiding van het christendom tot in de Lage Landen hofstelsel en horigheid

Kerndoelen geschiedenis. de verspreiding van het christendom tot in de Lage Landen hofstelsel en horigheid Middeleeuwen Titel monniken en ridders Kerndoelen geschiedenis tijd van monniken en ridders tijd van steden en staten Aspecten 500-1000 1000-1500 de verspreiding van het christendom tot in de Lage Landen

Nadere informatie

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen 1. De verbreiding van het christendom in Europa 481: Clovis werd koning van één vd Frankische stammen, hij liet de Franken christenen

Nadere informatie

Amersfoort. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. Voorbeeld van stadsrechten

Amersfoort. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. Voorbeeld van stadsrechten Onderzoeksvraag; Waardoor kregen mensen in de steden en op het platteland steeds meer vrijheid en kregen stedelingen steeds meer bestuursmacht? (VOGGP) ontwikkeling Dit deden ze bijvoorbeeld door de steden

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Antwoorden bij Hoofdstuk 3 Tijd van monniken en ridders

Antwoorden bij Hoofdstuk 3 Tijd van monniken en ridders Antwoorden bij Hoofdstuk 3 Tijd van monniken en ridders Oriëntatie a feodale stelsel: bestuurssysteem dat berust op de verhouding tussen de leenheer en zijn leenmannen horige: boer die aan het domein van

Nadere informatie

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Rilana Kuiters Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/73905 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2051 woorden 3 oktober 2012 7,6 20 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats HOOFDSTUK 3 De wereld in de tijd van monniken

Nadere informatie

Het Frankische rijk. Bedreigd door de islam. Monniken en Ridders

Het Frankische rijk. Bedreigd door de islam. Monniken en Ridders prehistorie 32 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Monniken en Ridders Het Frankische rijk Jos staat in een hoek van de kringloopwinkel in een grote doos te grabbelen. Hij rommelt

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis De middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis De middeleeuwen Samenvatting door een scholier 2856 woorden 29 juni 2011 4,8 57 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden { Geschiedenis } { De Middeleeuwen }

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 3: Van Mohammed tot Karel de Grote

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 3: Van Mohammed tot Karel de Grote Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 3: Van Mohammed tot Karel de Grote Samenvatting door een scholier 2431 woorden 13 januari 2011 6,2 36 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 3.1: Hofstelsel en

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Hoofdstuk 3 - vragen en antwoorden

Verslag Geschiedenis Hoofdstuk 3 - vragen en antwoorden Verslag Geschiedenis Hoofdstuk 3 - vragen en a Verslag door een scholier 2804 woorden 3 mei 2012 5,6 13 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden P1: De verspreiding van het christendom

Nadere informatie

GG - Godsdienst en Steden-Nieuw

GG - Godsdienst en Steden-Nieuw Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kristel Brekelmans 11 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/70270 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H3: de vroege middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis H3: de vroege middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis H3: de vroege midd Samenvatting door D. 2179 woorden 24 april 2017 4,5 4 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 3 De Vroege Midd 3.1 Hofstelsel en horigheid Op het domein

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijd van Monniken en Ridders Hoofdstuk 3 Samenvatting

Samenvatting Geschiedenis Tijd van Monniken en Ridders Hoofdstuk 3 Samenvatting Samenvatting Geschiedenis Tijd van Monniken en Ridders Hoofdstuk 3 Samenvatting Samenvatting door A. 2031 woorden 6 juli 2014 5,1 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 500 1000 Het beeldmerk

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 + Jaartellingen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 + Jaartellingen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 + Jaartell Samenvatting door een scholier 3612 woorden 28 november 2010 5,8 37 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Tijd van monniken en ridders 500-1000

Nadere informatie

DE STANDENMAATSCHAPPIJ

DE STANDENMAATSCHAPPIJ DE STANDENMAATSCHAPPIJ 1)DE DRIE STANDEN Een bisschop schets de ideale samenleving De menselijke wet onderscheidt naast de geestelijk stand nog twee andere standen. De edelman en de onvrijen worden niet

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Kastelen De eerste kastelen De eerste kastelen werden tussen 800 en 1000 na Christus gebouwd. In die tijd maakten de Noormannen de kusten van Europa onveilig: ze plunderden dorpen en boerderijen. De mensen

Nadere informatie

Continuïteit: christelijk geloof en instellingen blijven bestaan (bisschopsteden blijven bestaan)

Continuïteit: christelijk geloof en instellingen blijven bestaan (bisschopsteden blijven bestaan) Samenvatting door L. 2414 woorden 23 juni 2015 5,3 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Om dit verslag volledig te kunnen begrijpen, heb je de afbeeldingen uit het originele document nodig.

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.

1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters. Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Auteur Mens en Maatschappij GG Laatst gewijzigd 23 February 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/72423 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa.

Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa. Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa. Onder Clovis worden de Franken gekerstend. In 481 werd Clovis koning van één van de Frankische stammen, in de omgeving van Parijs. Clovis bekeerde zich

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

GS 1HV MEMO: 500-1500

GS 1HV MEMO: 500-1500 GS 1HV MEMO: 500-1500 1. Kleur in onderstaande kaart, met allebei een andere kleur, het West- en Oost-Romeinse Rijk in en benoem de hoofdsteden van beide rijken. 2. Vul in: Keizer Constantijn de Grote

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

Het Rijk wordt in tweeën gesplitst om de volgende reden, waardoor het verval intrad:

Het Rijk wordt in tweeën gesplitst om de volgende reden, waardoor het verval intrad: Samenvatting door A. 1923 woorden 27 mei 2015 7.1 81 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Middeleeuwen De val van het West-Romeinse Rijk was in 476 dus lieten historici de middeleeuwen in 500

Nadere informatie

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang

Nadere informatie

5,3. Samenvatting door een scholier 2990 woorden 9 november keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

5,3. Samenvatting door een scholier 2990 woorden 9 november keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 2990 woorden 9 november 2011 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis Samenvatting H2 en H3 H2 2.6 Rome verovert heel Italië - Rond 800

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen Samenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen Samenvatting door A. 2356 woorden 5 november 2014 6 17 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 2 Tijd

Nadere informatie

Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin

Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin Examen Geschiedenis Geef de 7 tijdsvakken: Prehistorie :... 3500 v.c Stroomculturen : 3500 v.c 800 v.c Klassieke Oudheid : 800 v.c 500 n.c Middeleeuwen : 500 n.c 1450 n.c Nieuwe tijd : 1450 n.c 1750 n.c

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 2764 woorden 15 juni 2010 7,1 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden H3 Middeleeuwen. Tijd van monniken en ridders/vroege

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2520 woorden 18 januari 2012 5,7 36 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats H3 3.1 De opkomst van de Islam Mohammed(een

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen Samenvatting door een scholier 1999 woorden 29 november 2006 5,6 124 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden H2 De Middeleeuwen

Nadere informatie

Tijdvak 1. Prehistorie

Tijdvak 1. Prehistorie Samenvatting door I. 1974 woorden 1 maart 2015 4,9 14 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 5: Prehistorie, oudheid en middeleeuwen Tijdvak 1. Prehistorie De levenswijze van jagers-verzamelaars Jagen

Nadere informatie

Het mysteriespel. Het gestolen graan

Het mysteriespel. Het gestolen graan Het mysteriespel Het gestolen graan In de brugklas wordt het hofstelsel weergegeven als een economisch systeem; een domein dat als een autarkie te werk gaat. Vaak wordt het sociale aspect hierin onderbelicht,

Nadere informatie

Klas 1: Middeleeuwen. Joyce Landman. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/70376

Klas 1: Middeleeuwen. Joyce Landman. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/70376 Auteur Joyce Landman Laatst gewijzigd 12 February 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/70376 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Staatsvorming hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Staatsvorming hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62234 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Uiteenzetting Geschiedenis Aantekeningen Hoofdstuk 3

Uiteenzetting Geschiedenis Aantekeningen Hoofdstuk 3 Uiteenzetting Geschiedenis Aantekeningen Hoofdstuk 3 Uiteenzetting door een scholier 1283 woorden 24 januari 2011 6 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis aantekeningen hoofdstuk

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, De Romeinse Erfenis

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, De Romeinse Erfenis Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, De Romeinse Erfenis Samenvatting door een scholier 3094 woorden 2 december 2010 5,4 46 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Kenmerkende aspecten: De verspreiding

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt)

Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt) Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt) Samenvatting door S. 850 woorden 25 maart 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 01 De levenswijze van jagers-verzamelaars Het

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 3101 woorden 12 juni 2009 5,8 40 keer beoordeeld Vak Geschiedenis H3. De tijd van monniken en ridders 500-1000 Het ontstaan en de verspreiding

Nadere informatie

De Middeleeuwen. Paragraaf 5.1, Middeleeuwen

De Middeleeuwen. Paragraaf 5.1, Middeleeuwen De Middeleeuwen H5 De Middeleeuwen Paragraaf 5.1, Middeleeuwen Eed van trouw Feodalisme feodum = Latijn voor lenen Leenheer Leenman (vazal) De leenheer geeft de leenman land (leen), macht en bescherming

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen

Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen 1: De verbreiding van het christendom in Europa Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen - Na de val van het West-Romeinse rijk blijf in Spanje en Italië de christelijke kerk bestaan, omdat de volken (Goten en Longobarden)

Nadere informatie

GESCHIEDENIS BOVENBOUW. VWO ACTIVITEITENBOEK antwoorden hoofdstuk 3

GESCHIEDENIS BOVENBOUW. VWO ACTIVITEITENBOEK antwoorden hoofdstuk 3 GESCHIEDENIS BOVENBOUW VWO ACTIVITEITENBOEK antwoorden hoofdstuk 3 3 De Middeleeuwen ORIËNTATIEKENNIS EXAMENSTOF BEVRAAGD Antwoorden op de basisvragen De zwart genummerde vragen gaan over de door de overheid

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Middeleeuwen, hoofdstuk 3-4

Samenvatting Geschiedenis De Middeleeuwen, hoofdstuk 3-4 Samenvatting Geschiedenis De Middeleeuwen, hoofdstuk 3-4 Samenvatting door Matthijs 4228 woorden 16 maart 2016 6,2 12 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden De middeleeuwen De verbreiding

Nadere informatie

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12. Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.

Nadere informatie

Vanaf 632 n.c. na Mohammed s dood: Sterke uitbreiding islam over Midden-Oosten, Noord-Afrika en Europa

Vanaf 632 n.c. na Mohammed s dood: Sterke uitbreiding islam over Midden-Oosten, Noord-Afrika en Europa Samenvatting door een scholier 1907 woorden 3 december 2012 2,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Paragraaf 1: De opkomst van de Islam Aspect: Het ontstaan en de verspreiding van de

Nadere informatie

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 HOOFDSTUK 1 PARAGRAAF 1 Weg van de mensheid: - Staat in Afrika - Van daaruit Verspreiding over de rest van de wereld - Mens behoort tot de

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Interactive storytelling

Interactive storytelling Interactive storytelling Praktische tips voor de (geschiedenis)les Koen Henskens Lerarenopleider/vakdidacticus ILS/HAN Hoofdredacteur Saga/Blink Inhoud 1. Wat is Interactive Storytelling 2. Doel en nut

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De wereld van de monniken en ridders;

Samenvatting Geschiedenis De wereld van de monniken en ridders; Samenvatting Geschiedenis De wereld van de monniken en ridders; Samenvatting door een scholier 3330 woorden 8 juni 2010 5,3 44 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis samenvatting

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 - paragraaf & Hoofdstuk 6 - paragraaf 1-2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 - paragraaf & Hoofdstuk 6 - paragraaf 1-2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 - paragraaf 1-2-3 & Hoofdstuk 6 - paragraaf 1-2 Samenvatting door een scholier 2800 woorden 13 juni 2018 3,7 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 4.1

Nadere informatie

Canon en kerndoelen geschiedenis PO

Canon en kerndoelen geschiedenis PO Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente

Nadere informatie

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c.

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. De Tien Tijdvakken Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. KA1: De levenswijze van jagersverzamelaars KA2: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen KA3: Het ontstaan van de eerste stedelijke

Nadere informatie

Altena. Middeleeuwen. In de. Werkblad

Altena. Middeleeuwen. In de. Werkblad Altena In de Middeleeuwen Werkblad van. 1. Het land Altena In de 8 e eeuw ontstaat aan de rivier de Waal het eerste dorpje Ualderinghem. Dit is de eerste naam van Woudrichem. Om dit dorpje heen ontstaan

Nadere informatie

MEMO BEGRIPPEN BRUGKLAS HOOFDSTUK 1 DE GROTE LIJN

MEMO BEGRIPPEN BRUGKLAS HOOFDSTUK 1 DE GROTE LIJN MEMO BEGRIPPEN BRUGKLAS HOOFDSTUK 1 DE GROTE LIJN Geschiedenis of Historie Prehistorie Bronnen Historische canon Historische indeling Het vak dat zich bezig houdt met: 1)wat mensen in het verleden hebben

Nadere informatie

Landbouwrevolutie: ingrijpende verandering waarbij mensen overgaan van een samenleving van jagen en verzamelen naar een landbouwsamenleving.

Landbouwrevolutie: ingrijpende verandering waarbij mensen overgaan van een samenleving van jagen en verzamelen naar een landbouwsamenleving. Begrippenlijst door B. 947 woorden 23 december 2013 6,1 3 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats H1 De tijd van jagers en boeren. Agrarisch: heeft te maken met landbouw. Cultuur: denken en

Nadere informatie

Werkblad Meander Thema 4: Platteland

Werkblad Meander Thema 4: Platteland Werkblad Meander Thema 4: Platteland 4.1 Volop voedsel Schrijf op wat er in Nederland groeit, kies uit: sinaasappel / olijf / tomaat / komkommer / mais Schrijf de naam Wat groeit er in Nederland, Zet een

Nadere informatie

Tijd van steden en staten

Tijd van steden en staten Tijd van steden en staten Hoge en Late Middeleeuwen 1000 n. Chr. 1500 n. Chr. Kenmerkende aspecten Kenmerkend aspect uitleggen aan de hand van voorbeeld: Hoofdzaken (gebeurtenissen, veranderingsprocessen,

Nadere informatie

> Lees Volken op de vlucht!

> Lees Volken op de vlucht! LB - > Kijk naar afbeelding.. Iedereen op de been > Lees Hunnen op rooftocht. Welke twee uitspraken over de Hunnen zijn juist? Ze zijn een vreedzaam volk. Ze houden rooftochten. Ze hebben geen leider.

Nadere informatie

Motivatie, situationele interesse, personen, abstract, detail. M. van Riessen, J. Van Drie

Motivatie, situationele interesse, personen, abstract, detail. M. van Riessen, J. Van Drie ONTWERPRAPPORT Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen C.E. Folmer geschiedenis De geschiedenis tot leven brengen met behulp van gepersonifieerde geschiedenis. Leerlingen

Nadere informatie

De Middeleeuwen het leven in de middeleeuwen

De Middeleeuwen het leven in de middeleeuwen De Middeleeuwen het leven in de middeleeuwen Na de val van het Romeinse rijk begonnen de Middeleeuwen. Ze noemde deze periode de Middeleeuwen, omdat het de periode was van 1000 jaren tussen het beschaafde

Nadere informatie

TIJDLIJN VAN DE MIDDELEEUWEN TIJDLIJN

TIJDLIJN VAN DE MIDDELEEUWEN TIJDLIJN e-book Deze serie bestaat uit... 978-94-6175-209-3 (HB) 978-94-6175-153-9 (HB) 978-94-6175-963-4 (e-book) 978-94-6175-967-2 (e-book) 978-94-6175-210-9 (HB) 978-94-6175-155-3 (HB) 978-94-6175-154-6 (HB)

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS. 732: Karel Martel verslaat de Arabieren bij Poitiers

TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS. 732: Karel Martel verslaat de Arabieren bij Poitiers Monniken en Ridders Het Frankische rijk TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS 400 500 700 600 800 732: Karel Martel verslaat de Arabieren bij Poitiers 1000 500 732: Karel de Grote overlijdt en wordt begraven te

Nadere informatie

2 juni 2019 [STUDIEPLANNER GESCHIEDENIS VWO TOT KERST] overig. Lesweek. activiteiten. / verrijken/ verdiepen *

2 juni 2019 [STUDIEPLANNER GESCHIEDENIS VWO TOT KERST] overig. Lesweek. activiteiten. / verrijken/ verdiepen * Vanaf Vaste activiteiten PERIODE 1 34 19/8 di: start lessen Leerdoelen hoe tijd voor geschiedenis werkt en kunnen er zelf mee aan de slag 35 26/8 de belangrijkste gebeurtenissen in het tijdvak van jagers

Nadere informatie

Markten en steden hv123

Markten en steden hv123 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 11 september 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62232 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Op één voetje en één kleppertje

Op één voetje en één kleppertje Op één voetje en één kleppertje Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten?

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Rond 1080 bedreigen de minder tolerante Seldjoeken Constantinopel. Het werd voor christelijke pelgrims steeds moeilijker

Nadere informatie

HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( )

HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( ) HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen (1050-1700) Vraag 1 Wat maakte de opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlanden mogelijk? Periode: 1050-1302 Opkomst van de stedelijke burgerij - De opkomst

Nadere informatie

Lastige woorden 3 Blad 1

Lastige woorden 3 Blad 1 Lastige woorden 3 Blad 1 Les 1 Iedereen op de been joelen Schreeuwen. pakhuis Een gebouw waar spullen bewaard worden. fakkel Een brandend stuk hout. Een fakkel geeft licht. plunderen Met geweld dingen

Nadere informatie

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop 1. commerciële landbouw moedernegotie malthusiaanse spanning - nijverheid 2. waterschappen feodaliteit gilden - Hanze 3. stapelmarkt nijverheid Nederlanden

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting door Sven 1427 woorden 12 april 2018 7,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Paragraaf 3.1 In de wereld van

Nadere informatie

L ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen

L ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Jagers en Boeren

Samenvatting Geschiedenis Jagers en Boeren Samenvatting Geschiedenis Jagers en Boeren Samenvatting door B. 771 woorden 7 oktober 2016 2,9 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijdvak 1 Tijd van jagers en boeren Jagers en boeren -3000 v. Chr. Pagina

Nadere informatie

Kenmerkend aspect 13: de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven een agrarischurbane

Kenmerkend aspect 13: de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven een agrarischurbane Samenvatting door C. 1708 woorden 28 mei 2016 4,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Tijdvak IV: tijd van steden en staten (1000-1500, late middeleeuwen) Kenmerkend aspect 13: de opkomst

Nadere informatie

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6.

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. Inhoud 1.De pest 6. Het kasteel 2. Waarom middeleeuwen? 7.Straffen 3.Belegeringswapens 8.Karel de Grote 4. Kinderen

Nadere informatie

H6 Middeleeuwse stad

H6 Middeleeuwse stad H6 Middeleeuwse stad 1 13e eeuw het plattelandsleven veranderde Waarom? - Europa werd veiliger - verbeterd waterbeheer * aanleg dijken: - zeewater buiten houden - waterpeil polder regelen * poldermodel

Nadere informatie

HOFSTELSEL Autarkie Landbouw

HOFSTELSEL Autarkie Landbouw Landbouw 81 Plattegrond van een vroeg-middeleeuws domein. 'Manor' betekent: domein, 'fallow': braak, 'orchard': boomgaard, 'meadow': weide, 'barn': stal, schuur. 1 Leg met behulp van bovenstaande plattegrond

Nadere informatie

6,5. Samenvatting door J woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden. Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2

6,5. Samenvatting door J woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden. Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 2064 woorden 9 januari 2003 6,5 28 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2 De Middeleeuwen (500-1500) De middeleeuwen kreeg

Nadere informatie

Ontdek het verborgen verleden van Schokland

Ontdek het verborgen verleden van Schokland Ontdek het verborgen verleden van Schokland Methodelink bij het lespakket Archeoroute Schokland De culturen en landschappen op Schokland vormen een veelzijdig onderwerp voor uw les in de groepen 6, 7 en

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Les 6: synthese - leidraad voor de leerkracht de eindtermen mens en maatschappij - Historische tijd: de leerlingen 3.7 kennen de grote periodes uit

Nadere informatie

6, een industriële revolutie. Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart keer beoordeeld. Geschiedenis

6, een industriële revolutie. Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart 2004 6,1 22 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting Met de loep op Lancashire, Havo Katoen en samenleving 1750 1850 H1 Het ontstaan van de industriële

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2520 woorden 11 januari 2012 7,5 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats HOOFDSTUK 3 - Mohammed krijgt visioen op

Nadere informatie

Maatschappelijke waardering van Nederlandse landbouw en visserij 2017

Maatschappelijke waardering van Nederlandse landbouw en visserij 2017 Nederlandse landbouw en visserij 2017 Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 14 5 Waardering en

Nadere informatie