Motivatie, situationele interesse, personen, abstract, detail. M. van Riessen, J. Van Drie

Transcriptie

1 ONTWERPRAPPORT Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen C.E. Folmer geschiedenis De geschiedenis tot leven brengen met behulp van gepersonifieerde geschiedenis. Leerlingen uit 4 havo motiveren voor het tijdvak van monniken en ridders met behulp van gepersonifieerde geschiedenis Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 4 havo Motivatie, situationele interesse, personen, abstract, detail Links Bibliografische referentie Studentnummer Folmer, C.E. (2014) De geschiedenis tot leven brengen met behulp van gepersonifieerde geschiedenis. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Begeleider(s) Beoordelaar(s) indien bekend Datum M. van Riessen M. van Riessen, J. Van Drie

2 Samenvatting paper 1 In de lesmethode worden er in het tijdvak monniken en ridders weinig personen en gebeurtenissen behandeld en de stof heeft een hoog abstractieniveau. Deze twee aspecten zorgen ervoor dat de leerlingen uit 4 havo niet geïnteresseerd zijn in deze periode. Uit de literatuur blijkt dat leerlingen gepersonifieerde geschiedenis het leukst vinden, tevens kan het ervoor zorgen dat abstracte lesstof gekoppeld wordt aan concrete voorbeelden. Met het gebruik van gepersonifieerde geschiedenis wil ik de leerlingen enthousiaster maken voor het tijdvak monniken en ridders en een handvat bieden om inzicht te krijgen in de abstracte stof die bij dit tijdvak aan bod komt. Op grond van de probleemanalyse en de verkenning van de oplossingen ben ik tot de volgende ontwerphypothese gekomen: Als ik het gebrek aan interesse voor het tijdvak monniken en ridders bij 4 havo aanpak met meer concrete teksten over personen, die aanknopingspunten bieden voor inleving, en met opdrachten waarin die gedetailleerde teksten worden gekoppeld aan de abstracte verschijnselen waar ze deel van uitmaken en ik de leerlingen daarbij keuzes aanbied in onderwerpen en opdrachten zullen de leerlingen zich meer interesseren voor het tijdvak monniken en ridders. Daarnaast zal het er toe leiden dat leerlingen de abstracte begrippen uit de leerstof beter kunnen uitleggen, omdat zij zich er nu een voorstelling bij kunnen maken. Ontwerpregel 1: Het is belangrijk dat leerlingen zich kunnen inleven in de persoon, daarom moeten minstens twee van de volgende dimensies aan bod komen: - het dagelijks leven van die persoon - de leefomstandigheden van die persoon - de familie van die persoon - de werkomstandigheden van die persoon - de ideeën van die persoon Ontwerpregel 2: Een persoon moet in een tweede les terugkomen. Hierdoor wordt de geschiedenis persoonlijker en aansprekender en kunnen leerlingen zich beter inleven. Ontwerpregel 3: In iedere les moet duidelijk het verband tussen de persoon en de lesstof worden gelegd. Dit gebeurt door de leerlingen de gepersonifieerde en de algemene geschiedenis te laten abstraheren en de leerlingen onderzoekjes te laten doen naar de representativiteit van de gepersonifieerde geschiedenis. Ontwerpregel 4: De leerlingen krijgen minstens twee lessen keuzes aangeboden in teksten/onderwerpen of opdrachten. Hierdoor wordt tegemoet gekomen aan de behoefte aan autonomie. Om te onderzoeken of mijn interventie het gewenste effect heeft neem ik metingen af op reactieniveau en resultaatniveau. Voor het reactieniveau neem ik een motivatietest af, toegespitst op het tijdvak monniken en ridders, om te controleren of de interesse van de

3 leerlingen is toegenomen. Voor het resultaatniveau neem ik voor en na de interventie twee verschillende testjes af waarin de leerlingen vragen over abstracte begrippen moeten beantwoorden. Hiermee wil ik onderzoeken of de leerlingen abstracte begrippen beter kunnen uitleggen. Voor beide metingen heb ik een controleklas. Onderzoeksmethode Meting reactieniveau Met de meting op reactieniveau wil ik onderzoeken of de interesse voor het tijdvak monniken en ridders is toegenomen bij de leerlingen uit 4h2. De meting op reactieniveau bestaat uit twee delen. Voor dat de interventie plaatsvindt zal er een nulmeting plaatsvinden. Deze meting bestaat uit een korte vragenlijst over de tien tijdvakken (bijlage 1). De eerste drie vragen zijn bedoeld om te onderzoeken hoe de leerlingen het tijdvak monniken en ridders plaatsen in vergelijking met de andere tijdvakken. Bij de nameting wordt het duidelijk zichtbaar of het tijdvak na de interventie in populariteit is toegenomen ten opzichte van de andere tijdvakken. Vraag 1 dient als controlevraag op vraag 2. De vragen 4, 5 en 6 brengen de associaties die de leerlingen met het tijdvak hebben in beeld. Bij een vergelijking met de antwoorden bij de nulmeting en de nameting kan vastgesteld worden of de associaties van de leerlingen positiever of negatiever zijn geworden na de interventie. De vragen 7, 8, 9 en 10 meten hoe gemotiveerd de leerlingen voor het tijdvak zijn. Vraag 7 heeft betrekking op nut en relevantie, vraag 8 op angst en moeilijkheid, vraag 9 op plezier en vraag 10 op inzet en interesse. Dit zijn vier pijlers die worden gemeten bij de motivatietest voor geschiedenis, zoals deze op de repository is te vinden. Vraag 4 tot en met 10 zijn afkomstig uit een vragenlijst van Barendse (2014). Barendse (2014) heeft zich bij vraag 7 tot en met 10 gebaseerd op de motivatietest. De nameting is een combinatie van de vragenlijst zoals hierboven beschreven en een aangepaste versie van de motivatietest geschiedenis zoals deze op de repository is te vinden. De vragen 1 tot en met 6 van de eerste vragenlijst zijn het zelfde gebleven en de vragen 7 tot en met 10 zijn geïntegreerd in een langere lijst met vragen die afkomstig zijn uit de motivatietest, maar aangepast op het tijdvak. Vier vragen bij de pijler nut en relevantie zijn niet goed bruikbaar bij het tijdvak monniken ridders. Het gaat om vragen waarbij het tijdvak in relatie wordt gebracht met een baan. Ik heb deze vragen er uit gelaten. Om alle pijlers uit evenveel vragen te laten bestaan heb ik bij de andere pijlers ook vier vragen verwijderd. Hierdoor wordt de vragenlijst ook korter en kost het de leerlingen minder tijd om in te vullen. Wel wordt bij elke pijler de vraag uit de nulmeting toegevoegd (bijlage 2). Zowel de nul- als nameting worden anoniem afgenomen onder alle leerlingen van de twee 4 havo klassen die geschiedenis volgen op het Cartesius Lyceum. De klas 4h2 krijgt les met de lessenserie. De andere klas, 4h1, krijgt een paar van de lessen van mij, maar krijgt reguliere lessen. Deze klas dient als controlegroep. Klas 4h2 bestaat uit 23 leerlingen, waarvan 1 leerling langdurig ziek is. Klas 4h1 bestaat uit 25 leerlingen. De nulmeting vindt voor de start van de lessenserie plaats, wanneer de leerlingen nog helemaal niet kennis hebben gemaakt met het tijdvak. Ik kies hiervoor omdat de antwoorden dan de indruk van de leerlingen weergeeft, gebaseerd op hun eigen ideeën zonder dat ze feitelijke kennis van het tijdvak hebben opgedaan. De nameting vindt de les na de interventie plaats. De leerlingen krijgen na de interventie nog een aantal lessen over het tijdvak. Ik wil daarom de nameting meteen na de interventie laten plaatsvinden zodat de antwoorden niet worden beïnvloed door de andere lessen. Beide keren

4 wordt de vragenlijst aan het begin van een reguliere les afgenomen zodat leerlingen genoeg tijd hebben om deze in te vullen. Vraag 1 tot en met 3 van de voormeting zullen in cijfers en percentages aangegeven worden. Bij vraag 4 tot en met 6 zal ik de antwoorden categoriseren en op categorie turven. Bij vraag 7 tot en met 10 zullen de antwoorden in een staafgrafiek worden weergegeven, hetzelfde geldt voor de antwoorden uit de motivatietest bij de nameting. Meting resultaatniveau Om te meten of de leerlingen inderdaad door het gebruik van gepersonifieerde geschiedenis beter een beeld kunnen vormen bij abstracte begrippen ga ik meten of ze abstracte begrippen beter kunnen uitleggen. Om mijn onderzoek meer valide te maken, maak ik gebruik van een nul- en een nameting. Omdat het onderwerp maar één keer aan de orde komt, moet de nulmeting over een ander onderwerp gaan. Het is lastig om te meten of de nulmeting en nameting dezelfde moeilijkheidsgraad hebben wanneer ze andere onderwerpen behandelen. Om dit probleem op te lossen heb ik zelf een vragenlijst afgenomen bij drie vakexperts waarin ik hen vroeg om van de begrippen van hoofdstuk 1,2 en 3 uit de methode Geschiedeniswerkplaats aan te geven hoe abstract zij deze begrippen vonden en hoe hoog zij de moeilijkheidsgraad inschatten (bijlage 3 A en 3B). Op basis van hun bevindingen (bijlage 3C) heb ik uit beide hoofdstukken vier begrippen gekozen die volgens de experts overeenkwamen betreft abstractieniveau en moeilijkheidsgraad. Beide metingen bestaan uit een kleine test van vier vragen: twee vragen op het beheersingsniveau onthouden en twee op het beheersingsniveau begrijpen (naar de taxonomie van Bloom zie bijlage 4 en 5). Dit stelt mij in staat om bij een vergelijking tussen de nulmeting en de nameting te onderzoeken of er verschillen zijn te constateren op de twee beheersingsniveaus. Ik kan dan vaststellen of de leerlingen op één of twee of geen van de beheersingsniveaus vooruitgang hebben geboekt bij het uitleggen van abstracte begrippen. Wederom vinden de nulmeting en de nameting plaats bij klas 4h2 en de controleklas 4h1. De nulmeting vindt plaats direct voor de interventie en een week na de toetsweek waarin hoofdstuk 1 en 2 getoetst zijn. De stof van hoofdstuk 1 en 2 ligt door de korte tussentijd nog vers in het geheugen van de leerlingen. De nameting zal een week na de interventie plaatsvinden zodat de stof voor dezelfde periode als de nulmeting niet is behandeld. Hierdoor zal het resultaat zo zuiver mogelijk zijn. Beide metingen vinden plaats aan het begin van een reguliere les zodat de leerlingen de tijd hebben voor de vragen. De meting is anoniem en ik benadruk bij de leerlingen dat de ze geen cijfer krijgen voor de test, zodat zij ontspannen zijn en in een veilige situatie verkeren. Ik kijk de nul- en de nameting na aan de hand van het antwoordmodel (bijlage 6). Per vraag geef ik aan hoeveel leerlingen van klas 4h2 en hoeveel leerlingen van de controleklas de vragen goed hebben. Dit geef ik aan in een staafgrafiek, waardoor meteen zichtbaar is of het gewenste effect behaald is. Verwijzing Barendse, A. (2013). Betekenisvol leren over de parlementaire democratie. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA.

5 Bijlagen Bijlage 1 voormeting op reactieniveau Vragenlijst tijdvakken Deze vragenlijst gaat over de tien tijdvakken die bij geschiedenis aan bod komen. Het gaat om de volgende 10 tijdvakken: A. Tijd van jagers en boeren B. Tijd van Grieken en Romeinen C. Tijd van monniken en ridders D. Tijd van steden en staten E. Tijd van ontdekkers en hervormers F. Tijd van regenten en vorsten G. Tijd van pruiken en revoluties H. Tijd van burgers en stoommachines I. Tijd van wereldoorlogen J. Tijd van televisie en computers 1. Welk tijdvak vind jij het leukst? 2. Geef de tijdvakken een cijfer van 1 tot en met 10, waarbij 1 het laagst is en 10 het hoogst Tijd van jagers en boeren Tijd van Grieken en Romeinen Tijd van monniken en ridders Tijd van steden en staten Tijd van ontdekkers en hervormers Tijd van regenten en vorsten Tijd van pruiken en revoluties

6 Tijd van burgers en stoommachines Tijd van wereldoorlogen Tijd van televisie en computers 3. Zet de tijdvakken in volgorde van belangrijk voor het heden tot minst belangrijk voor het heden. Je kan hier bij de letters aangeven die hieronder voor het tijdvak staan aangegeven. 1. A. Tijd van jagers en boeren 2. B. Tijd van Grieken en Romeinen 3. C. Tijd van monniken en ridders 4. D. Tijd van steden en staten 5. E. Tijd van ontdekkers en hervormers 6. F. Tijd van regenten en vorsten 7. G. Tijd van pruiken en revoluties 8. H. Tijd van burgers en stoommachines 9. I. Tijd van wereldoorlogen 10. J. Tijd van televisie en computers

7 4. Noem 3 woorden waar je aan denkt bij het tijdvak Grieken en Romeinen. 5. Noem 3 woorden waar je aan denkt bij het tijdvak monniken en ridders. 6. Noem 3 woorden waar je aan denkt bij het tijdvak steden en staten Helemaal niet mee eens Niet echt mee eens beetje mee eens 7. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders belangrijk. * * * * 8. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders ingewikkeld. * * * * 9. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders saai. * * * * 10. Ik wil graag meer over het tijdvak van monniken en * * * * ridders leren. Heel erg mee eens

8 Bijlage 2 nameting reactieniveau Tijdvak monniken en ridders 1. Op de een of andere manier kan ik de begrippen van het tijdvak monniken en ridders maar niet onder de knie krijgen. 2. Voor het tijdvak monniken en ridders doe ik niet meer dan nodig is. 3. Ik ben best goed in het tijdvak monniken en ridders. 4. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders een belangrijk onderdeel van geschiedenis. 5. Vooral bij het tijdvak monniken en ridders ben ik blij als het lesuur voorbij is. 6. Onze lessen over het tijdvak monniken en ridders zijn vaak boeiend en interessant. 7. Voor een proefwerk over het tijdvak monniken en ridders ben ik zenuwachtiger dan voor andere proefwerken. 8. In je latere leven kun je best zonder kennis over het tijdvak monniken en ridders. 9. Ik vind het tijdvak monniken en ridders een leuk tijdvak. 10. Het interesseert mij niet zo wat er in de lessen over het tijdvak monniken en ridders wordt verteld. 11. Het tijdvak monniken en ridders hangt mij meters de keel uit. 12. Ik maak wel eens meer huiswerk dan we opgekregen hebben voor het tijdvak monniken en ridders. 13. Ik geloof dat leren over het tijdvak monniken en ridders weinig nut heeft. Mee oneens enigszins mee oneens enigszins mee eens mee eens 14. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders saai. 15. Meestal begrijp ik wat er in de lessen over het tijdvak monniken en ridders behandeld wordt. 16. Buiten school heb je weinig aan wat je in de lessen over het tijdvak monniken en ridders leert. 17. In de lessen over het tijdvak monniken en ridders gaat de tijd altijd heel snel voorbij. 18. Het grootste gedeelte van wat je bij het tijdvak monniken en ridders leert, kun je later goed gebruiken. 19. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders ingewikkeld. 20. Ik wil graag meer over het tijdvak van monniken en ridders leren.

9 Subschalen en omschalen: Plezier 5. Vooral bij het tijdvak monniken en ridders ben ik blij als het lesuur voorbij is. 9. Ik vind het tijdvak monniken en ridders een leuk tijdvak. 11. Het tijdvak monniken en ridders hangt mij meters de keel uit. 14. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders saai. 17. In de lessen over het tijdvak monniken en ridders gaat de tijd altijd heel snel voorbij. Angst en moeilijkheid 1. Op de een of andere manier kan ik de begrippen van het tijdvak monniken en ridders maar niet onder de knie krijgen. 3. Ik ben best goed in het tijdvak monniken en ridders. 7. Voor een proefwerk over het tijdvak monniken en ridders ben ik zenuwachtiger dan voor andere proefwerken. 15. Meestal begrijp ik wat er in de lessen over het tijdvak monniken en ridders behandeld wordt. 19. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders ingewikkeld. Inzet en interesse 2. Voor het tijdvak monniken en ridders doe ik niet meer dan nodig is. 5. Vooral bij het tijdvak monniken en ridders ben ik blij als het lesuur voorbij is. 10. Het interesseert mij niet zo wat er in de lessen over het tijdvak monniken en ridders wordt verteld. 12. Ik maak wel eens meer huiswerk dan we opgekregen hebben voor het tijdvak monniken en ridders. 20. Ik wil graag meer over het tijdvak van monniken en ridders leren. Nut en relevantie 4. Ik vind het tijdvak van monniken en ridders een belangrijk onderdeel van geschiedenis. 8. In je latere leven kun je best zonder kennis over het tijdvak monniken en ridders. 13. Ik geloof dat leren over het tijdvak monniken en ridders weinig nut heeft. 16. Buiten school heb je weinig aan wat je in de lessen over het tijdvak monniken en ridders leert. 18. Het grootste gedeelte van wat je bij het tijdvak monniken en ridders leert, kun je later goed gebruiken. De dikgedrukte vragen zijn tegenovergesteld geformuleerd en moeten dus tegenovergesteld gerekend worden.

10 Bijlagen resultaatniveau Bijlage 3 vragenlijst experts abstractieniveau en moeilijkheidsgraad Bijlage 3 A Geef het abstractieniveau van de volgende begrippen aan. 1. agrarisch 2. beschaving 3. sedentaire leefwijze 4. vormentaal 5. aristocratie 6. diaspora 7. democratie 8. rationeel 9. orthodox 10. monotheïsme 11. autarkisch 12. domein 13. herendiensten 14. hofstelsel 15. feodalisme 16. ambt 17. vazal 18. leenman 19. leenheer Helemaal niet abstract Weinig abstract abstract Heel abstract Bijlage 3 B Geef de moeilijkheidsgraad van de volgende begrippen aan. 1. agrarisch 2. beschaving 3. sedentaire leefwijze 4. vormentaal 5. aristocratie 6. diaspora 7. democratie 8. rationeel 9. orthodox 10. monotheïsme Heel makkelijk Makkelijk Moeilijk Heel moeilijk

11 11. autarkisch 12. domein 13. herendiensten 14. hofstelsel 15. feodalisme 16. ambt 17. vazal 18. leenman 19. leenheer Om tot de uitkomst van de experts te komen heb ik de antwoorden als volgt gewaardeerd: Helemaal niet abstract 1 Heel makkelijk 1 Weinig abstract 2 Makkelijk 2 Abstract 3 Moeilijk 3 Heel abstract 4 Heel moeilijk 4 Hoe hoger het aantal punten per begrip hoe hoger het abstractieniveau en de moeilijkheidsgraad. Ik heb eerst de begrippen op abstractie gemeten. Daarna heb ik alleen van de begrippen die in de meting een hoog abstractieniveau haalde de moeilijkheidsgraad gemeten. De vragenlijst was namelijk bedoeld om de meest abstracte begrippen te vinden. Bijlage 3C geeft de gemiddelde score per expert aan. Bijlage 3C abstractieniveau moeilijkheidsgraad 1. agrarisch 1,5 2. beschaving 3,5 2,75 3. sedentaire leefwijze 1,75 4. vormentaal 3 2,75 5. aristocratie 2,5 2,25 6. diaspora 2,5 2,5 7. democratie 2,75 2,25 8. rationeel 3,25 2,5 9. orthodox 2,75 2, monotheïsme 1, autarkisch 2, domein 1, herendiensten 1,5 14. hofstelsel 2,75 2, feodalisme 3,75 3,5 16. ambt 2,75 2,5 17. vazal 2,5 2,5 18. leenman 2,25 2,5 19. leenheer 2,25 2,5

12 Bijlage 4 voormeting resultaatmeting 1. Beschrijf het begrip vormentaal zo volledig mogelijk. 2. Beschrijf het begrip beschaving zo volledig mogelijk. 3. In de stadstaat Athene mochten vrouwen, slaven en immigranten niet stemmen. Leg uit of jij dit wel of niet een democratie vindt. 4. Lees onderstaande bron. Bron: NPO geschiedenis Een zeventienjarig meisje uit Tholen (Zeeland) is zaterdag overleden aan de mazelen. Ze was niet ingeënt tegen de infectieziekte. Uit geloofsovertuiging weigeren orthodoxe christenen zich te laten inenten: in Gods lotsbestemming mag niet ingegrepen worden. Leg het begrip orthodox uit aan de hand van de bron.

13 Bijlage 5 nameting resultaatmeting 1. Beschrijf het begrip feodalisme zo volledig mogelijk. 2. Beschrijf het begrip hofstelsel zo volledig mogelijk. 3. Gebruik onderstaande bron. De vazal wijst op het land. De heer nam zijn hand en zei dan: U bent mijn man Leg aan de hand van bovenstaande bron de relatie tussen een koning en zijn vazal uit. 4. Gebruik onderstaande bron. Bron: Power, E. (1927). Medieval people. Boston: Houghton Mifflin. Tijdens het ploegen eet Bodo een stukje gebak, gemaakt door zijn vrouw en hij zingt liederen waarbij hij moeder aarde vraagt om een goede oogst. Na een dag lang werken komt Bodo thuis en eet hij een maaltijd van groente van het land en een klein beetje gedroogd vlees en hij drinkt zelfgemaakt bier.

14 Leg aan de hand van een bronelement uit waarom deze bron een voorbeeld van een autarkische samenleving geeft. Bijlage 6 Antwoordmodel nulmeting resultaatniveau 1. Stijl, wat vormen uitdrukken (bijvoorbeeld bouwkunst en beeldhouwkunst) Niet: alleen bouwkunst en beeldhouwkunst Wel: daarbij uitgelegd dat het een manier is om iets uit te drukken / een boodschap te geven. 2. het denken en doen van een groep / een cultuur van een samenleving 3. antwoord is goed zolang de leerling vermeld dat in een democratie het volk/ de mensen beslissen/ bepalen 4. in het antwoord moet staan dat het een strenge/juiste/officiële uiting van geloof is. Antwoordmodel nameting resultaatniveau 1. bestuurssysteem/stelsel waarbij lagere heren grond soldaten leveren/ hulp op militair vlak geven en gebied besturen voor de koning. In ruil daarvoor geeft de koning grond en ambten in leen aan de lagere heren. NB: woord leen/lenen moet genoemd worden. 2. landbouwstelsel waarbij horige boeren gebonden zijn aan een heer of klooster ( herendiensten moeten leveren). 3. De vazal wijst op de grond, omdat hij grond in leen krijgt. De koning houdt de hand vast, omdat de vazal trouw moet zweren aan de koning in ruil voor de grond. 4. bronelement: zelfgemaakt stukje gebak/ groente van het land / zelfgemaakt bier wijst op zelfvoorziening / ze leefden van hun eigen spullen/grond