Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1"

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door R woorden 23 oktober ,1 30 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting Geschiedenis H1: Tijd van Jagers en Verzamelaars. Paragraaf 1.1: Levenswijze van jager-verzamelaars: De tijd van jagers verzamelaars duurde tot 3000 v.c. > Een andere naam daarvoor is Prehistorie (tijd van jagers en boeren), de tijd voor het schrift. De jagers verzamelaars hadden een duidelijke taakverdeling tussen de man en de vrouw De mannen joegen op verschillende dieren voor vlees en ze visten. > De vrouwen zorgden voor de kinderen en verzamelden verschillende planten, knollen, noten en ander plantaardig voedsel. De jager verzamelaars hadden een grote kennis van de natuur nodig > Waar moest je jagen, waar moest je vissen, hoe was het gedrag van de prooidieren, welke planten zijn goed en welke zijn giftig etc. De jager verzamelaars leefden in kleine groepen van een paar tientallen mensen. > Ze moesten rondtrekken voor voedsel, want op 1 plek was nooit genoeg voor altijd, dus een nomadische leefwijze. Europa was dan ook zeer dun bevolkt. Een ander gevolg van nomaden zijn, betekende dat ze weinig spullen hadden. Anders zouden ze die overal heen moeten dragen. De moderne mens verscheen rond v.c. in Europa. Pas vanaf v.c. was Noordwest-Europa permanent bevolkt. Europese jagers verzamelaars leefden in de laatste ijstijd, tot ongeveer v.c. > Mensen leefden toen ook vaak op toendravlaktes. > De meesten woonden in Zuid-Frankrijk en Spanje. Voor v.c. kon men al vuur en grove stenen werktuigen maken. > Er zijn daarentegen geen stenen of botten voorwerpen terug gevonden. Na v.c. ging men ingewikkelder te werk: > Men maakte touw van plantenvezels > Men maakte weerhaakjes van been om mee te vissen. > Wapens zoals pijl en boog werden gemaakt om mee te jagen op grote dieren > Men naaide kleding en maakte tenten (beter tegen de kou) >Men maakte ook kleine beeldjes uit ivoor en bot. Pagina 1 van 5

2 Uit die tijd hebben we beeldjes van vrouwen met enorme heupen en borsten gevonden. > Dit duidt waarschijnlijk aan op een soort vruchtbaarheidsritueel, het kan ook bewijs zijn dat ze toen al een vorm van godsdienst hadden. Rond 3000 v.c. ontstond het schrift in het Midden-Oosten, wat een einde betekende voor het tijdvak van de jagers verzamelaars en een einde betekende voor de prehistorie in de meeste gebieden! Tegenwoordig zijn er nog stammen, zoals in de Amazone, die het schrift niet gebruiken!) Uit die tijd zijn geen geschreven bronnen, dus de archeologen gebruiken verschillende bronnen om gebeurtenissen te kunnen aangeven. > Voorbeelden zijn: botresten, potscherven, voetafdrukken, grotschilderingen, werktuigen en versteende voedselresten > Ook bodemverkleuringen, oneffenheden en andere kenmerken van het landschap kunnen aanwijzingen opleveren. Samenlevingen uit het verleden kunnen worden vergeleken met samenlevingen van het heden, bijvoorbeeld door het bestuderen van jagers verzamelaars in de Amazone of het Noordpoolgebied. De Neanderthaler is een uitgestorven mensensoort die waarschijnlijk tussen en v.c. leefde. Ze woonden zeker jaar samen met de moderne mens, of homo sapiens. Neanderthalers waren ongeveer even groot als de moderne mens, hadden zeker zoveel herseninhoud, liepen rechtop en joegen met speren op groot wild. De verschillen waren dat de Neanderthalers zwaarder gebouwd waren en veel sterkere armen hadden. >Ze konden minder goed lopen door hun kortere benen. > Hun schedel had een zware wenkbrauwboog, een grote neus en een terugwijkende kin. > Vermoedelijke aten ze alleen rauw vlees. > Ze waren beter gebouwd op de extreme koud van de ijstijden. Mogelijk zijn ze door de moderne mens uitgemoord, maar dat is niet zeker. Paragraaf 1.2: Ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen: Vanaf v.c. veranderde de leefwijze van de mensheid door de komst van de landbouw. Nomaden in Zuidwest-Azië ontdekten dat de granen en vruchten die ze aten, ook zelf gekweekt konden worden. >Mogelijk per ongeluk ontdekt door het verliezen van zaden en later ontdekken dat er op die plek opeens planten groeiden. Ze ontdekten dat ze al na een paar maanden konden oogsten en dat was het begin v.d. landbouw Het gebied waar dit begon wordt ook wel de vruchtbare halvemaan genoemd. Niet alleen omdat het eruit ziet als een halve maan, maar ook omdat het vruchtbaar was. > Het gebied met o.a. Irak en Syrië Vanaf 8000 v.c. ging men ook de wilde schapen, geiten en zwijnen temmen, waardoor naast de akkerbouw ook de veeteelt ontstond. Pagina 2 van 5

3 In de loop van duizenden jaren werden steeds meer soorten voedsel verbouwd, zoals bijvoorbeeld druiven en olijven vanaf 4000 v.c. Vanaf 6000 v.c. werden runderen getemd en vanaf 4000 v.c. ook paarden. Rond 6500 v.c. bereikte de landbouw Zuid-Europa en rond 5300 v.c. was er voor het eerst landbouw in Nederland, in Zuid- Limburg. > Het duurde nog 2000 jaar voordat de rest van Nederland aan landbouw deed. De oorzaak van de verandering naar landbouw en veeteelt had waarschijnlijk te maken met het klimaat. > In de vruchtbare halvemaan ontstond na de laatste ijstijd een klimaat van zachte natte winters en warme droge zomers waarin granen en peulvruchten overvloedig groeiden > Er kwamen ook minder gazellen, rendieren en ander groot wild waarop gejaagd kon worden. Europa kreeg ook een zachter klimaat. > Natuurlijk waren er wel wilde dieren die getemd konden worden en tot huisdieren konden worden gemaakt (vee) De landbouw bracht meer voedsel op dan jagen en verzamelen, maar in het begin waren akkerbouw en veeteelt alleen aanvullend. Dankzij de landbouw konden meer mensen worden gevoed en daardoor groeide de bevolking. > Men werd dus afhankelijk van de hogere voedselproductie De boeren veredelden wilde graansoorten tot tammere varianten die groter en voedzamer waren. Daarnaast bracht het gefokte vee meer vlees op en gingen ze dieren melken voor boter, kaas en melk. Een van de nieuwe uitvindingen was de ploeg, die destijds door een os werd getrokken. > Hierdoor werd de grond omgewoeld zodat de zwaardere gronden ook voor akkerbouw gebruikt konden worden. > In Nederland ging het van de makkelijke lössgronden in Zuid-Limburg naar de klei-en zandgronden boven de grote rivieren. Door de landbouw ontstond de agrarische of landbouwsamenleving > Dit wordt ook wel de agrarische of de landbouwrevolutie genoemd. > De mens veranderde van natuurwezen naar cultuurwezen dat zijn eigen voedsel produceerde. > Ondanks het feit dat deze overgang duizenden jaren duurde, wordt er toch gesproken van een revolutie, omdat de veranderingen enorm waren! Een gevolg van de landbouwrevolutie was het veranderen van een nomadisch naar een sedentaire leefwijze. > Om bij de akkers en weiden te blijven bouwden de boeren stevige huizen, i.p.v. dat ze rondtrokken voor voedsel. > Ze konden hierdoor ook bezit verzamelen zoals eigen gebakte kleien potten en kruiken. Hier werd bijvoorbeeld de oogst in bewaard. De boeren geloofden ook in een leven na de dood. Dat is te zien uit de graven die zijn teruggevonden bij de oude huizen. > Een goed voorbeeld zijn de Hunebedden in Drenthe. Grote grafkamers die met grote zwerfstenen waren gemaakt. Of bijvoorbeeld Stonehenge in Engeland. > De betekenis is niet helemaal duidelijk maar het bewijst wel dat de boeren toen een soort religie hadden. Pagina 3 van 5

4 Paragraaf 1.3: Ontstaan v.d. eerste stedelijke gemeenschappen: De eerste stonden ontstonden langs de rivieren Eufraat en de Tigris. Deze rivieren liggen in een gebied dat in de oudheid Mesopotamië werd genoemd. > Grieks voor Land tussen de rivieren. De mensen van toen hadden verschillende mythologische verklaringen van de wereld, wat ook bewijst dat ze aan het polytheïsme deden. > Polytheïsme is het geloof in meerdere goden. Vanaf het jaar 5400 v.c. woonden er mensen langs de Eufraat en de Tigris. Het smeltwater uit de bergen veroorzaakte ieder voorjaar overstromingen. > Daarom bouwden ze dijken. Gevolgen daarvan waren dat de oevers zeer vruchtbaar werden, mits ze het land in de hete, droge zomers bevloeien. Voor de bevloeiing bouwden ze dammen en kanalen. > Dit was het begin van verschillende vormen van organisatie. Organisatorische mensen waren geen boeren, dat hoefde ook niet want de landbouw bracht genoeg op. > Rond 3500 v.c. groeiden hierdoor tientallen dorpen uit tot steden. > Langs de Eufraat en de Tigris de eerste landbouw stedelijke samenleving. Dit land werd Soemerië genoemd. Soemerische steden hadden stadsmuren, tempels, bestuursgebouwen en pakhuizen. Soms bewoond door tienduizenden mensen. > Er leefden dus ook ambtenaren, priesters, militairen, kooplieden en ambachtslieden. Niet iedereen was boer of jager verzamelaar. > Hier ontstonden ook sociale verschillen, sommigen werden rijk en machtig. Er ontstond een bestuur dat zorgde voor dijken, dammen, kanalen, de opslag en verdeling van voedsel en de verdediging van de steden. De koning was de rijkste en machtigste man in de stad, die samen met ambtenaren, priesters en militairen over de bevolking heerste. Soemerië bestond uit zelfstandige steden met eigen koningen. > Nijverheid en handel waren belangrijk voor de economie. Bijvoorbeeld het ruilen van aardewerk en textiel voor hout en metaal uit Syrië en Turkije. Pagina 4 van 5

5 Een belangrijk gevolg van het ontstaan van bestuur is de uitvinding van het schrift, rond 3300 v.c. > Dit werd het spijkerschrift genoemd, afgaande op de vorm van de letters. Ambtenaren konden met het schrift zaken zoals levering aan de pakhuizen bijhouden. Ze krasten tekentjes in kleitabletten. > Op den duur werden dit letters Vanaf 3000 v.c. ontstonden meer landbouw stedelijke samenlevingen zoals de Egyptische en de Chinese. Ook op rivieroevers en ook met het gebruik van het schrift. De soemeriërs hadden 600 tekens in hun schrift, voor lettergrepen. De Chinezen hadden duizenden karakters voor woorden. De Egyptenaren hadden het bekende hiërogliefenschrift. > Rond 750 v.c. ontstond uit vele omwegen het Griekse alfabet. Dit werd later door de Romeinen ook aangepast en hun alfabet gebruiken we nog steeds. Dankzij het schrift weten we dat de Soemeriërs en de Egyptenaren de eerste volkeren waren met een godsdienst. > Goden zorgden voor opkomst van de zon en het water van de rivier. Men moest bidden en offeren zodat de goden niet boos werden > de bouw van tempels. > Bij de Egyptenaren werd de farao als god aanbeden. Pagina 5 van 5

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de

Nadere informatie

Cultuur: alles wat een groep mensen met gemeenschappelijke kenmerken voortbrengt, zoals taal, godsdienst, kunst, normen en waarden.

Cultuur: alles wat een groep mensen met gemeenschappelijke kenmerken voortbrengt, zoals taal, godsdienst, kunst, normen en waarden. GS tijdvak 1 Lennart van der Molen Begrippen Agrarisch: wat betrekking heeft op landbouw. Cultuur: alles wat een groep mensen met gemeenschappelijke kenmerken voortbrengt, zoals taal, godsdienst, kunst,

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren

Tijd van jagers en boeren 1.1 Van jagers verzamelaars naar tot 3000 v. Chr. De prehistorie : levenswijze van jagers verzamelaars ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen Onderzoeksvraag: Welke gevolgen had de Neolithische Revolutie

Nadere informatie

De steentijd Jagers en verzamelaars

De steentijd Jagers en verzamelaars De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven

Nadere informatie

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste

Nadere informatie

6. Regenten en Vorsten. Het streven van vorsten naar absolute macht. 1600 n.chr. 1700 n.chr. Piet Heyn. 7. Pruiken en Revoluties.

6. Regenten en Vorsten. Het streven van vorsten naar absolute macht. 1600 n.chr. 1700 n.chr. Piet Heyn. 7. Pruiken en Revoluties. De 10 tijdvakken. 1. Jagers en Boeren (prehistorie). Levenswijze van jager-verzamelaars.? 3000 v.chr. Venus van Willendorf. 2. Grieken en Romeinen (oudheid). Ontwikkeling Jodendom / Christendom 3000 v.chr.

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren

Tijd van jagers en boeren Tijd van jagers en tot 3000 v. Chr. De prehistorie Prehistorie 3000 v. Chr. Evolutietheorie: Eerste mensen ong. 3 miljoen jaar geleden in Afrika ontstaan. Hij is geëvolueerd (Theorie Charles Darwin) en

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren, de prehistorie, tot 3000 voor Christus

Tijd van jagers en boeren, de prehistorie, tot 3000 voor Christus De tombe van Sennedjem (gevonden in 1886 te Deir el-medina), detail van reliëf Christus Dit reliëf maakt deel uit van de graftombe van Sennedjem, een Egyptisch ambachtsman die in de 13 e eeuw voor Christus

Nadere informatie

Dit tijdvak eindigde rond 3000 v.c. toen in het Midden-Oosten het schrift ontstond.

Dit tijdvak eindigde rond 3000 v.c. toen in het Midden-Oosten het schrift ontstond. Samenvatting door S. 1355 woorden 4 oktober 2014 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hst 1 paragraaf 1. Deze paragraaf gaat over het kenmerkend aspect: de leefwijze van jager-verzamelaars.

Nadere informatie

Oerboeren in de Friese Wouden.

Oerboeren in de Friese Wouden. Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd

Nadere informatie

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. 6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een

Nadere informatie

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.

Nadere informatie

Andere boeken in deze serie:

Andere boeken in deze serie: Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-216-1 (HB) 978-94-6175-158-4 (HB) 978-94-6175-958-0 (e-book)

Nadere informatie

Ontstaan landbouw vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63442

Ontstaan landbouw vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63442 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 juni 2017 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/63442 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Kenmerkende aspecten 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Waar?

Kenmerkende aspecten 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Waar? Waar? Vruchtbare Sikkel / Halvemaan 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen (ontwikkeling). Waarom daar? Voedseloverschotten door: o Akkerbouw, veeteelt gecombineerd met nieuwe uitvindingen

Nadere informatie

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk!

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk! Romeinse cijfers Vroeger werd er overal in Romeinse cijfers gerekend. Deze cijfers zijn bedacht door de Romeinen in de Romeinse tijd. Er is geen symbool voor het getal 0. Ze vonden namelijk dat niks maar

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren. Kenmerkende aspecten. 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Waar? Vruchtbare Sikkel / Halvemaan

Tijd van jagers en boeren. Kenmerkende aspecten. 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Waar? Vruchtbare Sikkel / Halvemaan Kenmerkende aspecten 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Waar? Vruchtbare Sikkel / Halvemaan Kenmerkende aspecten 3. Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen (ontwikkeling). Waarom

Nadere informatie

HET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei

HET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei HET TRECHTERBEKERVOLK HET TRECHTERBEKERVOLK het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei Vraag: Waar werd een hunebed in de

Nadere informatie

Bijvoorbeeld: Welke dieren er waren. Dat de mensen goed konden tekenen. Van welke stoffen ze verfkleuren maakten.

Bijvoorbeeld: Welke dieren er waren. Dat de mensen goed konden tekenen. Van welke stoffen ze verfkleuren maakten. Antwoorden hoofdstuk 1 1 Jagers en boeren 1 a 15 000 v.c. b 10 000 v.c. c 5000 v.c. 2 3 a Nog nooit waren zoveel oude afbeeldingen bij elkaar gevonden. b Bijvoorbeeld: De schilderingen hebben mooie kleuren

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Het eerste schrift hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62211

Het eerste schrift hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62211 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62211 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Antwoorden bij Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren. Oriëntatie op het tijdvak

Antwoorden bij Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren. Oriëntatie op het tijdvak Antwoorden bij Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren Oriëntatie op het tijdvak a De prehistorie is de periode voordat mensen het schrift gingen gebruiken. De letterlijke betekenis is: voor-historie. b

Nadere informatie

1. Ontstaan van de mens

1. Ontstaan van de mens 1. Ontstaan van de mens Zoals je wel weet hebben de mens en de mensapen dezelfde voorouders. We stammen dus niet af van de mensapen maar we hadden wel dezelfde voorouders. Hoe deze splitsing is kunnen

Nadere informatie

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12. Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.

Nadere informatie

1 De tijd van jagers en boeren

1 De tijd van jagers en boeren 1 De tijd van jagers en boeren Planner Oriëntatie Te doen Datum klaar Score Oriëntatie op de tijd van jagers en boeren Kern 1 Jagers en verzamelaars 2 Een nieuwe manier van leven 3 Leven aan de oevers

Nadere informatie

Brandaan samenvatting groep 7

Brandaan samenvatting groep 7 Brandaan samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 1 Egypte Samenvatting De Nijl Egypte bestaat voor het grootste deel uit woestijn. Dwars door de woestijn stroomt de rivier de Nijl. Door de Nijl kende

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor

Nadere informatie

Hunebedden de steentijd

Hunebedden de steentijd Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden

Nadere informatie

Korte inhoud. De prehistorie

Korte inhoud. De prehistorie Naam :. Datum :... Korte inhoud 1. Ontstaan van de mens...2 2. Evolutie van de mens...4 3. Jagers en verzamelaars...5 4. De eerste boeren...6 5. Kleding...8 6. Werktuigen...9 7. Vuur maken... 10 8. Eerste

Nadere informatie

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je? Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1, Nomaden worden stedelingen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1, Nomaden worden stedelingen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1, Nomaden worden stedelingen Samenvatting door een scholier 1514 woorden 10 augustus 2010 5,3 24 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Par. 1.1 *Archeologen

Nadere informatie

Geschiedenis hoofdstuk 3

Geschiedenis hoofdstuk 3 Geschiedenis hoofdstuk 3 Romeinse rijk 500 v Christus 500 na Christus Rome de eeuwige stad : deze stad bestaat al eeuwenlang. De tijdlijn Het Romeinse rijk begint 500v Chr. En eindigt 500 na Christus.

Nadere informatie

VAN VUISTBIJL TOT TRECHTERBEKER

VAN VUISTBIJL TOT TRECHTERBEKER VAN VUISTBIJL TOT TRECHTERBEKER Van vuistbijl tot trechterbeker Thema: Archeologie en prehistorie Doelgroep: groep 5 t/m 8 Duur: 1,5 uur Voorbereiding: 1,5 uur Kosten: 1,50 per leerling Leskoffer: 15,00

Nadere informatie

De eerste boeren Het dorp

De eerste boeren Het dorp De eerste boeren Later gaan de mensen zelf eten verbouwen. Wortels en bonen, en graan om brood van te bakken. De mensen hebben ook schapen en koeien. De jagers zijn boeren geworden. Het dorp Boeren trekken

Nadere informatie

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen?

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen? Lees het verhaal over de Albor de jager. Albor is de jongste van de 5 jagers. De speer van Albor is van vuursteen. De jagers vinden een spoor van een hert Het spoor is vers, het hert is dichtbij. De jagers

Nadere informatie

Geschiedenis jagers en boeren

Geschiedenis jagers en boeren Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Rijken 03 January 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/48588 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

De eerste bewoners van Nederland

De eerste bewoners van Nederland De eerste bewoners van Nederland 1.De oudste vrouw van Nederland 1a Trijntje In november 1997 graven mensen bij Hardinxveld-Giessendam in Zuid-Holland een gat van tien meter diep. Ze zoeken naar sporen

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis De Grieken

Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag door een scholier 902 woorden 3 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Grieken Annabel van der Geer H1B Voorwoord Ik ga vertellen over de cultuur, politiek

Nadere informatie

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Open toetsvragen

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Open toetsvragen Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Open toetsvragen Paragraaf 1 A. Jager-verzamelaars hadden waarschijnlijk een taakverdeling tussen mannen en vrouwen.

Nadere informatie

De presentatie rond de trap

De presentatie rond de trap Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen DEF

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen DEF Project Prehistorie, Grieken en Romeinen DEF Week 1DEF: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.

Nadere informatie

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 HOOFDSTUK 1 PARAGRAAF 1 Weg van de mensheid: - Staat in Afrika - Van daaruit Verspreiding over de rest van de wereld - Mens behoort tot de

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je

Nadere informatie

Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ. Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016

Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ. Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016 Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016 RONDE 1: HUNEBEDDEN 1. Wat is een hunebed? A. Een graf B. Een huis C. Een opslag D. Weten we niet 2. Hoe oud zijn de Nederlandse hunebedden?

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

6,3. Samenvatting door Lala 1878 woorden 17 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis HFST 1. Kenmerkende aspecten.

6,3. Samenvatting door Lala 1878 woorden 17 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis HFST 1. Kenmerkende aspecten. Samenvatting door Lala 1878 woorden 17 december 2012 6,3 6 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis HFST 1 Kenmerkende aspecten De levenswijze van de jagers- verzamelaars Homo erectus,

Nadere informatie

Wonen - Ontstaan Landbouw. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Wonen - Ontstaan Landbouw. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content StudioVO Laatst gewijzigd Licentie Webadres 14 August 2013 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/44948 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers.

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik vind het zelf erg leuk om hier meer over te weten, heb hier veel over opgezocht en wil jullie daar nu

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen

Nadere informatie

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 Kunstgeschiedenis Weten is Zien Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 1 Les 1: Prehistorie Alle begin is moeilijk 30.000 VOOR CHRISTUS - 1.000 VOOR CHRISTUS Lascaux - Frankrijk - Grotschilderingen

Nadere informatie

Cubetto s schoolreisje. Boek 2

Cubetto s schoolreisje. Boek 2 Cubetto s schoolreisje Boek 2 Ga voor tips en trucs voor het gebruik van de boeken en kaarten naar primotoys.com/resources Verhaal door Erin Eby. Illustraties door Momo. Vandaag gaat de klas van Cubetto

Nadere informatie

Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 1 Nomaden worden stedelingen

Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 1 Nomaden worden stedelingen Samenvatting door een scholier 2585 woorden 22 oktober 2009 5.7 28 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 1 Nomaden worden stedelingen De menssoort die het meest

Nadere informatie

- vruchtbaarheidsgodin - Ongeschreven en primaire bronnen (primaire: - uit de hand - uit de tijd zelf) - Prehistorie = voor de geschiedenis

- vruchtbaarheidsgodin - Ongeschreven en primaire bronnen (primaire: - uit de hand - uit de tijd zelf) - Prehistorie = voor de geschiedenis Kenmerkende aspecten tijdvak 1, Jagers en Boeren: - De levenswijze Jagers-verzamelaars - Ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen - Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen Kenmerkende

Nadere informatie

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt. leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

Dit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03. Verslag van het oude Egypte Ylaine en Ryanne Mulder 29-10- 03

Dit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03. Verslag van het oude Egypte Ylaine en Ryanne Mulder 29-10- 03 Dit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03 blz.0 Inhoudsopgave Inleiding blz. 2 De Egyptenaren jagen en oogsten blz. 3 De Farao blz. 4 Doden blz. 5 Arm of welvarend blz. 6 Ik ben de Farao blz.

Nadere informatie

Doelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)

Doelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan) UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot

Nadere informatie

6,2. Samenvatting door Monir 2042 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

6,2. Samenvatting door Monir 2042 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door Monir 2042 woorden 2 maart 2015 6,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Tijdvak 1: Jagers en boeren tot 3500 v.chr. Prehistorie Icoon: Voorgrond: pot (staat voor

Nadere informatie

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Gesloten toetsvragen

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Gesloten toetsvragen Feniks Geschiedenis voor de onderbouw 1 vmbo-t/havo Hoofdstuk 1 Leven van de natuur Gesloten toetsvragen Paragraaf 1 Zijn de zinnen goed of fout? 1. Een nomade heeft een vaste verblijfplaats. 2. Van een

Nadere informatie

De mensheid komt uit Afrika, ongeveer uit het gebied waar nu Ethiopië ligt,

De mensheid komt uit Afrika, ongeveer uit het gebied waar nu Ethiopië ligt, Samenvatting door E. 1306 woorden 5 november 2015 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1 VAN JAGEN EN VERZAMELEN NAAR LANDBOUW Prehistorie - eindigt 3100 v. Chr. (Ligt eraan waar in de wereld je het bekijkt.

Nadere informatie

Hoe de Egyptenaren dieren behandelden, verschilde per streek. Een dier kon vereerd worden in de ene plaats en gegeten worden in de volgende plaats.

Hoe de Egyptenaren dieren behandelden, verschilde per streek. Een dier kon vereerd worden in de ene plaats en gegeten worden in de volgende plaats. [TT tekst Fauna] Dieren in het oude Egypte Een Egyptenaar in de oudheid zag veel verschillende landschappen om zich heen, zoals woestijn, moeras en akkerland. Door het hele land stroomde de rivier de Nijl.

Nadere informatie

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf 100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping

Nadere informatie

2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert

2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert Antwoordkernen bij Eureka 2mavo-de herziene druk, Amersfoort 2009-2010 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

ILvA en AFVAL. Iedere Leerling Voorkomt Afval - PAKKET VOOR DE LEERLING - Lessen- en activiteitenpakket voor het 4de leerjaar

ILvA en AFVAL. Iedere Leerling Voorkomt Afval - PAKKET VOOR DE LEERLING - Lessen- en activiteitenpakket voor het 4de leerjaar ILvA en AFVAL - PAKKET VOOR DE LEERLING - Lessen- en activiteitenpakket voor het 4de leerjaar Uitwerking van het project Iedere Leerling Voorkomt Afval volgens de principes van de Leerplannen en de Eindtermen

Nadere informatie

Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...

Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het

Nadere informatie

De IJzertijd (van 800 tot 12 voor Christus).

De IJzertijd (van 800 tot 12 voor Christus). De IJzertijd (van 800 tot 12 voor Christus). 1 En toen was er IJzer! Dat moeten de boeren aan het eind van de Bronstijd 2 hebben gezegd. Er is een metaal gevonden dat iedereen kan gebruiken. Brons 3 was

Nadere informatie

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6 Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

Activiteitenschema Archeologie

Activiteitenschema Archeologie Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten

Nadere informatie

PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016

PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016 Samenvatting PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016 Deze basistekst is gekoppeld aan de canon van Boxtel. In deze basistekst wordt het vroegste deel van de menselijke

Nadere informatie

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7.

inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7. Piramides inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7. De bouw van de piramide 10 8. Beroemde piramides 13

Nadere informatie

1.6 Hier wordt de jacht afgebeeld, het voornaamste bestaansmiddel in de prehistorie.

1.6 Hier wordt de jacht afgebeeld, het voornaamste bestaansmiddel in de prehistorie. HOOFDSTUK 1 DE TIJD VAN JAGERS EN BOEREN INTRODUCTIEOPDRACHTEN 2a Hoe dichter je ij het heden komt, hoe korter de tijdvakken duren. Zo duurt het tijd van de Grieken en Romeinen 3500 jaar (van 3000 v.c.

Nadere informatie

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar

Nadere informatie

Werkboek IJstijden groep 7-8

Werkboek IJstijden groep 7-8 Werkboek IJstijden groep 7-8 Naam Groep Les 1 Groep 7/8 Hoe ontstaat een IJstijd? In het verhaal vertelt Manny over de IJstijd. Wanneer eindigde laatste IJstijd? Voor deze opdracht mag je een atlas gebruiken.

Nadere informatie

5,2. De overgang uit noodzaak. Werkstuk door een scholier 2075 woorden 29 september keer beoordeeld. Geschiedenis

5,2. De overgang uit noodzaak. Werkstuk door een scholier 2075 woorden 29 september keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 2075 woorden 29 september 2001 5,2 316 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De agrarische of neolithische revolutie Landbouwsamenlevingen vanaf 8000 v. Chr. in de Vruchtbare Sikkel

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom

Nadere informatie

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar.

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar. Lees de uitleg over het regenwoud. Ik ga op bezoek in het Amazone gebied, dat is een groot tropisch regenwoud. Zie je de rode lijn? Dat is de evenaar. Zie je de donker-groene kleur? Dat zijn tropische

Nadere informatie

28 oktober 2016

28 oktober 2016 28 oktober 2016 www.obsdeklimop.nl Nieuw thema. Volgende week beginnen we met het nieuwe thema: Prehistorie, Grieken en Romeinen. Voordat we naar de landen aan de Middellandse Zee vertrekken, zullen we

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Werkboek IJstijden groep 5-6

Werkboek IJstijden groep 5-6 Werkboek IJstijden groep 5-6 Naam Groep Les 1 Groep 5/6 Ontstaan van de ijstijd In het verhaal van Manny heb je kunnen lezen hoelang de ijstijd duurde. Wanneer eindigde de laatste ijstijd? In het verhaal

Nadere informatie

Naam: FRANKRIJK en recreatie

Naam: FRANKRIJK en recreatie Naam: _ FRANKRIJK en recreatie Iedereen kent wel de Eiffeltoren. Van een kaart van je vriendje die in Frankrijk op vakantie was. Of, misschien ben je er zelf geweest. Je hebt vast en zeker ook gehoord

Nadere informatie

GS GESCHIEDENIS COMPACT. Bovenbouw havo. GS Compact_binnenwerk.indd :13

GS GESCHIEDENIS COMPACT. Bovenbouw havo. GS Compact_binnenwerk.indd :13 GS GESCHIEDENIS Bovenbouw havo COMPACT GS Compact_binnenwerk.indd 1 15-06-17 14:13 2017 Uitgeverij LAMBO bv, Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

De eerste steden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

De eerste steden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62208 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Werkstuk wizard Hulpvragen

Werkstuk wizard Hulpvragen Hulpvragen Hulpvragen dieren Waarnemen Hoe ziet het dier eruit? Hoe beweegt het dier? Welke geluiden maakt het dier? Hoe voelt het dier aan? Hoe reageert het dier op je? Hoe neemt het dier waar? Leven

Nadere informatie

Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding

Nadere informatie

Hunebedden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Hunebedden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62213 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

En wat doen we met de prehistorie? Een eerste kennismaking voor klas 5 en 6

En wat doen we met de prehistorie? Een eerste kennismaking voor klas 5 en 6 En wat doen we met de prehistorie? Een eerste kennismaking voor klas 5 en 6 A Zes korte teksten over de prehistorie en de stap naar de landbouw 1. Wat betekent prehistorie? Prehistorie wil zeggen vóór-historie,

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 5

Thema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 5 Meander Samenvatting groep 5 Thema 4 Platteland Samenvatting Landbouw Bijna alles wat je eet, komt van de landbouw. De akkerbouwer verbouwt bijvoorbeeld aardappelen, tarwe of mais. Hij strooit eerst mest

Nadere informatie

Experimentele Archeologie

Experimentele Archeologie Experimentele Archeologie o 1 "Alles dat we als archeologen opgraven, onderzoeken we grondig. Zo willen we zoveel mogelijk te weten komen over het verleden. Maar soms is het mysterie te groot en moeten

Nadere informatie

Fivelsgoud 2. Achtergrondteksten voor docenten bij: Eindredactie, structuur en validatie: Eelco Bruinsma. Projectleiding: Eelco Bruinsma

Fivelsgoud 2. Achtergrondteksten voor docenten bij: Eindredactie, structuur en validatie: Eelco Bruinsma. Projectleiding: Eelco Bruinsma Fivelsgoud 2 Achtergrondteksten voor docenten bij: TIJDVAK 1: Tijd van jagers en boeren 3000-50 voor Christus (Oorspronkelijke tekst: Jouke Nijman. Bewerking: Merel Thomése. Redactie: Anja Reenders) Eindredactie,

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE BIJZONDERE SCHATTEN LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom is

Nadere informatie

BIJLAGE 1 BEELD met toelichting BOEREN IN DE IJZERTIJD

BIJLAGE 1 BEELD met toelichting BOEREN IN DE IJZERTIJD EDE VROEGER EN NU Geldersch Landschap & Kasteelen BIJLAGE 1 BEELD met toelichting voor groep 5 t/m 8 www.glk.nl 1.1 LEVEN ALS BOER IN DE IJZERTIJD Toelichting bij de praatplaten bij het lesprogramma 1.1

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie