Samenvatting Geschiedenis De Republiek in een tijd van vorsten (CE)

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis De Republiek in een tijd van vorsten (CE) Samenvatting door J woorden 12 mei ,6 5 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Republiek in een tijd van vorsten Oriëntatie (late middeleeuwen) Verstedelijking: beter klimaat + meer ontwikkelingen vanaf 11 e eeuw = meer opbrengst vanaf het land = handel door surplus = komt samen in steden. Strijd tussen kerk en staat: meer mensen worden rijk door handel en die willen de macht. De kerk wil dat ook en dus een strijd tussen beide. Centralisatie ipv feodalisme: feodalisme was ontstaan door gebrek aan geld. Maar omdat het feodalisme niet super werkte (versnippering) en omdat er geld kwam konden nu gewoon ambtenaren worden betaald die in het hele gebied dezelfde regels uitvoerden: centralisatie. Nederlanden voor de Bourgondiërs (14 e eeuw): Nederland bestond uit losse gewesten die eigenlijk niet zoveel met elkaar hadden. Geen nationalistisch gevoel, ook niet gebonden aan een hogere vorst. Wel een Statenvergadering met afgevaardigden van een stad (adel + kerkmensen), maar niet erg boeiend. Centralisatie en reformatie Nederlanden onder de Bourgondiërs (15 e eeuw): Bourgondiërs weten de juiste mensen te trouwen en veroveren daarnaast gebieden waardoor ze de Nederlanden beetje voor beetje in handen krijgen. Wilden gaan centraliseren, maar moeilijk want slechte communicatie en steden willen zelfstandigheid. Maar toch een begin: Hoogste Rechtbank : gaat boven de individuele juridische macht van de steden. Rekenkamer: simpel ministerie van Financiën. Pagina 1 van 11

2 Staten-Generaal (1466): Statenvergadering werd algemener, alle gewesten kwamen bij elkaar in Brussel. Wel voor hun eigen belang, maar yolo. Karel V ( ) Krijgt de macht in handen en doordat iedereen dood gaat krijgt hij Nederlanden, Oostenrijk, Spanje en diens koloniën in Amerika. Rijk waar de zon nooit ondergaat. Wil Nederlanden bij elkaar voegen tot één Nederlandenland. Dus doet ie gewoon in 1548: voor het eerst waren alle 17 Nederlanden verenigd. Maakt drie raden (centralisatie): Geheime Raad: dagelijks bestuur. Vergadering van hoge ambtenaren (geen edelen!) die wetten opstellen, toezicht houden en landvoogdes aanbevelen. Raad van Financiën: voor geldzaken. Accijnzen en Tiende Penning (=10% belasting over huizen) heffen. Raad van State: adviescollege voor Karel V met Nederlandse hoge edelen. Raar want hun macht is afgepakt door centralisatie, dus eigenlijk gewoon een trucje om ze een beetje blij te houden. Aantal van hen werd stadhouder gemaakt: plaatsvervangers van de koning. Karel was fel bestrijder van de Reformatie/hervormende gedachte. Richt naast de kerkelijke rechtbank ook de Spaanse Inquisitie op voor kettervervolging. Karel was niet onpopulair, meeste Nederlanders waren immers ook rooms-katholiek. Een aantal wilde echter dat er meer tolerantie kwam. Soms ideologisch, maar meestal pragmatisch: niet handig want onrust en da s nooit goed voor de handel. Schaadt inkomsten. Maar nog geen massale woohoo verzetten!!1!!11 -gedachte. Nederlanden in de 16 e eeuw Economisch centrum van Europa: 13 e /14 e eeuw: Gent/Brugge. Verloor het door rivieren die verzandden. 15 e /16 e eeuw: Antwerpen. Dankzij textielnijverheid ter plekke en koloniale handel (specerijen) die naar de stad werden gebracht. Ook Holland en Zeeland profiteren mee als voorhaven van Antwerpen. Grote schepen konden vaak niet door kleine ondiepe riviertjes in Antwerpen en gingen dus naar Holland of Zeeland waar de productie werd overgezet op kleinere schepen. Een nieuwe handelssector ontstaat: veel veen was weg doordat de turf was gebruikt als brandstof, dus geen graan en wel honger. Grapje want wel graan! Maar dan uit Oostzee-gebieden, en da s bommetje goedkoop. En er is genoeg voor iedereen dus door verkoop. Dollartekens in den ogen. Moedernegotie. Boeren op het platteland hoeven niet meer te granen en dus is er een specialisatiefeestje. Vee en KAAS! Produceren voor de markt ipv voor zichzelf. Europees unicum! En dollartekens in den ogen. Haringvisserij kwam op. Hollanders waren slim want al op de schepen kon haring worden verwerkt. Iets met dollartekens en ogen. Pagina 2 van 11

3 Holland loopt voor op overige gewesten: verstedelijking neemt toe. In 1650 woont 58% van alle Nederlandenlanders in Holland! Dus Holland betaalt meer belasting dan de rest, dus Holland vindt dat het zelfstandigheid mag. Daardoor ontstaat de Opstand in Holland. Ondertussen in Engeland Hendrik VII: Begint met opbouwen van staatsleger. Punt van centralisatie. Koninklijke Rechtbank komt er. Slimme boi want Engeland had veel edelen die Hendrik ambtenaarfuncties heeft, waardoor de adel hem steunt. Engeland heeft altijd veel volksinvloed gehad: Magna Carta en al snel een parlement. Hendrik is dus nooit een absoluut heerser. Hendrik VIII ( ) Splitsing rooms-katholieke en anglicaanse kerk in Hendrik was getrouwd maar wilde scheiden en dat mocht niet van de kerk. Dus hij denkt yolo ik maak gewoon m n eigen kerk! Katholieke gebruiken gingen weg en werd protestanter. Eerst vervolgende het protestanten (want het was nog een RK kerk), maar naarmate het meer protestants werd, ging het katho s vervolgen. Dus Engeland: wel centralisatie, geen absolute macht en een milde reformatie. Ondertussen in Frankrijk Lodewijk XI ( ) Koninklijk leger Koninklijke rechtbank Weinig invloed Staten-Generaal =Duidelijke poging tot absolutisme. Cultuur laat het hier wel toe (i.t.t. Engeland). Frans I ( ) Frans kiest voor de rooms-katholieke kerk door een deal: Ik kies voor rooms-katholieke kerk als de kerk mij toestaat hoge geestelijken te benoemen. De kerk moet wel, want anders worden ze kleiner. Fransen kunnen nu tactisch mensen op belangrijke plekken neerzetten en heeft dus in werkelijkheid de Franse kerk in handen. Machtspolitiek. Strenge vervolging protestanten, hoewel ze steeds meer opkwamen. Frans kiest (net als Karel) voor de r-k kerk. Hendrik kiest voor zichzelf. De Nederlandse Opstand Filips II ( ) In 1555 trad Karel af en staat macht af aan Filips II. Adel wordt vanaf nu minder betrokken en moet simpelweg uitvoeren wat Filips zegt. Pagina 3 van 11

4 Ketters worden in plaats van hard nu heel hard aangepakt. Komt ook door omstandigheden want protestantisme groeit door Calvijn. Bovendien is calvinisme radicaler dan lutheranisme: Calvijn zegt dat je je mag verzetten tegen de vorst als die niet goed functioneert. Van Nederlandssprekende vorst naar Spaanssprekende vorst. Filips is bovendien sinds 1559 nooit meer in de Nederlanden meer geweest. Hij kan er eigenlijk alleen maar over zeiken L In Spanje blijven, nooit toegeven, hard aanpakken à al bestaande ontevredenheid sloeg om in een opstand. Iedereen is BOOS. Adel want raken macht kwijt, Filips luistert niet naar ze. Arbeiders want hadden honger en waren werkloos. En honger is agressie. En eigenlijk IEDEREEN is boos door strenge vervolgingen (pragmatisme). Smeekschrift (1566) Edelen vragen in smeekschrift aan landvoogdes Margaretha van Parma te stoppen met vervolgingen. Zij dacht OMGBBQWTF WATSDEZE, raakt in de war en besluit Filips om hulp te vragen. En in de tussentijd worden de vervolgingen maar even stopgezet. Calvinisten denken haha dombo en gaan de yolo uithangen: hagenpreken gaan openbaar en de Beeldenstorm (1566) komt daar. Alles loopt uit de hand en Filips is woedend wanneer hij over alles hoort. Hij stuurt strengste veldheer OOIT: Hertog van Alva. Maarja, wel te laat want Beeldenstorm was inmiddels al onderdrukt: NL adel wilde de Beeldenstorm namelijk ook niet (onrust is slecht!!). Filips en Alva weten van niks en willen iedereen dood hebben. Monsieur d Orange vlucht, Egmont en Hoorne worden onthoofd. Opdracht Alva: Opstandelingen straffen (Raad van Beroerte/Bloedraad). Werkt echter averechts want opstandelingen worden bozer. Centralisatie verder invoeren met nieuwe belastingen. Filips had immers geen zin om zelf de onderdrukking te betalen. In andere woorden: Nederlanders betalen hun eigen onderdrukking. Calvinisten nog strenger vervolgen. Willem van Oranje Duits Edelman die vindt dat de adel meer invloed moet ( ). Door erfenis rijkste man van de Nederlanden. Is voor verdraagzaamheid. Wordt daardoor leider van de Opstand. Wil in 1568 opstanden maar lukt dan nog niet want mensen zijn nog te bang voor Alva. Stadspoorten blijven dan ook dicht en Spaanse leger kan Willem makkelijk aan. Pagina 4 van 11

5 1572: Twee maal is oranjerecht en dit keer gaat het beter. Ondanks dat verwachte steun uit Frankrijk uitblijft (bloedbruiloft), is er onverwachte steun van de watergeuzen. Hun succes was vooral doordat men bang voor ze was. Ondertussen gaan Spanjaarden door vanaf het zuiden en oosten en maken zich steeds onpopulairder door plunderingen en wreedheden. En toen was daar Naarden: gaf zich over maar werd toch uitgemoord en meer. Vanaf nu geeft niemand zich dus meer over en dat scheelt een hoop. Bovendien inundatietechniek: dijken doorsteken en gronden om steden onbegaanbaar maken. Spaanse Soldaten (SS) blijven vastzitten in de modder. Successen zijn beperkt. Enkele steden in Holland zijn niet in handen van de Spanjaarden. Pacificatie van Gent (1576) Alva weg. Spaanse soldaten weg. Margaretha weg. Alle gewesten spreken vrede af. Wel raar want alleen Holland en Zeeland waren opstandig maargoed. Overeenkomst: Spanje moet weg. Verschil: Geloof. Tegemoetkoming: Holland en Zeeland worden calvinistisch, rest katholiek, maar respect en geen vervolging. Houdt het weer lekker lang vol en in 321 moordt iedereen elkaar weer uit. Bovendien accepteert Filips het natuurlijk niet en is er onder de (radicale) Nederlanders weinig draagvlak. Grote mislukking dus, die pacificatie. 1579: Unie van Atrecht Filips stuurt politiek bekwame Hertog van Parma die zuidelijke gewesten weet te overtuigen trouw te zweren aan Filips II à Unie van Atrecht. Tegenbeweging van noord volgt snel: Unie van Utrecht Noordelijke gewesten worden steeds meer calvinistisch. Willem van Oranje doet een propagandaatje en creëert draagvlak voor opstand. Calvinisten vinden dat ze zich mogen verzetten tegen de koning. Filips denkt omg wat nu en verklaart Willem van Oranje vogelvrij. Willem denkt ok genoeg en daar is dan 1581: Acte van Verlatinghe: Filips wordt afgezworen als koning. Wow uniek! En een andere landvoogd moet worden gezocht.. Ik citeer van alweer 2 jaar geleden: Soort Idols, maar dan wat serieuzer. Hertog van Anjou (FR) is de eerste kandidaat. Het idee was om hem te benoemen in naam, en daarna zelf gewoon te doen wat we wilden. Maar helaas, meneer wil weer zo nodig centraliseren en absolute macht. Hij was ook nog rooms-katholiek en die lui kun je nou eenmaal niet vertrouwen. In 1584 drukken de Noordelijke Nederlanden massaal op rode knop en Anjou is niet door. Goed, volgende kandidaat. Willem van Oranje was natuurlijk leuk geweest, maar die is bezweken bij de audities in Met een beetje hulp van Balthaser Gerards, dat wel. Oké, de volgende kandidaat komt uit Engeland. Queen Elizabeth stuurt één van haar adviseurs: Graaf van Leicester aka Robert Dudley. Gaat u maar op de stip staan. Oh, Pagina 5 van 11

6 u bent extreem-calvinistich? Klinkt leuk, maar wordt in 1587 toch weggestuurd omdat ie te veel ruzie krijgt met zij die niet extreem-calvinistsch zijn. En dan moeten we het zelf maar weer doen. 1588: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Filips deed niet veel omdat hij bankroet was door oorlog met Turken. Hij kon dus simpelweg niet veel, had geen geld voor soldij voor de SS. Daarnaast zoekt Filips ook nog ns ruzie met Engeland en bouwt Armada vanaf Mislukt in 1588 echter hard, want er is storm en de vloot bereikt nooit Engeland. Maar in ieder geval dus geen kracht meer voor NL en dat was fijn voor hen. Conclusiemoment Kutrelatie Filips II + versterking godsdienstverschillen + financiële Spaanse crisis + Spaanse aandacht voor Engeland + propaganda calvinisten = grote groei van Nederlandse Opstand. Toekomst in Republiek Geluk bij een ongeluk. In 1585 valt Antwerpen en wordt gruwelijk geplunderd door SS. Da s op zich kut want belangrijkste stad ever, maar opstandelingen blokkeren handelsroute door de Schelde en dus krijgt Amsterdam de handelsfunctie vanaf nu. Kei slim. Godsdiensttwisten: calvinisten waren niet erg tolerant. Maar een compromis: geen vervolging als je maar zwijgt. En dat is toch relatief tolerant. Gewestelijk particularisme: eigen gewest eerst. Republiek was er alleen maar om te vechten tegen Spanje, niet omdat ze elkaar zo aardig vonden. Dus niet bepaald één land. Moderne economie: urbanisatie, commerciële landbouw, internationale landbouw. Ondertussen in Engeland Edward VI ( ): Katholieke gebruiken werden afgeschaft en katholieken vervolgd. Maar dan dood. Maria ( ): Herstelt katholicisme in Engeland en bonjourt het anglicisme. Trouwt met Filips II waardoor Filips later zal vinden dat hij het recht heeft op Engeland. Bloody Mary want vervolgingen op protestanten. Maar dan dood. Elizabeth ( ): Gewiekst politicus en had veel geluk dat ze lang leefde. Ze verbood andere godsdiensten dan anglicaanse kerk maar vervolgde niet. Middenpositie. En dat betekende eindelijk rust in Engeland: The Golden Age. Engeland kon floreren op handelsgebied en cultureel en koloniaal gebied. Het duurde even, maar dan heb je ook wat. Ondertussen in Frankrijk Absolutisme was aanwezig (uit traditie) met in de 17 e eeuw Lodewijk XIV het hoogtepunt daarvan. Frans I had rooms-katholiek rijk (door deal met Paus), vervolgde protestanten streng. Maar effectloos: verzet bleef aanhouden, meer dan waar dan ook. Deel van de Franse adel ging mee in protestantisme (i.t.t. in NL!) die in oorlog Pagina 6 van 11

7 ging met de katholieke edelen à burgeroorlog. Karel IX ( ) is jong en weet niet welke kant hij moet kiezen in de burgeroorlogen. Hij laat in 1572 zijn zus trouwen met edelman en calvinistisch Hendrik van Navarra, waarmee Karel de voorkeur lijkt te geven aan calvinisme. Leidt tot veel commotie en aanslagen, totdat Karel zich laat ompraten door de katholieke adel en in de nacht van 23 op 24 augustus 1572 alle hoge calvinisten (behalve de bruidegom) vermoordt tijdens de bloedbruiloft. Filips II denkt ondertussen yes en Willem van Oranje denkt kut nu kunnen ze me niet meer helpen en Filips denkt opnieuw yes. Hendrik IV ( ) wordt troonopvolger en eerste calvinistische koning. Filips II steunt katholieke adel in Frankrijk in de strijd tegen Hendrik. 1598: Edict van Nantes. Frankrijk is katholiek, maar je mag geloven wat je wilt. Hendrik zorgt dus ook voor rust. è Zowel in Engeland als Frankrijk heerst er na een periode van bloedvergieten eindelijk rust. Wij danken Elizabeth en Hendrik. De Gouden Eeuw Republiek De oorlog duurde ondertussen weer voort. Stadhouder Maurits ( ) neemt Romeinse legertechnieken (strenge discipline, duidelijke soldij) over en neemt succesvol steden (als Breda) in. Veel succes want veel geld in de Republiek en bovendien had Filips het erg druk met Navarra. Stadhouder Maurits werd geholpen door Johan van Oldenbarnevelt, die zorgde voor buitenlandse politieke steun. Zorgde voor het drievoudig verbond (1596): Frankrijk, Engeland en Nederland deden het met elkaar. Handig voor tegen Spanje en bovendien fijn dat de Republiek nu internationaal wordt erkend. Duidelijk signaal t.o.v. Spanje. Filips II overlijdt in 1598 en daar is Filips III. Hij is gematigder en ziet in dat de oorlog eigenlijk vooral heel veel geld kost. Republiek sluit vrede met zuidelijke Nederlanden en Spanje en daar is het Twaalfjarig Bestand ( ). Eindelijk vrede jhe. Maar niet echt: Geloofsconflict Gomaristen vs. Armiane Oldenbarnevelt ziet in dat in zijn gewest (Holland) Armianen meerderheid hebben dus kiest maar voor dat. Maurits is boos want hij kan niks meer door de gesloten vrede (hij heeft immers geen leger meer om aan te sturen) en haat toch Johan dus kiest voor landelijke meerderheid van Gomaristen. à GROOT CONFLICT!!1 Oldenbarnevelt voert in zijn gewest (Holland) de Scherpe Resolutie in (1617): trouw zweren aan gewest, niet aan prinselijke stadhouder (Maurits). Maurits boos dus gebruikt leger om onder druk de Armianen uit de stadsbesturen te halen en zijn eigen aanhangers daar neer te zetten. Dan laat hij Van Oldenbarnevelt oppakken en uiteindelijk veroordelen wegens hoogverraad. 1619: Nationale Synode: Armianen zijn verboden. Maakt zichzelf niet populair. Pagina 7 van 11

8 1625: Maurits overlijdt, Frederik Hendrik neemt over. De Stedendwinger. Ondertussen geeft Spanje het definitief op. Kan door 30-jarige Oorlog met Frankrijk ( ) en binnenlandse oorlog (1940) niet ook nog aandacht naar de Republiek vestigen. Vrede van Münster (1648) Splitsing Nederlanden (Republiek) erkend. Zuidelijk deel blijft in Spaanse handen. Schelde blijft afgesloten. Dat is fijn want kan Antwerpen zich niet weer ontwikkelen als concurrent. Gouden Eeuw Ondertussen floreerden zeegewesten Holland en Zeeland economisch. Er waren gunstige voorwaarden: Amsterdamse koopmansbeurs: Amsterdammers waren één van de eersten die een centrale plek (beurs) faciliteerden. Aantrekkelijk want makkelijk. Amsterdamse wisselbank. Lang niet alle munten hadden dezelfde waarde, dus overheid zorgde voor wisselbank. Haalde bovendien het slechte/valse geld uit de markt. Gaf garantie voor echt geld en dus vertrouwen. Tolerantie. Door de non-vervolging kon iedereen terecht in Amsterdam en dat was uniek. Namen bovendien kennis en producten mee uit eigen land. VOC 1602: Werd opgericht om onderlinge concurrentie tegen te gaan. Eerste publiekprivate onderneming dat aandelen uitgaf: leverde enorm kapitaal op. Ook handig voor aandeelhouders, want je kon met niet al te veel risico goed cashen. Enorme groei welvaart door alle investeringen en winsten. WIC 1621: Wat aan de ene kant kan, kan ook aan de andere kant!. Twaalfjarig bestand was afgelopen en dus kunnen we de Spanjaarden weer aanvallen: kaapvaart. Daarnaast: driehoekshandel vanaf late 17 e en 18 e eeuw. Tabaks-plantages in Zuid-Amerika waren opgericht maar plaatselijke inwoners waren niet sterk genoeg, dus werknemers werden gekocht van stamhoofden in Afrika. Stadhouderloos tijdperk In 1647 was Willem II stadhouder. Hij vond de vrede maar niks en wilde een groot leger. De Staten-Generaal sloeg het af maar in 1650 besluit Willem lekker te gaan rellen en probeert een staatsgreep te plegen. Mislukt en Staten- Generaal besluit, ook omdat er geen opvolger is, de stadhoudersfunctie af te schaffen : stadhouderloos tijdperk. Belangrijkste figuur van de Republiek wordt nu de raadspensionaris: Johan de Witt. Er komt een strijd tussen de staatsgezinden en prins-/oranjegezinden (Johan de Witt vs. Willem III). Johan krijgt wat probleempjes wat betreft concurrentie: Engeland: Acte van Navigatie 1651 Schippers die in Engeland aanmeren mogen alleen producten binnenvoeren uit hun eigen land. Mooi kudt want de Pagina 8 van 11

9 Republiek = doorvoerhandel (Amsterdamse beurs). Protectionisme. Frankrijk: Mercantilisme Hoge tarieven op producten uit buitenland, subsidies op binnenlandse producten. Eerste Engelse Zeeoorlog ( ): Nederlandse schepen worden aangevallen onder excuus Acte van Navigatie. Nederland heeft niet veel succes, maar er is ook veel schade voor Engeland tijdens deze eerste zeeoorlog. Geen winnaar. Tweede Engelse Zeeoorlog ( ): Engelsen worden verslagen en Acte van Navigatie wordt niet meer nageleefd. RAMPJAAR 1672!!! Karel II van Engeland en Lodewijk XIV van Frankrijk sluiten een verbond tegen de Republiek. Münster en Keulen doen ook mee en van vier kanten wordt de Republiek aangevallen. De vloot houdt stand (Engeland), maar landleger kan Lodewijk niet hebben. Johan de Witt baalt dat hij geen landleger had gefinancierd afgelopen decennia, trekt zijn conclusies en treedt af. Willem III wordt weer stadhouder, bedenkt waterlinie en daardoor en door wat politieke slimmigheden is Frankrijk in 1674 weg. Willem denkt dit nooit meer, trouwt met de dochter van de koning van Engeland en wordt al snel troonopvolger. Stadhouder Willem III wordt dan tijdens de Glorious Revolution koning Willem II. Ondertussen in Engeland Queen Elizabeth had voor rust gezorgd tijdens haar lange regeerperiode. Het land was protestants en ze vervolgde slechts de radicale katholieken die haar zelf bedreigden. Maar dan Jacobus I ( ) Tussen geldnood en absolutisme. Jacobus wil absoluut vorst zijn maar heeft daar geen geld voor. Hij moet voor geld telkens bij het parlement aankloppen, en tja Meer spanningen tussen puriteinen (Engelse calvinisten) en anglicanen. Voegt Schotland en Engeland samen tot Groot-Brittannië. Karel I ( ) De aanwezige spanningen leiden tot een burgeroorlog ( ). Puriteinen o.l.v. Cromwell: Koning mag niet absoluut worden! Karel I verliest de strijd en zijn hoofd. Republiek Engeland ( ) Parlement o.l.v. Cromwell, Lord Protector, die zich ontpopt tot een absoluut leider. Voert een streng puriteins regime en onderdrukt Ieren en Schotten. Karel II ( ) Pagina 9 van 11

10 Restauratietijdperk Problemen met parlement, maar geen uitbarsting Jacobus II ( ) Hier barst het wel los. Jacobus voegt zijn (absolute) woord bij daad. Het katholieke Engeland moet er komen! met Fr. als grote voorbeeld. Parlement gaat achter zijn rug om op zoek naar een opvolger en dan vallen de Nederlandse en Engelse historie samen: Willem II(I). Willem II ( ) Accepteert het koningschap. Heeft een hoop voorwaarden waar hij aan moet voldoen (bill of rights). Parlementaire democratie: parlement heeft veel macht. En eindelijk zijn we waar we willen De macht is verdeeld. à In Engeland wint het parlement. Er is een sterke staatsmacht. De Republiek en Engeland vormen een sterke protestantse coalitie tegen het opkomende Frankrijk. Een persoonlijke unie. Ondertussen in Frankrijk Van Navarra weet de Spaanse aandacht te krijgen en daarmee hun leger uit de Republiek. En dan is het weer Lodewijkentijd! Lodewijk XIII ( ) Laat regeren over aan zijn cardinaal Richelieu, die vervolgens de opstanden van de hugenoten neerslaat : 30-jarige oorlog in oorspronkelijk Duitse gebieden, maar de vlam slaat al snel over naar vrijwel iedere Europese grootmacht. Frankrijk is bang voor de Spaanse macht, noemt zichzelf protestants en gaat onder noemer meedoen met 30-jarige oorlog vechten tegen Spanjaarden. Spanje wordt verzwakt. Lodewijk XIV ( ) Dé absoluut heerser uit de geschiedenis. Centraal bestuur in Versailles. Centrum van de macht. Sterk ambtenarenapparaat. Sterk centraal leger. Mercantilisme: hoge invoerrechten, staatssteun aan nijverheid/handel. 1685: herroeping van het Edict van Nantes. Eén heerser, één centrale machtsplek = één geloof. 1667: Wil Nederlanden aanvallen maar wordt wegonderhandeld. 1672: Valt Republiek opnieuw aan in het rampjaar. De rest is geschiedenis. Pagina 10 van 11

11 à Frankrijk breidt zijn absolutisme steeds verder uit en brengt het katholicisme terug als enige geloof. Het einde van de Gouden Eeuw Vanaf het rampjaar ging het bergafwaarts met de Republiek van de Nederlanden. Heel Europa nam mercantilistische en protectionistische maatregelen, waar de doorvoereconomie van de Republiek erg onder te lijden had. Alleen de koloniale handel bleef groeien, maar ook hier stonden de winsten onder druk. Vanaf 1730 daalde ook de winst van de VOC. De Engelsen haalden ze in. In 1714 waren de schulden zo hoog opgelopen dat het bedrag aan te betalen rente hoger was dan de inkomsten uit belastingen. En dat betekende een faillissement. Vanaf de 18 e eeuw was de Republiek geen grote mogendheid meer. In 1780 was de Republiek kansloos in een nieuwe Engelse Zeeoorlog en in 1795 werd de Republiek als nog geheel bezet door Franse troepen. Tweede Stadhouderloze Tijdperk: Bestuur was nu in de handen van een vaste groep regentenfamilies, die door het in het bezit hebben van obligaties sterk profiteerden van de enorme staatsschuld. Pagina 11 van 11