O.R.P.A.D.T. V.Z.W. Vlaamse ORPADT-Enquête. Resultaten Organisatie van het Paramedisch Personeel van de Dialyse- en Transplantatiecentra

Transcriptie

1 O.R.P.A.D.T. V.Z.W. Vlaamse ORPADT-Enquête Resultaten Organisatie van het Paramedisch Personeel van de Dialyse- en Transplantatiecentra

2

3 O.R.P.A.D.T. V.Z.W. Inhoud Inleiding 4 Resultaten 5 Deelnemende centra 5 Personeel 5 Aanbod van dialysemodaliteiten 6 Evolutie van chronische dialysebehandelingen 6 Acute nierinsufficiëntie 7 Chronische dialyse: Evolutie dialysepopulatie 8 Dialysecentra: aantal chronische patiënten per centrum 8 Chronische dialyse: Demografie 9 Diabetes nefropathie 9 Invaliditeit 10 Infectieuze serologie 10 HD: Anticoagulatie 11 HD: Preventie van botaandoeningen 12 HD: Anemie behandeling 12 HD: Toegangswegen 13 HD: Technische aspecten 14 HD: Hygienisch management 14 HD: Kwaliteitsbewaking 15 Patiëntenvervoer van en naar het dialysecentrum 15 Peritoneale dialyse 16 Transplantaties 18 Dieetadvies 19 Sociaal advies 20 Gebruikte afkortingen 21 Samenvatting 22 Copyright 2008: Organisatie van het Paramedisch Personeel van de Dialyse- en Transplantatiecentra (ORPADT) - 3 -

4 O.R.P.A.D.T. V.Z.W. Inleiding Beste collega's, Enkele maanden geleden werd uw medewerking gevraagd voor de zevende Vlaamse ORPADT en DTV enquête. Met genoegen kunnen we u vandaag, in deze spe cia le Forum uit gave, de re sul ta ten van deze studie voorstellen. Het opzet is ondertussen goed bekend binnen het multidisciplinair nefrologisch team en levert belangrijke praktijkgegevens op waardoor de kwaliteit van zorg kan geëvalueerd en vergeleken worden met andere Vlaamse centra. De combinatie met het ambitieuze European Practice Database ( EPD ) project, ingericht door EDTNA/ ERCA, kan opnieuw een succes genoemd worden. De observatieperiode was het kalenderjaar en omvat 3446 patiënten met nierinsufficiëntie. De participatie was overweldigend, want 25 op de 27 centra stuurden de vragenlijsten ingevuld terug. Ook in de satellietcentra werden bijzondere inspanningen geleverd, wat ons bijkomende informatie over de nefrologische zorgverlening heeft opgeleverd. Philippe Duym (AZ Maria Middelares Gent), de leider van dit project, werd bijgestaan door de leden van de werkgroep registratie. Langs deze weg willen Paul Van Malderen, als voorzitter ORPADT Vlaanderen, en ikzelf de EPD coördinatoren, de nationale EPD stuurgroep en in het bijzonder Michel Roden van harte danken voor hun belangrijke medewerking en inzet bij deze registratie. Verder een woord van dank aan alle diensthoofden, hoofdverpleegkundigen en gezondheidswerkers uit het multidisciplinair team van de verschillende dialysecentra voor het verlenen van hun steun aan deze studie. Tenslotte willen we ook de Vlaamse nefrologen en de Vlaamse nefrologenvereniging NBVN danken voor hun goedkeuring en steun aan dit project. Zonder deze samenwerking zou het zo bijzonder slagen onmogelijk zijn geweest. Zoals beloofd, worden de resultaten u in boekvorm en Cd-rom aangeleverd via de diensthoofden van de verschillende dialysecentra en zal de enquête downloadbaar zijn via de homepage van onze vereniging Wij hopen dat deze studie opnieuw een belangrijke bijdrage kan leveren tot het deskundig uitbouwen van de nefrologische zorgverlening in al haar aspecten. Namens het ORPADT-Vlaams Bestuur, Paul Van Malderen Voorzitter ORPADT Vlaanderen Philippe Duym Voorzitter werkgroep registratie Praktische uitvoering Statistische verwerking en analyse Grafische voorstelling en lay-out Monique Elseviers Dirk De Weerdt - 4 -

5 Deelnemende centra Aantal centra Deze enquête omvat resultaten van 25 op 27 Vlaamse dialysecentra voor volwassenen. De 2 centra voor kinderdialyse werden niet opgenomen in deze bevraging. Aan de 25 hoofdcentra waren 44 satellietcentra verbonden. 4 van de 25 centra behoorden tot een universitair ziekenhuis. Personeel Patiënten per verpleegkundige Het totaal aantal verpleegkundigen in deze 66 centra was 843 full-time equivalenten, variërend per centrum van 1.2 tot 57. Om de vergelijkbaarheid met vorige metingen te bewaren werd in bovenstaande grafiek de gemiddelde patiënt-verpleegkundige ratio weergegeven per centrum. De satellietcentra kenden een hogere ratio (5.5 ± 1.7) dan de hoofdcentra (3.3 ± 0.7). Personeelskader: beschikbaarheid % van de centra Sociaal werker Diëtiste Technieker 50% 63% 64% 96% 85% 88% 96% 89% 92% -5-

6 Aanbod van dialysemodaliteiten Chronische dialysemodaliteiten: evolutie % van de centra Hemodialyse (HD,HF,HDF) Peritoneale dialyse -6- Thuishemodialyse 26% 21% 35% 40% 100% 100% 100% 100% 85% 88% 96% 100% 4 centra behandelden patiënten met thuisdialyse In totaal werden 9 patienten met thuisdialyse behandeld Niemand werd behandeld met nachtdialyse thuis 4 centra behandelden patienten met nachtdialyse in het centrum In totaal werden 46 patiënten met nachtdialyse in het centrum behandeld 16 centra behandelden patiënten met 4x dialyse per week 3 centra behandelden patienten met 5x dialyse per week In totaal werden 45 patiënten meer dan 3x per week behandeld Evolutie van chronische dialysebehandelingen % van de chronische patiënten 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 84% 76% 78% 78% Evolutie van de chronische behandelingen 71% 68% 63% 26% 20% 20% 22% 11% 14% 14% 5% 8% 9% 8% 10% 11% 4% Hospitaal HD Low Care HD PD

7 Acute nierinsufficiëntie (ANI) (1) ANI 38.5 Gemiddeld aantal ANI patiënten per centrum Gemiddeld aantal behandelingen per centrum Gemiddeld aantal behandelingen per patiënt Opmerking: Resultaten omvatten enkel acute behandelingen uitgevoerd door de nefrologische dienst. Acute nierinsufficiëntie (2) -7-

8 Chronische dialyse: Evolutie dialysepopulatie Het totaal aantal chronische patiënten in de 25 centra was Het gemiddelde per centrum was 140 patiënten (var ). Hoofdcentra hadden gemiddeld 90 patiënten (var ), terwijl satellietcentra gemiddeld 21 patiënten hadden (var. 6-83). Totaal aantal patiënten Chronische dialysepatiënten Gemiddeld aantal per centrum Dialysecentra: aantal chronische patiënten per centrum Aantal patiënten Grootte van de dialysecentra PD HD 50 0 VL150 VL550 VL330 VL120 VL220 VL190 VL340 VL130 VL140 VL110 VL180 VL320 VL160 VL170 VL410 VL350 VL510 VL360 VL420 VL540 VL430 VL210 VL230 VL530 VL370 Centrum nr. -8-

9 Chronische dialyse: Demografie De verhouding man/vrouw was 55/45 (49/51 in ). 5.4% van de HD populatie was boven 85 jaar. (4% IN ) In de hoofdcentra waren 70.1% van de HD patiënten ouder dan 65, in de satellietcentra waren slechts 64.9% ouder dan 65 (60% in ). Van de PD patiënten waren er slechts 41% ouder dan 65 jaar. 70% 60% Demografisch profiel van de chronische patiënten 64% 65% 57% 58% 60% 50% 40% 30% % 31% 31% 29% 27% 26% 46% 20% 10% 13% 12% 11% 11% 9% 9% 0% tot 45 jaar jaar ouder dan 65 jaar Diabetes nefropathie Diabetes nefropathie 25% % van de chronische patiënten 19.8% 20.0% 20.1% 20% 17.6% 15% 13.2% 13.0% 10% 5% 0% 1991 Van de 656 diabetespatiënten stonden 12 op de wachtlijst voor een nier-pancreas transplantatie. In de HD populatie varieerde de prevalentie van diabetes nefropathie van 10 tot 50% in de hoofdcentra en van 0 tot 36% in de satellietcentra. -9-

10 Invaliditeit Invaliditeit in hoofdcentra invalide 22.0% Invaliditeit in satellietcentra invalide 8.6% valide 78.0% valide 91.4% In de HD populatie vertoonden 17.3% van de patiënten een zekere vorm van invaliditeit (d.w.z. dat deze patiënten niet zonder hulp naar het toilet konden gaan). Infectieuze serologie (1) % van de patiënten 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 6.3% 3.5% 3.5% 1.7% 1.8% Positieve patiënten 2.0% 1.4% 1.3% 1.3% 1.2% 0.0% 0.0% 0.04% 0.10% 0.15% 0.66% 1.80% HCV HBV HIV MRSA 2.38% Centra zonder infectie: 53% 72% 97% 58% Range per centrum:

11 Infectieuze serologie (2) Controle minstens jaarlijks Isolatie indien positief 100% 97% 92% 73% 70% 76% 61% 23% HCV HBV HIV MRSA HCV HBV HIV MRSA MRSA screening is gestegen met 23% t.o.v. Isolatiepolitiek was vergelijkbaar met vorige meting Wel steeg de afzonderlijke bestaffing zodat deze maatregel nu meer parallel loopt met ruimtelijke isolatie Isolatiemaatregelen Afzonderlijke plaats of shifts Afzonderlijke dialysetoestellen Afzonderlijke bestaffing 28% 36% 24% bij HCV-pos. patiënten HD: Anticoagulatie % van de patiënten 22% 56% 61% 65% 70% 75% 78% 44% Anticoagulatie 36% 25% 29% 24% 3% % 1% 1% Gefractioneerde heparine* Standaard heparine Andere *= Low Molecular Weight heparine -11-

12 HD: Preventie van botaandoeningen Fosfaatbinders op basis van: % patiënten Gebruik van Vitamine D aluminium calcium 0.6% 56.9% neen 60.9% ja 39.1% lanthaan 1.5% synthetische 27.5% andere 1.6% Anemie behandeling Erythropoietine behandeling IJzersubstitutie % patiënten 75% 97% 81% 96% 81% 74% 76% 93% 69% 92% 69% 98% % patiënten 81% 80% 55% 34% 43% 30% HD-patiënten PD-patiënten HD-patiënten PD-patiënten Meer dan 9 op 10 HD patiënten kregen EPO intraveneus, de anderen subcutaan. Bij PD patiënten werd EPO altijd subcutaan toegediend. Bijna alle HD patiënten kregen ijzersubstitutie intraveneus. 8 op 10 PD patiënten met ijzersubstitutie kregen ijzer oraal toegediend. -12-

13 HD: Toegangswegen (1) % patiënten 82% 67% 64% 66% 58% 54% Toegangsweg 5% 5% 7% % 5% 5% 13% 28% 29% 27% 35% 39% AV-fistel AV-Graft Centrale katheter Het gebruik van centrale katheters variëerde van 0 tot 73% per centrum. Eenentwintig HD centra gebruikten centrale katheters in meer dan 40% van hun patiënten (4 in, 16 in ). Twee satellietcentra hadden geen patiënten met katheters. 57 patiënten werden gedialyseerd met een combinatie van AV-fistel en katheter (65 in ). HD: Toegangswegen (2) Het gebruik van single lumen katheters zakte van 49% in naar 25% in % van de patiënten 89% 82% 65% 51% 30% 33% Punctietechniek 19% % 11% 35% 49% 70% 67% 81% Eén-naaldsysteem Twee-naaldsysteem Punctieplaats arbitrair wisselend 21% steeds dezelfde 23% Punctiemateriaal combinatie 7% metaal scherp 24% systematisch wisselend 56% kunststof 66% metaal bot 3% -13-

14 HD: Technische aspecten Patiënten behandeld met: nooit 12% Gebruik van lage badwatertemperaturen voor alle patiënten 35% high-flux membranen 58.0% on-line HDF 25.0% voor sommige pt. 53% Technische informatie gebruik van poeder bicarbonaat concentraat centrale distributie zuurconcentraat centrale distributie bicarbonaatconc. 6% waterbehandeling met actief kool % van de HD units 95% 39% 98% voorraadtank na RO 9% HD: Hygienisch management Dialysevloeistof: controles % van de HD units bacteriologisch endotoxines 50% 65% Behandeling toestel tussen twee shifts hitte en chemisch 14% koud chemisch 14% waterspoeling 61% spoeling dialysaat 11% -14-

15 HD: Kwaliteitsbewaking 93% Kwaliteitsanalyse bij HD-patiënten 61% 43% 35% 13% 70% 67% 41% 15% 67% 38% 15% 95% 70% 38% 10% 92% 68% 39% 8% KT/V PRU PCR TAC Patiëntenvervoer van en naar het dialysecentrum Vervoer van en naar dialysecentrum Eigen vervoer 20% Ziekenwagen liggend 4% Ziekenwagen zittend 12% Openbaar vervoer 2% Taxi 62% -15-

16 Peritoneale dialyse (1) 40% 30% 20% 10% % PD-patiënten 6% 6% 6% 6% 2% 3% 3% 4% 4% 4% 5% 8% 9% 9% 9% % van totaal aantal chronische pat. van centrum 17% 16% 15% 13%13% 10%12% 21% 27% 36% 0% VL410 VL170 VL320 VL340 VL160 VL150 VL180 VL120 VL330 VL130 VL210 VL540 VL360 VL230 VL220 VL510 VL550 VL110 VL370 VL420 VL350 VL530 VL140 VL430 VL190 Centrum nr. Peritoneale dialyse (2) PD verpleegkundige 74% 100% 100% PD katheters PD katheters Wachttijd PD-katheter-gebruik % van PD patiënten INTRAPERITONEAAL gebogen 68% andere 4% recht 28% EXTRAPERITONEAAL andere 4% Sw an-neck 92% dubbel recht 4% dagen 56% 8-14 dagen 44% -16-

17 Peritoneale dialyse (3) PD behandelingsvormen % van de PD-patiënten 65% 50% 43% 39% 29% 35% 50% 57% 61% 71% CAPD continu APD automatisch 28 patiënten werden behandeld met een combinatie van CAPD en APD Peritoneale dialyse (4) Kwaliteitsanalyse bij PD-patiënten 73% 72% 92% 92% 92% 88% Gebruik van nieuwe PD oplossingen Niet-glucose 75% 60% 48% 45% 58% 35% 46% Aminozuur Bicarbonaat Verminderde glucose degradatie 10% 27% 30% PET KT/V CrCl -17-

18 Wachtlijst voor transplantatie 13% van de chronische patiënten stond op de transplantatiewachtlijst, een cijfer lager dan bij de vorige bevragingen (16% sinds ). Slechts 36% van de patiënten op de wachtlijst was een vrouw. 11% van de patiënten op de wachtlijst was ouder dan 65. % patiënten op Tx-wachtlijst 37% 30% 20% 10% 2% 3% 4% 5% 16% 17% 17% 17% 19% 20% 11% 12% 12% 13% 13% 13% 13% 13% 14% 14% 14% 8% 9% 0% VL150 VL340 VL140 VL230 VL330 VL550 VL110 VL510 VL350 VL370 VL320 VL420 VL410 VL160 VL190 VL530 VL210 VL130 VL220 VL360 VL170 VL180 VL540 VL430 Centrum nr. Transplantaties In Vlaanderen werd 5.7% van de patiënten met chronische nierinsufficiëntie getransplanteerd in. Slechts 50 bespreekt de optie van transplantatie met living-related donoren, 32% de optie living-unrelated donoren. Alle centra verzorgen de routine pre-transplantscreening bij hun patiënten. Alle centra (behalve 1) verzorgen de follow-up van hun getransplanteerde patiënten. 44 beschikt over een speciale transplantatie-verpleegkundige. 20% Transplant ratio 10% 0% 0% 1% 2% 3% 3% 3% 4% 4% 4% 5% 5% 5% 5% 5% 5% 6% 6% 7% 12% 10% 9% 9% 8% 8% 8% VL150 VL230 VL350 VL550 VL420 VL530 VL130 VL120 VL360 VL220 VL160 VL320 VL110 VL510 VL410 VL210 VL330 VL340 VL180 VL170 VL540 VL370 VL140 VL190 VL430 Centrum nr. -18-

19 Dieetadvies (1) In centra zonder diëtiste wordt dieetadvies gegeven door de arts (80%) of door een verpleegkundige (20%). Heeft uw centrum een dialyse-diëtiste? 50% Bovendien kan in alle centra zonder dialyse- diëtiste beroep worden gedaan op een diëtiste van het ziekenhuis. 64% Frequentie van dieetadvies op regelmatige basis enkel bij problemen nooit 0% 20% 40% 60% 80% 100% Pre-dialysepatiënten Nieuwe HD patiënten Stabiele HD patiënten Nieuwe PD patiënten Stabiele PD patiënten Transplant-patiënten Het dieetadvies was voor alle groepen van patiënten sterk toegenomen in Dieetadvies (2) Organiseert de diëtiste regelmatig educatieve sessies omtrent nutritionele aspecten van het dieetadvies? Betrokkenheid van de diëtiste bij: neen 87.5% ja 12.5% Aanpassing fosfaatbinders Aanvullingen energie en eiwit 67% 71% Screent de diëtiste alle HD patiënten voor malnutritie? neen 58.3% ja 41.7% -19-

20 Sociaal advies (1) Heeft uw centrum een sociaal werker? 84.6% 88.0% Sociaal advies: werkdomein op regelmatige basis enkel bij problemen nooit 0% 20% 40% 60% 80% 100% In centra zonder dialyse sociaal werker kan beroep worden gedaan op de sociale dienst van het ziekenhuis. Pre-dialyse patiënten HD patiënten PD patiënten Transplant-patiënten Sociaal advies (2) Specifieke taken van de sociaal werker Pre-dialyse informatie Therapietrouw Psychosociale problemen Financiële problemen Tewerkstelling Huisvesting 68% 48% 92% 100% 80% 84% In 64 werden minstens maandelijks multidisciplinaire patiëntbesprekingen georganiseerd. In 3/4 van deze centra neemt de sociaal werker/verpleegk. deel aan deze besprekingen. -20-

21 Gebruikte afkortingen ANI APD AV CAPD CrCl EPD EPO HBV HCV HD HIV KT/V LMW MRSA PCR PD PRU RO TAC Tx TNI Acute nierinsufficiëntie Automatische peritoneale dialyse Arterioveneus Continue ambulante peritoneale dialyse Kreatinineklaring European Practice Database (Eu ro pe se Zorgpraktijk Databank) Erythropoëtine Hepatitis B virus Hepatitis C virus Haemodialyse Humaan immunodeficiëntievirus Membranaire klaringscapaciteit x behandelingstijd / distributievolume Laag moleculair gewicht heparine Meticilline resistente Staphylococcus aureus Eiwitafbraak coëfficiënt Peritoneale dialyse Procent reductie van ureum Omgekeerde osmose Gemiddelde ureumconcentratie over de tijd Transplantatie Terminale nierinsufficiëntie

22 O.R.P.A.D.T. V.Z.W. Samenvatting 25 van de 27 Vlaamse dialysecentra namen deel aan de enquête. Aan de 25 hoofdcentra waren 44 satellietcentra verbonden en 2 kinderdialysecentra. 843 full-time equivalenten verpleegkundigen waren tewerkgesteld in de Vlaamse dialysecentra met een gemiddelde ratio die varieerde van 3.3 patiënten per verpleegkundige in de hoofdcentra tot 5.5 in de satellietcentra. In werden per centrum gemiddeld 69 patiënten met acute nierinsufficiëntie behandeld, terwijl in dit gemiddelde slechts 38 bedroeg. Het totaal aantal chronische dialysepatiënten en het aantal behandeld per centrum stijgt verder. Eind werden 3446 chronische dialysepatiënten behandeld in de 25 centra. Per centrum werden tussen 49 en 262 chronische dialysepatiënten behandeld met een gemiddelde van 90 in de hoofdcentra en 21 in de satellietcentra. 65% van de chronische dialysepatiënten was ouder dan 65 jaar, 5% ouder dan 85. De prevalentie van diabetische nefropathie steeg van 13% in 1991 tot 20% in. De prevalentie van hepatitis B daalde tot 1.2% en bleef stabiel voor hepatitis C met 1.8%. De prevalentie van MRSA liep verder op van 0.7% in tot 2.4 in. Dit kan gedeeltelijk verklaard worden doordat meer centra nu ook regelmatig screenen voor MRSA. 96% van de HD patiënten werd behandeld met EPO, 80% kreeg ook ijzersubstitutie. Bij PD gebeurde dit respectievelijk bij 74 en 30% van de patiënten. Voor de behandeling van botpathologie werd meestal calciumcarbonaat als fosfaatbinder gebruikt. Er is weinig evolutie in de soort van chronische behandeling die toegepast werd: 89% werd behandeld met HD waarvan 26% in een satellietcentrum, slechts 11% werd behandeld met PD. Als toegangsweg voor HD werden nog wel meest AV fistels gebruikt (54%), maar het gebruik van centrale katheters steeg alarmerend tot 39%. Het gebruik van het éénnaaldsysteem daalde verder tot 19%. Kunststofnaalden werden gebruikt bij 66% van de patiënten, metalen naalden met botte punt bij 3%. Het aantal centra met een regelmatige bacteriologische screening van de dialysevloeistof steeg tot 65%. Screening voor endotoxines steeg tot 50% Wat betreft peritoneale dialyse, steeg het gebruik van APD verder tot 71%. In Vlaanderen wachtten 56 minstens 2 weken vooraleer de katheter een eerste maal te gebruiken. 13% van de dialysepatienten stond op de wachtlijst voor transplantatie. In werd 5.7% van de chronische dialysepopulatie getransplanteerd. 64 beschikten over een dialyse diëtiste. De frequentie van het voedingadvies was voor alle groepen van patiënten sterk toegenomen. De betrokkenheid van diëtisten in de aanpassing van fosfaatbinders steeg tot 67% In de meeste centra werd sociaal advies systematisch gegeven aan HD patiënten. Vooral tijdens de predialyse fase en post-transplantatie werd dit advies enkel gegeven bij problemen. 88 beschikten over een sociaal werker

23

24