BUIKVLIESDIALYSE OF PERITONEALE DIALYSE DE WERKING VAN DE BUIKVLIESDIALYSE DE PLAATSING VAN DE KATHETER BEHANDELINGSMODALITEITEN

Transcriptie

1 PERITONEALE DIALYSE

2 INHOUD BUIKVLIESDIALYSE OF PERITONEALE DIALYSE 3 DE WERKING VAN DE BUIKVLIESDIALYSE DE PLAATSING VAN DE KATHETER 3 4 BEHANDELINGSMODALITEITEN CAPD APD PLAATS VAN DE BEHANDELING 10 2

3 BUIKVLIESDIALYSE OF PERITONEALE DIALYSE BUIKVLIESDIALYSE OF PERITONEALE DIALYSE Peritoneale dialyse komt van het Latijnse woord peritoneum, wat buikvlies betekent. Dit buikvlies is van nature bij ieder mens aanwezig, zit aan de binnenkant van de buikholte en omgeeft de buikorganen (lever, maag, darmen). Doorheen het buikvlies lopen heel veel kleine bloedvaatjes. Een kenmerk van ons buikvlies is dat het halfdoorlaatbaar is en dus als een filter kan gebruikt worden. Half-doorlaatbaar houdt in dat het grote stoffen, zoals bloed, eiwitten en bloedcellen niet doorlaat en kleine stoffen, zoals ureum en kalium wel doorlaat. DE WERKING VAN DE BUIKVLIESDIALYSE Buikvliesdialyse noemt men ook wel buikspoeling. De bloedzuivering gebeurt hier door een zuivere vloeistof (dialysaat) in de buikholte (de peritoneale holte) te laten lopen door een speciaal daarvoor ingeplant buisje of katheter. Doordat de zuiverende vloeistof (dialysaat) in de buikholte contact heeft met de vele bloedvaatjes in het buikvlies, geeft het bloed afvalstoffen af aan de zuiverende vloeistof. Het dialysaat gaat niet alleen het bloed zuiveren door afvalstoffen te verwijderen, het zuigt ook het overtollige vocht aan door de suikers die in het dialysaat aanwezig zijn. De handeling waarbij men de spoelvloeistof verzadigd van afvalstoffen, vervangt door vers dialysaat noemt men een wisseling. Deze technieken worden verder in dit hoofdstuk beschreven. 3

4 DE PLAATSING VAN DE KATHETER DE PLAATSING VAN DE KATHETER Om het buikvlies voor deze vorm van dialyse te kunnen gebruiken, hebben we een toegangsweg naar de buikholte nodig. Hiertoe plaatst de chirurg een fijne katheter uit silicone links of rechts in de onderbuik via een laparoscopische ingreep. Het ene uiteinde van de katheter zit in de buikholte, de tip ligt onderaan in het bekken. Na de operatie is enkel een wonde zichtbaar die gelijmd is. U ziet ook het andere uiteinde van de katheter naar buiten komen. De plaats waar de katheter uit het lichaam naar buiten komt, noemt men de katheterpoort of exit-site. Op deze plaats ziet u geen hechtingen. Enkel door het ingroeien van het onderhuids weefsel op 2 ankerplaatsen (=cuffs) van de katheter, krijgt de katheter stabiliteit en kan hij jarenlang ter plaatse blijven. U mag de dag na de ingreep het bed verlaten. Nadien mag u het ziekenhuis verlaten en zal er in samenspraak met de nefroloog (nierspecialist) bepaald worden wanneer u effectief zal starten met de dialyse. In de periode voor de start van dialyse komt u driemaal per week bij de peritoneale dialyseverpleegkundige voor verzorging en opleiding. 4

5 CAPD BEHANDELINGSMODALITEITEN! ER ZIJN 2 METHODEN OM TE DIALYSEREN VIA HET BUIKVLIES 1. CAPD (Continue Ambulante Peritoneale Dialyse) 2. APD (Automatische Peritoneale Dialyse) CAPD CAPD is een manuele techniek, d.w.z. dat er geen machines voor nodig zijn. U voert eigenhandig de handelingen uit. Daartoe begint u steeds met het wassen van de handen. Nadien sluit u een y-vormige lijnenset aan op de buikkatheter op een steriele wijze. Aan deze y-vormige lijnenset zitten twee zakken vast, een volle en een lege zak. In de volle zak zit het verse dialysaat. Er worden volgende stappen doorlopen: - uitloop: de vloeistof in de buik laat men uitlopen in de lege zak van het PD-systeem. Deze vloeistof is verzadigd van afvalstoffen en het bevat overtollig vocht van de patiënt. - inloop: bij de inloop laat men de volle zak met vers PD-vloeistof in de buik van de patiënt lopen. Nadien wordt het systeem afgekoppeld. - verblijf: de tijd dat de PD-vloeistof in de buik van de patiënt verblijft. In deze tijd gebeurt het onttrekken van de afvalstoffen en het aanzuigen van overtollig vocht uit het bloed van de patiënt. 5

6 CAPD spoelvloeistof spoelvloeistof met afvalstoffen 6

7 CAPD Het dialysaat in de buikholte vervangen door nieuw dialysaat noemen we een wisseling. Een wisseling duurt ongeveer 30 minuten. De meeste volwassenen wisselen 4 maal per dag: een 1 ste wisseling gebeurt s morgens na het opstaan, een 2 de rond de middag, een 3 de rond 17u en de laatste voor het slapen gaan. Let wel, het is de nefroloog die het aantal wisselingen bepaalt op basis van de restfunctie van de eigen nieren. U bent niet gebonden aan een strikt tijdschema, wanneer u ergens heen wilt, kunt u gerust de wisseling een uurtje uitstellen of vervroegen. Bij het ledigen van de buik, zal u merken dat de uitgelopen vloeistof een gele kleur heeft, wat wijst op afvalverwijdering. Wanneer het uitgelopen vocht wordt gewogen, zal u waarnemen dat er meestal meer uitloopt dan er enkele uren voordien ingelopen is. Dit is de vochtonttrekking die heeft plaatsgehad. Zodra de volle zak met vers dialysaat de buikholte is ingelopen, sluit u zichzelf weer af van het y-systeem en bergt u de katheter weer op onder de kleding. Vermits elke wisseling eindigt met een inloop hebt u bij CAPD steeds vocht in de buik. U voelt hier echter niets van omdat er tussen de buikorganen voldoende plaats is. 7

8 APD APD APD staat voor Automatische Peritoneale Dialyse. Automatisch verwijst naar het feit dat hiervoor gebruik wordt gemaakt van een machine. Iedere avond voor het slapengaan, sluit u zichzelf aan op een lijnenset die u voordien op de machine gemonteerd hebt. De set is verbonden met dialysaatzakken die op en/of langs het nachttoestel liggen. De lijnenset is lang genoeg om comfortabel te kunnen slapen. Wanneer u op de starttoets duwt, begint het toestel met de behandeling en voert het enkele wisselingen uit terwijl u slaapt. Wanneer het toestel iets abnormaals opmerkt (bv. als er geen inloop mogelijk is omdat u op de lijnenset ligt) zal een alarm er voor zorgen dat u gewekt wordt. Het toestel is vrij geruisloos zodat de nachtrust wordt verzekerd. s Morgens sluit u zichzelf weer af. APD-toestel 8

9 APD Het is mogelijk dat de nefroloog bepaalt dat u overdag nog 1 extra manuele wisseling moet doen. In tegenstelling tot CAPD hebben sommige mensen overdag geen of weinig vloeistof in de buik. Bij het opstarten zal steeds voor CAPD gekozen worden, tenzij er medische indicaties zijn om onmiddellijk met APD te starten. Wanneer u na verloop van tijd voldoende notie hebt van deze manuele techniek en u interesse toont voor de automatische peritoneale dialyse, gaat men vanuit het behandelend team deze omschakeling met u doornemen. Een belangrijk element in het bepalen van de voor u meest geschikte dialysevorm, is naast de persoonlijke voorkeur, de peritoneale equilibratietest (= PET). Deze PET-test meet de doorlaatbaarheid van het buikvlies voor afvalstoffen en suiker. Het resultaat van de PET-test wijst uit of het buikvlies deze stoffen in meerdere of mindere mate snel of traag doorlaat. We noemen het dan een snelle of trage transporter. In het algemeen kan men stellen dat trage transporters meer baat hebben bij CAPD, terwijl voor snelle transporters APD de beste optie is. 9

10 PLAATS VAN DE BEHANDELING PLAATS VAN DE BEHANDELING CAPD of APD zijn dialysevormen die u thuis beoefent. Alvorens u in staat bent thuis zelfstandig te dialyseren, dient u een opleidingsperiode te doorlopen, begeleid door gespecialiseerde verpleegkundigen. Hoe lang deze opleidingsperiode duurt, is afhankelijk van de snelheid waarmee u zaken aanleert. De opleiding kan op twee manieren gebeuren: tijdens een ziekenhuisopname of ambulant. De nefroloog bepaalt in overleg met u en met de verpleegkundigen welke opleidingsvorm de beste oplossing voor u is. Tijdens de opleiding leert u hoe u de dialyse moet uitvoeren, hoe u de katheterpoort 3 maal per week moet verzorgen, wat u moet doen bij infectie,... Op het einde van de opleiding begeleidt een verpleegkundige uit het centrum u naar huis, geeft waar nodig tips voor de integratie van de dialyse in de woonruimte en brengt de materialen nodig voor de dialyse, in bruikleen, aan huis. Het enige wat u voor deze vorm van thuisdialyse zelf dient te bezitten zijn: een thermometer, een personenweegschaal en een bloeddrukmeter. Het dialysaat wordt één maal per maand bij u aan huis geleverd. U hoeft niets te betalen, enkel de leveringsbon af te tekenen. Hebt u thuis vragen, dan kan u elke werkdag tussen 07u30 en 15u30 het team van peritoneaal dialyseverpleegkundigen bereiken op het nummer: Buiten deze uren en in het weekend kan u steeds contact opnemen met de hospitalisatie-afdeling nefrologie op het nummer Voor dringende problemen dient u zich natuurlijk te wenden tot de dienst spoedgevallen. 10

11 PLAATS VAN DE BEHANDELING Indien u wel gewonnen bent voor deze vorm van thuisdialyse maar u niet in staat bent bepaalde handelingen zelfstandig uit te voeren, kan thuisverpleging een oplossing bieden. Ook zij dienen vooraf een korte maar gespecialiseerde opleiding te volgen binnen het dialysecentrum. Constante opvolging en bijsturing van de dialyse is een noodzaak. U moet dus regelmatig op consultatie komen in het ziekenhuis. Als u de peritoneale dialyse volledig zelfstandig kunt uitvoeren, moet u slechts 1 maal om de 6 à 7 weken op consultatie komen. Vlak na de opleiding en bij problemen moet u frequenter op consultatie komen (om de 1 à 2 weken). Op zo n consultatie bespreekt u met de nefroloog eventuele problemen. Gewicht en bloeddruk worden gemeten en samen met de verpleegkundige wordt de katheterpoort bekeken. Deze consultaties zijn gratis. VRAGEN EN PERSOONLIJKE NOTA S Hieronder kan u alle vragen die u wilt stellen, noteren. 11

12 MEER INFORMATIE TEAM VAN PERITONAAL DIALYSEVERPLEEGKUNDIGEN Tel Tel. secretariaat nefrologie: vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, Versie Mei object-id