HEMODIALYSE VAATACCES: DE KATHETER

Transcriptie

1 HEMODIALYSE VAATACCES: DE KATHETER

2 INHOUD WELKOM 3 Een tijdelijke of een definitieve katheter Bereikbaarheid van de katheter Verzorging van de katheter Persoonlijke hygiëne Bijzonderheden voor patiënten met een recent geplaatste (minder dan 1 maand) getunnelde katheter Bijzonderheden voor patiënten met een tijdelijke katheter Andere aandachtspunten Mogelijke complicaties bij een dialysekatheter TOT SLOT 14 2

3 WAT IS THUISHEMODIALYSE? WELKOM IN HET JESSA ZIEKENHUIS TE HASSELT U lijdt aan een chronische nierziekte. Mogelijk is op termijn dialysebehandeling nodig om uw bloed van afvalstoffen te zuiveren met behulp van een kunstnier. Eventueel zal er via dialyse ook vocht aan de bloedbaan onttrokken moeten worden. Om voldoende bloed naar de kunstnier te leiden is een goede toegang tot de bloedbaan noodzakelijk. Deze toegangsweg kan een arterio-veneuze fistel of een katheter in een groot bloedvat zijn. Via een katheter kunnen echter bacteriën de bloedbaan binnendringen. Toch is het soms noodzakelijk om een katheter te plaatsen, ondanks dat de voorkeur uitgaat naar een fistel. Deze brochure zal u, uw familie en/of zorgverleners meer informatie geven over de dialysekatheter en de specifieke aandachtspunten hieromtrent. Mocht u na het doornemen van deze brochure nog vragen hebben, aarzel dan niet u te richten tot de artsen en verpleegkundigen van onze afdeling. 3

4 Soms is het plaatsen van een fistel niet mogelijk (omdat er geen geschikte ader gevonden wordt) of is het nodig dat de dialyse gestart wordt alvorens een eventuele fistel aangeprikt kan worden. Om toegang te krijgen tot de bloedbaan wordt dan gekozen voor een katheter. Ook kan het nodig zijn bij fistelproblemen (tijdelijk) over te gaan op een dialysekatheter. Omdat het infectiegevaar bij een katheter groter is dan bij een fistel, vragen wij u dit hoofdstuk grondig te lezen en de afspraken van onze afdeling strikt na te leven. Katheter Bloed van kunstnier Bloed naar kunstnier 4

5 EEN TIJDELIJKE OF EEN DEFINITIEVE KATHETER Een tijdelijke katheter wordt meestal op de dialyseafdeling zelf geplaatst. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving en meestal ook met behulp van een echografie. We noemen deze katheter tijdelijke katheter omdat hij maar maximum 3 maanden ter plaatse kan blijven, meestal tot er overgegaan wordt tot een definitieve katheter of tot een eventuele fistel aangeprikt kan worden (zie brochure Hemodialyse Vaatacces: de fistel, pagina 4). Een definitieve of een getunnelde katheter wordt onder algemene verdoving geplaatst, dus in de operatiezaal. De katheter wordt dan gedeeltelijk onderhuids aangelegd waardoor het risico op infectie verkleint. 5

6 BEREIKBAARHEID VAN DE KATHETER Opdat de verpleegkundige de katheter zo hygiënisch mogelijk zou kunnen verzorgen, vragen wij u een aantal maatregelen i.v.m. de kledij te respecteren: 1 Het schouderbandje van het onderhemd moet aan de zijde van de katheter kunnen opengaan (bv. door middel van drukknopen, klittenband,...). Het aanpassen van de onderhemdjes kan, indien u of uw familie dat zelf niet kan, eventueel door de naaisters van het ziekenhuis gedaan worden. 2 De bovenkleding (hemd of trui) moet door middel van knopen of een ritssluiting voldoende ver (liefst tot onderaan) kunnen opengaan. De katheter moet voor het verzorgen volledig blootgelegd kunnen worden! Indien uw kledij niet aan deze voorwaarden voldoet, zal de verpleegkundige u vragen gedurende heel de dialyse een operatieschortje aan te doen. 6

7 HET VERZORGEN VAN DE KATHETER De verzorging van een patiënt met een dialysekatheter vraagt tijd en geduld. Het aansluiten zal gemiddeld 10 tot 15 minuten duren. Het is van groot belang dat deze zorg goed wordt uitgevoerd: Handontsmetting van patiënt en verpleegkundige is belangrijk. De verpleegkundige zet u en zichzelf bij aanvang van de verzorging een mond-neusmasker op om te voorkomen dat de katheter tijdens het praten besmet wordt. Daarna wordt een steriel veld onder de katheter geschoven. Wij vragen u om dit veld in geen enkel geval met de handen aan te raken. De handen blijven daarom best tijdens heel de verzorging langs het lichaam liggen. Vervolgens sluit de verpleegkundige u aan volgens procedure. Als de patiënt aan de dialysemachine gekoppeld is, worden de leidingen op de patiënt bevestigd met brede plakband om tractie te vermijden. 7

8 6 7 8 De insteekpoort wordt bij elke dialyse verzorgd in geval van een tijdelijke katheter. Indien het een blijvende katheter is wordt hij 1x/week verzorgd (of vaker indien het verband los, vochtig of vuil is). De omgevende huid wordt grondig ontsmet, eventuele kleefresten worden verwijderd en er wordt een nieuw steriel katheterverband aangebracht. Om te weten hoe lang het verband al ter plaatste is, worden de dag en datum van verzorging op het verband genoteerd. Het verband waarmee de katheter wordt afgedekt is standaard, dat wil zeggen dat elke patiënt op dezelfde wijze verzorgd wordt. Soms komt het voor dat een patiënt allergisch is voor het katheterverband en huiduitslag krijgt. Alleen dan wordt (in samenspraak met de arts) gekozen voor een alternatief verband. De katheter en de leidingen moeten tijdens de dialyse zichtbaar blijven. Wij vragen dan ook de lakens niet tot onder de kin op te trekken. 8

9 9 Na iedere dialyse spuit de verpleegkundige een vloeistof in de katheter om te voorkomen dat de katheter zal verstoppen. Dit product moet zeer traag ingespoten worden zodat het maximaal zijn werk kan doen en u er geen nadelige gevolgen van zou ondervinden. 10 Voordat u naar huis gaat worden de katheterbeentjes in een netkousje (sokje) gestopt. De dopjes en de klemmetjes van de katheter blijven hierdoor beter beschermd. 9

10 PERSOONLIJKE HYGIËNE Het spreekt voor zich dat hygiëne bij een patiënt met een dialysekatheter heel belangrijk is. Wanneer de katheter afgedekt is met een plastiek doorzichtig folieverband, mag er gedoucht worden (op voorwaarde dat het verband nergens los is). Het sokje rond de katheterbeentjes moet vóór het douchen uitgedaan worden. Wij raden wel aan niet te lang te douchen: het is belangrijk dat het steriel folieverband niet te nat wordt. Best kan u een droog washandje op het verband houden zodat dit beschermd is en niet te nat wordt. De huid inzepen ter hoogte van het verband is niet nodig, droogdeppen na het douchen is voldoende.! Zeep zorgt ervoor dat de lijm lost! Op die manier komt het verband niet onnodig los. Het sokje kan na het douchen gewoon weer rond de beentjes gedaan worden. U kan ook kiezen voor een dagelijks toilet aan de lavabo. Ook hierbij wordt aangeraden de huid niet in te zepen ter hoogte van het katheterverband. Uw kledij dient ten alle tijde proper te zijn. Vuil en etensresten vormen immers een voedingsbodem voor bacteriën en microben. Patiënten die omwille van een allergie een ander verband hebben, mogen hiermee niet douchen tenzij het ook een plastiek folieverband is. Indien u niet zeker bent, vraagt u best even aan de dialyseverpleegkundige of u al dan niet mag douchen. 10

11 BIJZONDERHEDEN VOOR PATIËNTEN MET EEN RECENT GEPLAATSTE (MINDER DAN 1 MAAND) GETUNNELDE KATHETER Om te voorkomen dat een pas geplaatste katheter er per ongeluk uit zou gaan, wordt deze gedurende 1 maand met (2 draadjes) vastgehecht. Deze draadjes kunnen soms een trekkend gevoel geven. Ondertussen kan de katheter wel onderhuids goed vastgroeien. Bij het plaatsen van een getunnelde katheter heeft men ook een snede van enkele centimeters gemaakt die gehecht werd. De draadjes van deze wonde worden na 10 tot 14 dagen verwijderd. De huid rondom de getunnelde katheter is na de operatie vaak wat pijnlijk, gezwollen en blauw. Dit trekt in de loop van de volgende dagen/week langzaam weg. Bij elke dialyse wordt de insteekopening van de katheter verzorgd en het verband vervangen. De katheter wordt gedurende 1 maand met een plastiek folieverband volledig op de huid vastgemaakt. U mag hiermee kort douchen op (zie pagina 10, Persoonlijke hygiëne). BIJZONDERHEDEN VOOR PATIËNTEN MET EEN TIJDELIJKE KATHETER Sommige patiënten krijgen een tijdelijke katheter in afwachting van een AV-fistel of van een definitief getunnelde katheter. Ook deze katheter wordt met 2 draadjes op de huid vastgehecht om te voorkomen dat deze er per ongeluk uit zou gaan. De hechtingen worden pas verwijderd als ook de katheter verwijderd wordt omdat de katheter niet onderhuids ingroeit. 11

12 Voor een tijdelijke katheter is geen operatie nodig: deze wordt (meestal) op de dialyseafdeling zelf geplaatst. De arts zal de huid plaatselijk verdoven alvorens de katheter in te brengen. U ondervindt achteraf weinig tot geen hinder van deze procedure. Enkel de draadjes waarmee de katheter werd vastgehecht, kunnen een beetje trekken. Na het plaatsen van de tijdelijke dialysekatheter wordt een radiografie van de borstkas gemaakt om na te kijken of de katheter goed zit. Ook het verwijderen van een tijdelijke katheter gebeurt op de dialyseafdeling. Ook hiervan ondervindt u geen hinder. De insteekopening wordt steriel afgedekt met een klein verband dat de volgende dag verwijderd mag worden. De tijdelijke katheter wordt altijd met een verband volledig op de huid vastgemaakt. Hij wordt dan ook elke dialyse verzorgd. Indien er gebruik gemaakt wordt van een folieverband, mag u kort douchen (zie pagina 10, Persoonlijke hygiëne). ANDERE AANDACHTSPUNTEN Oefen zeker geen trekkracht uit op de katheter, wees hier steeds voorzichtig mee. De zorg voor de katheter is voorbehouden aan de dialyseverpleegkundigen. Indien het verband thuis toch nat is geworden, vraag dan aan een (thuis-) verpleegkundige om het steriel folieverband te vervangen. Van maandag t.e.m. zaterdag kan u hiervoor tussen 06u30 en 18u30 ook op de dialyseafdeling van het Jessa Ziekenhuis campus Virga Jesse terecht. 12

13 Patiënten die op autodialyse gedialyseerd worden, mogen ook naar hun eigen autodialysecentrum gaan. Omdat de openingsuren van deze centra onregelmatiger zijn, kan u best eerst even bellen. De klemmetjes op beide katheterbeentjes moeten steeds gesloten zijn. Ook moet er op elk katheter uiteinde een dopje zitten. Een bad nemen of zwemmen gaan is absoluut niet toegelaten voor patiënten met een dialysekatheter. MOGELIJKE COMPLICATIES BIJ EEN DIALYSEKATHETER Er kan de eerste dagen na de operatie wat bloedverlies merkbaar zijn ter hoogte van het verband. De verpleegkundige zal dit nauwlettend in de gaten houden en zo nodig het verband wisselen. Indien het bloeden thuis erger wordt of als u ongerust bent, contacteer dan de dialyseafdeling of het ziekenhuis (telefoonnummers achteraan in deze brochure). Druk zo nodig (met een kompres of met een propere zakdoek) de bloedende plaats dicht. Wanneer de dialysekatheter per ongeluk uit het bloedvat valt, drukt u de bloedende plaats af met een steriel kompres of met een propere zakdoek en neemt u steeds contact op met de dialyseafdeling of met het ziekenhuis. Neem bij koorts (boven 37.5 c) of bij rillingen steeds contact op met een dialysearts. De arts zal u eventueel medicatie voorschrijven of u indien nodig opnemen in het ziekenhuis. Een infectie ten gevolge van de katheter moet immers tijdig opgespoord en behandeld worden. 13

14 Breng de dialyseverpleegkundige altijd op de hoogte wanneer u pijn of jeuk heeft ter hoogte van de katheter of de huid rondom de katheter. Vermijd krabben, bacteriën houden immers van een beschadigde huid. De dialysearts kan u zo nodig jeukstillende medicatie of zalf voorschrijven. Indien nodig wordt er (in overleg met de arts) gekozen voor een ander katheterverband. TOT SLOT Bij vragen of problemen aarzel dan niet ons even te contacteren. Een telefoontje of een nota in het heen- en weerboekje wordt steeds beantwoord. Locatie Telefoon Jessa Ziekenhuis campus Virga Jesse Centrumdialyse (campus Virga Jesse) - Kunstnier C, 1 ste verdieping - Kunstnier A, 2 de verdieping - Kunstnier B, 3 de verdieping Autodialyse (campus Salvator) Autodialyse (a.z. Vesalius Tongeren) Autodialyse (St. Franciskusziekenhuis Heusden)

15 VRAGEN EN PERSOONLIJKE NOTA S Op deze pagina s kan u alle vragen die u wilt stellen, noteren. 15

16 MEER INFORMATIE Tel. secretariaat nefrologie: vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, Versie Mei object-id 18277