I. Doel van het project en samenstelling projectteam. A. Doel. 1. Probleemstelling en uitgangspunten

Transcriptie

1 Expertisenetwerk School of Education Associatie K.U.Leuven Dekenstraat 6, bus 4067 B-3000 Leuven Eindverslag (Project SoE ): "De spanning tussen gerichtheid op het heden en historisch denken bij aanstaande leraren geschiedenis : ontwikkeling van een onderzoeksinstrument en een opleidingspakket" I. Doel van het project en samenstelling projectteam A. Doel 1. Probleemstelling en uitgangspunten Hedendaagse opvattingen over goed geschiedenisonderwijs bevatten twee componenten die mogelijkerwijze op gespannen voet staan met elkaar. Enerzijds wordt er vanuit de samenleving en in beleidsvoorschriften met betrekking tot het geschiedenisonderwijs verwacht van leraren geschiedenis dat ze leerlingen voorbereiden op hun participatie aan de samenleving. 1 Om deze doelstelling te verwezenlijken, moeten er tijdens de geschiedenisles zoveel mogelijk verbanden worden gelegd tussen het heden én het verleden dat relevant is voor dit heden. De studie van het verleden moet leerlingen in staat stellen hun eigen wereld beter te begrijpen. Aansluiten bij de hedendaagse samenleving en de leefwereld van de leerlingen is zodoende prioritair. Anderzijds wordt het geschiedenisonderwijs ook verantwoordelijk geacht voor het ontwikkelen van het vermogen tot historisch denken bij leerlingen, het vermogen om historische gegevens in de eigen historische 1 Entiteit Curriculum, Eindtermen en ontwikkelingsdoelen Secundair Onderwijs Geschiedenis, 1998, van: Jan Elen Coördinator Tel Fax Jan.elen@schoolofeducation.eu

2 context te plaatsen en zich daarbij te onthechten van de eigentijdse maatschappij. Deze dubbele doelstelling resulteert onvermijdelijk in een spanning tussen onthechting van en betrokkenheid op het heden. Als beide elementen onderdeel van goed geschiedenisonderwijs zijn, is het van belang dat zij met elkaar in evenwicht zijn. De leraar speelt bij het bewaken van dit evenwicht een grote rol. In de praktijk lijken leraren echter spontaan geneigd om vanuit hedendaagse begrippenkaders naar het verleden te kijken, waardoor de component historisch denken in het gedrang komt. 2 Uitgangspunt van het onderhavige project was daarom dat het bewustzijn van de genoemde spanning een belangrijke voorwaarde is om goed geschiedenisonderwijs te verstrekken. Het opzet van dit project was een didactisch aanbod te ontwikkelen dat geïmplementeerd kan worden in de lerarenopleidingen, maar ook bruikbaar is in nascholingen en in vakgroepen geschiedenis in secundaire scholen. Met dit opzet in het achterhoofd, werden twee instrumenten ontwikkeld, met name een vragenlijst en een gedragstaak. Deze hadden in de eerste plaats tot doel via onderzoek de opvattingen en praktijken van leraren-in-opleiding te achterhalen. In een tweede fase zijn zij gebruikt voor de ontwikkeling van twee vakdidactische instrumenten. Het eerste omvat een uitgewerkte les geschiedenisdidactiek voor lerarenopleiders, het tweede bestaat uit een instrument tot zelfanalyse dat in de context van nascholingen of in een vakgroep geschiedenis kan worden ingezet. 2. (Operationele) doelstellingen 1. Uitwerking van een vragenlijst die de mate van gerichtheid op het heden en het bewustzijn hiervan bij (toekomstige) leraren op een betrouwbare en valide manier nagaat. 2. Uitwerking van een set gedragstaken voor (toekomstige) leraren waarin de spanning tussen gerichtheid op het heden en historisch denken een cruciale rol speelt. 3. Ontwikkeling van een vakdidactisch opleidings- en navormingspakket rond gerichtheid op het heden, vertrekkend vanuit de resultaten van de afname van beide bovenstaande instrumenten. Beide instrumenten zullen een integraal onderdeel van het opleidings- en navormingspakket vormen. 4. Implementatie van het opleidings- en nascholingspakket in de deelnemende opleidingen en in twee gezamenlijk georganiseerde nascholingen 2 WINEBURG, S., Historical Thinking and Other Unnatural Acts. Charting the future of teaching the past, Philadelphia, 2001; VAN DRIE, J., and VAN BOXTEL, C., 'Historical reasoning: Towards a framework for analyzing students' reasoning about the past', Educational Psychology Review, 20/2(2008), ; LOWENTHAL, D, Dilemmas and Delights of Learning History, in: Stearns, Peter N./Seixas, Peter/Wineburg, Sam S. (eds.), Knowing, Teaching and Learning History. National and International Perspectives. New York/London, 2000, blz. 2/20

3 B. Samenstelling van het projectteam 1. Promotor en copromotoren binnen penvoerende instelling: - Prof. dr. Kaat Wils; Lerarenopleiding Geschiedenis, Faculteit Letteren - Prof. dr. Hans Cools; Lerarenopleiding Geschiedenis; Faculteit Letteren - Prof. dr. Geraldine Clarebout; Centrum voor Instructiepsychologie en -technologie - Prof. dr. Lieven Verschaffel; Centrum voor Instructiepsychologie en -technologie 2. Partnerinstellingen: - Katholieke Hogeschool Mechelen Lerarenopleiding: Leen De Grève en Nele De Witte, lectoren geschiedenis en geschiedenisdidactiek - Katholieke Hogeschool Leuven Lerarenopleiding: Ilse Van Hooydonck en Leen Alaerts, lectoren geschiedenis en geschiedenisdidactiek - HUB, EHSAL Lerarenopleiding: Walter Smits, lector geschiedenis en geschiedenisdidactiek - Katho, Dept. RENO Lerarenopleiding: Sebastian Van de Ginste, lector geschiedenis en geschiedenisdidactiek - Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende Lerarenopleiding: Steven Debaere en Pieter Boussemaere, lectoren geschiedenis en geschiedenisdidactiek blz. 3/20

4 II. Verslag van en reflecties over de werkzaamheden A. Overzicht van de activiteiten 1. Ontwikkeling van een typologie van de opvattingen en houdingen van geschiedenisleraren ten aanzien van de relatie tussen heden en verleden ter ondersteuning van de ontwikkeling van de onderzoeksinstrumenten 2. Aanmaak en toetsing van vragenlijst die de mate van gerichtheid op het heden en het bewustzijn hiervan bij (toekomstige) leraren geschiedenis nagaat 3. Creatie van een set gedragstaken die de houdingen en gedragingen van (toekomstige) leraren geschiedenis ten aanzien van de spanning tussen gerichtheid op het heden en het historisch denken onderzoekt 4. Ontwikkeling van een opleidings- en navormingspakket rond gerichtheid op het heden, met implementatie van de bovenstaande vragenlijst en gedragstaak 5. Organisatie van twee nascholingen (te Kortrijk en te Leuven) voor leraren geschiedenis en lerarenopleiders inclusief Nederlandse lerarenopleiders en vertegenwoordigers van het DVO, VVKSO en Gemeenschaponderwijs in functie van een bredere verspreiding, rapportering en implementatie van de onderzoeksresultaten 6. Publicatie van de onderzoeksresultaten in Yearbook of the International Society of History Didactics (2011) onder de titel: "Past and Present in Contemporary History Education: an exploratory empirical research on prospective history teachers" door Andrea Schampaert, Kaat Wils, Geraldine Clarebout, Hans Cools, Alexander Albicher en Lieven Verschaffel 7. Rapportering van de onderzoeksresultaten op/te: a. Onderwijsresearchdagen (ORD) Onderwijs: een kwestie van emancipatie en (on)gelijkheid te Leuven (KUL) 27 tot 29 mei 2009 b. International Seminar The Professional Teaching of History: German and Dutch Perspectives te Amsterdam (UvA) 15 tot 16 oktober 2009 c. Studiedag van de School of Education The Inconvenient Youth te Hasselt (KHLim) 22 oktober 2009 blz. 4/20

5 d. International Conference Longing for the Present. The History of History Education and the Temptations of Modernity ( ) te Leuven (KUL) 18 tot 20 augustus 2010 e. International Conference of Historical Sciences, sessie The Present as a Challenge to the Teaching of History te Amsterdam (o.a. UvA) 22 tot 28 augustus 2010 blz. 5/20

6 B. Overzicht van de bevindingen (voor een uitgebreide en gedetailleerde omschrijving van de bevindingen uit het onderzoek, zie het artikel Past and Present in Contemporary History Education en de congrespaper The Past: A Watermark in the Present?, toegevoegd in bijlage) Beknopte weergave van de voornaamste bevindingen: 1. Resultaten van de factoranalyse van de vragenlijst: a. Een schaal, genaamd Hedengerichtheid bestaande uit 12 items (van de 12 items zijn er 8 presentistische en 4 postmoderne items) b. Het verband tussen de items onderling is niet altijd eenduidig (het gezamenlijk verschijnen van bepaalde items lijkt en is in sommige gevallen tegenstrijdig (bvb. van item 7 & 8) c. Verrassende afwezigheid van het lerarenprofiel dat zich voornamelijk op het verleden focust 3 2. Resultaten van de analyse van de set gedragstaken: a. Sterke hedengerichtheid, waarbij de respondenten onderling verschilden in de graad en wijze van en motivatie voor het gebruik van het heden: 1. Graad en wijze van het gebruik of het introduceren van het heden: Enerzijds studenten die heden introduceerden omdat ze zich hiertoe verplicht voelden (vanwege de normatieve teksten of vanuit de opleiding): zij verwezen naar het heden bij de aanvang of op het einde van hun les zodat ze gedurende de rest van de les konden focussen op het verleden Anderzijds studenten die het heden gebruikten omdat ze er het concrete nut of de waardevolle bijdrage van inzagen: zij probeerden het heden/ de actualiteit zo vaak als mogelijk bij de les te betrekken 3 Voor een omschrijving van deze leraarprofielen, zie deel F Belangrijkste realisaties blz. 6/20

7 2. Motivatie voor het gebruik van of verwijzen naar het heden: I. Didactische argumenten of overwegingen: Deze studenten waren ervan overtuigd dat door verwijzingen naar het heden, het verleden beter begrijpbaar en interessanter wordt voor leerlingen II. Opvoedende of educatieve motieven: Aan de hand van het trachtten verbanden te leggen tussen heden en verleden probeerden de respondenten bij te dragen tot de burgerschapsvorming van hun leerlingen (tolerantie, openheid van geest zonder vooroordelen en zelfs pacifisme werden beoogd bij het leggen van verbanden tussen de Kruistochten en het huidige Midden-Oostenconflict) III. Schoolvak legitimerende argumenten: De respondenten gaven aan dat ze door verbanden te leggen tussen heden en verleden probeerden om de relevantie en de functie van hun vak ten aanzien van hun leerlingen en ten aanzien van de samenleving te legitimeren blz. 7/20

8 C. Initiatieven tot documentatie en bredere rapportering De onderzoeksresultaten werden zowel op (1) fora specifiek voor leraren en lerarenopleiders als (2) op fora voor wetenschappelijke onderzoekers voorgesteld: (1) Voor leraren en lerarenopleiders geschiedenis 4 (georganiseerd door promotoren en wetenschappelijke medewerker van het SoE-project): a nascholing De relatie tussen heden en verleden in het geschiedenisonderwijs KULeuven, campus Kortrijk (i.s.m. Eekhoutcentrum) b nascholing De relatie tussen heden en verleden in het geschiedenisonderwijs KULeuven, faculteit Letteren (i.s.m. Vliebergh-Sencie Centrum) (2) academische fora: a mei 2010 Onderwijsresearchdagen (ORD) te Leuven thema Onderwijs: een kwestie van emancipatie en (on)gelijkheid sessie Heimwee naar het heden. Historische en onderwijskundige aspecten van de gerichtheid op het heden binnen het geschiedenisonderwijs in Nederland en Vlaanderen (1945- heden) (opm. Deze sessie werd georganiseerd door de promotoren en wetenschappelijke medewerker van het SoE-project i.s.m. twee doctorandi van de onderzoekseenheid Cultuurgeschiedenis na 1750, Alexander Albicher en Tessa Lobbes.) voorzitter Prof. dr. Lieven Verschaffel lezing De spanning tussen historisch denken en gerichtheid op het heden bij (toekomstige) leerkrachten geschiedenis 4 voor meer informatie over de inhoud van deze nascholingen (sprekers, onderwerp van de workshops, etc.) zie beide brochures, toegevoegd in bijlage blz. 8/20

9 b oktober 2009 International Seminar te Amsterdam thema The Professional Teaching of History: German and Dutch Perspectives sessie Empirical Research in Teaching and Learning of History voorzitter Prof. dr. Elisabeth Erdmann lezing Past and Present in Contemporary History Education (zie: ) c. 22 oktober 2009 studiedag School of Education te Hasselt thema The Inconvenient Youth sessie rondetafelgesprek lezing Het gebruik van heden en verleden in het eigentijdse geschiedenisonderwijs (zie: d augustus 2010 International Conference Longing for the Present te Leuven thema Longing for the Present. The History of History Education and the Temptations of Modernity ( ) sessie Imagining Contemporary History Education voorzitter Prof. dr. Marc Depaepe lezing The Past: a watermark in the Present? (zie: blz. 9/20

10 e augustus st International Congress of Historical Sciences (ICHS) te Amsterdam 1. organisatie van een sessie door Kaat Wils en Andrea Schampaert, getiteld The Present as a Challenge to the Teaching of History 2. voorzitter: Prof. dr. Kaat Wils discussiant: Prof. dr. Nicole Tutiaux-Guillon Prof. dr. Keith Barton 3. overzicht sprekers van de sessie: a. Prof. dr. Arja Virta About the Past, at the Present, for the Future? Teacher student s interpretation about the various functions of history as a school subject b. Dr. Stephan Klein Heritage Education, Plurality of Narratives and Shared Historical Knowledge. Ideas and conceptions of heritage educators and history teachers c. Dra. Lilliana Maggioni Between Facts and Opinions: An Exploration of Adolescents Ideas about the Nature of Historical Knowledge d. Drs. Arie Wilschut A Forgotten Key Concept? Time in teaching history e. Andrea Schampaert Past and Present in Contemporary History Education. An exploratory empirical research on prospective history teachers in Flanders blz. 10/20

11 D. Initiatieven voor de verankering van de resultaten 1. ARTIKEL In Yearbook of the International Society for History Didactics (Jaarboek van 2010, verschijningsdatum 2011): Schampaert, A., Wils, K., Clarebout, G., Cools, H., Albicher, A. & Verschaffel, L. (2011) Past and Present in Contemporary History Education: An Exploratory Empirical Research on Prospective History Teachers, in Susanne Popp et al. (ed.) Yearbook of the International Society of History Didactics, Schwalbach: Wochenschau Verlag,? (artikel aanvaard voor publicatie) 2. DIDACTISCH INSTRUMENT A. Voor lerarenopleiders & leraren geschiedenis: ontwikkeling van een lesontwerp = lesvoorbereiding over de onderzoeksthematiek voor de diverse Lerarenopleidingen Naast een volledig uitgeschreven lesvoorbereiding met inhoudelijke, didactische en praktische richtlijnen wordt eveneens het ontwikkelde materiaal (vragenlijst & gedragstaak) ter beschikking gesteld op de website van de School of Education. Het lesontwerp bestaat uit: inleiding in en omkadering van de onderzoeksthematiek; hantering van onderzoeksinstrumenten om inzicht te verwerven in de eigen inhoudelijke en vakdidactische keuzes en praktijken (opdracht rondom gedragstaak, i.c. thema Kruistochten en/of Holocaust & peiling van eigen opvattingen via de schaal Hedengerichtheid ); integratie van de concrete onderzoeksresultaten in een didactische toelichting; reflectie over en mogelijke bijsturing van de eigen opvattingen en praktijken m.b.t. de onderzoeksproblematiek. 5 5 Voor een voorlopige versie van dit lesontwerp, zie in bijlage. De definitieve versie van het instrument zal bezorgd worden aan de School of Education in februari blz. 11/20

12 B. Voor leraren geschiedenis: reflectie-instrument te hanteren in vakgroep = bestaande uit een artikel in het vaktijdschrift voor geschiedenisleraren in Vlaanderen (Hermes) (verschijningsdatum maart 2011) en het digitaal ter beschikking stellen van de (onderzoeks)instrumenten op de website van de Vlaamse Vereniging voor Leraren Geschiedenis (VVLG) en van de School of Education (SoE). Concrete doelstelling is leraren geschiedenis aan te zetten tot een groeiende bewustwording van de wijze waarop zij met heden en verleden omgaan in de klas. Er worden aanbevelingen gegeven voor de concrete praktijk en eveneens aanzetten tot reflectie over het gebruikte of zelf ontworpen lesmateriaal. blz. 12/20

13 E. Reflectie over de werkzaamheden I. Belangrijkste realisaties 1. REALISATIES OP VLAK VAN INSTRUMENTONTWIKKELING A. Ontwikkeling van een typologie van geschiedenisleerkrachten als hulpmiddel voor de ontwikkeling van de onderzoeksinstrumenten: Vertrekkend vanuit de spanning tussen gerichtheid op het heden en historisch denken - wat men ook een spanning tussen heden en verleden zou kunnen noemen - trachtten we een typologie op te stellen van enkele prototypische wijzen van omgaan met heden en verleden in de klas. Enerzijds op basis van literatuur (over theoretische geschiedenis en over geschiedenisdidactiek) en anderzijds op basis van gesprekken (met leerkrachten, lerarenopleiders en academici) kwamen we tot een typologie van een aantal profielen van geschiedenisleerkrachten. 6 Deze typologie werd aan alle partners uit de hogescholen voorgelegd waarbij zij om feedback werden gevraagd (oktober-november 2008). Op basis van de commentaren werd de typologie aangepast en vervolledigd. Zo kwamen we tot de definiëring van drie mogelijke houdingen van geschiedenisleraren ten aanzien van het gebruik van heden en verleden. De 'verledengerichte' leraar kent het verleden een autonoom statuut toe en ziet het niet onmiddellijk in relatie tot het heden. Deze leerkracht beklemtoont de contextgebondenheid en specificiteit van fenomenen uit het verleden en beschouwt het zich onthechten van de eigentijdse samenleving als een belangrijke doelstelling van zijn/haar lespraktijk. De 'hedengerichte' leraar probeert zoveel mogelijk vanuit hedendaagse, maatschappelijke problematieken te vertrekken of zal zijn of haar leerstofkeuze laten bepalen door 'hete' hangijzers uit de eigentijdse samenleving. Voor deze leerkracht is het aansluiten bij de hedendaagse maatschappij belangrijk. De 'postmodern geïnspireerde' leraar besteedt veel aandacht aan het verschil tussen geschiedenis en verleden. Het heden wordt door deze leraar gebruikt om aan te tonen hoe we het verleden vormgeven en welke rol ons collectief geheugen hierin speelt. 6 In het advies op ons tussentijds rapport werd volgende opmerking geformuleerd: De vraag welke experten werden aangesproken om de ontwikkelde vragenlijst wetenschappelijk sluitend te maken wordt hierin echter niet opgenomen. In antwoord hierop: de geraadpleegde wetenschappelijke experten waren o.a. prof.dr. Marnix Beyen (UA), prof. dr. Tom Verschaffel (KUL); lector Lerarenopleiding KUL en lerares Els Conix (individueel gesprek); andere lectoren van Lerarenopleiding die eveneens leraren in secundair onderwijs zijn (raadpleging in groep) & partners binnen het project. blz. 13/20

14 B. Kwantitatief onderzoeksinstrumenten: Vragenlijst Op basis van deze drie voornoemde types werden voor de vragenlijst 60 stellingen over het gebruik van heden en verleden in (a) het geschiedenisonderwijs en (b) de beoefening van geschiedenis als wetenschappelijke discipline geformuleerd. De vragenlijst hanteert een 6-punten Likert-schaal gaande van helemaal akkoord tot helemaal niet akkoord. Na een try-out bij beide doelgroepen (bachelor- & masterstudenten) werd de vragenlijst geredigeerd en op punt gesteld o.a. aan de hand van het advies van de diverse partners uit de hogescholen (i.c. plenaire vergadering met alle projectpartners ). De vragenlijst werd afgenomen van ongeveer 300 studenten: een 30-tal studenten uit de universitaire lerarenopleiding geschiedenis en de overige professionele bachelors voor secundair onderwijs. De afname van de vragenlijst vond plaats tussen 3 februari en 31 maart De vragenlijst werd verwerkt aan de hand van een factoranalyse (principale component analyse met Varimax rotatie). De analyse van het scree plot en van de eigenvalues leverden één factor/schaal met een Cronbach Alpha-waarde van.743 op voor het gedeelte van de vragenlijst dat het geschiedenisonderwijs behandelde. Voor het tweede gedeelte van de vragenlijst over geschiedenis als wetenschappelijke discipline kon geen betrouwbare schaal worden bekomen. De schaal die voortkwam uit de analyse van het geschieddidactische luik kreeg het label hedengerichtheid omdat alle 12 items in deze schaal een duidelijke link met het heden vertonen. C. Kwalitatief onderzoeksinstrument: Gedragstaken De drie profielen dienden eveneens als uitgangspunt voor de ontwikkeling van de gedragstaken of 'performance tasks'. Omwille van de complexe relatie tussen de opvattingen van leerkrachten en hun effectief onderwijsgedrag, werd er namelijk voor gekozen om naast de vragenlijst ook nog een andersoortig instrument te creëren dat directer peilt naar dit gedrag. De gedragstaak kreeg de structuur van een lesvoorbereiding. Ze werd opgebouwd rond het thema van de Kruistochten en kreeg een 'halfopen' structuur. Dit wil zeggen dat de respondenten hun doelstellingen en evaluatieopdracht zelf moesten formuleren en daarnaast moesten kiezen uit het vooraf geselecteerd of geconcipieerd materiaal voor de instap en het lescorpus. De studenten werd gevraagd niet enkel te kiezen, maar ook hun keuze te motiveren en aan te geven op welke manier ze het materiaal zouden hanteren. Op basis van de resultaten van de try-out en de adviezen en suggesties van de partners uit de hogescholen werd de gedragstaak geoptimaliseerd en werd er o.a. beslist om de taak individueel en mondeling af te nemen blz. 14/20

15 zodat we een beter zicht kregen op het keuzeproces en de verantwoording daarvan door de studenten. Ze werd afgenomen bij 28 studenten waaronder vier universiteitsstudenten en 24 professionele bachelor studenten. De eigenlijke afname van de gedragstaak gebeurde tussen 4 mei en 9 juni De resultaten werden kwalitatief geanalyseerd. Op basis van de volledig uitgetikte transcripties van wat de studenten deden en zegden tijdens de gedragstaken werden de feitelijke keuzes uit het materiaal en de argumenten en redenen die de respondenten aangaven voor het gebruik van dit materiaal geanalyseerd. OPM. specifiek voor de nascholingen werd nog een tweede gedragstaak ontwikkeld rond het thema van de Holocaust. Dit om tegemoet te komen aan de vele licentiaten/masters die naar de nascholingen komen en die meestal het thema van de Kruistochten niet behandelen. 2. REALISATIES OP VLAK VAN IMPLEMENTATIE & ORGANISATIE Cfr. deel C & D (organisatie beide nascholingen; voorstelling onderzoek op diverse nationale en internationale congressen; publicatie van artikel in internationaal Jaarboek en ontwikkeling van didactisch instrument ter beschikking van de Lerarenopleidingen en vakgroepen van geschiedenisleraren) blz. 15/20

16 II. Belangrijkste problemen A. Problemen in verband met timing en onderzoekspraktijk 1. Timing voor het ontwikkelen, testen en aanpassen van de onderzoeksinstrumenten Mits meer tijd hadden de onderzoekinstrumenten in en tweede ronde verder geoptimaliseerd en geëvalueerd kunnen worden, wat wellicht tot nog rijkere en meer betrouwbare en valide resultaten had kunnen leiden 2. Timing voor afname van gedragstaak Voor de gedragstaak konden slechts 30 van de 300 respondenten worden bevraagd: de gedragstaak werd mondeling afgenomen en duurde ongeveer 45 à 60 minuten per respondent Er kon dus maar op een vrij kleine schaal gekeken worden naar de correlatie tussen de ideeën en het gedrag van toekomstige leerkrachten geschiedenis. 3. Timing voor de ontwikkeling van het didactisch pakket Het didactisch instrument kon niet volledig gerealiseerd worden binnen de termijn van het project en zal dus pas verschijnen in (zowel het lesontwerp als het praktijk gerichte artikel in Hermes zullen verschijnen in de lente van 2011) 4. Onderzoeken/meten van concrete lespraktijk Met de gedragstaak wordt gepoogd om zo goed als mogelijk een reële onderwijssituatie te ensceneren (maken van een lesvoorbereiding ligt voor toekomstige leerkrachten geschiedenis erg dicht tegen de eigenlijke onderwijssituatie), MAAR het is enkel bij benadering en geeft toch niet helemaal een beeld van wat deze student-leerkrachten doen en welke keuzes ze maken in de klas 5. Resultaten van de vragenlijst De factoranalyse leverde één schaal op met een voldoende betrouwbaarheid (op basis van de 12 items in deze schaal kunnen we wetenschappelijk gefundeerde uitspraken doen): Over bepaalde facetten van het omgaan met heden en verleden kunnen we geen uitspraken gedaan worden (er is bijvoorbeeld geen enkel item van het onderdeel 'geschiedenis als wetenschappelijke discipline' opgenomen, ) blz. 16/20

17 B. Samenwerking met partners 1) Omwille van redenen als inhoudelijke continuïteit en vertrouwdheid met diverse methodologische werkwijzen, werd er voor geopteerd om de middelen van het project te concentreren en één wetenschappelijke medewerker in de penvoerende instelling aan te stellen. Dit resulteerde in een zeer efficiënte samenwerking met een optimale begeleiding door de promotoren van de penvoerende instelling. Daarnaast leverde de intense samenwerking tussen de geschieddidactici en onderwijskundigen een grote meerwaarde in de ontwikkeling, analyse en implementatie van het onderzoeksmateriaal en de onderzoeksresultaten. Overzicht van vergaderingen met promotor en co-promotoren: 1. 7 oktober oktober november januari maart mei juni september januari februari maart april september daarnaast werd er ook met de promotoren afzonderlijk regelmatig bijeen gezeten om specifieke problemen, analyses, interpretaties en dergelijke meer te bespreken. blz. 17/20

18 2) Op het tweede plan was er de samenwerking met de partners uit de andere instellingen (KHL, KHM, HUB, Katho, KHBO). Deze samenwerking was omwille van structurele redenen meer op afstand. We verhielpen hieraan door zeer regelmatig overleg, door bezoeken ter plaatse, door deelvergaderingen (met een aantal partners wanneer niet alle partners kunnen samenkomen op één moment) en door plenaire vergaderingen. Overzicht van bezoeken ter plaatse of van deelvergaderingen A. Kennismakingsgesprekken 1. 8 oktober 2008 bezoek aan Katho 2. 9 oktober 2008 bezoek aan KHL oktober 2008 bezoek aan KHM oktober 2008 bezoek aan KHBO oktober 2008 bezoek aan HUB B. Deelvergadering 1. 1 oktober 2009 vergadering met partners KHM + KHL (te Leuven) 2. 5 oktober 2009 vergadering partner HUB (te Leuven) 3. 7 oktober 2009 vergadering met partners KHBO + Katho (te Brugge) Overzicht plenaire vergaderingen 1. 5 januari januari 2010 Daarnaast was er regelmatige correspondentie via mail zowel puur ter informatie over de vorderingen van het onderzoek als met de vraag tot feedback, commentaar of suggesties. blz. 18/20

19 III. Realisatie van de voorziene planning PLANNING MAAND Stuurgroep: mede conceptualiseren van de vragenlijst en de gedragstaken, REALISATIE Gerealiseed binnen voorziene timing (met uitzondering van de verwerking resultaten) begeleiden uitvoering onderzoek en verwerking resultaten - Hulp bij organisatie en realisatie van het onderzoek in elke partnerinstelling (vragenlijst en gedragstaken) Gerealiseerd binnen voorziene timing MAAND Stuurgroep: begeleiden van ontwikkeling les- en navormingspakket; bijstelling na try-out - Try-out van lespakket aan één professionele lerarenopleiding en aan Voorstel van planning niet volledig gerealiseerd omdat de onderzoeksresultaten nog geanalyseerd en gerapporteerd dienden te worden (vnl. de analyse van de gedragstaken). opm. in het kader van een lopend onderzoeksmandaat worden deze vereisten alsnog gerealiseerd lerarenopleiding K.U.Leuven MAAND Stuurgroep: verfijnen en optimaliseren les- en navormingspakket na feedback bij implementatie Cfr.planning maand i.v.m. didactisch instrument. In deze periode werd wel reeds gestart met de ontwikkeling van het instrument - Implementatie van het lespakket aan de lerarenopleidingen waar nog geen try-out plaatsvond blz. 19/20

20 - Organisatie van 2 studiedagen in de vorm van navormingen voor enerzijds leraren en anderzijds lerarenopleiders; minimum één van deze studiedagen gaat door in een van de partnerinstellinge Gerealiseerd binnen de voorzien termijn III. Financieel verslag Het financieel verslag m.b.t. de onkosten die gemaakt werden vanuit de penvoerende instelling en de partnerinstellingen wordt verzorgd door de financiële dienst van de Katholieke Universiteit Leuven. blz. 20/20