WAAROM LIEFDE ERTOE DOET. Inleiding

Transcriptie

1 Politiek pamflet: WAAROM LIEFDE ERTOE DOET Inleiding Naar aanleiding van de federale verkiezingen 2007 in België werden alle volksvertegenwoordigers van de democratische partijen aangeschreven in het Federale Parlement, De Senaat en het Vlaams Parlement. Er is uiteindelijk weinig reactie opgekomen en die reactie die we mochten ontvangen (veelal van betrokken ministers, van partijvoorzitters of parlementsleden die gespecialiseerd zijn in de materie). Bovendien getuigden de reacties niet van een serieuze erkenning van de ernst van de door ons aangekaarte problematiek. Ook de aangeschreven pers besteedde geen aandacht aan deze tekst. Kennelijk is de vroege ontwikkeling van het kind geen hot politiek item. Het gaat nochtans over de toekomst van kinderen. Wij luiden de alarmbel Als we de sociaal wenselijke antwoorden van jongeren mogen geloven, dan hebben ze geen problemen en voelen ze zich gelukkig. Toch neemt het aantal jongeren met psychische problemen toe, plegen meer jongeren op steeds jongere leeftijd zelfdoding en neemt het aantal verslaafde jongeren toe (en niet alleen aan drugs, maar ook aan alcohol of gokken). Ook ontvluchten meer jongeren de realiteit door in een virtuele wereld te leven. De leermoeilijkheden op school nemen toe, alsook het anti-sociaal gedrag. Tot zover de feiten. Wie zijn deze jongeren? Zijn dat altijd dezelfde 20% jongeren die grofweg worden geacht probleemjongeren te zijn? Of is deze groep veel groter? Zijn de psychische en sociale problemen onder jongeren niet veel meer verspreid dan sociologen ons willen den geloven? De fundamentele opdracht voor een gezonde samenleving is het bevorderen van geluk en gezondheid voor zijn burgers. De opdracht voor politici is daarom: niet alleen welvaart, maar vooral welzijn bevorderen. Vinden we alleen nog geluk in onze jobs? Is gelukkig zijn synoniem geworden voor geluk zoeken in allerlei compensaties, welke de welvaartsmaatschappij aanreikt? Meten we geluk af aan wat iets ons oplevert? Gelukkig zijn vindt zijn basis in een gelukkige kindertijd. De tijden zijn veranderd, maar de fundamentele behoeften van baby s niet. In de vroegste kindertijd wordt de basis gelegd voor ons later welbevinden.

2 Wij luiden de alarmbel. Het is de miskenning van de affectieve behoeften van baby s, die op middenlange termijn tot een enorme uitbreiding van psychische problemen zal leiden. Meer depressies, meer gezondheidsklachten, meer anti-sociaal gedrag, meer verslavingen. Dus: meer kosten voor de overheid. Ook dit is een ongemakkelijke waarheid : de opwarming van de aarde gaat gepaard met een afkoeling in het gezin. Materiële verwenning en emotionele verwaarlozing lijken hand in hand te gaan. De baby s van nu zijn de psychiatrische patiënten, de verslaafden, de jeugdige delinquenten, en de onaangepaste burgers van morgen. Er is een groeiende consensus onder wetenschappers dat een veilige hechting (affectieve band) in de vroege kindertijd van doorslaggevende betekenis is voor de ontwikkeling en ontplooiing van het kind, en de latere volwassene. Dit is een waarheid die niet meer ontkend kan en mag worden. Het is aan de politiek om de affectieve rechten van zijn meest kwetsbare burgers te beschermen. Hechting: de basis van geluk Welbevinden is niet alleen het ontbreken van ziektes en stress, maar is ook het vermogen om zich gelukkig te kunnen voelen, bevredigende relaties aan te kunnen gaan en sociaal verantwoord gedrag te kunnen vertonen. Het welbevinden van de mens wordt grotendeels gevormd in de baarmoeder en in zijn vroege kindertijd. Veel van zijn biologische en psychologische functies worden in de periode vóór en kort ná de geboorte geprogrammeerd, dat wil zeggen vast gelegd in zijn organisme en dit voor de rest van zijn leven. Gelukkig zijn vindt zijn oorsprong in een goede hechting in de vroege kindertijd. Hechting aan de moeder houdt in: een duurzame affectieve band opbouwen met haar; een band die gebaseerd is op geborgenheid, warmte, liefde en vertrouwen. Hechting leidt tot een band, niet tot binding; hechting leidt tot zelfvertrouwen, niet tot afhankelijkheid; hechting leidt tot verbondenheid, niet tot eenzaamheid. De kwaliteit van de hechtingsrelatie met zijn moeder is voor de foetus en voor de baby van cruciale betekenis. De mate waarin hij zich veilig geborgen kan voelen ín en mét het lichaam van zijn moeder gaat bepalend zijn voor zijn levenskwaliteit, de rest van zijn leven. Hechting geeft emotionele zekerheid, geeft zelfvertrouwen, geeft burgerzin. Op biologisch en psychologisch niveau is het niet vervullen van de basisbehoeften een vorm van onthechting, van te vroeg loskomen uit de noodzakelijke band met de moeder. Onthechting geeft problemen in de ontwikkeling van de emotionele, sociale en cognitieve hersenen. Het geeft meer kans op psychische problemen, meer kans op anti-sociaal gedrag, meer kans op leerproblemen. Onthechting leidt tot meer gezondheidskosten, tot meer justitiële interventies, tot meer leerstoornissen en schooluitval. Onthechting is echte kansarmoede. Zich veilig kunnen hechten aan zijn moeder is niet vanzelfsprekend. De foetus en de baby leven zo nauw verbonden met haar lichaam en met haar psyché dat ze gemarineerd zijn in haar welbevinden. Een vrouw die zich goed voelt in zichzelf, in haar partnerrelatie, in haar vrouw-zijn, en in haar toekomstig moederschap, biedt de beste garanties voor een veilige hechting van haar kind.

3 De primal periode De periode van zwangerschap, geboorte en eerste levensjaar wordt ook wel de primal periode genoemd, omdat ze wordt beschouwd als de oerfase van ons leven. Veel van ons biologisch, psychologisch en sociaal leven wordt in deze periode gevormd, en dit in relatie tot onze moeder, en in mindere mate tot onze vader. De programmering van belangrijke, vormgevende ervaringen, vindt in deze periode plaats. De behoeften van foetussen en baby s zijn niet ingebeeld, noch een propagandistisch instrument tégen vrouwen, maar hebben een biologische basis. Als moeders, - en in de primal periode heeft vooral hun biologische moeder de grootste betekenis voor baby s -, adequaat reageren op de signalen van hun foetus en baby, dan ondersteunen ze essentiële biologische en psychologische processen. Vervulling van basisbehoeften, zoals emotionele veiligheid, geborgenheid, liefde, leidt tot een betere ontwikkeling van de hersenen. Geliefde hersenen zijn betere hersenen. Problemen ontstaan als foetussen en baby s onvoldoende en onjuiste aandacht krijgen van hun moeder en vader, en als deze aandacht niet op een continue manier gegeven wordt. Stress: een storende factor Stress is een belangrijke storende factor in welbevinden en gezondheid, maar ook in psychische problemen en ziektes. Vroege ervaringen, in de primal periode, vormen onze stressreactie. Stress kan al in de baarmoeder ervaren worden: gestresste moeders geven hun stress door aan hun foetussen (vooral tussen de 12 en 24 weken). En, deze moederlijke stress programmeert de stressresponse (via de hpa-as) bij de foetus, voor de rest van zijn leven. Meer stress bij moeders tijdens de zwangerschap en meer stress tijdens hun eerste levensjaren zet ook baby s onder druk. Stress in de vroege kindertijd verstoort de hechtingsrelatie tussen foetus/baby en zijn moeder. Stress bij foetussen en baby s leidt tot een verstoring van hun arousal/emotie regulering. Gestresste baby s zijn meer geïrriteerd, sneller gefrustreerd en emotioneel sneller ontregeld. Baby s die te op een te vroege leeftijd (vóór de 12 maanden), te vaak en/of te lang van hun moeder worden gescheiden bouwen een chronische stress op, welke hun stressreactiepatronen verder zal blijven bepalen. Vroege scheidingen leiden tot een ondermijning van frustratie-tolerantie, tot problemen met affectregulering, tot het ontbreken van zelfvertrouwen, en tot een gebrek aan innerlijke veiligheid.

4 Hersenen hebben liefde nodig Hechting is van belang voor een gezonde ontwikkeling van de hersenen. In kwetsbare periodes van ontwikkeling, zoals in de prenatale tijd en de kindertijd tot 3 jaar, werkt stress negatief op de groei van de neurale netwerken (synaptogenese), alsook op de verhoudingen van de neurotransmitters, welke nodig zijn voor de prikkeloverdracht in de hersenen (biochemie). Vroege ervaringen veranderen de neurale verbindingen en de biochemie van de hersenen, en dit met een blijvend effect. De plasticiteit van de hersenen blijkt groot te zijn, maar in kwetsbare periode van ontwikkeling, zoals de primal periode, kunnen negatieve ervaringen tot blijvende gevolgen leiden. De kwaliteit van de relatie met de moeder beïnvloedt in grote mate de biochemie en de structuur van de hersenen, en daarmee het emotioneel, sociaal en intellectueel functioneren, in de rest van het leven. Veilige hechting leidt ook tot betere emotionele hersenen (amygdala en hypothalamus worden betere geprogrammeerd) en tot betere sociale hersenen (prefrontale cortex wordt beter geprogrammeerd). De nefaste uitwerking van té veel cortisol (stresshormoon) in de zwangerschap en de vroege kindertijd op de ontwikkeling van de hersenen is wetenschappelijk genoegzaam bekend. Vroege scheidingservaringen leiden tot een verhoging van het cortisolniveau, en daarmee tot een vergiftiging van het zenuwstelsel. Conclusie Gezien het gewicht van de vroege ervaringen op het functioneren van de mens, en gezien de opdracht van de politieke overheid om het meest kwetsbare te beschermen, lijkt het noodzakelijk om aan een mentaliteitsverandering te werken, waarbij meer aandacht komt voor de affectieve rechten van het prenatale en jonge kind. Investeren in ouderschap bijjonge kinderen in de primal periode lijkt een absolute noodzaak. Kunnen we het ons permitteren om de opvoeding van foetussen en baby s uitsluitend over te laten aan de verantwoordelijkheid van de ouders, zónder hen te wijzen op het belang van de vroegste hechting voor de ontwikkeling van het kind en zijn hersenen? Kunnen we ons meer emotionele fall out permitteren? De biologische en psychologische verbondenheid tijdens de zwangerschap geeft de vrouw een niet te miskennen verantwoordelijkheid. Daarvoor verdient zij de emotionele ondersteuning van haar partner en de financiële ondersteuning van de samenleving. Niet de behoefte aan emancipatie van de vrouw is verkeerd, maar wel de eenzijdige nadruk op werk als enige zingeving in het leven, én de verkeerde manier waarop de combinatie van gezin en werk wordt georganiseerd. Vrouwen zouden meer mogelijkheden en meer bescherming moeten krijgen om het vroege ouderschap op een gezonde en verbonden manier te ervaren. Baby s gaan zich beter ontwikkelen in een veilige hechtingsrelatie met hun moeder.

5 Suggesties Wij pleiten voor: - een verlenging van het zwangerschapsverlof, vanaf 3 maanden zwangerschap tot één jaar na de geboorte; 3 maanden nu, of 5 maanden straks is veel te kort voor de baby; - een ouderschapsregeling, waarbij de moeder tijdens deze periode minstens 75% van haar laatst verdiende loon krijgt, met een maximum van 25000,-; - deze ouderschapsregeling te financieren door het kindergeld inkomensafhankelijk te maken en/of door verlaging van kindergeld voor die ouders die geen gebruik maken van deze voorgestelde ouderschapsregeling; - meer én diepgaande ouderondersteuning en ontwikkelingsstimulering; - een vermindering van crècheplaatsen voor baby s onder de 1 jaar; - een verbod op kinderhotels voor baby s onder de 1 jaar; - een heroverweging van de adoptiewetgeving, waarbij de belangen van onthechte kinderen primeren, boven die van de wensouders; - een verbod op draagmoederschap, in welke vorm dan ook, omdat dit altijd een oerscheiding betekent het (prenatale) kind met zijn biologische moeder; - een drastische bijsturing van het beleid van Kind&Gezin, waarbij meer nadruk komt te liggen op de bescherming van de affectieve rechten van baby s, en door van K&G te eisen dat het in zijn beleid en in de praktijk de bescherming van de hechting tussen moeder en kind centraal stelt; - meer en beter professionalisme en betere kwaliteitseisen voor gezondheids- en welzijnswerkers, die met baby s en kleine kinderen werken.